Қазақстандағы сауатсыздықты жою мәселесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.

Кіріспе.

1тарау. Қазақстанда білім беру жүйесінің даму жолындағы

Қазақстан мектебі журналының қызметі.

1.1. Қазақстан мектебі - педагогикалық әдістемелік ілім көзі.

2 тарау. Қазақстандағы білім беру жүйесін жақсартудағы

көтерген мақалалардың тарихи даму кезеңі.

2.1. Қазақстандағы сауатсыздықты жою мәселесі.

(1920-1939ж)

Қортынды.

Пайдаланған әдебиеттер.

Кіріспе

Ұстаздардың ұстазы – Қазақстан мектебі
Тәлім берді нұсқады, көкейдегі нәрі кетпейді,
Әр парағы әдіскер, үлгі өнеге бастауы,
Ұстаздарды дәріптер, ғалымдық содан басталды.
Қайым Қаблідрашид.

80 – жылдық тарихы бар ұлттымыздың зиялы қауымның зор ықыласына
бөленген Қазақстан мектебі журналының ұлттық бсапасөздегі ұланғайыр
орнына бүкіл халықтық мәртебесі жоғары – Білім ордасының қара шаңырағы
болып отыр.

Қазақстан білім беру саласы мен біте қайнасып, ұлттық, халықтық,
мемлекеттік деңгейдегі ең басты тұғыр, рухани, әлеуметтік интелектуалдық
дамудың іргетасы – мектептің еліміздің әлемдік даму кеңістігіне енуіне,
өркениетті елдер деңгейіне көтерілуіне, сайып келгенде, білімдегі
бәсекелестік жағдайына жетудің бұл журналдың үлесі өлшеусіз.

Сонау 1925 жылдың тамызындпағы тұңғыш санынан – ақ қазақ, даласын
нұрлы шапағатына бөлеп, білім нәрі мен сусындатқан бұл басылым бүгінгі
күнге дейін Қазақстанда білім беру, педагогика саласының өркендеуіне ден
қойып, ір кезеңінің ең өзекті мәселесін ту етіп көтерген, білім беру дамуы
жолы бірге жүріп өткен, бас қасында жүрген - журнал. Журналық асқан асқар
асуы, ол жүріп өткен сексен жылдық жемісті жолы республика тарихы мен тығыз
байланысты.

Қазақ халқы тәуелсіздік алғанға дейінгі оқу – білім саласындағы қол
жеткен жетістіктерінің мақтанарлық жақтары аз емес. Осы жетістіктердің
негізінде тәуелсіздікке қолы жеткен қазақ халқы бүгінде экономикалық
реформалармен қатар саяси - әлеуметтік, мәдени өмірде де, халыққа білім
беру мен өскелің ұрпақты тәрбиелеу саласында да өзгерстер мен жаңы бағыттар
қарқынды жүріп жатыр. Сондықтан қазіргі ұлттық сананың жаңғырған кезінде
Отанымыздың тарихын, оның мәдени – рухани өмірін объективтік тұрғыдан қайта
қарау қажеттілігі артып отыр.

Ел басы Н. Назарбаев халқымыздың басынан өткен қиыншылықтарды
сипаттай отырып, бүгінгі жетістіктеріміз білім мен ғылымның дамуына
байланысты екенінне назар аудара келіп, алдыңғы уақытта үлкен үміт артады:
уақыт қарқыны зымыран. Күні кеше өткен сияқты оқиғалар бүгінде тарих
бетеріне айналып үлгереді. Бұл жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге
келуін азапты толғаққа толы, сонымен бірге ғаламат сәті еді. Ең қиын жылдар
артымызда қалды, сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне
сенемін.

ХХ ғасырдың бірінші жартысында мәдени ағарту міндеттерді жүзеге асыру
үшін Қазақстанда мәдениет пен ағарту орындары ашыла бастады. Ағарту мен
мәдениетінің жаңа ұйымы өз қызметін таптық бағыт пен ағарту саласында
дінге қарсы саясатпен бастады.

Өткен ғасырдың басында Қазақ АКСР - ның құрылуына байланысты халық
ағарту камисариаты құрылды. Бұл қазақстанның барлық облыстарында халық
ағарту ісін жаңғыртуға қолайлы жағдай туғызды. Соның нәтижесінде 1917
жылдан бастап халық ағарту ісінде көптеген игі бет- бұрыстар жасалды.

Кеңес үкіметі орнағаннан кейін шаруашылықты қалпына келетіру, халықтың
әлеуметтік жағдайын көтеру, экономика мен мәдениетті ілгері дамытудағы
басты міндеттердің бірі - жаппай сауатсыздықты жою, жалпыға бірдей білім
беру болады. қазақ жерінде аралас мектептердің ашылуы, негізінен
прогрессивті рөл атқарып, оның жергілікті халық үшін пайдалы жақтары
болғанымен қазақ халқы үшін ана тілінде жұмыс жасайтын мектептердің
қажеттілігі туды. Мұны сол кезде – ақ А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж.
Аймауытов сынды қазақтың көрнекті қайраткерлері жақсы түсінді. Ахмет
Байтұрсынов қазақ мектертерінде бағдарлама, оқулық әдістемелік құралдардың,
білікті мамандардың қажеттілігін баса айтты.

1930 жылы 14 тамызда СССР –де жер – жерде бәрінде жалпыға бірдей
бастауыш төрт кластық сегіз жастан бастап білім алуды, ал өнеркәсіп
орталықтары мен ірі қалаларда жеті кластық білім алуды енгізу туралы заң
қабылднады. Осының нәтижесінде Кеңес үкіметінің 20-39 - жылдар ішінде
сауатсыздық мүлде дерлік жойылып жалпыға бірдей бастауыш оқу енгізілді.
1949 жылы бастауыш мектепті бітірген оқушылардың бәрі барлық жерде 5
кластарға көшірілді. Жалпыға бірдей 7 жылдық білім алуға көшу басталды
партияның ХІХ съезі 1952 жылы жалпыға бірдей орта білім алуды енгізуге
көшуге әзерлену қажеттілігі туралы мәселеге қайта оралды.

Сонау елуінші жылдары Қазақ ССР министрлер кеңесінің орыс мектебінде
қазақ тілін міндетінен босату туралы қаулысы жарты ғасырдай уақыт бойы
басқа ұлт мектептерінде қазақ тілік оқып үйрету дағдарысқа ұшыратты. Оқу
орыс тілінде жүретін мектептерге қазақ тілі пәнінің жүргізілудің міндеті
болмауына, сондай – ақ шынайы мемлекеттік қамқорлыққа іліге алмауына
байланысты көптеген жылдар бойы арнайы зерттеу нысанасы бола алмады, соның
салдарынан оқулықтар мен оқу құралдары басты талаптарға сай болмады, олар
теориялық, практикалық жағынан да сын көтермеді.

