Үндістан мемлекетінің пайда болуы және оның құқығы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

Үндістан мемлекетінің пайда болуы және оның құқығы

60 бет

Мазмұны

Кіріспе . . .

Кіріспе . . .: 1 Ежелгі Үндістан мемлекетінің орнауы мен дамуы . . .

6: 8

Кіріспе . . .:

Ежелгі Үндістанның даму тарихына жалпы сипаттама . . .

6: 8

Кіріспе . . .: 2 Ежелгі Үндістанның қоғамдық және мемлекеттік құрылысы . . .

6: 13

Кіріспе . . .: 3 Үндістан мемлекетінің қайнар көзі: құқықтық жүйесі және даму тарихы . . .

6: 26

Кіріспе . . .:

Үндістанның құқығы. Ману заңдары . . .

6: 26

Кіріспе . . .:

Будизм ілімі . . .

6: 30

Кіріспе . . .: Қорытынды . . .

6: 50

Кіріспе . . .: Пайдаланылған дерек көздер тізімі . . .

6: 59

Кіріспе

Ғылыми жұмыстың маңыздылығы Шетелдік мемлекеттердің тарихи дамуын олардың құрылысын, саяси жүйесін, экономикасын, мәдениетін тереңірек зерттеу қазіргі уақытта, яғни Қазақстан Республикасының өз алдына тәуелсіз ел болып, егемендік ел болған шағында басқа мемлекеттермен сыртқы саяси және сыртқы экономикалық қарым-қатынастарына кіруі шағында қажеттілік қана емес, заман талабы болып отыр. Оның ішінде Үндістан мемлекетініңде құрылысын, саяи жүйесін, экономикасын, мәдениетін зерттеуге арналған осы дипломдық жұмыс ғылыми түрдегі екі ел арасындағы жаңа заман талабына сай қарым-қ атынастарды арттыруға өз үлесін қоспақ.

Зерттеудің объектісі мен пәні Үндістан жер көлемі және халқының саны жөнінен өте ерте уақыттардың өзінде-ақ Азия елдерінің ішіндегі ең ірілеріне жататын.

Біздің дәуірге дейінгі үшінші мыңжылдықта Үндістанның батыс-солтүстік жағында мемлекеттер болып, ол мемлекеттерде модениеті жоғары, ездерінің жазу өдебиеті бар тайпалар емір сүргені мөлім. Ежелгі Үндістанның мәдениеті бірінші мыңжылдықта гүлденіп, көрші халықтарға да өсерін қатты тигізді. Үндістан буддизм дінінің отаны.

"Үндістан" сөзі елдің солтүстік-батыс бөлігіндегі озен атынан шыққан. Үнділердің өздері оны "Синдху", ирандықтар "Хинду", гректер "Индос", ал оның жағалауы түрғындарын "индтер" деп атаған. "Үндістан" (Индия) сөзінің астарында "индтер елі" немесе "үнділер өлкесі" деген мағына жатыр.

Ежелгі Үндістанның мемлекеті мен қүқығында Ежелгі Шығыстың бүкіл қүл иеленушілік мемлекеттеріне тән типтік белгілермен қоса біраз озгешеліктер де бар. Ол езгешеліктерге қоғамның касталық қүрылымы жатады. Бүл қүрылым мемлекеттік белгі ретінде бүгінгі күнге дейін сақталған. Сол сияқты Үндістанда үзақ уақытқа дейін селолық (ауылдық) қауымдық белгілері сақталып қалған.

Осы елдің мемлекеттік құрылысын, оның орталық және жергілікті органдарын, Негізгі Заңының ерекшеліктерін, заң шығару процесінің дамуын зерттеу үлкен қызығушылық білдіреді.

Зерттеудің мақсаты Осы дипломдық жұмыстың мақсаты Үндістан мемлекеттінің қоғамдық және мемлекетік құрылысын және осы мемлекеттін незізі заңдарын талдап қарау болып табылады. Осымен қатар заң шығару процессі қамтылып отыр.

Осы жұмысты Үндістан мемлекетінің негізгі заңына да көп көңіл бөлінеді.

