Ақша төлем мен ақша қозғалысы циклінің функционалды аудитінің бағдарламасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- -
-------------3бет

I – бөлім Ақшалай қаражаттардың мәні мен мазмұны
1.1 Ақшаның қажеттілігі мен экономикалық мәні---------------------4-
5бет
1.2 Ақша-төлем құралы ретінде---------------------------- ---------
-------5-7бет
1.3 Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі--7-
8бет

II – бөлім Аудит әдістемесі
2.1 Аудиторлық тексеріс бағдарламасы----------------------- --------9-
10бет
2.2 Төлеу циклінің және ақша қозғалысының аудиті--------------10-18бет
2.3 Кассалық операциялардың және банк операцияларының аудиті------
----------------------------------- ----------------------------------- ------
-------------18-30бет

Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- -
---30-31бет
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі----------------------------- -----------
--32бет

Кіріспе
Ақшалай және кассалық-банктік операцияларды жүргізу заңнамалық, жалпы
мемлекеттік ведомстовалық және басқа нормативтік актілерімен жеткілікті
түрде қатаң реттелген. Сондықтан төлеу циклі функционалды аудитін өткізуге
дайындық кезде қабылданған заңдардың, стандарттардың, бухгалтерлік есептің,
аудиттің, ақша тасуын,қолданылуын, қаржылық бақылаудың нормалары мен
ұйымдастыру ережелерінің талаптарын мұқият оқып-білу қажет.Операциялық
аудитор кәсіпорынның төлеу мен қозғалыс циклін есептеу мен бақылау
жүргізудің сапалы жақтары анық тұжырымдамаларын қамтамасыз ету
қажеттілігіне байланысты проблемалық сипаттағы көптеген заңдық,
ұйымдастырушылық, әдіснамалық (методологиялық), қаржылық, есептік,
экономикалық мәселелерді шешудің баламалы мүмкіндіктерін қарастырған жөн.
Курстық жұмыстың мақсаты:
- Төлеу циклінің және ақша қозғалысының аудитін жүргізу.
- Кассалық операциялардың және банк операцияларының аудиті
Курстық жұмыстың міндеттері :
- Аудит әдістемесін жетілдіру
- Аудиторлық тексеріс бағдарламасын толық жасау.
Касса мен кассалық операциялар аудиті негізінде үш бағыт бойынша өтеді:
қолма-қол ақшаны түгендеу; оларды түгел және уақтылы кіріске алуды тексеру;
ақшаны шығыстарға есептен шығарудың дұрыстығын тексеру.