1958 жылғы мектепте қайта құру және оның өмірі мен байланысын нығайту
туралы заң қабылданғаннан кейін, әуелі жалпыға бірдей міндетті 8 жылдық
оқуды енгізу міндеті қойылды. Бұл міндет 1962 – 1963 жылынан былай енгізіле
бастады. 16 жастан 30 жасқа дейін жұмыс істейтін барлық жастарға жалпыға
бірдей 8 жылдық, білім беруді ұйымдастыру жөнінде орасан зор жұмыс
жүргізілді. Бұл жұмыс кәсіби білім жоқ жастар арасында ұйымдастырылды. ХХІІ
съезде қабылданған КПСС бағдараламасында білім беру және тәрбиелеу
саласындағы негізгі міндет ретінде жалпыға бірдей міндетті орта білім алу
парызы алға қойылды. Жалпыға бірдей білім беру туралды заңды іске асыру ең
алдымен оқудың тегіндігі, ұзық күн бойы оқытатын мектептер мен топтар және
интернатар желісінің ұлғаюы, оқушыларды мектептерге жеткізіп салу, ауылдық
жерлерге оқушылардың мектепке транспорттың барлық түрімен тегін баруы,
науқас балаларға сабақты үйінді оқыту және бсақа бір қатар шаралар арқылы
қамтамасыз етілді. Кімде кім бір қатар себептерге байланысты күндізгі
мектептерде оқи алмай, жұмысқа орналасуына тиіс болса, оған кешкі мектептер
арқылы 8 жылдық білім алуына мүмкіндік берілді.

Ұлы Октябрь социалистік революциясынан кейін – ақ Коммунистік партия
мұғалімдер қауымын кеңес өкіметі саясаты рухында қайта тәрбилеу жолындпағы
күресті басқарды. Мұғалімдерді жаңа социалистік мектеп құраламын жаңадан
бастауға щақырды. Бұл жұмысқа күнделікті басшылық жасап отырды.

Қазақстандық білім беру жүйесін дамыту оның әлемдік білім беру кезең –
кезеңіне енуіне жеткіліксіз болып келген бұрынғы білім беру әдіснамасының
құрылымы мен мазмұны жағдайда өтіп жатыр. Білім беру саласының жай – күйі
бір жастан бес жасқа дейінгі балалардың мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
бағдарламасымен нашар қамтылғанын көрсетеді.

Қоғамдағы қазіргі кездегі қайта құрулар, экономиканы дамытуға жаңа
стратегиялық бағдарлар қоғамынң ашықтығы оның жедел ақпараттануы мен
қарқынды дамуын білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті.
Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігінің білім беру жүйесін білім берудің
мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын
болды.
Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды
машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде әлеуметтік және кәсіби
біліктілікке ақпаратты өзі іздеп тауып, талдау және ұтымды пайдалану,
жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеге лайықты өмір сүру және жұмыс істеу
болырп табылады. Қазақстанның білім беру жүйесі әлемде болып жатқан
өзгерістер мен онша үйлеспей отыр. Қазір педагогикалық үндестіктің алдына
білім берудің жаңа моделін құрудың, сыныптан өткізу мен енгізудің ауқымды
міндеттері тұр, оның жүйесінің негізгі ұстамдары Қазақстан республикасының
2015 жылға дейін білім беруді дамыту тұжырымдамасында көрсетілген.

Қазақстан республикасының тәуелсіздік алысымен қызу қолға алған
ауқымды іс – шаралардың бірі – жеткіншек ұрпақтың мүмкін болған жаңа
қағидалар негізінде тәрбиелеп оқыту мәселесі. Бұл тұрғыда еліміздік білім
саласы саясаты республикамыздың конституциясының қағидиларна, ел
Президентінің халыққа арналған – Қазастанның 2030 жолдауына, ЮНЕСКО- ның,
ОЭЕР – дің халық аралық білім саясатының материалдарына, Білім заңы,
Білім стандарттары, Білім беру тұжырымдамалары сияқты құжаттар
қағидаларына негізделіп жүргізіледі.

І тарау. Қазақстанда білім беру жүйесінің даму жолындағы

Қазақстан мектебі журналының қызметі.

1.1 Қазақстан мектебі – педагогикалық әдістемелік ілім көзі.

Білім ордасы – жас ұрпаққа саналы білім, саналы тәрбие берумен қатар
халықтын биік рухы мен ғасырлар бойы жинақталған мұраларын келешек ұрпақ
игілігіне жеткізіп отыратын мәдени орын. Ұлттық тәлім – тәрбие орталығы.
Ұлттық мектеп тағдыры қай уақытта да, қай ұлттық болмасын көзі ашық,
көнірегі ояу, ұлтжанды азаматтарын толғап келген өзекті мәселердің бірі
болып саналады.Білім мен тәрбие негізі ұлттық болуға тиіс. Бір кезде
Шоқан, Абай, Ыбрай көтерген ағартушылық қозғалысты 20 ғасырдың басында
Байтұрсынов, Х.Досмұхаметов, М.Дулатов, Ж. Аймаұтов, М.Жұмабаевтар
жалғастырады. Қазақ тілінің іргелі ел болуы үшін олар ұлттық тілі мен
әдебиеті, мектеп пен баспасөздің аса қажет екеніне жұртшылықтың назарын
аударады. Тек сонда ғана “Мұндай балалар мектеп бітіргенінен кейін қай
жұрттың арасында жүрсе де сүйегіне сінген ұлт рухы жасымайды, қайда болса
да, тіршілігінде қандай ауыртпалық өзгерістер көрсе де ұлт болып қалады”, -
дейді М.Дулатов.Заман ағымына лайықты қазіргі кезде алдымызда тұрған міндет-
халқымыздың ұлттық дербестігін сақтай отырып,елімізді өркенниетті елдер
қатарына қосу.Сол өркениетті ел-дерсанына қосылуға ықпал жасайтын еліміздің
ертеңгі болашағы-жастарға білім мен тәрбие беретін-мектеп.Қазақстан
Республикасының Білім беру мәселелеріндегі тәрбиеніңкешенді бағдарламасында
атап көрсететіндей,тәр-биенің негізгі принцептерінің бірі-
мәдениеттілігі.Мәдение-адамзат баласының ұлт,халық болып қалыптасуынан
бергі жинақталған ұлы байлығы. Біз егеменді еліміздің дамуына негіз болатын
бір-ақ нәрсе, ол-білім.Білімсіз ғылым дамымайды. Ғылымсыз ел экономикасы
өркендемейді.Халықтын әлеуметтік-экономикалық тұрмыс дәрежесі де дамымайды.