Жергілікті басқару органдарының түрі, салалары және осы органдардың ара қатынастары, сайлау, ұйымдастыру және басқа да ерекшеліктері осы дипломдық жұмыста ашып көрсету болып отыр.

Осы тақырыпта жұмыс істеу барысында заң құжаттарының жеткіліксіздігінен қиыншылықтар кездесті.

Біздің заманымыздағы бүкіл адамзат өміріндегі өзгеріс өзінің кеңдігі мен тереңдігі жағынан шешуші маңызға ие болады. Тек адамзат тарихы ғана қазіргі уақытта не болып жатқанын түсіну үшін тұтастай ауқым жасай алады.

Белгіленген мақсаттан шыға отырып, алдыма мына төмендегідей міндеттерді қойдым: Келешекке бағытталған ой жүгірту адамзат болымысы құпиясына бізді тереңірек бойлата түседі. Жалпы бізде тарихтың бар болуы; бүгін біз қандай болып көрінсек, тарих бізді солай жасады дейтін мәселе; бұл тарихтың бүгінге дейінгі ұзақтығының салыстырмалы түрде өте үлкен болмауы - осының бәрі бізді бірнеше сұрақ қоюға мәжбүр етеді. Бұл қайдан бастау алады? Бұл қайда апарады? Бұл нені білдіреді?

Зерттеудің әдістері қоғамдық ғылымдарға ортақ жалпы және арнайы танымдық әдістер жүйесі: диалектикалық, салыстырмалы, функционалды талдау, жүйелеу, синтездеу, статистикалық т. б. әдістер басшылыққа алынды.

Ғылыми зерттеудің құрылымы кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, пайдаланған дерек көздер тізімінен тұрады.

Зерттеу жұмысын жазу барысында ғалымдар: Ш. Нағымұлының, Т. Ғабитовтың, Ж. Мүтәліповтың, А. Құлсариеваның, А. Мұқтарованың, В. Тимошиновтың, Б. Сатершиновтың, Б. Сырымбетұлының, М. Мұхамедовтың және т. б. ғылыми еңбектері негізге алынды.

1 Ежелгі Үндістан мемлекетінің орнауы мен дамуы

1. 1 Ежелгі Үндістанның даму тарихына жалпы сипаттама

Б. э. д. III-II мыңжылдықтың басында ғалымдарға әлі беймәлім тайпалар Инд өзенінің алқабында Үндістан аумағындағы алғашқы өркениет ошақтарын құрды. Бұл өркениеттер қалалық сипатта болғаны анықталды. Олардың орталығы Мохеджо-Даро, Хараппа қалалары болды. Сол себепті Үндістан аумағындағы мемлекеттіліктің дамуының аталмыш кезеңі Хараптық кезең деп аталады. Бұл кезеңде рулық қауымның ыдырау процесінің басталып, әлеуметтік жіктелудің жүргені біз үшін аян. Алайды бұл тайпалардың одан әрі дамуы б. э. д. II мыңжылдықта үзілді.

Б. э. д. II мыңжылдықта Ежелгі Үндістан аумағына Иранның таулы аймақтары мен Каспий жағалауының индоарийлік тайпалары басып кірді. Олар өзімен бірге жаңа мәдениет, жаңа өркениетті ала келді. Алайда Ежелгі Үндістан б. э. д. XVI-VI ғғ. аралығындағы тарихынан біз бейхабарбыз. Себебі ол дәуірден бізге индоарийлардің қасиетті кітаптары - ведалардан басқа ешқандай мәліметтер жеткен жоқ. Ведалар дегеніміз жартылай көшпелі арий тайпаларының сана-сезімін, дүниетанымын көрсететін діни әнұрандардың, құрбандық және сиқырлы формулалардың және ритуалдардың сипаттамаларының жиынтығы. Сол себепті Үндістан дамунының аталмыш кезеңі Ведалық кезең деп аталады. Осы кезеңде Үндістанда мемлекет құрылуының барлық алғышарттары қалыптасқан болатын. Алайда орталықтанудың орнына ішкі талас-тартыстың нәтижесінде бытыраңқылық орын алды. Ведалық кезеңнің аяғында сол аймақта 16 протомемлекеттің болғаны белгілі. Олар бір-біріне тәуелсізх, көп жағадайда бәсекелес құрылымдар болды.

