О. НҰРАЛЫҰЛЫНЫҢ АҚЫНДЫҚ ӘЛЕМІ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ

I. ТАРАУ

О. НҰРАЛЫҰЛЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ӨМІРБАЯНЫ

Ақынның өмір жолы мен шығармаларының зерттелу тарихы . . . 4-17
Абай дәстүрі . . . 18-27

II. ТАРАУ

О. НҰРАЛЫҰЛЫНЫҢ АҚЫНДЫҚ ӘЛЕМІ

Туындыларының тақырыптық-идеялық мазмұны . . . 28-37
Шығармаларының көркемдік өрнектері . . . : . . . 38-50

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР

К і р і с п е

Әр дәуір өз заманының келелі мәселелерін алға тартып, олардың шешімін өмір таразысынан өткізіп отырады. Тағдырдың соқпағымен, өмірдің ағымымен айдалған адамдар XX ғасыр басында аз болған жоқ. Бұл ғасырда ағартушы-демократ ақын, жазушылар өздерінің көтеріліс, төңкерістер дәуіріндегі шығармаларында заман, сол замандағы әлеуметтік мәселелерді қозғады. Жалпы елдегі демократтық қозғалыстар, күйзелістер, 1916 жылғы көтеріліс қазақ халқының ұлт-азаттық саяси белсенділігін арттыруға себепкер болды. Бұл үлкен өзгерістер жаңа ақын, жазушылардың әдебиет әлемінің есігін ашуына да жағдай жасады.

“Ақын, жазушылар күрес-көтерілісті бастаған жеке ер азаматтардың ісін, ерлігін, келбетін бейнеледі. Яғни, халықтың көрген қорлығын, шеккен азабын, өмір тартысын шебер суреттей білген. Дегенмен де, XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті - ұлы дәуірдің әдебиеті болып қалады” [1. 29] .

Өткен тарихымызға үңілсек, әдебиетіміздің дамуы, өрлеуі, қанатын жая бастаған кезі деген уақыттардың өзінде де саясаттан соққы көріп отырғанын енді-енді аңғарып, түсініп келе жатқан сияқтымыз. Бірақ қалай болған күнде де, қоғамның құлына айналмай, өз жүрегінің үніне ерген “елім, жерім, халқым” деп өткен ұшқыр ойлы, от намысы жалындаған халық жанашырлары аз болған жоқ. Әдебиет зерттеуші, филология ғылымының докторы, профессор Х . Сүйіншәлиев былай деген: “Ел басына түскен қиыншылықтарды, туған халқының қайғы-қасіретін жанашырлықпен шерлене жырлап, оған батыл қарсылық білдірген талант иелерін өзі сүйген халқынан айыру, оларға қара күйе жағып, теріс баға беру енді қайталанбасқа керек. Ол үшін ақын, жазушылардың мұралары түбегейлі қайта зерттеліп, қазіргі жариялық пен ақиқаттың талаптары тұрғысында танылуға тиіс. Ол үшін, ең алдымен сол кездегі ақындар шығармалары түгел баспа бетін көруге абзал. Оқушы жұртшылықтың жылдар бойы басына орныққан бұрынғы теріс түсініктерді желпіп тастап, халық тілегін көксеп, жарғақ құлақтары жастық көрмеген аты шулы ақындарға тиісті бағаны ел-жұрттың өзі берсе, әбден орынды болмақты. Сонда барып, біраздан етек алып келген, солақай сынның тамырына біржола балта шабылмақшы” [2. 4] .

Шынымен де елдің мұң-мұқтажына ыстық ықыласпен қарап, өмірдің ауыртпалықтарына қарсы келген қаншама атақты тұлғалардың еңбектері жарық көріп жатыр. Сол кездегі көріністер заман толқынынан, уақыт сынынан өтіп бізге жетті. Тарихи әділдікті орнатуға үлесін қосқан, өмірдің сырын жақсы білген, халықтың санасымен санасқен, ел тәуелсіздігі жолында құрбан болған тарихтағы аяулы азаматтың бірі - О. Нұралыұлы.

