Шыбындар- DIPTERA –Ұзынмұрттылар морфологиялық сипаттамасы мен биологиялық ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Қазақ Ұлттық Аграрлық университеті
Өсімдік қорғау және карантин кафедрасы

Семестрлік жұмыс
Тақырыбы: Шыбындар- DIPTERA - Ұзынмұрттылар морфологиялық сипаттамасы мен биологиялық ерекшеліктері

Орындаған:
Тобы: Тексерген:

Алматы 2018

Жоспары
I.Кіріспе
a) Шыбынның жіктелу жүйесі.
б) Шыбынның морфологиясы.
II.Негізгі бөлім
а) Шыбындардың биологиясы.
б) Шыбындардың өсімдікті зақымдау белгісі, зақымдалатын өсімдіктің белгісі.
в) Шыбындардың табиғи жаулары мен аурулары.
III.Қорытынды
IV.Пайдаланған әдебиеттер.

I. Кіріспе
Қос қанаттылар (Diptera) - бөжектер класының бір отряды. Жер шарында кең таралған, 150-дей тұқымдасы 100 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 2 отряд тармағы (ұзынмұрттылар және қысқамұрттылар), 114 тұқымдасы, 5 мыңға жуық түрі бар. Қазба қалдықтары триас кезеңінен белгілі. Атауы қос қанатына орай қойылған (кейбір түрлерінің қанаты жоқ), көздері фасетке ұқсайды. Мұртшасы үш не одан да көп бунақтан тұрады. Аузы шаншып тесуге, жалауға бейімделген. Толық түрленіп дамиды. Дернәсілі құртқа ұқсас, аяқтары болмайды. Қуыршағы бос жатады не ең соңғы дернәсіл қабығымен (піллә) қапталады. Кейбір қос қанаттылар түрлерінің дернәсілдері өсімдіктер мен жануарлар денесінде өсіп жетіледі, ересек жәндіктер өсімдік шірігімен, жануар қанымен қоректенеді. Қос қанаттылар арасында синантроптар да (үй жануарлары, өсімдіктер және микроорганизмдерге қатысты; мысалы, ышқан, шыбын) бар. Қан сорғыш жәндіктер (масса, шіркей, т.б.) адам мен малға безгек, энцефаломиелит, күйдіргі сияқты жұқпалы аурулар таратады. Гессен шыбыны, швед шыбыны, ұзынсирақты бақша шыбыны, тері бөгелегі, қарын бөгелегі - аулы шаруашылығы мен мал шаруашылығының зиянкестері. Бірқатар қос қанаттылар пайдалы жәндіктер: гүл шыбыны - өсімдіктерді тозаңдандырады; жеміс шыбыны (дрозофила) генетикалық зерттеулерде пайдаланылады; кейбір қосқанаттылар дернәсілдері (тахина) зиянкес жәндіктермен қоректеніп, шаруашылыққа пайда келтіреді; хирономид дернәсілдері - балық жемі; шегіртке, маса, шыбынды құртады. Қазақстанда 6 түрі (мыс., алып шыбын, жетілмеген эфедрома, құмыты шыбыны, т.б.) "Қызыл кітапқа" енгізілген.

1-сурет. Шыбын
Ұзын мұрттылар отряд тармағы - Nematocera. Көп бунақтан тұратын ұзын мұртшалары бар, дене пішіні маса тәрізді қос қанаттыларды біріктіреді. Личинкаларының бас капсуласы көпшілігінде жақсы жетілген, қуыршағы ашық, шыбын ұшып шығар кезде қуыршақ қабының арқа тігісі бойлай сөгіледі. Біздің елде бұл отряд тармақтың құрамына 32 тұқымдас, солардың ішінде ұзын сирақты шыбындар, маса, галлица, шіркей және басқалары кіреді.
Шыбын (Brachycera) - қосқанаттылардың бір отряд тармағы. Жер шарында кең тараған. Денелері жуан, дернәсілдерінің басы, аяқтары болмайды, құрт тәрізді. Қуыршақтары жалған піллә ішінде жатады. Ересек жәндік қуыршақ қабын түзу тігіс бойымен жарып немесе қуыршақ қабының үстіңгі жағындағы дөңгелек қақпақша арқылы сыртқа шығады.

2-сурет. Шыбынның құрылысы.
А - Мұртшасы, Е - фасетті көздері, На - кеудесі, аяғы, Аб - құрсағы, П - қанаты.
Шыбындардың денесі бас , кеуде, құрсақ деп аталатын 3 бөлімнен тұрады.Дене бөліктері айқын бөлімдерге бөлінген.
Бас. Шыбынның басы шар немесе жартышар пішінді болып келеді.Басы көзіне қарағанда, едәуір кіші. Бастың тканьдері мейлінше тығыздалған, мидың сауыты болып есептеледі. Ол өзара бітісіп кеткен 5 бөлімнен тұрады:
1) Маңдай- Frons
2) Төбе- Vertex
3) Самай - Tempora
4) Бет - Genae
5) Шүйде -Occuput
Бастың денеге орналасуы опистогнатикалық, себебі шыбындар сұйықтықпен қоректенушілер. Басында қосалқы мүшелері, яғни фасетті және қарапайым көздері, мұртшалары орналасады.
Фасетті көздері. Шыбынның күрделі көздері 1жұпты, бастың екі жағында орналасады.Көздері едәуір үлкен, тіпті басынан да үлкен болып келеді. Көздері өте ұсақ фасетті ұяшықтардан тұрады. Фасетті ұяшықтары 2000-4000 аралығында болады. Олардың іші оммотидтерге толып тұрады.Ол көздің жақсы көруін қамтамасыз етеді.

3-сурет. Шыбынның фасетті көздері
Қарапайым көздері. Шыбынның қарапайым көздері 1-3 аралығында болады. Бастың алдыңғы бөлігінде орналасады. Түнде жарық сезу және тез ұшқанда кедергілерін қабылдау қызметін атқарады.
Мұртшалары. Шыбынның мұртшалары қысқа, қылшықты, 1жұпты болады. Мұртша тізбектен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.