I – бөлім Ақшалай қаражаттардың мәні мен мазмұны
1.1 Ақшаның қажеттілігі мен экономикалық мәні.
Ақшаның өмір сүруіндегі объективті қажеттілік ол тауар өндірісі
және тауар айналысынан болуына негізделеді. Кез келген тауар айналысында
ақша айырбас құралы болып табылады. Тауар және ақша бір-бірінен бөлінбейді.
Ақша айналысы болмаса, онда тауар айналысы да болмайды.
Егер ақша адам өмірінен алысталынатын болса, онда тіпті ақша
қажеттілігінен туған кедейліктің өзі де жойылар еді. Ол аздай Томас Моор
тағы былай деді: “Қай жерде болсын барлық нәрсені ақша өлшемімен өлшейтін
болса, онда ол жерде мемлекетік істердің табысты және дұрыс ағысының болуы
мүмкін емес.” Прудон, Оуэн, Грей және басқалар ақшаға теріс қозғалыста
болады. Прудон тауар өндірісін сақтай отырып, ақшаны жоюдың жобасын ұсынды
және оны дәлелдемек болды. Мұндай ойлар Ресейде де айтылды. С.Г.Струмилин
ақшаның орнына еңбек бірліктері- тредаларды, ал ағылшын экономиксі Смит
Фальтер энергетикалық бірліктерді-энедаларды пайдалануды ұсынды.
Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала береді. Тауар ерекше
жалпылама эквивалент. Ақша – жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда
барлық тауардың құны бейнеленеді және оның делдал ретінде қатысуыменен
тауар өндірушілер арасында еңбек өнімдерінің айырбасы үздіксіз жасала
береді.
К.Маркс айтқандай: “Табиғат ақшаны жаратпайды. Алтынға бұл қасиет
қоғамен берілген.” Алтын жалпыға бірдей эквивалент ролін орындау үшін ең
бір лайық тауар болып қалыптасып отыр.
Біріншіден, ол ерекше табиғи сапаға ие: бөлінуі оңай, әдемі, бұзылмайды,
тот баспайды.
Екіншіден, ең бастысы алтын жоғары құнға ие. Қанша дегенмен оның қорының
аз болуы, алтынды өндіруге кететін еңбек шығындарының өте жоғары болуына
әкеліп соқтырады. Алтынды тұтыну жылдан-жылға өсуде. Ол әр түрлі салаларда
пайдаланылады-электроникадан бастап, зергерлік істерге дейін кездеседі.
“Ақша-зат емес, ол-қоғамдық қатынас.” Олар шынды- дығында қоғамдық
қатынастарды тудырушылар болып келеді. Р.Крузоға олар керек болмаған. Ақша
- өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасындағы белгілі бір экономикалық
қарым-қатынастарды көрсететін, тарихи даму үстіндегі экономикалық категория
болып табылады. Экономикалық категория ретінде ақшаның мәні оның үш
қасиетінің бірігуімен көрініс табады.
- жалпыға тікелей айырбасталу;
- айырбас құнының дербес формасы;
- еңбектің сыртқы заттың өлшемі;
Жалпыға тікелей айырбасталу формасында ақшаны пайдалану, кез-келген
материалдық құндылықтарға ақшаны айырбастау мүмкіншілігінің бар екендігін
көрсетеді. Социализм жағдайында бұл мүмкіндік елеулі қысқарды және тік
қоғамдық жиынтық өнімді пайдалану және бөлумен ғана шектелді. Кәсіпорындар,
жер, орман, жер асты байлықтары сатылмады және сатып алынады. Қазіргі кезде
жекешелендіру процестерінің жүруімен байланысты, жалпыға тікелей айырбастау
формасында ақшаны пайдаланудың көлемі едәуір кеңілді.
Ақшаның айырбас құнының дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды
тікелей өткізумен байланысты емес. Ақшаны бұл формада қолдану жағдайлары
олар несие беру, бюджеттің кірістік емес шығындары қарқындандыру, ұлттық
банктің несиелік ресурстарды басқа банктерге сатуы және т.б. Еңбектің
сыртқы заттық өлшемі тауарды өндіруге жұмсалған еңбектің өзі де ақша
көмегімен өлшенуі мүмкін құнын анықтау арқылы көрінеді.

1.2 Ақша-төлем құралы ретінде.
Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты. Бірақ ақша қозғалысы
міндетті түрде тауар қозғалысымен бір уақытта тоғысуы тиіс емес. Ақшаның
құнын еркін формасында көрінеді. Олар өткізу процессін еркін аяқтайды.
Ақшаның қозғалысы тауар қозғалысынан ерте немесе кеш жүруі мүмкін.
Егер тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы болмаса, яғни тауар төлем
ақы түскенге дейін сатып алынған несие керісінше болса, онда бұл жағдайда
ақшалар төлем құралы қызметін атқарады.
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына ғана емес,
сонымен бірге қаржы –несие қатынастарына да қызмет етеді. Барлық ақшалай
төлемдерді төмендегідей етіп топтауға болады:
- тауарларды және қызметтерді төлеуге байланысты міндеттемелер;
- еңбек ақы төлеуге байланысты міндеттемелер;
- мемлекетке қатысты қаржылық міндеттемелер;
- банктік қарыз, мемлекеттік және тұтыну несиесі бойынша борыштық
міндеттеме;
- сақтандыру міндеттемелері;
- әкімшілік-сот сипатындағы міндеттемелер және басқалары;
Ақша төлем құралы ретінде айналыс құралынан өзара айырмашылықтар бар.
Бұл қызметте ақшалар бел болып табылмайды, ол тек қана сату, сатып алуды
аяқтайды. Нәтижесінде тауарларға қатынасты ақшаның өз бетінше еркін
қозғалысы байқалады. Тауарды несиеге сатып ала отырып, сатып алушы сатушыға
ақшаны берудің орнына, борыштық міндеттемені жазып ұсынады. Бұл борыш
өтелген кезде, ақша төлем құралы ретінде қызмет атқарады.
Төлем құралы қызметін толық бағалы емес нақты ақшалар (қағаз немесе
несие), ал борыштық міндеттемелерді өзара өтеуде идеалды ақшалар атқарады.
Төлем құралы ретіндегі ақшаның қызметі оның бұдан бұрын қарастырылған
қызметтерінен айырмашылығы болғанымен ол олармен берік байланыста екені
анық. Ақшаның төлем құралы қызметі, оның құн өлшемі және айналыс құралы
ретінде қызмет етуі барысында көрінуі мүмкін. Ақшаның төлем құралы ретінде
қызмет етуінің дамуы резервтік қор құрудың, яғни ақшаның қор және қазына
жинау қызметтерінің туындауының қажет екенін көрсетеді.
Ақшаның төлем құралы қызметін атқаруына байланысты ақша айналысы заңы
өзінің неғұрлым көрінісін тапты. Егер тауарлар несиеге сатылса, онда қома-
қол ақшаға деген қажеттілігін азайтады. Бірақ төлем мерзімі жақындаған
сайын борыштарды жабу үшін ақша аналымының қажеттілігін артады. Өзара
өтелетін төлемдер соммасы айналыс үшін ақшаның санын азайтады. Егер қандай
да бір бөлімде, борыштық міндеттеме бойынша төлем өз уақытында түспейтін
болса, онда бұл өзімен бірге басқа да төлемсіздік тізбесін тудырады (қарыз
бойынша мерзімі өткен берешек, бюджеттік төлемдер, жалақы бойыншы және
т.б.).