XX ғасыр бас кезіндегі қазақ ақындарының саяси-әлуеметтік көзқарастары мен өмірі, творчествосы жөнінде аз айтылып та, жазылып та жүрген жоқ.

“Бұл ғасырдағы ақындар творчествосынан анық байқайтын бір нәрсе - олардағы пікір-ой, көркемдік дәреженің әр түрлілігі, білім дәрежесі жөнінен де бір еместігі” [3. 8] . Әр ақын, жазушы саяси-әлуеметтік, әдеби-мәдени жағдайларын өзіндік көзқарасымен, дүниетанымымен бағалайды.

Өткен ғасырдың басында жарық көрген қазақ қаламгерлерінің туындыларының көбі поэзия еді. О. Нұралыұлының ақындық қуатын шыңдатқан, қанатын биікке қақтырған, халықтың жүрегінен орын алған ол - поэзия тілі.

Ұлы ғалым, жазушы М. Әуезов ақындардың тұлғасы жайлы былай деген : “Ер - ел тарихының белі дейміз. Ол өзі тірісінде бір танылады. Өзі өткен соң, кейінгі ұрпақ қадірін біліп, қасиетін таныған сайын тағы танылады. Әсіресе, молайып, ұлғайып барған сайын бар жаңалығы бадырая түсіп танылады. Бір кезде бел көрінсе, келер ұрпақ тарихына: өз тұсында көрсетіп кеткен көмегімен, орнатып кеткен үлгісімен, нұсқап кеткен бетімен енді бел ғана емес, биік тұрғы боп, асқар тау болып көрінеді . . . ” [4. 203] .

Міне, осындай қасиеттерді бойына дарыта алған Олжабай ақын. Өмір жолын, оның туындыларын талдап зерттейтін мол деректер бар десек қателесеміз. Бірақ өз ойларын, шынайы пікірлерін білдірген, білдіріп жатқан зерделі адамдар, жас қауымның бой көрсеткені қуантады.

I ТАРАУ

О. НҰРАЛЫҰЛЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ӨМІРБАЯНЫ

1. 1. Ақынның өмір жолы мен шығармаларының зерттелу тарихы

Мен кеткенмен орынбасар ел келер,

Сені дағы иемденер ер келер.

Сен керексіз қылсаңдағы, Қоржынкөл,

Мені дағы жоқтайтұғын күн келер.

(О. Нұралыұлы)

Тарих деген ұлы жолға ой салсақ, адамзат баласы керемет кезеңдерді бастан өткерген. Тарихтың қатпар-қатпарын парақтамай-ақ, арғысына емес, бергісіне ғана көз жүгітсек көп халықтың ішінен қазақ елі тіл шырайлығы жағынан болсын, өнер байлығы тұрғысынан болсын көп жұрттан басым болғандығы даусыз. Әсірісе, тарихта тіл байлығымен сан қырлы шешендер, ақын-жыраулар ерекше аталады.

Бір кезде Арқа еліне әйгілі Саққұлақ шешеннің немересі Нұралыұлы Олжабай Ерейментаудағы Қоржын көлінің жағасындағы ежелден Қанжығалы Бөгембай батыр, кейін оның немересі Бапан би ауылы деп аталатын елді - мекенде 1881 жылы наурыздың 8 күні дүниеге келген.

Олжабай ақынның әкесі Нұралы - Саққұлақ бидің жеті ұлының аяулысы. Нұралы жас күннен-ақ жұрттың көзіне түсіп, ел басқару ісіне ерте араласқандардың бірегейі болған.