Жас ұрпақты оқыту тәрбиелеу ісінің басы қасында жүрген оның қиындығы
мен құрметін қатар сезіне білген Қазақстан мектебі журналы біздерге ел
балашаға үшін аса жауапты саланың жауынгенрі сияқты көрінеді. Басылым
өзінің 80 жылдық тарихы жолында бар күш-қуатың, шығармашылық мүнкүндігін
ұрпақ тәрбиессі үшін бақыттап білім беру ісін басқару мен ұйымдастыруда,
педагогикалық психологиялық зерптеулерді жариялауда, оқыту, тірбиелеу
ісіндегі озық тәжірбиелерді таратуда, озат ұстаздармен таныстыруда.Білім
санасының ғана емес мәдениетіміздің, әдебиетіміздің, өнеріміздің, жалпы
алғанда аумалы – төкпелі болып келген заманымыздың шежіресі. Өйткені
білімге қатысты емес дүние жоң. Білім мен мәдениет майданы мәнгілік.

Журнал Қазақстанда кеңес ұкіметі оқу-ағарту ісін жаңа бастаған кезде
сонау 1925 жылы тамызда Жаңа мектеп деген атпен дүниеге келіп – қазіргі
Қазақстан мектебі. Кенестік дәуірдің 80 жыл ішінде оқу-ағарту, мәдениет
майданының әр саласында үн қосып келсе, кейінгі Егеменді Қазақстанның 14
жылында да, жаңа қарың заманы талабына сай ғалыми-әдістемелік, ағартушылық
санадан ұстаздар қадымына ақылшы, кеңесті болудан жалықпай келеді.Журнал
өзінің 80 жылдық өмірінде Қазақстандағы оқу-ағарту істері, мектептер
тарихы, озат мұғалімдер тәжірбиесі, педагогикалық ойлардың дамуы,
психология, педагогика ғылыми қайраткерлерінің еңбектері жайында әлденеше
құнды маңалалар жариялап, заман талабына нақтылы іспен жауап беруде.Журнал
бетінде әр жылдарда жарияланып келген қазақстандық педагогика, психология
және жеке пәндер әдістемесінің ғылыми негіздері мен практикалық іс-
тәжірбиелері, халқымыздың көне мәдениет тарихы мен әдебиеті, ұрпақ
тәрбиесінің халықтық, негіздері мен дидактикалық әдістемелік мәселері
жайындағы маңалалардың ұстаздарға, ата-аналарға, оқу-ағарту қызметкерлеріне
көрсететін көмегі өлшеусіз.

Өткен ғасырдың 20-30-40 жылдарында саяси басылымдарға шыға бермейтін
мәдениет, әдебиет, сәулет, жаратылыстану тағы сол сияқты таңырыптарға
байланысты материялдар “Жаңа мектеп”, “Ауыл мұғалімі”, “Халық мұғалімі” деп
аталған қазіргі “Қазақстан мектебі” журналы беттерінде көп жарияланады. Сол
себептен болар А.Байтұрсынұлы бастаған алаш арыстары С.Сәдуақасұлы,
М.Дулатұлы, Ж.Аймаутұлы, М.Әуезов, С.Мұқанов, М.Габдулин, Е.Омарұлы, Есқали
Мұқанұлы, М.Жолдыбайұлы, Сейдоллаұлы, Шоқанұлы, Мойлыұлы, Сүлейіұлы,
Молдабаұлы Біләл. Ермекұлы Әліхан, Саматұлы Мұхтар, Мырзаұлы Мұхтар,
Бокейханұлы, Тырнай Темір, Жүсіпбек ұлы Камызда, К. Жұманұлы,
Ә.Марғұланұлы, Қ.Сәтбайұлы сынды ғұламмалар сиясы көптеген еңбектерін осы
журналға ұсынып отырды. Мұнда жазылған әр есім туған Қазақ елі үшін отқа
түсіп, сол жолда жанын теде етпен қазақтың асыл ұлдарын еске түсіріп, жүрек
шымырлатады. Олар туған халқының болашағы оқу-білімсіз көгермейтін-дігін
терең түсініп “Жаңа мектеп” журналына жарыса жазып, білім жолындағы жалпы
халықтың нағыз күрес майданың ашады.

20-30 жылдары жарық көрген жариялымдардың мазмұны аясы өте кең.
Олардың көпшілігінің құндылығы бүгінгі күнге дейін жойылмаған. Білім
берудегі олқылықтар мен бірінші кезде қолға алатын істер жайында мәселелер
көтерілетін көп мақалалар дәл қазіргі кездегі қазақ мектебі жағдайына
қатысты жазылғандай. Мысанға “Жаңа мектеп” журналының 1925 жылы бірінші
номірінде шыққан “Халық ағарту мәселері” мақаласында Сымағұл Садуақасұлы
мектепте оқитын тұралы даярлауда, жайбрақаттың, бейғамдық орын алып
отырғандығын қынтыла сөз етеді. Қазіргі уақытта да бұл мәселе күн
тәртібінен түскел жоқ. Сол бейғамдық, сол жайбраңаттық салдарынан оның
шешімі жылдан-жылға созылып келеді.Қазақ мектептерінің оқытылатын барлық
пәндер бойынша қазақ тіпіндегі саналы оқулықтарға, қосымша оқу құралдарына
қашан-қолы жететіні әлі де беймағұлым.

Ахмет Байтұрсыновтың аталған нөмірінде жариялаған “Баулу мектеп”
маңаласында ата-тіліндегі оқудың шәкірттердің еркіен дамуында, олардың сана
сезімін, оқыл-ойын, дүниеге көзқарасын қалыптастыруда алатын орны жайында
тағылымда әнгіме болады. Бүгінгі танда ғалымдар тәрбиеші қауым, жалпы
жұтшылық бұл тақырыпқа қайтадан ынта қойып отыр. Соңғы жылдары қазақ
мектептерінің көптеп ашылып қазақ қауымының өзінің қазақы тұп тамырынан қол
ұзіп алмауына ұмтылуы Ахмет ағаның сонау жирмасыншы жылдарда көтерген
тақырыптың ұлттың ұлт болып сақталуы үшін қаншалықты маңызды екендігін
көрсетеді. Жаңа мектеп журналының қай нөмірінен болсын бүгінге дейін
құндылығын жоймаған көптеген жариялымдар табуға болады.Жас басылым жарық
көрісімен-ақ оқырман қауым көкейінен шығып, кең қолдауға ие болып, халыққа
білім беру ісінің шынайы жанашырына қазақ мектебінің кәсіби білікті
жәрдемшісіне айналады.