1.3 Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп стандартында
ақшалай қаражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол ақша ретінде
белгіленген.Ақшалай қаражат қозғалысы- олардың операциялық, инвестиялық
және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру
станндарттарына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге
дейін салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп
саясатына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъект дербес жасайтын Кассалық
операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл
мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді.Субъект чек жаза отырып,
онда талап етілетін соманың тағайындалуын(еңбекақы төлеуге, жәрдемақыға
және шаруашылық шығындарына және т.б) көрсетуге міндетті.Қолма-қол ақша алу
үшін субъект банкке алдын-ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу.Кассалық операциялар
қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті тұлға қол
қойған кірістік кассалық ордермен ресімделеді.Кірістік кассалық ордерді
бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе
уәкілетті тұлға және кассир қол қояды, кассирдің мөрімен куәландырылады,
кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі
жәнеақша тапсырушының қолына беріледі,ал ордер кассада қалады.

II – бөлім Аудит әдістемесі
2.1 Аудиторлық тексеріс бағдарламасы
Кез келген қаржылық есептің және оның элементіне аудиторлық тексеруді
жақсы және мақсатты жүргізу үшін бұл объектіге аудит бағдарламасын жасау
қажет . Ақша қаражаттары кәсіпорынның ағымдық активі ретінде өзінің
аудиторлық бағдарламасы бар және де келесі процедуралардан тұрады.
№ Аудит процедураларыАқпарат көздері Аудиттік
тексеру
мерзімі
1. Баланс көрсеткіш- Баланс, 1010-1070 шоттары бойыншаШарт бойынша
терінің Бас кітап Бас кітап мерзімі
мәліметтерімен анықталады
сәйкестігін тексеру
2. Синтетикалық және 1010-1070 шоттар бойынша Бас Шарт бойынша
аналитикалық шоттаркітап, № 1,2,3,4 журнал-ордер мерзімі
есебінің дұрыс және қо- сымша ведомостер, анықталады
тексеру Кассалық кітап, ККО, ШКО тіркеу
журнал-ордері,кассирмен берілген
және тапсырылған ақшалар есебі
кітабы; Алғашқы құжаттар,ақша
сомаларын алуға сенімхат, чек
түбіртегі және банк көшірмесі.
3. Кассалық Тұрақты жұмыс істеудің Шарт бойынша
операцияларды комиссиясын құру және кассирді мерзімі
тексеру және тағайындау туралы шарт.Кассирмен анықталады
кассаны түгендеу материалды толық жеке дара
жауапкершілігі туралы шарт.
Кассаны түгендеу актісі, ККО,
ШКО, кіріс және шығыс кассалық
кассалық ордерлерін тіркеу
журналы, КО-1, КО-2,КО-3,
Кассалық кітап,КО-4, Берілген
және тапсырылған КО-5 кітабы,
Аванстық есептер,№1 ЖО,Бас кітап
және машинограмма
4. Банктік Банк шоттарының көшірмесі және Шарт бойынша
операцияларды оған қосымша алғашқы мерзімі
тексеру құжаттар,төлем-тапсырмасы, чек анықталады
кітапшаларының
аккредетивтері,пошта
аударымдары-ның
квитанциялары,1,2,3 ЖО-ге қосымша
ведомостер, 1040-1070 шоттар
бойынша Бас кітап
5. Жолдағы ақша 1030 жолдағы ақшалар, №3 ЖО-ге Шарт бойынша
соммаларын тексеру қосымша ведомостер,1030 бойынша мерзімі
Бас кітап анықталады

