Тараз қаласындағы 2000 орындық оқушылар сарайын көкжелектендіру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті
"Жеміс-көкөніс шаруашылығы және экология" кафедрасы

Семестрлік жұмыс
Тақырыбы:Тараз қаласындағы 2000 орындық оқушылар сарайын көкжелектендіру

Орындаған:
Тексерген:
Алматы 2016-2017ж

Семестрлік жұмыстың мазмұны

I . Кіріспе
Сәндік бақ шаруашылығының маңызы, тіршілік үшін қажеттілігі ... ... ... ... ...
II. Негізгі бөлім
1.Облыстық топырақ,климаттық жағдайы, ауа-райы мен жауын-шашын мөлшері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.Көкжелектендіруге пайдаланатын өсімдктер мен архитектуралық бейнелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.Ғимарат аумағын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.Бас және дендрологиялық сызбаның үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
III.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Адам баласы өз тарихының басталуында сәндік гүл өсімдіктерін тағамдық өсімдіктермен бірқатар жинап пайдалана бастаған. Сәндік жасыл егіс үлкен мен балаға табиғатқа деген сүйіспеншілігін туғызады. Оған деген қамқорлығы оянады.
Баулы парк егістерінде планетамыздағы өсімдіктердің таусылмас қорын мұқият сақтайды.Қорғандық жасыл егістер топырақты жел мен судан, мүжілуден қорғайды. Ауа райының континенттерін жұмсартады. Топырақтың құнарлылығы мен физикалық қасиеттерін арттырады. Кейбір ағаштар мен бұталар (аққайың, қандағаш, бүрген) топырақты азотпен байытып , оның құнарлылығын арттырады. Жыл сайын жиналатын өсімдік қалдықтары топырақ бетіндегі органикалық затты көбейтіп, физикалық қасиетін жақсартады. Темір және автомобиль жолдарын қар мен топырақ үйінділерінен қорғайды. Ғимараттарды артық қызудан сақтайды.Сәндік өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктерімен, олардың табиғаттағы және адам өміріндегі орны мен оларға қоршаған орта факторларының әсері мен сәндік өсімдіктерді жүйелендірумен, оларды сәулеттік ланшафты нысандар және интерьер элементтері ретінде пайдаланады.
Жасыл егістер қыста суық желден, жазда ыстық керімсалдан сақтайды. Көк өсімдіктер бүкіл аумақты қаланың шуынан қорғайтын қасиеті бар. Шырмалық өсімдіктер тұрғын үйді күннің тіке сәулесінен қалқалайды. Өсу кезеңінде өсімдіктер қоршап тұрған ортаны ылғал, оттекпен байытып, көмірқышқыл газын сіңіреді. Сондай-ақ ағаштар мен бұталардың жапырақтары шаң-тозаңды шөгіп, ауаның жер бетіндегі қабатын тазартады. Өнеркәсіптік және экономикалық көшеттер мен қима материалдар, т.б. өнімдерін тұрғындар мен ұжымдарға кеңінен сатылады. Көптеген гүлді өсімдіктер тамақ, эфир мен май және дәрі өнеркәсібінде пайдаланады. Қазақстандағы сәндік өнерді Алматыда 1856 жылы салынған Горький атындағы (қазіргі орталық мәдени және демалыс саябағы) парктен бастады. Қазақстанның оңтүстік аймағында Верныйдың қазбалық байлығын игеруші орманшы Баумының басқаруымен қысқа мерзімде 30-дан астам сәндік бақтар және парктер, тоғайлар отырғызылды.