1961 жылдан бері “Қазақстан мектебі” деп аталатын журналдың мақсаты да
осы

Даму жолы бұралан тағдыр тауқыметі мол қазақ мектебі – бүгінгі таңда
нәсиби көмекке айрықша зәру. “Қазақстан мектебі”журналы редакция жұмысын
айрықша күрделеніп келе жатқан шешімі қиын мәселенің ең үлкені –журналистік
күштің жетіспеушілігіг Педагогикалық кәсіби басылымдар үшін арнаулы жоғары
білімді маман журналистер дайарланбайды. Сол себепті әрі педагогикалық
білікті,әрі журналистік қаламы төгілген мамантабу оңай шаруа емес. Дегенмен
қарап отыру тағы болмайды,-деп жазады “Қазақстан мектебі” журналының 1987
жылынан бері бас редакторыболып келе жатқан Сайраш Әбішқызы.(32)

Туған Отанымыздың – Қазақстан Республикамыздың бірнеше ғасырға
созылған бодандық бұғауынан сытылып шығып, тәуелсіздікке қол жеткізу, қазақ
мектебіне де азаттық әкелді. Еркін даму айдынына бет бұрған қазақ мектебі
қазіргі таңда өзіндін жаңаша қалыптасу жолына бағыт алды. Осы жолда көмек
көрсету, ақылшы, кеңесші болу – Қазақстан мектебі журналының биік борышы.
1925 жылдан бүгінге дейін қазақ тілінде және дара шығып келе жатқан көп
салалы “Қазақстан мектебі” журналының педагогикалық нәсиби басылым ретінде
арналап келе жатқан жүгі едәуір ауыр.

Білім беру ісін басқару, үйымдастыру мәселелері, педагогика,
психологиялық педагогика ғылымы мен мектеп байланысы, оқыту, тәрбиелеу
ісіндегі тәжірбие тағылымдары және ұстаздардың өзіндік шығармашылық
талпыныстары, табыстары, оқу бағдарламалары мен оқыту мазмұнындағы, оқу
жоспарындағы жаңалықтар, педагогтердің теориялық жұмыс әдістемелік білім
көтеру мәселелері, мамандар даярлау ісі – журналдың мазмұндық басты
бағыттары.

Мұның бәрі журналға үлкен мәртебе, әрі елеулі жүк болғаны, оның кешегі
Кеңестік заманда Қазақстандағы қазақ тіліндегі жалғыз ғана педагогикалық
журнал ретінде орыс тіліндегі 20 шақты журналдың місіндетін ашқоруы
“Қазақстан мектебінің” жан-жақтылық сипатын айғақтайды. Енді міне,
тәуелсіздік заманында бұл журналдың бұрынғы бір-бір бөлімі, айдарлары жеке-
жеке салалық, пәндік журналдарға негіз болып отыр. Бауырынан түлеп ұшқан
педагогикалық журналдардың көш басшысына айналған “Қазақстан мектебі”
журналының қосымшалары болып ашылған “Русский язык и литература в казахской
школе” журналы 1977 жылдан, 1990 жылы араға 31 жыл салып “Қазақ тілі мен
әдебиеті” журналы қайта ашылса, 1972 жылы шыққан “Бастауыш мектеп”
қосымшасыжәне 1991 жылы “Отбасы және балабақша” 1992 жылы “Қазақ тарихы”,
1996 жылы “Биология, география және химия” қосымшалары шыға бастады.

1925 жылы тұнғыш редакторы болған Молдағали Жолдыбаевтан бастап,
Т.Кәрім, Қ.Ілияс, М.Нұғыман, М. Аманбайұлы, Әлжанұлы Шафари, Баймаханов
Сәдуақас, Есенбаев Қалел, Мағзұмов Жұмат, Сайпиев Ж., Исабеков Бөгенбай,
Саматов Б., Ысқақов Амади, Нұрманбетов Исабай, Еркебаев Б., Жолышев Тұхбат,
Үйықпайев Иманбек, Аманов Шәпір, Сәрсекеев Мұқаш, Әдімқызы Сайран
редакторлардың журнал тарихылдағы ролі зор.

1975 жылы 50 жылдық мерейтойында “Қазақстан мектебі” республика
журналдары арасында бірінші болып “Құрмет белгісі” орденімен, 60 жылдығына
қазақ КСР жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен марапатталады, 70 жылдығына
Елбасы құттықтауын алды.Бүгінде 80 жылдық тарихы бар “Қазақстан мектеі”
журналы және оның қосымшалары “Тәуелсіздіктің тура жолы – білімде” деген
ұранмен тәуелсіз Қазақстанның білім ғылым, педагогика саласын өрнендетуге
өзіндік үлесін қосып келеді қоса бермек.

“Қазақстан мектебі ” журналының халыққа білім беру саласының
қызметкерлері үшін сіңірген елеулі еңбегі көпке мәлім. Ол муралы ұдайы
айтылып та, жазылып та жүр. Құрмет белгісі ордені де осының айғағы.

Республикамыз тәуелсіз ел болып, саяси әлуметтік жағыдайлар өзгеріп
жатқан сәтте Ы. Алтынсарин атындағы ғылыми – зерттеу институты ұжымының
халыққа білім беру жолындағығылыми ізденістері мен сонғы жаңалықтарын
көпшілікке таратуда аталмыш басырымның үресі зор. Институттың теория
зертқанасының педагогикалық жаңалықтар мен ғылыми- зерттеу жұмыстарын
үйлестіру секторының білім беру жүйесіедегі инновациялық үрдістерді басқару
мәселесі, ғылым мен мектеп тәжірибесінің өзара байланысын уағыздайтын
еңбектерді де осы журнал беттерінде басылып келеді. Бүл орайда, педагогика
ғылымының кандидаты, аға ғалым қызметкер Ш. Таубаеваның ғылыми- әдстемелік
еңбектері оқырман қауымның көңілінен шыққандығын айта кеткен жөн.

Мектепке дейінгі тәрбие зертханасының қызметкерлері Б.Баймұратова,
М. Сәтімбекова, Ғ.Дүкенбаеавлардың Қазақстан мектебі журналында,
кейінірек Бастауыщ мектеп , Отбасы және балабақша қосымшаларында
мектеп жасына дейінгі бөбекткрді балабақшада және отбасында
тәрбиелеу,баланы ойлау, сөйлеу тілін дамыту, байланыстырып сөйлеу,баданы
оқыту проблемалары жөніндегі мақалалары жиі жарияланып тұрды. Жарияланған
мақаладар негізінде мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу, оқыту
туралыең алғаш бағдарламалар және оқу әдістемелік құралдары басылды.
1994жылы Отбасы және балабақша қосымшасы жеке шанырақ болып,өз алдына
отау тікті.

Аталған журналдың Таным және тәрбие, Тәрбиешілерге көмек Тәрбие
алмасайық деген айдарлары аясында бала тәрбиелеу мәселелері жайында ғылыми
- әдістемелік мақлалар жарияланып, мектепке дейінгі бөбектерді тәрбиелеу
ісіне айналуы үлес қосқан дүниелер жарық көрлі.

Еліміздің дамуының қай кезеңінде болсын жалпы білім беретін мектептің
бастауыш кластары үшін көкейтесті болған оқу- тәрбие мәселелері инстетут
назарынан тыс қалған емес. Ол мәселелер бойынша жүргізілген ғылыми-
зерттеулердің көп жағыдайда қолданбады, теориялық нәтижелердің ең манызды
деген аспекттілері,ең алдымен, осы Қазақстан мектебі және оның қосымшасы
Бастауыш мектеп журналында жарияланып, мектеп игілігіне айналып келеді.