О. Нұралыұлы сегіз айлық кезінде әкесінен айырылады. Жетілмеген жас сәби анасы Кәмиланың қолында жетім қалады. Сондықтан Олжабайды атасы Саққұлақ бауырына алады. “Әңгіменің әрісі атадан басталады” деп халық даналығы бекер айтпаған. Жастайынан атасының тәрбиесін көрген, айтқан шешендік сөздеріне, нақылдарына, толғауларына құлақ салып бойына сіңірген

Олжабай жасынан ойлы, тілді болып өскен.

О. Нұралыұлы он алтыдан асқан шамасында поэзия деп аталатын ғажайып әлемнің есігін ашады. Ақынымыз тырнақалды туындыларынан-ақ оның сөз қадірін ерекше бағалайтын жан екенін байқаймыз.

Олжабай текті тұяқтан тараған ұрпақ. Ақын“Ата-баба” атты өлеңінде :

Бөкеңнің Тұраналы - бел баласы,

Би Бапан одан туған - ел данасы.

Бапаннан Саққұлақтай атам туып,

Қазақтың атын білмес қай баласы ?

Сағекеңнен Нұралыдай әкем туды,

Ол дағы ата-баба жолын қуды . . . [5. 77], -

деп жырлайды да ата-бабаларының жолын ұстанып, қасиетті жақтарын бойына сіңдіре білген.

Бапан би Қанжығалы қарт Бөгенбай батырдың Тұраналы атты баласынан туған болатын. Би XVIII ғасырдың алпысыншы жылдары мен XIX ғасырдың елуінші жылдары аралығында өмір сүрген. Өз тұсында Қанжығалы руының бас биі болған. Бапан би терең ойлы, зерделі, әділ билердің бірі ретінде тарихта белгілі. Оның осы қасиетін қыпшақ Байсерке абыз :

Шығарайын кесектеп,

Ішімдегі қапамды.

Салмақтадым тұсымда,

Өр таптан шыққан адамды.

Оқшау жаралған адам ғой,

Ішіме қарай тартайын,

Қанжығалы Бапанды [6. 146], -

деп бағалаған болатын.

Шынымен де би - халықтың көмейіндегісін айтқан, жарыққа шығарған әділет жоқшысы. Бапан би сияқты билердің сөздері ұрпақтан-ұрпаққа таралып келе жатқаны бәрімізге белгілі. А. Байтұрсынов пікірімен айтқанда “Әділ билердің қолында билік қазақтың неше түрлі дертін жазатын жақсы дәрі еді” [6. 4] .

Бапан бидің баласы Саққұлақ шешен, шын аты Сәбелең бұрынғы Ақмола уезі, қазіргі Ақмола облысы Ерейментау деген жерде 1800 жылы дүниеге келген. Қазақ халқының тарихында есімі мәлім Қанжығалы Бөгенбай батырдың шөбересі.

Бірде Кемпірбай ақын Саққұлақ шешенге арнап айтқан өлеңінде былай деген екен:

Ассалаумуғалейкум, боз арғымақ,

Қол бастап, ата жауға тартқан садақ.

Бөгенбай, Тұраналы, әкең Бапан,

Ежелден ел қорғаған кәрі аруақ [6. 115] .

Саққұлақ шешеннің ұрпағына аманат етіп қалдырған, үлкен тәлім-тәрбие алатын бірқатар нақыл сөздерін, өсиеттерін қол жеткен туындылардың бірі деп білеміз.

Саққұлақ баға жетпес киелі дүниесін ұрпақ санасына сіңіріп, болашаққа мәңгі өлмейтін мұра етіп қалдырды. Барша қазақ мәдениетінің түп қазығы деп саналатын осы теңдесі жоқ қазына бүгінгі халқымыздың рухани сусындайтын шалқыған шалқар дариясына айналып отыр.

“Сөз шынына тоқтайды, пышақ қынына тоқтайды” деп, шындықтың туын көтерген “от ауызды, орақ тілді” шешендерін халық қастерлей білген.