Тараз қаласының топырақ және климаттық жағдайлары
Тараз қаласы -Қазақстан Республикасының оңтүстігінде орналасқан. Алматы, Оңтүстік Қазақстан, Қарағанды облыстарымен және Қырғыстанның Талас пен Шу облыстарымен көршілес болып табылады.Жамбыл облысының территориясы Бетпақдаладан Тянь-Шаньға дейін созылып жатыр. Жер аумағы- 144,2 мың км². Облыстың айтарлықтай аумағын Бетпақ-Дала және Мойынқұм алады, тек оңтүстік-батыс, оңтүстік және оңтүстік-шығыс шеті таулармен шектелген.Табиғи ландшафтардың флорасы мен фаунасы кең және әртүрлі. Облыста өсімдіктердің 3 мыңнан астам түрі бар. Аң аулайтын өңірдің жалпы алаңы 13,9 мың га құрайды, онда жануарлардың 40-тан астам түрі мекендейді. Жамбыл облысы климатының ерекше сипаты айтарлықтай құрғақшылық пен континенттілік болып табылады. Бұл облыс аумағының Еуразия материк ішінде орналасуымен, мұхиттан қашық орналасуымен, ашық немесе ала бұлтты ауа-райын тудыруға әсер ететін атмосфералық айналымның ерекшелігімен , сонымен қатар күн жылуының басымдығын қамтамасыз ететін оның оңтүстік беткейде орналасуымен түсіндіріледі. Бұған қоса облыс аумағының көп бөлігін шөл дала алып жатыр. Жер құрылысының мұндай айырмашылығы облыс климатының әркелкі болуына әсер етеді. Климаттың континенттілігі күн мен түндегі, қыс пен жаздағы, қыстан жазға тез ауысудағы температураның күрт өзгеруінен көрінеді. Облыстың оңтүстіктегі таулы бөлігінде континенттілік сипаты басыңқылау. Мұнда қыс жылы және жауын-шашын мөлшері жеткілікті түседі. Облыстың солтүстік және орталық аудандардағы шөлді жазықтар ерекше құрғақ. Мұнда жаз өте ыстық, орташа шілдедегі температура 21-25-ке дейін ауытқып отырады, кейбір күндері ауа температурасы 45-48 -ке дейін жетеді. Оның есесіне қыс географиялық ендігіне сәйкес емес. Ең суық ай - қаңтар, оның орташа температурасы 0-тен жоғары кезең ұзақ сақталады. Облыстың солтүстігінде 240-250 күнді құраса, орталық аудандарда 260-270 күнге жетеді. Тұтастай алғанда облыста жауын-шашын аз түседі, әсіресе, жазық бөлігінде ( жылына 140-220мм). Мұнда жаз өте ыстық,орташа шілдедегі температура 21-ден 2500С ке дейін жетеді(абсолюттік максимум).Оның есесіне қыс географиялық ендігіне сәйкес емес. Ең суық ай-қаңтар,оның орташа темперпературасы солтүстігінде -8,-120 С, ал оңтүстігінде -4,-70С. Қыста суық арктикалық ауа облысының оңтүстігіне ене отырып,суықтығы -45,-500С (абсолфттік минимум) болатын күшті аяз тудырады.
Ауаның орташа тәуліктік температурасы 00С-ден жо5ары кезең ұзақ сақталады.Облыстың солтүстігінде 240-250 күнді құраса,орталық аудандарда 260-270 күнге жетеді.
Тұтастай алғанда облыста жауын-шашынның болмашы мөлшері (жылына 135 мм) облыстың солтүстік- шығысында балқаш өзенінің жағалауында байқалады.Тау бөктеріндегі аудандардағы жауын-шашын аз түседі,әсіресе жазық бөлігінде (жылына 140-220 мм).Жауын шашынның болмашы мөлшері(жылына 135 мм) облытың солтүстік-шығысында балқаш өзенінің жағалауында байқалды.Тау бөктеріндегі аудандардағы жауын шашын мөлшері 210-330мм ге дейін көбейді.Қырғыз Алатау тауларында 400 -500мм жауын шашын түседі.Жыл мезгілдері бойынша жауын шашын әркелкі түседі-оның басым бөлігі қысқы-көктемгі кезеңге тән.Облыстың барлық аумақтарында шығыстан және солтүстік шығыстан жел соғады,және тек шеткі оңтүстікте оңтүстік және оңтүстік шығыстан жел соғатыны байқалды.Оның орташа жылдамдығы 2.5-3.5 м\с.Таулы аудандарда жергілікті ерекшеліктерге байланысты туындайтын да желдер бар(фендер,таулы-алқапты және т.б)