Ақша қаражатына аудиторлық тексеруді кассалық операциларды
шаруашылық субъектілердің кассадағы қолма-қол қаражаттарын беру және
сақтау, қабылдау бойынша операциялар жүзеге асыру тәртібін реттеуші негізгі
нормативті құжат бойынша 23- шілде 1993 ж №21 хаттамада қабылданған ҚР-
ң Халықтық Банк басқармасының мәжілісінде бекітілген. Қазақстанның халақ
шаруашылығында кассалық операцияларды жүргізудің уақытша тәртібі табылады.
Бұл құжат кассалық құжаттарды толтыру және лоарды қабылдау қолма қол
ақшаларды сақтаудың біріңғай тәртібін қарастырады. Кассалық құжаттарды
жалпы тексеруге кіріспес бұрын бұл тексеруді жоспарлау қажет. Бұл құжаттар
бірнеше рет қаралады, бірақ аудитор әрбір қараған сайын өзінің қызметі мен
мақсатын қарастыратын белгілі процедураларды орындайды, аудиторлық тексеру
бағдарламасын құрады.
Аудит процедурасының негізінде бұл бағдарламаның қарқынды
жүргізу үшін кассалық тәртіпті сақтау жне кассадағы ақша қозғалысына ішкі
бақылау жағдайын бағалау үшін анкеталық тестрді жасауды қажет етеді.
Анкеталық тестерге алынған жауаптарды талдау негізінде ұйымның ішкі бақлау
жағдайы мен кассалық операцияларда бухгалтерлік есеп жүргізуді жөнге қою
туралы қортынды жасауға болады .
Касса және кассалық операциялардың аудиты негізінен 3 бағытта
жүргізіледі:
1) Қолма қол ақшаны түгендеу;
2) Кассаны түскен ақшаларды толық және уақытында кіріске алуды
тексеру;
3) Шығысқа жазылған ақшалардың дұрыстығын зерттеу

2.2Төлеу циклінің және ақша қозғалысының аудиті
Транзиттік экономика жағдайында функционалды аудиттің өте өзекті бағыты –
ағымдағы активтің ең жылжымалы және толық өтімді элементтері қатарына
жататын ақша мен оның баламаларының төлеу циклі мен қозғалысын тексеру
болып табылады. Ақшалай операциялар қарқынды кең ауқымды сипатта. Дәл осы
учаскеде үлкен резервтер мен әртүрлі бұрмалаулар жасырынған.
Дегенмен жалпы аудитте ақшалай операцияларды тексеру мен ревизиялау
тәсілдерінің өзіндік ерекшеліктері бар.Олар жалпы әдістер арқылы жасалса
да, бұл оперцияларды уақтылы және тиімді атқаруға ерекше көңіл аударатын
төлеу циклінің функционалдық аудитінде бұлар шынында жеткіліксіз. Сондықтан
ғылыми зерттеулердің күн талабына сай бағыты ақшаны басқарудың функционалды
аудитінің ерекше тәсілдерін анықтау мен ізденістерін талдау болып саналады.
Ақшалай ағымның төлем мен қозғалысы циклі функционалды аудитінде
экономикалық талдау, бақылау мен статистиканың классикалық әдістерімен
қатар сарапшылық бағалау, жай және күрделі процент есептеулері, дисконттау,
интегралды, сараланған (дифференциалды) және матрицалық тәсілдер, желілік
(линейный), желілік емес және өсіңкі (динамикалық) бағдарламалау әдістерін,
операцияларды, ойын теорияларын, шешім қабылдау және т.б кеңінен қолданылуы
керек. Функционалды аудиттің арнайы әдіс тәсілдерінің көмегімен ақшаны
басқару мен құнды қағаздардың тиімділігін арттыру мен ұйымдастыруды
жақсартудың әр түрлі резервтерін ашуға болады. Мәселен, инкассация мен
төлемді тездету, флоутты, электронды ақша аударуды, сейф жүйесін,репо
мәмілесін, бақылау шегі теориясын (Миллер-Орра үлгісі) және т.б ең көп
шамаға молайту сияқты тәсілдерді дұрыс және уақтылы қолдану нақты ақша мен
құнды қағаздарды шапшаң және ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді.
Операциондық аудитор төлем мен ақша қозғалысы циклін функционалды аудитін
өткізгенде мыналарды анықтайды:
• касса-банк операцияларын атқаратын қызметкерлердің сандық және
сапалық құрамы;
• касса-банк құжаттарын жасап, өңдейтін адамдар үшін есеп пен ақша
бақылауды әдістемелік және ереже белгілейтін(нормативті) қамтамасыз
етудің бар-жоғы;
• бұл жұмыс учаскесінің қызметкерлері кімге есеп береді;
• касса-банк және басқа ақшалай операциялардың дұрыстығын кім, қашан
және қалай тексереді?
• кәсіпорында кассадағы ақшаның бар-жоғын кенеттен тексеруді жүйелі
жүргізуге арналған тұрақты жұмыс істейтін комиссияны тағайындау
туралы басшының бұйрығы бар ма?
• Бұл бұйрық орындала ма, кассаны кенеттен тексеру,актілері бар ма
және олардың мазмұны қандай?
• Аналитикалық және синтетикалықесеп, шаруашылықішілік бақылау мен
ақшалай операцияларды жедел қолдау жолға қалай қойылған?
Осыларға сүйене келіп,1-кестеде ақша мен олардың баламаларының төлемі мен
қозғалыс циклі функционалды аудитін өткізу бағдарламасының ықтимал
нұсқаларының бірі келтірілген.
1.Ақша төлем мен ақша қозғалысы циклінің функционалды аудитінің
бағдарламасы.