Осындай көптің сыйын алып, Ереймен жеріне, одан қала берді қазақ даласына даңқты болған О. Нұралыұлының атасы Саққұлақ шешен екендігі баршамызға аян.

Ақ сұңқар құстың баласы,

Ұяда алтау болмас па.

Ұяда алтау болғанмен,

Оның ішінде біреу-ақ алғыр болмас па [7. 15], -

демекші Олжабай ақын өз алғырлығымен ел-жұртына ерте әйгілі болды. Ел қадіріне бөленген ақын:

Ел кетті деп екі елі орта түстің бе,

Мен кетті деп маған еріп көштің бе ?

Сенің орның бір қурай деп, қол семеп,

Мейірімсіз көл жүрегімді кестің бе ? [5. 76]

Ақынның кіндігінен тараған үш ұлы - Шайсұлтан, Қазыбек, Тұрлыбек пен жалғыз қызы Гүлсім болды. Шайсұлтан (1904-1978) Ақмоладағы Кәрім Сәтбаевтің меншікті мектебін бітірген. Әкесіне еліктеп аздап өлең жазғаны да болған. Ал кіші ұлы Қазыбек көп оқыған, білімі терең, сонымен қатар әкесі жайлы бірсыпыра деректерді қолтаңба ретінде халыққа ұсынған болатын.

О. Нұралыұлы 1906 жылы 25 жасында әкесі Нұралы сияқты Қоржынкөл болысының старшины болып сайланып, 10 жыл болыстық қызметте жүріп, ел қамын жеген әділ басқарушысы болған.

1916 жыл қазақ жұртшылығына көп қиямет төндірген кезеңнің бірі. Осы жылы саясат құрбанына тап болған талай зиялылар, қарапайым халық аз азап шеккен жоқ. Ащы шындықты қазіргі ұрпаққа жеткізе, сездіре білген ақиық ақындарымыз баршылық. “1916 жылғы төңкеріске байланысты бұқара ыза-кегін шынайы бейнеленген ұлт-азаттық көтерілісі жайлы өлең, жырлар - XX ғасыр басындағы поэзияның көлемді бір саласы” [3. 21] .

Аталмыш кезеңде өмір сүрген ақындар өмір, заман, дәуір туралы тебіреніс, әлеуметтік тап теңсіздігі, үстем тап өкілдерінің озбырлығы жайлы өз туыныларында шебер бейнелеген. Мұның бәрі қазақ әдебиетінің даму жолындағы сан-салалы идеялық-көркемдік ізденістер көрінісі. Олардың ең бастысы, халық өмірін терең суреттеп, оның арман-мұратын жыр еткен Абай, Ыбырай, Шоқандар творчествосы арқылы қалыптасқан ағартушылық-демократтық, сыншыл-реалистік бағыт. “Қазақ халқының отаршылдық пен феодалдық мешеулік жағдайндағы халі кейінгі ұрпақ жалғастырған әдебиеттің де өзекті мәселесіне айналды” [8. 41] . М. Жұмабаев, С. Сейфуллин, Б. Майлин, Ә. Ақылбайұлы, Т. Ізтілеуов, Д. Тілегенұлы сияқты жас таланттар осы тұста әдебиетке келіп, өздерінің алғашқы шығармаларын жариялады, отаршылдық езгі астындағы халықтың жай-күйіне көз жіберді, азаттық идеяларын жырлады.

Қазақтың революценер жазушы С. Сейфуллин төңкеріс жылдарына және Қазақстанда Кеңес өкіметін орнатуға арнап “Тар жол, тайғақ кешу” мемуарлық романын жазды.

Бұл еңбекте Олжабай ақынның есімі алғыш аталып, оның көзі тірісінде жарыққа шыққан жалғыз кітабы еді. Сондықтан бұл шығарма Олжабайтанудың бастамасы десе де болады.