Оқушылар сарайын көкжелектендіруге пайдаланатын өсімдіктер мен архетиктуралық бейнелерге сипаттама
Шырша - қарағай тұқымдасына жататын биіктігі 30-50 м, баяу өсетін қылқанжапырақты ағаш. 15-20 жылға дейін өте жай, кейін жылына 30 см-ге дейін өсетін болады. Мәңгіжасыл өсімдік болғанымен, 6-12 жылда қылқандарын кезекпен түсіріп, жаңарып отырады. Өсе келе жан-жағына жайыла түсетіндіктен, олардың бір-бірінен немесе өзге ағаштардан арақашықтығы кемінде 6 м болғаны дұрыс. Осы себепті де оны тар аулалардан гөрі, арнайы бақтарға, кең ауласы бар балабақша, мектеп алаңқайларына еккен жөн. Шыршаны ауа тазартатын ерекше қасиетіне қарай, аурухана, шипажайлардың маңына көптеп еккен дұрыс. Шыршаның түрі өте көп. Оның ішінде қылқанының түсі көк, қызғылт, сарғыш және ашық жасыл түрлері көгалдандыруда үлкен қолданыста. Шығыс шыршасының қылқаны сары немесе алтын түстес, ине қылқанды шыршаныкі көк, көкшіл, кәдуілгі немесе еуропалық шыршаның қылқаны қою жасыл, балқандық шыршаныкі күміс түсті немесе сұр болады. Түрлеріне қарай 50-150 жыл аралығында өмір сүреді. Қазақстанның таулы аймақтарында бірнеше шыршадан құралған ормандар бар, ал көгалдандыруда он шақты түрі қолданылады. Олардың арасында бойы бір метрден аспайтындары да бар. Тіпті соңғы уақытта жерге жайылып өсетін түрлері де елімізде жерсіндіріліп жатыр. Ботаника бағында олардың орны ерекше. Сондықтан сұрыпты, қылқаны көк немесе ашық жасыл түрлерін отырғызған абзал.

Қайың - ақ түсті қабығымен ерекшеленетін әдемі ағаш. Өмір сүру ұзақтығы - 100-150 жыл. Ол көктемде ерте бүршік жарып, кеш жапырақ түсіретіндігімен ерекшеленеді. Табиғатта қайыңның 140 түрі бар. Елімізде оның көптеген түрлері кездеседі. Ең кең таралған түрі - кәдімгі қайың немесе аққайың. Баянауыл және Көкшетау қорықтарында қарағай, көктерекпен бірге қайыңның "үлпек қайың" деп аталатын түрі өседі. Қайың ағашының бұтағы мен діңі берік, әрі шымыр. Жапырағы жұмыртқа пішіндес, жиектері ара тісті. Қайың сәуір, мамыр айларында гүлдейді. Гүлдері сырға секілді. Күзде ерекше сары түске боялатын қайың жапырақтары саябақтарға көрік беріп тұрады. Қайыңның барлық түрі өте тез өседі және оңай жерсінеді.Қазақстанның Тобыл - Есіл, Ертіс бойында, Ақмола , Ақтөбе облыстарында, Жем, Зайсан алабында, Жетісу (Жоңғар), Іле Алатауларында өсетін 15 түрі бар.Қайың ағашы бір мезгілде жапырақ жарып, гүлдейді. Жемісі - ұсақ жаңғақша (оның ұз. 1,5 - 4 мм). Тұқымы тамыз - қыркүйекте піседі. Сүйелді Қайыңды егіс қорғайтын орман алқабы үшін және елді мекендерді көгалдандыру, әсемдік үшін саябақтарда көшеттерінен немесе тұқымынан қолдан өсіреді.Көп күтімді қажет етпейді. Жас көшетін алғашқы жылдары түзулеп өсірсе, діңі тік әрі әдемі болып өседі.Қайыңның бүршігі мен жапырағында, гүлі мен діңінің қабығында және ағашы мен шырынында емдік қасиеттер бар. Оның бүршіктері мен жапырақтарының құрамында эфир майы, қара май, флавоноидтар, сапониндер мен С дәрумені бар. Шырынын сусын ретінде пайдаланады.
Тал - бұталы және ағаш тектес өсімдік. Табиғатта 170 түрі бар. Биіктігі - 10-15 м, кейбір түрлері 40 м-ге дейін жетеді. Тал түрлерінің көгалдандыруда көбінесе бойы аласа, бұтақтары ирек, жайыла өсетін жалғанбалы сұрыптары қолданылады. Сопақтау келген ұзын жапырақтары бар.