Б. э. д. IV ғасырда көптеген ұсақ протомемлекеттік құрылымдардың арасында орталығы Магадха қаласы болып табылатын протомемлекет күшейе бастады. Ол қалған көршілерін біріктіріп мемлекет нысанындағы держава құрады. Бұл мемлекеттің тұңғыш әулеті Нандылар мемлекеттің орталықтану процесін қарқындатты. Оларға жаңадан тарап жатқан буддизм де өз септігін тигізді. Соның нәтижесінде Магадх державасы саны жоқ әскерінің арқасында Александр Македонскийдің шабуылына тойтарыс берді.

Б. э. д. IV ғасырды Магадха мемлекетінде билікке жаңа әулет -Маурилер әулеті келді. Оның негізін I Чандрагуптра қалады. Олардың басқару кезінде, әсерісе осы әулеттен шыққан атақты Ашока патшаның кезінде Магадх мемлекеті өз билігін Үндістанның басым бөлігіне таратты. Осы дәуірде Үндістан мемлекеті қуаты алыс елдердің өзіне белгілі орталықтан монархияға айналды. Осыған сәйкес Ежелгі Үндістанның мемлекеттік-құқықтық дамуының аталмыш кезеңі Магадх-маурий кезеңі деп аталады.

Ашока патшаның мұрагерлері мемлекет біртұтастығынан айрылып билікті жоғалтты. II ғасырдың аяғында Солтүстік Үндістанға грек-бактрий тайпаларының шабуылы басталды. Шабуыл мемлекеттің орталықсыздануына жағдай жасады. Кезінеде мықты державалардың бірі болған мемлекет ондаған ұсақ державаларға бөлініп кетті.

Әрине, Ежелгі Үндістанда мемлекет пен құқықтың қалыптасу тарихы басқа Ежелгі Шығыс елдерінікіне ұқсас болғанымен бірқатар ерекшеліктерге ие:

Ежелгі Үндістанда мемлекеттік және құқықтық институттардың пайда болып дамуына дін басты әсер етті. Үндістанда үш мыңнан астам діндер бар. Үндістанда индуизм, брахманизм, джайдизм және әлемдік діндердің бірі - буддизм қалыптасты. Әрбір үндіс үшін міндетті нормаларға бағынып, оларды орындау діни міндет - дхарма болып табылды. Оны бұзған үшін қатал жаза белгіленген. Осындай қалыптасқан жағдайды билеуші топтар да мемлекеттілік билікті нығайту үшін қолданды. Олар да мемлекет пен діннің тығыз байланысын насихаттады.
Ежелгі Үндістанның мемлекеттік-құқықтық тарихынды толық орталықтанған мемлекеттер болмаған. Негізінен Үндістан тарихы гегемон-мемлекеттермен байланысты. Олар дамуының шарықтау шегіне жетіп басқа мемлекеттерді өзіне бағындырып, кейін құлдырауға ұшырап отырды. Олардың орнын жаңа гегемон-мемлекет басты. Деспотиялық сипаттағы мықьты орталықтан мемлекет құруға деген қажеттіліктің болуын екі фактордың әсері арқылы түсіндіруге болады. Біріншіден, үнділердің қауымы өзіндік дербес әрі мықты ұйым боды. Ол мемлекет ішінде натуралды шаруашылықтың барлық түрлерін жүргізгендіктен автономды өмір сүрді. Екіншіден, ежелгі Үндістанда қоғамды нақты жіктелген әлеуметтік-құқықтық топтарға бөліп тастаған варна-касталық жүйе орнады. Касталық конформизм мықты орталықтан мемлекетті қажет етпеді.
Ежелгі Үндістанның мемлекеттік құрылысы Шығыстық деспотиялық сипатта болғанымен, басқа Шығыс елдерімен салыстырғанда өзінің шектелгендігімен және әлсіздігімен сипатталады. Біріншіден, патшаның қолында шексіз заңшығару билігі болған жоқ. Мысалы Маурийлердің басқару кезеңінің өзінде заң шығаруда алқалық органдар: патшанның жанындағы кеңестік орган - раджасабха және шенеуліктердің кеңесі - мантрипаришадтың маңызы жоғары болды. Сонымен бірге, Ежелгі Үндістанда монархиялық басқару нысанымен қатар республикалар да орын алды. Мысалы, Маурилер державасының құрамында жартылай автономды ган және сангх республика-мемлекеттер болды.
Саяси-құқықтық дамудағы діннің бастапқы ықпалы қоғамдық қатынастарды реттеудегі құқықтың қосымша рөліне себеп болды. Қылмыс жасау, мәмілелер жасау сияқты қоғамдық қатынастар діни міндеттерді орындау сипатынан қарастырылды. Құқықтың қосалқы орынды иеленуі - орталықтанған мемлекеттің қалыптаспауының себептерінің бірі.