Біз білеміз, аталмыш еңбекте О. Нұралыұлы болыстық қызметін атқарған. 1916 - жылы ел басқару Олжабайға оңай тиген жоқ. С. Сейфуллин өз романында ақын бейнесін жексұрын етіп көрсетті деуге болмайды. Сол кездегі саяси-әлуеметтік жағдайға сай авторға “жамандап” жазуға тура келді. Романның “Дауыл алдында” атты тарауында: “Бұл елдердің санағын алып болып, Қанжығалы Қоржынкөл еліне келдік. Қоржынкөл Семей губерниясының Павлодар уезімен шектес. Қанжығалы Қоржынкөл еліне июннің ақырғы кезінде келдік. Елі болыстыққа таласқан екі партия. Бірі партияның басы болыс, екінші партияның басы тағы да бір жуан, былқыл мырза. Болыстар әмірін еліне қаттырақ жүргізіп, тізесін еліне қаттырақ батырып, көпшілікті өзіне қарсы қылып алған екен” [9] .

Автор осы жерде: “Болыстар әмірін еліне қаттырақ жүргізіп, тізесін еліне қаттырақ батырып, көпшілікті өзіне қарсы қылып алған екен”, - деп көрсетіп отырған болыстың бірі - Олжабай Нұралыұлы.

“Тарихтың не бір тар жол, тайғақ кешуін өткенде де қазақ халқы ән мен күйін медеу етіп, жан жарасын жазып жібермесе де, жұбаныш етіп келді”[10] .

Осы жылы ол патша жарлығына наразы болып, өз еркімен болыстық қызметінен кетеді. Бойына туа біткен дарынның жетегімен ақындық жолға түседі.

О. Нұралыұлының қаламынан аз туындылар туған жоқ. Алайда ақынның қаламынан туған бірсыпыра туындылары баспа беттеріне шыға қойған жоқ. Оның ауыздан-ауызға таралған еңбектері ғана қазіргі ұрпаққа жетіп отыр.

Қайраткер ақын өзі өмір сүрген кезеңдегі ауыр қоғамдық құбылыстарға ықпал етуге ұмтылды. Өз толғауларында халық тарихы мен тұрмыс-тіршілігін сәтті жырлайды. Қазақтың өткен-кеткенін терең біліп, өз бетімен оқып ізденген жан-жақты білімі бар арқалы ақын болған. Мәселен, “Өмір туралы” өлеңінде:

Сонау өткен өмірді өлшеуге алсақ,

Әділ ақын ісіне зейін салсақ .

Басыңа нелер келіп, нелер кетпес,

Рахат, бейнет жарасып күн өткен шақ .

Шырылдап сен анадан туғаныңда-ақ.

Өзіңмен егіз туар сор менен бақ.

Басың доп сор мен бақтың арасында,

Екеуі кезек ұрып қылар мазақ.

Сол мазақтан құтылған пенде аз-ақ,

Бұлдыр сағым қуғызған өмір азап.

Мен білмедім, сен де біле алмассың,

Алдыңа өмір татар қандай табақ [5. 85] .

Мұнда ақын адам өмірінің өмірлік бейнесін суреттейді. Өмірдің қыр-сырын, ауыр тауқыметін, асыл рахатын, әрқашан көлеңкең болып “соры” мен “бағың” жүреді дейді. Бұл - өмір заңдылығы.

Ақиық ақынның алғашқы шығармалар жинағы 1995 жылы Алматыдағы “Шартарап” баспасынан жарық көрді. Бұл жинақтың ішінде көптеген өлең-толғауларын, балладаларын, аудармаларын, поэмаларын сонымен қатар, ақынға арналған арнауларды кездестіре аламыз. Жинақты бұқара халыққа ұсынған ақынның баласы соғыс және еңбек ардагері, ҚазҚСР халық ағарту ісінің озық қызметкері Қазыбек Олжабайұлы Нұралытегі.