Түсі - сұрғылт-жасыл, жас жапырағы ақшыл түсті жаңа жарған гүл секілді көрінеді. Талдың тағы бір түрлерін бұтағының әдемілігіне бола өсіреді. Бұтағы ирек, тік немесе жайылып өсетін - ағаш және бұталы түрлері бар. Бірақ оның барлық түрі ерте бүр жарып, бірінші болып жапырақтарын түсіреді. Табиғатта ылғалды жерлерде, өзен-су маңайларында өседі. Сондықтан да оның аты латын тілінен аударғанда sal - жақын, lis- су деген мағына береді. Жапырағындағы ақуыздың құрамы 12-18% болғандықтан, талдың жас шыбықтарына мал әуес келеді. Көктемде сырға секілді үлбіреген гүл жарады. Гүлінде аналық пен аталық қатар орналасатындықтан өзара тез будандасып көбейе береді. Сол себепті де ол өзен-су маңайларында тез таралып, тоғайға айналады. Қазақ жерінде бұтақтары жайылып, төмен қарай салбырап өсетін "мәжнүнтал" және бұтақты түрге жататын "ешкітал" деген түрлері бізге жақсы таныс. Ал, бұтақтары жоғары қарай иректеліп өсетін түрі "максудана" деп аталады. Ежелгі египеттіктер талдың діңінің қабығын суық тигенде және ыстықты қайтару үшін қолданған. Аспирин таблеткасындағы салицинді талдың діңінен тапқан. Ешкі талдан, шыбығы жұмсақ болғандықтан иіп, себеттер тоқиды. Қалемшесі арқылы оңай көбейтіледі. Сұрыпталған жалғанбалы түрлерінің дайын көшетін сатып алған жөн.Кәдімгі тал ерекше күтімді талап етпейді. Ал, сұрыпталған, жалғанбалы түрлерін өсіру қиындау. Жалғанбалы талдың төменгі бөлігінің бұтақтарын қырқып тастап отырмаса, әдемілігін жоғалтады.
Терек (лат. Pópulus) - тал тұқымдасына жататын жапырақ тастайтын ағаштар. Қазақстанның барлық аймағында кездеседі. Өзен жайылмасында, далалық жерлерде, тау етегінде, бұта арасында өсетін 15 түрі (ақ терек, қара терек мырза терек, т.б.) бар. Бұтақ шоғыры пирамида пішіндес. Жапырағы жалпақ, сағақты келген, ромбыға не қандауырға ұқсайды.
Гүлі қос үйлі, гүл сырғасы (ұзындығы 3 - 15 см), салбырап ілініп тұрады, онда аталығы не аналығы ғана болады, жел арқылы тозаңданады. Негізінен, жапырағы шыққанша гүлдейді. Тұқымынан және атпа тамырынан, шыбығынан көбейтіледі. Гүлінде шырынды дискісі (тор) болады. 150 жылдай тіршілік етеді. Жемісі - қорапша, тұқымы ұсақ. Терек әсемдік өсімдік ретінде өсіріледі. Қазақстанда берікқара терегі мен тораңғы - өте сирек кездесетін өсімдіктер қорғауға алынып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.Терек - тез өсетін ағаш, биіктігі 45 метрге дейін барады. Көбінесе 60-80 жыл, тек кейбір түрлері 120-150 жыл өмір сүреді. Табиғатта 110-ға жуық түрі бар. Будандастыру арқылы теректің тез өсетін көп түрлері алынған. Тез өсетін қасиетіне байланысты көгалдандыруда кеңінен қолданылады. Аналық терек мамыр-маусым айларында мамық шығарып, жер-көкті ластайды, әрі терек мамығына аллергиясы бар адамдарға қиындық туғызады. Сондықтан көгалдандыруда мамық шығармайтын аталық теректерді пайдаланған жөн. Ерте көктемде жапырағы шықпай тұрып, сырға секілді ақ гүл жарады. Жапырағы - жұмыртқа пішіндес, жиектері аратісті.Құнарлы топырақта, күн көзінде жақсы өседі. Жазда аптасына бір рет мол суғару керек. Көктем, күз мезгілдерінде көңмен қоректендірген жөн.