Аудит процедуралары Ақпарат көздері, бағалаудың
критерийлері мен тәсілдері
1 2
1.Ақшалай операцияларды атқаратын Кадр бөлімінің мәліметтері, білім
(кассир, бухгалтер және т.б.) мен біліктілік туралы куәліктер,
қызметкерлер құрамын білу жұмыс өтімі,зияткерлік және іскерлік
қасиеттері
2.Ақша алу, сақтау және қолдану үшінЗаңнамалық актілердің,
әдістемелік, нормативті және стандарттардың, нормалардың,
материалдық базамен қамтамасыз етудіережелердің, нұсқаулықтың, құжат
тексеру бланкілерінің, касса, сейф
бөлмелерінің, күзет дабылдамасының
және т.б. бар-жоқтығы
3.Операцияларды құжаттық ресімдеу Кірістік және шығыстық кассалық
мен ақша басқару жағдайын алдын-ала ордерлерді тіркеу журналы, ақшалай
шолудың дұрыстығын тексеру қаражаттың қозғалысы есебі кітабы,
бастапқы құжаттар және т.б.
4.Ақша қозғалысы жөніндегі Төлем тапсырмалары мен талаптары,
операцияларды көрсетудің журнал-ордерлер,тізімдемелер(ведом ос
дұрыстығын,толықтығын, дәлдігін тер), сенімхаттар,вексельдер,бланк
тексеру көшірмелері, чек түбіртектері және
т.б.
5.Кассаны түгендеу мен кассалық Кәсіпорын басшысының тұрақты жұмыс
операцияларды, ақшаны, құнды істейтін комиссия мен кассирді
қағаздарды және қатаң есептегі тағайындау туралы бұйрықтары, жеке
бланкілерді тексеру материалдық жауапкершілік туралы
шарт, кассаны түгендеу
актісі,кірістік және шығыстық
ордерлер(КО-1, КО-2),кассалық
құжаттарды тіркеу журналы (КО-3),
касса кітабы(КО-4),кассир қабылдаған
және берген ақша есебінің кітабы
(КО-5), аванс есебі, журнал-ордер1,
1 тізімдеме (ведомость) Бас
кітабы, 401-403,411,421-424 шоттары
және т.б
6.Ақшаның сақталуы мен мақсатты
пайдалануын тексеру
7.Касса-банк операцияларын атқару
мен есеп сақтау шарттарын айқындау
үшін тексеру, байқау және тестілеу
8.Банк операцияларын, құжаттардың
түгелдігі мен анықтығын тексеру
9.Ақшаны есептен шығару, кассалық
және қаржылық тәртіпті сақтауды
тексеру
10.Инкассо қолданудағы, есеп Банк көшірмелері мен бастапқы құжат-
айырысудың аккредитивтік және чектіктар, олар тіркелген: аккредитивтер,
түрлерінің, құрылымдық бөлімшенің чек кітапшалары, төлем тапсырмалары,
ағымдағы басқа шоттарын ашудың пошта аударымдарының түбіртектері,
дұрыстығы мен заңдылығын тексеру 1-3 журнал-ордерлері; 1,2,3
журнал-ордерлеріне тізімдемелер.
Қолданыста- ғы заңнамаларға
нормативті-анықтама ақпаратының,
тізімдемелік нұсқаулық -тар,
стандарттар мен ережелердің сәй- кес
келуі
11.Жол-жөнекей ақша сомасының шы- 3 журнал-ордер, 3 журнал-ордерге 1
найылығы, өнімді және басқа тізімдеме, 411 Жолдағы ақша шоты
іс-әрекет- ті,жұмысты және бойынша Бас кітап, шот-фактуралар,
көрсетілген қызметті өткізуден тауарлық-көліктік жүкқұжаттар,
түскен түсімнің түгелдігін тексеру қабылдау-тапсыру актілері және басқа
бастапқы құжаттар
12.Баланс көрсеткіштерінің Бас кітапБаланс,401-403, 411,421-424,431-432,
мәліметтерінің сәйкестігін тексеру 441,451-452 шоттар бойынша Бас кітап
13.Ақша қозғалысының синтетикалық Бас кітап, 1-4 журнал-ордерлер, 1-3
және аналитикалық есебін жүргізу журнал-ордерлердің тізімдемелері,
дұрыстығын тексеру кас- са кітабы және ақша қозғалысы
туралы басқа құжаттар
14.Қысқа мерзімді инвестициялар Акциялар, облигациялар, депозиттік
бойынша операциялардың дұрыстығын сертификаттар, депозиттер, бондар,
тексеру қазынашылық вексельдер, опциондар,
варрантар, фьючерстік мәмілелер