О. Нұралыұлы 1928 жылы кәмпескеге ұшырап, соттың үкімінсіз үш жылға азаматтық құқығынан айырылып, отбасымен бірге Үйшікке жер аударылады. Мұндай өзгеріс өзіне де, жанұясына да ауыр тиеді. Сонда ақын “Елім-ай ” өлеңі арқылы туған жеріне деген қимастығын білдіреді. Онда:

Басқа ауыр ылаң келді, елім-ай!

Сайрандаған жұмақ мысал жерім-ай

Сені тастап, жат боламын кетемін,

Қош -қош, елім, қош-қош, Арқа белім-ай! [5. 74]

Үкіметтің белгілеген жеріне жету үшін ақынның екі жылдай уақыты өтеді. 1930 жылдың жазын Борсыққұм деген жерінде өткізіп, Үйшікке шығады. Ауыр да ұзақ жолында Олжабай ақынның 85 жасқа келген анасы дүниеден өтеді. Одан бұрын 5 жасар ұлы Тұрлыбегінен және 3 жасар қызы Гүлсімінен айырылған болатын [11. 1] .

Анасының дүние салуы ақынға қатты батады. Кейін ол “Анама” атты өлеңінде.

Ана - жаным, сенің орның өзгеше,

Қолға түспес қымбатымсың іздесе.

Сенен қымбат ешбір адам жоқ маған,

Гауһарымсың жүрегімде сақтаған.

Уа! Дүние, өтерсің де кетерсің,

Ақ тілегің бірге кірер көріме! [5. 45], -

деп жан сезімімен жырлаған. Бұл өлеңде анасына деген ықыласын, балалық парызын, жүректен шыққан жылы лебізін, сонымен қатар өз өмірінің қилы кезеңдерін көрсетеді.

Туған жерінен қол үзген Олжабай мен Барлыбайдың әулеті 1930 жыл дың күзінде Үйшік қаласына жетеді. Күн көріп бала-шағаларын асырау үшін ақын балықшылықты кәсіп етіп, балық аулап күн кешеді.

1932 жылы Бүкілроссиялық Орталық Атқару Комитетінен арнайы қағаз келіп, О. Нұралыұлының ісі кешіріліп, Омбы облысының қалаған жеріне көшіп баруына рұқсат берілді [12] .

Ақынның айдауда жүргенде көптеген өлең-толғаулары дүниеге келді. Мысалы, “Елім-ай”(екі түрі), “Сағындым”, “Елге сәлем” тағы басқа. Сол қиямет қайым күндерді ақын өзінің 1932 жылы Омбы облысының Шоқпыт ауылында жазған үш бөлімнен тұратын “Аштық зары” дастанында халық зарын суреттейді. Онда :

Үзіліп - талып жүрегім,

Іші - даурым өртеніп.

Тамақ болып жерігім,

Көз жаудырап тіленіп.

Құрыды енді амалым.

Тірліктен тұрмын безініп,

Көзге елестеп ажалым.

Бол - болдап тұр кіжініп,

Асықпа ажал барамын.

Тоймадың ба қазаққа?

Ашылды биыл араның,

Халыққа түскен азапқа,

Қазақтан басқа қай жұртты,

Тоятың қанып жарыдың? [12]

Туған топырағын аңсап оралған ақынның қуанышы ұзаққа бармайды. Өйткені ол онда қазақ халқының басынан қисапсыз қайғы-қасірет әкелген “ақтабан шұбырындыдан” кейінгі қаралы кезеңі - аштық жылын басынан кешірген еді. Өмірдің алуан-алуан зардаптарын шегіп, онымен күресіп, тек алға ұмтылуды көздеген. Демек, мұндай қайраттылықты жер аударылып жүрген кезінде байқай аламыз.