Қазақстан мектебі журналы қазақ тілін оқыту проблемалары жөнінде
алуан түрлі мәселелер көтеріліп келеді. Атап айтқанда, қазақ тіл
бағдарламаларын, оған сәйкес оқулық мазмұнын жетілдіру, оқу құрады мен
әдістемелік нұсқаулар жөнінде көптеген мақалалар жарық көрді. Республика
Ұлттық академиясының корреспондент- мүшесі А. Бадақайев, К.Ахановтар дың
еңбегі ерекше болды. Соңдай-ақ оқушының тілін дамыту,оқу сапасын,
сауаттылық-ты арттыру, танымдылық белсендікті дамыту, оқушылардың
үлгерімдерін бағалау нормаларын, техникалық құралдарды пайдалану, кластан
тыс жұмыстардың тимділігі жөніндегі Б. Құлмағанбетова, Ж.
Адамбаева,Н.Ахметбекова, Б. Кәтенбаева, Б. Ысқақова, Ж. Дәулетбекова,
Е.Науырызбаевтардың мақалалары мұғалімдердің шығармашыдық ісіне үлкен арқау
болды. Мектеп әдебиеті оптималдандырыла оқытудың жолдары, эстетикалық
тәрбие беруде, оқу материялдарындағы пән аралық байланыстар жайлы төл
журналымызда әдіскер – ғалымдар Т.Ақшолақов, Ә. Дайырова, С. Тілешова, Р.
Құтқожина, Б. Сыманов және тағы басқа ғалымдардың мақалалары жарияланып
тұрды.

Төл басылымызда ССРО халықтары әдебиеті және оны қазақ мектептерінде
оқыту мақаласы осы журналдан бастау алады.

Шетел тілі айдарымен қазақ кластарында бұл тілдерлі оқытудың
маңызды мәселеріне де басылымда ерекше мән беріліп кедеді. Орта мектепте
ағылшын және неміс тілдерін оқыту А: Артықпайева, У. Байгелова, Ш.
Байнешова. Шетел тілін жеделдетіп оқыту тәсілдерін пайдалану
мақалалары мұнын бір дәлелі.

Еліміздегі саяси -әлуметтік жағыдай мектепте оқылатын тарих пәнін
түбегейлі өзгертуді қажет ететіндіктен журнал мұғалімдерге әдістемелік
ккөмек беруге ерекше мән беріп келеді. Жарияданған материялдарда сабақты
жоспарлау, қандай тарихи мәселерге көңіл бөлу керкетігі, әдістемелік,
нұсқаулар, күнтізбелік жоспарлар, сондай-ақ Қазақстан тарихындағы
ақтандар мемлекеттік құқықтың негіздері бойынша мәселелер көтерілді.

Осы журналдың қосымшасы ретінде 1993жылдан бастап қазақ тарихы шыға
бастады. Онда Т. Тұралқұловтын Тарихи білім беру тұжырымдамасының
мақсаты, Отанды тану курымының бағдарламасы және зертхананың ғылыми
қызметкері Р. Бекешованың Тарихты оқудағы ғылыми әдістемелік мәселелер
атты көлемді мақалалар жарық көрді. Сонымен қатар, Қазақстан
тарихындатөменгі класс оқущыларын халықтар достығы рухында тәрбиелеу
,Туған өлке тарихы мен мәдениеті ,Ежелгі дүние тарихы ,Абай және
Шығыс ғұламалары сынды келелі дүниелер де оқырмандар көңілінен шықты.

Жергілікті өсімдіктер мен жануарлар әлемінің сырларын сабақта
пайдалануды, табиғи жағдайда, тірі табиғат бұрышында бақылап, тәжірбие
жүргізудің, оларды ең алдымен іріктеудің, сабаққа дайындаудың
әдістемелері мектеп мұғалімдеріне үлкен көмек болды.Экологиялық білім
берудің де қажеттігі мен әдістемесі журнал бетінен жарық көрді.

Соңғы 10 жыл ішінде физика және математика пәндерін оқыту
зертханасының қызметкерлері аталған журнал беттерінде 40-қа жуық материал
жарияланды. Оның ішінде бағдарламалар бойынша еңгізілген жаңа
тақырыптарды оқыту әдістемелері, қазақ мектебіндегі білім сапасы, базалық
жалпы орта білім мазмұны жайындағы ойлар мен ұсыныстар
берілді.(А.Мәженова, Д.Қазақбаева, Ж.Молдабеков, С.Қабақанова) Аталмыш
басылымда оқыту әдістерін жетілдіруге және мектеп өміріндегі келелі
өзгерістерге байланысты материалдардың көптен жариялануына үлес қосып,
атсалысқан авторлар ретінде педагогика ғылымының кандидаттары, жетекші
қызметкерлер С.Шәкілікова мен А.Мәженованы ерекше атап өтуге болады.

Қазақстан мектебі журналының 1992 жылдан бастап шыға бастаған
Информатика –физика-математика (ИФМ) қосымшасының беттерінде Төл
оқулық,Тестік бақылау, Ықтималдықтар теориясын енгізу, Математикалық
білім тұжырымдамасы сияқты мазмұнды мәселелер көпшілік талқысына ұсынылды.

Орта мектепте Информатика және есептегіш техника негіздері пәнін
оқыту және оқыту процесін компьютерлендіру мәселелері жөнінде аталған
басылымдарда жарияланған мақалаларының жаппы 80-нен астам.

“Қазақстан мектебі” журналында 1948-ға дейін химя пәніне арналған
материялдар болмаған. Оның себебі, қазақ мектептерінде химия оқыту жайы
қалыптаспаған. ҚазПИ-де химия мен биологиядан мұғалім дайындайтын қазақ
бөлімі тек 1948 жылы ғана ашылады. “1948-1964 жылдар аралығында 72 мақала
жарық көреді. Жеке зертеулердің негізінде,химия оқыту әдістемесі ғылымының
дамуы елеулі үлесің қосты. 1965-1985 жылдары жарияланған 85 мақалалардың
ішінде А.Мырзабаев, С.Мұсабеков, Д.Қоянбаев, А.Ғатулин, О. Қаймолдин,
Л.П.Калашникова, К.А. Сарманова, есімдерің жиі кездеседі. Олар химиядан
сабақ беріп,кейін әдістемелік ғылыми зерттеулер жүргізеді. 1950жылдары
қазақша сабақ беретін мұғалімдердің тәжірбиесі тартылады.Қазақ ССР-інің
еңбек сінірген мұғалімдерінің ішінен Х. Елікбайеваны,Қ.Жаманбаеваны атауға
болады. Олардың еңбегі аталған журналда жарық көріп,өзіндік озық
тәжірбтесін байандайды.Бұл жылдары қазақша жазатын автрлар саны өседі.
Әдіскер ғалымнан басқа мектептегі өз тәжірбиесін жазатын авторлар шықты.
С.Оспанова, К.Батырбеков, А.Тұрғынбаева,С.Бүтіншиева химия сабағының
сапасын арттыру жөнінде мақалалар жазды. Келксі 1985-1995 жылдар аралығында
жарияланған материялдардан кейбір авторлардың химияны оқыту жұмысының
ұйымдастыру түрлері, оқыту құралдары мен әдістерің жетілдіріп, жаңашыл бет
бұрғаны байқалады. Соңғы жылдары басылғандардан Р.Жұмаділованың “Оқу
әрекетінің қозғаушы күші “ мақаласы мазмұны және көтерген мәселенің
соңылығы жағынан тартымды шыққан.(34)