Қарағай - еліміздің таулы аймақтарында бірнеше түрі кездесетін қылқанжапырақты мәңгіжасыл өсімдік. 500-600 жылға дейін өмір сүреді. Ең биік түрлері 50-60 метрге жетеді. Шыршаныкіндей емес қарағайдың қылқаны ұзын, жуандау. Қылқанының түсі түріне қарай сары, көкшілдеу, жасыл және қою жасыл болады. Қарағай сондай-ақ тез өсетін қылқанжапырақтылардың бірі. Жер шарында жүзден аса түрі болса, оның жиырма шақты түрі көгалдандыруда қолданылады. Олардың ішінде бұтағы тік өсетін және жайыла өсетін түрлері де бар. Өсе келе жан-жағына 6-7 метрге дейін жайылатындықтан, бір-бірінен немесе өзге ағаштардан арақашықтығы кем дегенде 5-6 м болуы керек. Оның барлық түрі бонсай жасап өсіргенге ыңғайлы. Жай және тез өсетін түрлері бар. Биіктігі екі метрден аспайтын "тау қарағайы" деген түрі бар.
Көгалдандыруда оларды түрлі композицияларға қолдануға болады. Қарағайдың қылқанымен қоса, өте жиі орналасатын бүршіктері де өте әдемі. Осы бүршіктерін сәндік үшін теріп алып, қолөнер бұйымдарына қолданып жатады.

Шаған (лат. Fraxіnus) -- зәйтүн тұқымдасына жататын, жапырағы түсетін ағаш. Солтүстік жарты шардың қоңыржай және субтропиктік аймақтарында, кейде Азия мен Американың тропиктік аймақтарында кездесетін 70-ке жуық түрі белгілі. Қазақстанның оңтүстік облыстарындағы таулардың, ормандардың, өзен жағаларындағы су жайылымдарында өсетін 4 түрі бар. Соның ішінде саябақтарда, көшелерде қолдан өсірілетін түрі -- сириялық Шаған(F. syrіaca). Оның биіктігі 30 м-дей, бұтақтары цилиндр пішінді, қабығы қоңыр сұр түсті. Бүрлері қоңырқай немесе қара, қысқа түкті, жапырақтарының Ұзындығы 25 см, бір -- үштен жұпталып шығады, шеті ара тісті, үстіңгі беті қанық жасыл, астыңғы жағы ақшыл келеді. Гүлдері желмен тозаңданады, қос жынысты кейде полигамды (бір гүлінде аталық та, аналық та немесе екеуі де болады), шашақ гүлшоғырына топталған. Гүлшоғыры ұзын, сәл төмен қарай иіліп тұрады, олар алдыңғы жылдан қалған жапырақ қолтығында жетіледі. Маусым айында гүлдеп, жемісі шілдеде піседі. Жемісі -- эллипс пішінді, шеті ойық келген жаңғақша. Шағанның қатты әрі серпімді сүрегі кеме, темір жол вагонын, ұшақ жасау өнеркәсібінде және ағаш бұйымдарын жасауда қолданылады. Еуропа Шағанынан (F. ornus) манна (тәтті шырын, іш қатып қалғанда ішеді) алынады. Ал қытай Шағаны (F. chіnensіs) ақ балауыз бөліп шығарады, сондықтан оны шырақ жасау және медицинада, парфюмерияда, тоқыма өнеркәсібінде пайдалану үшін өсіреді.