Ақшалай қаражатпен, әсіресе оның жылжымалы бөлігі - қолма-қол
(еңбекақы бергенде, өндірістік шығыстарды төлегенде, есеп берілетін
соманы беру мен пайдалануда және т.б.) жасалатын операциялар-міндетті
тұтастай тексеруді талап етеді.Ықтимал бұрмалаулар мен қызмет бабын теріс
пайдалану - касса-банк операцияларын бақылаудың маңызды міндеті.
Іс-тәжірбиеде кездесетін, жасалу тәсілдері бойынша касса-банк
операцияларының атқарылуы мен шот төлемдері процесіндегі қызмет бабын
теріс пайдалану мен бұрмалаулар былайша жіктеледі:
1. Ресімделген құжаттармен және қолхаттармен жасырылған және
ештеңемен жасырылмаған ақшалай қаражатты тікелей ұрлау.
2. Банктен, әртүрлі тұлғалар мен ұйымдардан кірістік ордерлер
бойынша, басқа ұйымдардан сенімхат бойынша түскен ақшаны кіріске
алмау және иемдену.
3. Кассадағы ақшаны есептен шығару;бір құжатты қайтадан
пайдалану;кассалық құжаттар мен есептерде жиынтықты дұрыс
есептемеу.
4. Ақшаның жалған құжаттар бойынша негізсіз есептен шығару сомасын
көбейтіп, заңды ресімделген құжаттардағы жалғандық.
5. Әр түрлі тұлғалар мен ұйымдарға заңды есептелген соманы сіңіріп
кету, соның ішінде еңбекақыны, депонентті соманы негізсіз
иелену.
6. Контрагенттермен дайын өнім, тауар үшін қолма- бақылаушы-
кассалық ақпараттарды қолданбай, жұмыс орындау мен қызмет
көрсету және т.с.с
Мұндай қол ақшамен есеп айырысу, бұрмалаулар мен теріс пайдаланулар
кассирді дұрыс іріктемеу, (тәжірбиесіз және сенімсіз), кассаны жүйелі
тексермеу, ішкі бақылаудың нашарлығы және т.с.с салдарынан болады.
Төлем циклінің функционалды аудитінің күрделі учаскелерінің бірі-
кассалық операцияларды тексеру. Ең алдымен кассадағы кассалық
операцияларды кім және қалай атқаратынын білу керек.Тексерудің
қорытындылары аудитор, бас бухгалтер және кассир қол қоятын акті жасаумен
ресімделеді. Ақшалай қаражаттың немесе ақшалай құжаттың және басқа
құндылықтардың артық шығуы немесе кем шығуы анықталған жағдайда кассирден
жазбаша түсініктеме алу керек. Ақшалай қаражаттың көп жетпеуі табылғанда,
аудитор кәсіпорын басшысына кассирді тексеру анықталғанша міндеттерінен
шеттеу туралы мәселе қояды.
Жол-жөнекей ақша есебі аудитінде бухгалтерлік есепте саналатын
сомалардың шынайылығын, контрагенттер аударған, алайда тексерілетін
кәсіпорынның есеп шотына есепті айда түспеген сомалардың қалайша
көрсетілуін тапсыру керек.
Бұрмалаулар мен теріс пайдаланулардың алдын алу үшін мыналар талап
етіледі:
• Банктегі есеп шот бойынша жазбаларды көшірмелерге тіркелген
негіздемелермен үнемі салыстыру;
• Жабдықтаушылармен құжаттарды қарама-қарсы тексеру өткізіп,
құжаттарды ресімдеуге талапты арттыру;
• Дебиторлармен және кредиторлармен,қызметкерлермен және басқа
контрагенттермен есеп айырысуларды қайта тексеруді жүйелі
жүргізу.
Төлем циклін аудиторлық тексеру мен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің қызметін сараптау іс-тәжірбиесін талдау есептеулерді
жүргізудегі типтік бұрмалаулар туралы тұжырым жасауға және олардың
ақшасын басқаруды жақсарту жөніндегі ұсыныстарды мүмкіндік береді.
Ақшаның есеп шот бойынша қозғалысын төлеу циклін тексеру үшін
кәсіпорын банк көшірмелері мен бастапқы құжаттардың мәліметтерін
салыстыруы қажет. Сонымен бірге көшірмелердің өңделетіндігін(шот
корреспонденциялары жазыла ма), құжаттардың нөмірленетінін, ақшаны
есептен шығару толық, жеткілікті расталғандығын тексеру керек. Алынған
ақпаратты мынадай тәртіппен топтастыруға болады:

Банк көшірмелері Растайтын құжат Айқындалған(табылған)
айырмашылықтар
№, Маз-мұСома №, Маз-мұСома Сома %
ай-күн,ны ай-күн,ж ны
ж.
1 2 3 4 5 6 7 8

Сол уақытта қолма-қол емес ақшалай, қаражаттың қозғалысы бойынша
операцияларды көрсетудің ұсынылған тәртібінен айырмашылықтарды айқындау
қажет. Бұл мақсаттар үшін шығатын мәліметтерді мынадай пішінде(формада)
көрсету ұсынылады.

Операциялар Банк көшірмесі Бухгалтердің Аудитордың
мазмұны мәліметтері мәліметтері
бойынша бойынша
Құжат №ай-күнсома Шоттың Шоттың Шоттың Шоттың
, жыл Д-ті К-ті Д-ті К-ті
1 2 3 4 5 6 7 8

Тағы бір өрескел қате – ақшаны кәсіпорын кассасына кіріске
алмау.Тексеру кезінде аудитор бар ақшаның қозғалысын талдауы, іс жүзінде
жасалған төлемді дебиторлық берешекті өтеу сомасы мен касса есебіне
алынған сома арасындағы айырмашылықты анықтауы керек.
Түсімді банкке тапсырудың мерзімділігін мұқият зерттеп, бақылау және
оның әр түрлі қажеттіліктерге шығыс жағдайларын анықтау керек. Бұл
мақсаттар үшін мәліметтер жинау мен өңдеуді мынадай кесте көмегімен іске
асыруға болады :

Ай, Ақша қозғалысы
күн,ж
Түсу Шығыс
Ай, өнім үшін жұмыс пен көрсе тілген Бас қа-лары
күн, қызмет
жыл
Банктен алынды Кассадан берілді ауытқулар
№ дата сома шот Д-ті шот К-ті шот Д-ті шот К-ті
1 2 3 4 5 6 7 8

Кассалық тәртіпті сақтау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.