1975 жылы 50 жылдық мерейтойында “Қазақстан мектебі” республика
журналдары арасында бірінші болып “Құрмет белгісі” орденімен, 60 жылдығына
қазақ КСР жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен марапатталады, 70 жылдығына
Елбасы құттықтауын алды.Бүгінде 80 жылдық тарихы бар “Қазақстан мектеі”
журналы және оның қосымшалары “Тәуелсіздіктің тура жолы – білімде” деген
ұранмен тәуелсіз Қазақстанның білім ғылым, педагогика саласын өрнендетуге
өзіндік үлесін қосып келеді қоса бермек.

2. тарау: Қазақстандағы білім беру жүйесін жақсартудағы көтерген
мақалалардың тарихи даму кезеңдері.

2.1. Қазақстандағы сауатсыздықты жою мәселесі.

(20-40 жылға дейінгі кезең)

Қазақстан мектебі журналының шығу тегі мен себептерін анықтайтын
болсақ Қазақстанда халық ағарту ісінің қалыптасуы мен даму тарихына
тоқталайық. Ол туралы Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ Білім академиясының
президенті, педагогика ғылымының докторы, профессор, Мемлекеттік сыйлықтың
иегері, КБА академигі Құсайынов Асқарбек “Қазақстан мектебі” журналының
“Асқарлы міндеттер асулары” мағқаласында: Отандық бұқаралық ақпарат
құрамдары жетекшілерімен кездесуде Елбасы Н.Ә.Назарбаев “Біз экономиканы
өрестуді бастаған қәзіргі шақта әлуметтік саламен шындап айналысатын кез
келеді. Шешімін күткен мәсеселердің қордаланып қалғаны да осы жер орта және
жоғарғы білім берудегі реформаларды жеріне теткізу керек”,- деп атап
көрсеткен еді. Осы істерді атқаруда Ы. Алтынсарин атындағы “Қазақ Білім
академиясына көптеген міндеттері жүктелуде”, дей келе, Қазақстандағы
қазіргі ұлттық білім жүйесінің даму тарихынан тоқталып, былай деп жазады.

Қазақстан қазіргі ұлттық білім жүйесінің негізгі өткен ғасырдың 20-30
жылдары қаланды. Бұл көп ұлтты мемілекет үшін білім саясаты “бұратана
халықтарға арналған мектеп – орыстандыру құралы”, қырғыз яғни “қазақ”
халқындағы мұсылманшылықты жою” деген сияқты ұрпандармен анықталған бұрынғы
Ресей державасының көптеген ұлттары сияқты қазақ халқын да тағдыр қыспағына
алған жылдар еді. Сондықтан да империяның шеткі аймақтарында әрбір мәдениет
білім беретін мекемелердің ашылуы шовинистік қөзқарастағы саясатшылар
тарапынан табанды кедергілерге ұшырап отырды.

Алайда 1922 жылдан КСРО тарихында енген партия мен мемлекет ішіндегі,
сондай-ақ кейбір жерлердегі күрделі драмалық күрестерде жаңа мемілекеттік
білім беруге ұмтылған көп ұлтты зиялы қауым өкілдері “жекестік бірінғай
еңбек мектебі” деп аталатын жаңа мектеп құру идеясын берік ұстады.

Осылайша 20 жылдардың басында зиялы қауым арасында “Кеңестік бірінғай
еңбек мектебі дегеніміз не? “Оның мәні неде?”, “Мектеп бірінғай болуы
дегеніміз не?”, деген сұрақтар төңірегінде пікірталас өрбіді. Бұл
сұрақтарға А.В.Луначарский, Н.К.Крупская сияқты халық ағарту саласы бойынша
демократиялық бағыттағы партия және мемілекет қайраткерлері тарапынан,
мынадай жауаптар да беріле бастады. “Бірынғай мектеп-балабақшадан
университетке дейін білім беретін мектептер жүйесі, яғни бір мектеп,
үздіксіз саты. Ол балабақшадан университетке дейін ана тілінде оқытатын
және тәрбиелейтін ұлттық мектеп”.Жаңа мектептің білім саясатының негізін
анықтаудағы бұратана халықтарға арналған мектеп – орыстандыру құралы” деп
ашалатын ескі тұжырымдамадан, түбірімен өзгеше мұндай тұжырымдамалық әдіс-
тәсіл Коммунистер монифесиндей “Барлық елдердің пролетарлары бірігіндер!”,
ұранына қарағанда ресейдің көп ұлтты халқын біріктіруде зор тарихи рол
атқарды. (36)

Өткен ғасырдың 20 жылдарының басында Қазақстанда жаңа білім беру
идеяларын іске асыру мақсатында сауатсыздықты жою үшін 1-2-3-4 курстар
ұйымдастырылып, олардың негізінде бастауыш және жеті жылдық мектептер ашыла
бастады. Қазақ тілі де басқа халық тілдері сияқты Ресей Федерациясының
құрамындағы Қазақ автономиялық республикасының мемлекеттік тілі
мәртебесінде ие болды. Осының бәрі бірінші (бастауыш) екінші (жеті жылдық)
сатыдағы мектептер санының бірден ұлғаюына себепті болды.