Қиналған жерден қисынын тауып шығатын, ақиықтай алғырлығы, жұртты өзіне үйіріп алатын шешендігі мен ақындық дарыны көмескі түскен көңіліне демеу беріп, жер аударылып барған елдің білікті адамдарымен тіл тауып, жүруіне септігін тигізген. Сонда ақын:

Өлгенім жоқ кіші жүздей елдемін,

Ойыл, Үйшік деген жердемін.

Құрметінде, есікте емес төрдемін,

Кәмпескеден тәнім аман бауырым ! [11. 3], -

деген жыр шумақтарына көңіл бөлгенде, ақынның қандай адам болғанын аңғарамыз. Тұрмыстың қатты тепкісін көрсе де, ақын қайсарлығынан қайтпай, сол кездің өзінде-ақ қазақ халқының қырылғанын ашына айтып кеткен.

О. Нұралыұлының еліне, жеріне, халқына деген сүйіспеншілігі өлшеусіз. Туындыларының мұраты тек халық, туған жер, заманның өтпелі тарихы жайлы екендігі белгілі. “Жатпайды алтын пышақ қын ішінде, шықтың ба қынды жарып жарқыным-ай” деп Шернияз жырлағандай, ақын сырлы да, мұңды өлеңдері барлық “қыл көпірден” құламай өтіп ақжүзін айқара ашып, қазіргі ұрпағына жетіп отыр.

Торға түссе қайрылар,

Сұңқардың ұшқыр қиясы.

Бұлбұл құста сайрамас,

Бұзылса бақтан ұясы, -

деп ақынның өзі ойлы тұжырым жасағандай, көп жылдар қапастан шыға алмаған өлең, дастандарына жарық дүниеге жаңа көріне бастағанда жанашырлық жасап, сағынып жырға қосқан қазақтың бір топ шоғыр жұлдыздары Ш. Құдайбербиев, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж. . Аймауытов, М. Дулатов сынды замандастарының қатарынан орын алуына, өз биігінен жарқырай көруіне атсалысу баршамыздың парызымыз.

О. Нұралыұлы мен аталмыш замандас ақындарының шығармаларын өз ішінен салыстырып қарасақ XX ғасыр басындағы тарихи әл-ахуалды шынайы суреттеген. Негізгі туындылары заман, халық, дүние-тірлік туралы, халықтың тұрмыстық, әлеуметтік хал-жайы, мұң тілегі туралы. Мәселен, М. Жұмабаевтың “Алдамшы өмір” өлеңінде:

Алдамшы өмір ылғи ғана у беред,

Өмір шіркін шамдай ақырын сөнеді.

Қара қайғы қалыңдады тым бүгін,

Мөлт-мөлт етіп көзіме жас келеді [13. 104],

десе, Олжабай да өзінің “Алдамшы өмір” туындысында былай деген:

Алдамшы өмір, сұм дүние-ай!

Бір кезде бердің бағыңды!

Бай ғып бердің малыңды,

Адам ғып бердің жанымды [5. 64] .

Мағжан мен Олжабай ақындардың бұл шығармалары өз ара мәндес болып келген. Қоғамның кей жағын сынап - мінейді, жақсыны, жаманды дәріптейді.

О. Нұралыұлы 1935 жылы көкек айының 25-і күні жүрек ауруынан қайтыс болады. Ақынның соңғы деміне дұға айтуға туған елінен көз тірісіндегі айнымас досы Ахметжар Құлмырзаұлы жетеді. Қайғылы хабарды естіген ақын достары оған өздерінің күйінішін көңілдерінен туған өлеңдері арқылы арнайды.

Марқұмның қабір басына келген Сәкен - халфе дұғамен бірге ақынның басына тас орнатып, досымен мәңгілікке қош айтысқанын, қимас көңілін білдіруін оның мына өлең жолдарынан байқай аламыз :

Міне қалдың Қызылжар қалсында,

Тапсырдым бір тәңірдің панасына.

Дін жолында арқама таяныш ең,

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.