Үйеңкі (лат. Ácer) - әдемі жапырақты бұталы немесе ағаш тектес өсімдік. Ерте көктемде гүлдейді. Канада, Америка, Еуропа, солтүстік Африка, Азия аймақтарында таралған. Қазақстанда негізінен "Татар үйеңкісі" деп аталатын түрі көбірек өседі. Үйеңкінің жалпы 150-ге жуық түрі бар. Жапырақтарының пішіні әр түрлі: шеті тілімденген саусақ салалы, жиегі иректелген және шілтерлі болып келеді. Түстері түрлеріне қарай жасыл, сары және қызыл болады. Үйеңкіні әдемі жапырақтары үшін көгалдандыруда кеңінен қолданады. Жазда жасыл қанатты жемістерін береді. Күзде қанаттары қоңырқай тартқанда, жемісі пісіп жетіледі.Биіктігі 5 -- 40 м, қабығы жылтыр, сұр не сұрғылт тартқан. Жапырағы қарама-қарсы орналасқан, оның жиегі бүтін, кейде ойық, жыл сайын түседі. Сарғыш, жасыл түсті гүлдері ұсақ, 4 -- 5 мүшелі, қос не дара жынысты, қалқанша не шашақ тәрізді гүлшоғырына топталған. Жәндіктермен немесе желмен тозаңданады. Сәуір -- маусым айларында гүлдеп, тамыз -- қазанда жеміс береді. Жемісі -- қосқанатты, екі тұқымшасы болады. Тұқымынан, сұлама бұтағынан, шыбығынан, ал қолдан өсіргенде бөліну арқылы не қалемшесінен көбейеді. 150 -- 200 жылдай жасайды. Үйеңкі ағашы бағалы үй жиһаздарын, музыка аспаптарын жасауға пайдаланылады. Күзде жапырақтары алуан түсті болғандықтан саябақтарда, көше бойларында әсемдік үшін өсіріледі. Солтүстік Америкада өсетін қантты үйеңкінің жапырақ шырынында 2 - 5 % қант болады, шірнелі өсімдік, үйеңкі жапырағы Канаданың ұлттық символы болып саналады.
Күн көзінде немесе ала көлеңкеде де өсе береді. Суыққа төзімді, алайда кейбір сұрыптарын жел өтінен қорғаған жөн. Ылғалдылықты жақсы көретіндіктен жиі суғарып тұруды қажет етеді, мүмкіндік болса су маңына еккен абзал.
Семенов үйеңкісі (Клен Семенова). Көбіне бұта тәрізді болып өсетін, тығыз, көкшіл-жасыл, үш тарамды жапырақтары бар.

Биіктігі 5-6м дейінгі ағаш, гүлдері сарғыштау түсті, гүл табақша секілді от шоғырларында тұрады, кейде қатарласып келіп түйіседі немесе бірінің артына бірі кіріп тұрады. Мамыр-маусым айларында гүлдеп, қыркүйекте жеміс береді. Құрғақшылыққа төзімді. Жасыл қоршауларға (изгород), шіліктерге, дала қорғағыш ормандарын өсіруге жарамды. Таралу аймағы: Орта Азия, Ауғанстан, Қазақстанда- Солтүстік және Батыс Тянь-Шаньның орман белдеуінде.
Алма (лат. malus) -- раушан гүлділер тұқымдасына жататын, өте кең тараған жеміс ағашы. Табиғи алманың жер шарында 36 түрі белгілі, олардың 10 -- 12-сінің шаруашылықтық маңызы бар. Қазақстанда, негізінен, Сиверс алмасы, Недзвецкий, қырғыз алмасы өседі. Алманың жаздық, күздік, қыстық сорттары бар. Алма ағашының өмір сүру ұзақтығы 20 -- 100 жыл, биіктігі 3 -- 10 м болады. 3 -- 12 жылда жеміс береді, әр гектардан шамамен 100 -- 300 ц өнім алынады. Тұқымынан және өсімді (вегетативті) жолмен көбейеді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.