1920-1921 оқу жылында республикада осындай мектептердің саны 2410-ға
жетіп, онда 144 мың оқушы оқыды. Мұнда түрлі тілде халықтардың ішінде, саны
жағынан қазақтар және олардың, жоғары білімді ұлт зиялылары, Ресейде КСРО
бірінші орынды иелененгігі айта кеткен жөн. (15)

Шын мәнінде оқығандардың саны әлдеқайда көп болған, өйткені мыңдаған
(орта рухани оқу орны), ауылдардағы “мұсылмандықты ұғағыздаушы” бастауыш
рухани оқу орындарының саны статистикалық есепке еңгілмеген, ал олардың
түлектері сауатсыздар қатарына жатқызылып, жаңа мектептерде кайта оқыды.
Осылайша жылдан жылға окушылар саны артып ашылган мектептер көбейте түсті
Сол кездегі ағарту саясатындағы басты мәселердің бірі жаңадан ашылып жатқан
ауыл - село мектептерінің мұғалім кадрлармен қамтамасыз ету жайы еді.Бұл
міндет үш тірлі жолмен жүзеге асты. Мұның біріншісі бұрынғы патшалы Ресей
кезіндегі ескі мұғалім кадрларын мектепке тарту,екінші жол-білімге
құштар,сауатты жастарды қысқа мерзімді курыстардан өткізу,үшіншісі- арнайы
педагогикалық оқу орындарын көптеп ашуарқылы мұғалім даярлау.Мәселен,тек
1919-1920 жылдары ғана Қазақ рвкомы қазақ мектептері үшін Семей,Торғай
Ырғыз,Орал,т.б. қалаларда 4айлық қысқа мерзімді мұғалімдер курсын ашып,1000-
нан астам мұғалім кадрларын дайарлады.

1920-1921оқу жылында республика мектептерінде 4824 мұғалім болды.(20)

Мұғалімдер күндіз балаларды оқытса,кешке үлкендерді
оқытып,сауатсыздықты жоюға белсенді ат салысты.

1920 жылы қазанда Қазақ АССРОқу-ағарту халық комисариаты құрылды.Оның
төрағасы болып А.Байтұрсынов тағайындалды.1921жылы ақпанан 18-де Бүкіл
қазақстандық оқу – ағарту конференциясы шақырылды.Онда балаларды
қорғау,бірінғай мектеп жүйесін құру,кәсіптік-техникалық білім беру,саяси
тәрбие ісі т.б. оқу тәрбие ісіне байланысты мәселелер қарастырылды.
Коференцияда Қазақ АССР оқу ағарту халық комисарияты мен оның жергілікті
орындарынның құрылымы (ұйымдастыру,академиялық орталық, әлумметтік-тәрбие
және политехникалық білім беру басқармасы, кәсіптіек-техникалық білім беру
және оқу орындарының басқармасы,мектептен тыс саяси тәрбие
жұмысы,мемлекеттік баспа, әдебиет және баспа ісінің бас басқармалар)
бекітілді. 1920 жылдары мектептің жаңа түрі коммуна мектептері ашылды. Оған
он жасар балалар алынып 4жыл оқыды,кейін олар жеті және тоғыз жылдық
коммуна мектептеріне айналды.Жалпы бастауыш білім беретін ауылдық қазақ
мектептерінің білім өрісі өскелен талабына онша сай келмеді. Олардың
материялдық базасы да өте нашар болды. Оқу құралдарымен мұғалімдер
жетіспеді. Осы жағыдайды ескере келіп Оқу халық комисарияты ауылдық қазақ
мектептерінің құрылымына өзгерістер еңгізді. Ендігі кезде ауыл мектептері
екі жылдық болып,оны бітіргендер жанында интернат бар болыстық екі жылыдқ
бастауыш мектепке алынатын болды;болыстық немесе аудандық мектеп бес жылдық
болып белгіленді.

1922 жылы Түркістанда 492 жергілікті мектебі,30 қалалық орталық центр,
4 үлгілі тәрбие мектебі, ал 1923жылы республиканың арлық мектептері РСФСР
бюджетінің қарамағына алынды. 1924жылы наурыз айында ССРО Орталық Ағарту
Комитетінің призидюм ұлттық аудандардың мәдениетін дамыту үшін арнаулы
ағарту қорын жасады. Тек Қазақстан мен Түркістан өлкесіне бұл қордан 440мың
сом алтын ақша бөлінеді. (20)

Жаңа мектептердің жаппай ашыла бастауы оқу- тәрбие үрдісің
оқулықтармен және әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз ету мәселесін алға
қойды.Осы мәселені шешу мақсатында қазақ автономиялық республикаының Ағарту
комисариятының жанынан 1921жылы оқу-әдістемелік кеңес құрылып,ол
Академиялық орталық деп аталды.

1922-23 оқу жылдары Академиялық орталық ұлт мектептерің оқулықпен
бағдарламамен қамтамасыз етуде біраз шараларлы іске асырды. Олардың ішінде
Физика, Граматика, Педагогика,Алгебра, Мектеп гигиенасы, т.б.
бар. Бұл оқулықтарды жазуға қазақ зиялыларының алдындағы қатарлы топ
өкілдері: А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, М.Әуезов, Асфандияров,
Т.Жомартбаев, Қ.Сәтбаев, Ә.Ермеков, С.Сейфулин, Б.Майлин,
Қ.Жұбанов,А.Сатдыков Ш.Сарыбаев сынды халыққа танымал педагогтер,ғалымдар
мен жазушылар енгізілді,және оған белгілі педагог-ғалым М.Жолдыбаев
басшылық етті.

М.Жолдыбаев Батыс Қазақстан облысы Чапаев ауданы 1887жылы туған,1920
жылдан комтартия мүшесі. Алты жылдық орықазақ мектебін, 1910 жылы
Орынбордағы мұғалімдер даярлайтын оқу орынын бітірген. 1917жылы Жымпиты
уездік ревкомының төрағасы 1922-23 жылдары Орал губерниялық Атқару комитеті
төрағасының орынбасары болып істеген,көргне-білгені, оқыған-тоқығаны мол
адам еді. Ағартушы,мұғалім ғана емес,әрі қаламгер жүйрік журналист елі.

Еңбекші қазақ редакциясында бірге істеген С.Мұқановтың жазуынша
белгілі жазушы Д. А.Фурманов Жолдыбаевпен кездескеннен кейін: Мен көрген
қазақтардын ішінде марксизмге ең-тәуірі-сен екенсің,-деген екен. Қазан
төнкерісінен кейін елдің оқу ағарту ісін жолға қоюға сауатсыздықты жоюға
арналған мемлекет те,өкімет те ден қойып,Октябрьдің 10жылдық тойына дейін
ел жалпағынан хат танып үлгерсін!-деген ұран көтерді. Бірақ бұл ізгі
ұрандарды жүзеге асыруға қаржы тапшылығы,мектеп үйлерінің жоқтығы,
мұғалімдердің жеткіліксіздігі, ана тілде жазылған оқулықтар мен оқу
құралдарының болмауы көп кедергі болды. Бар мұғалімдер өзара піеір
алысатын,тәжірбие ауысатын, үкіметтің жаңа қауылы қарар, нұсқау хаттарымен
танысып отыратын арнайы басылымлар болмады.Осы жоқтын орының толтыру
ниетімен РК (б) Қазақ өлкелік комитеті 1925 жылы маусым айында ғылыми
педагогикалық журнал шығару туралы шешім қабылданды деп жазады профессор
Қожакеев Темірбек қ. м. 8 1995,12 бет. Сөйтіп, сол кездегі Қазақстан
астанасы Қызыл орда, Академиялық орталық жанынан 1925 жылдан Жаңа мектеп
деген атпен журнал шыға бастайды. Ол журналдың тұнғыш нөмірін Жаңа
мектепті шығару неге керек болды?,-деген бас мақаламен жарыққа әкеледі.
Қазір, – деп жазады педагог қаламгер онда – большевиктер оқу – білім
майданына Врангель, Денигендерге ұмытылмас қызыл әскерлердің екпініндей
кірісулі. Бірақ ----- уақытын дәлелдеп кірісулі, яғни жауды жеңіп алып,
шаруаны азырақ бекініп алып кірісулі. Бұл майданда бір- екі жылдың ішінде
таудай жұмыс жасалынды, қалың сауатсыздық орыс елінде жұқарулы. Жаңа
дәуірдің жаңа қалам қаһармандары шығулы.

Жаңа салт саланың жырын жырлайтын жаңа кітаптар жазылулы. Мектептер
бүгіндей жаңарулы,- дей келе автор, оқушылардың мың – мұқтажын ескеріп,
оларға ақыл – кенес, білікті нұсқау беретін, озат әдістерін тартатын арнайы
басылм шығарып отырғанын, ол осы Жаңа мектеп екенің хабарлайды және
елдің елдігі мен ердің ерлігі сынар сындарлы сәт тұрғанын, оны шешуге мен
қазақтың деген барлық адамзаттарды қызу ат салысуға шақырады. Елдегі
сауатсызықты баяндай келіп, Бұл күйде қалу жарамайды. Бұл, күйде қалуды
тарих көтермейді. Қазақстан оқу комиссариаты шара іздеседі. Ақырында
Қазақстанның орталығынан оқу – білім жұмысына, оқу - білім майданына
орналған бір журнал шығаруға кірісті. Бұл журнал мына – Жаңа мектеп.
Жаңа мектептің мақсаты қазір пілсапа сату емес, қазақ мектебіне араласу,
қазақ оқытушыларының мектептегі күнбе- күндік жұмысына жәрдемелі болу.
Оқытушылармен пікір алмастырып, жүкті әуіп- әуіп деп, күш қысып бірге
тарту -–деп өзінің алдына қойған мақсат мүдесін айқын тұжырымдайды. (28)

Жаңа мектеп негізінен екі айда бір шығып 1925 жылы үш нөмері жарық
көрген екен. Оның білім – педагогика, отантану, сын, ресми, жалпы бөлімдері
болған. Оларға А. Байтұрсынұлы, С. Сейфллаұлы, Б. Сұлейменұлы, Т.Шоқанұлы
басшылық етті. Тұнғыш нөмірі Халық ағарту мәселесі, Халық мұғалімінің
міндеті, Еңбек мектебі, Еңбек мектебіндегі еңбек әдісі, деген сияқты
жайнылама материалдардан тұрады. Жергілікті жерлердегі мектептер өмірінен
айтылған нақты тәжірибелік материалдар бола қоймаған.

Бірінші нөміріндегі Сымағұл Сәдуақасұлының Халық ағарту мәселелері,-
деген мақаласында ағарту ісіндей кемшілікті жою тек оқу комиссариатының
қызметшілерімен ғана жүзеге аспайтыны айтылған. Халық ағарту
комиссариатының міндетінде тұрған әзірге үш үлкен тұрмыс бар. Оның бірі-
мектеп үйлерін жөндеу, екінші оқуға керек құрал табу. Үшіншісі – мектепте
қай тілде оқытылатынын белгілеу. Оқитын құрал даярлау дедік, осы күнге
дейін бұл мәселе туралы оның, ашық жолға түскеміз жоқ, деп өкініш
бідіреді.

Екінші нөмірінде – ақ Ел ішіндегі мектептер қай түрде жасалу керек,
Ана тілін қалай оқыту керек, Жыршыларды саяси ағарту ісіне тарту керек,
деген нақты мәселелерге ойысқан. Жалпы бөлімінде де жұқпалы аурулар,
сандарды жазу пайдалану жолдары оқытушылардың баспа сөзбер байланысы
туралы нақты пікірлер қозғалады. Ресми бөлімде әртүрлі бұйрық – жарлық,
нұсқау хат, ережелер жарияланып тұрады.

Екінші нөмірдегі М. Жолдыбаев санақ пен жұртшылық атты проблемалық
мақаласын жариялайды. Онда автор қазақстанда есеп қисаптың жолға
қойылмағанын фактылармен дәлелдейді .Ол қазақтың саны қанша екенің
білмейміз, сауатты сауатсыз дәл санын біліп алмай, сауатсыздықты жою
жұмысын қалайша жүргіземіз. деп жазады Салық мәселесі, жер есебі жайлы да
ойлап 1926 жылы санақты жүргізу шараларын жан – жақты ұйымдастырды, санақ
жүргізуге хат танитындарды ат салысуға шақырады.(28)

Ағарту ісінің орталығына қазақтың маңдай алды оқығандары, ақын жазушы,
зиялылары топтастырылады. Оның жұмысына Елдос Омарұлы, Смағұл Садуақасұлы,
Міржақып Дулатұлы, Бейімбет Майлинұлы, Жүсіпбек Аймауытұлы, Есқали
Мұқанұлы, Біләл Молдыбайұлы, Әлхан Ермекұлы, Мұхтар Саматұлы, Мұхтар
Әуезовұлы, Мұхтар Мырзаұлы, Әлихан Бөкейханұлы тағы басқа ағартушылар
қатысып, қалам тартты. Олар республикадағы ағарту қызметкерлеріне, әсіресе
мұғалімдерге ақыл – кеңес беріп, жол таба көрсетті.

М. Горький, н. Крупская, Л. Луначарскийдің оқу, оқыту ісі, мектеп
өмірі туралы енбектерін қазақша аударып жеткізді. Арнайы журналдың жарыққа
келуіне байланысты Б. Майлин, Мектеп, деген материал жариялап:

Мойындарында сумкасы бар,
Қыбырлап келеді жас ұлан.
Айтатын жалғыз тілектері: оқимын, білім алсам,
Ел ұлы бетін түзеді, бір- бірін мектептен,
Қарсы алып, төрден орын бер, аш есігінді

Мектеп!

Жаңа мектеп журналында 20 – жылдардың сонындағы халық ағарту ісіне
қатысты ең бір зор, өзекті, шешуші мәселелердің жолын табуға үн қосқан
мақалалар жарияланып тұрды. Ол қандай мәселелер еді. Әрине ең алдымен
сауатсыздықты жою. Балаларды оқуға тарту. Ол үшін мектептерді көптеп ашу.
Соған сәйкес оқытудын түрі, тілі, әдісі мектеп құрылымы қандай болу керек,
мұғалімдердің санын қайтіп көбейту керек, қандай оқулықтар мен оқу
құралдары әзірлену керек, міне негізісінен осылар. Ғылым саласынан мағлұмат
беру, денсаулық сақтау ісін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.