Үндістан жер көлемі және халқының саны жөнінен өте ерте уақыттардың өзінде-ақ Азия елдерінің ішіндегі ең ірілеріне жататын.

Үндістанның географиялық жағдайы оте күрделі жөне ортүрлі болатын. Үндістанның жері үлкен түбек, материк сияқты аумақты, басқа дүниеден екі мүхитпен жөне Гималаи тауымен бөлініп түр. Түбектің ортасы-Деккан жартыаралдың ең ежелгі бөлімі. Ол джунглиден, саваннадан, таулы және тасты жерлерден түрады, қүрғақшылық жиі болуына байланысты адамның омір сүруіне қолайсыз еді. Адамдардың түруына ең жақсы, пайдаға асатын жерлер Үңцістанның батыс-солтүстік жағындағы Инд және Ганг озендерінің арасында орналасқан аллювиадцы тегіс алқаптар. Суы мол, жерлері қүнарлы, климаты жүмсақ, сондықтан ежелгі кезеңнен-ақ осында ірі мемлекеттер пайда болды.

Үндістанның халқы үлттық жағынан алуан түрлі болатын. XX ғасырдағы ресми есеп бойынша Үндістанда 220 тіл бар екен. Үндістанның негізгі халқы аласа бойлы, қара түсті "дравидтер" деген тайпалар. Олар Үндістанның орта және оңтүстік жағына орналасқан болатын. Тарихшылар дравидтерден де бүрын тұрған тайпалар "мунда" деп санайды. Бүл тайпалар орталық провинцияларда, Гималаи жене Чото-Нагпур деген жерде түрған. Олар Үндістанның орта және оңтүстік жағына орналасқан.

Бүл кезенде Үндістанда дравидтердің тайпалары түрғанын айтып өттік. Олар тауда жөне джунглиде түратын қарабайыр топтарға болінеді. Арийлер басып алғаннан бүрын оларда өркениеттіліктің көптеген белгілері болатын: сәнді қалалар салынып, сауда дамыған еді, алыс мемлекеттермен де сауда жүргізілетін.

Ежелгі Үндістанда мемлекеттік және құқықтық институттардың пайда болып дамуына дін басты әсер етті. Үндістанда үш мыңнан астам діндер бар. Үндістанда индуизм, брахманизм, джайдизм және әлемдік діндердің бірі - буддизм қалыптасты. Әрбір үндіс үшін міндетті нормаларға бағынып, оларды орындау діни міндет - дхарма болып табылды. Оны бұзған үшін қатал жаза белгіленген. Осындай қалыптасқан жағдайды билеуші топтар да мемлекеттілік билікті нығайту үшін қолданды. Олар да мемлекет пен діннің тығыз байланысын насихаттады.

Ежелгі Үндістанның мемлекеттік-құқықтық тарихынды толық орталықтанған мемлекеттер болмаған. Негізінен Үндістан тарихы гегемон-мемлекеттермен байланысты. Олар дамуының шарықтау шегіне жетіп басқа мемлекеттерді өзіне бағындырып, кейін құлдырауға ұшырап отырды. Олардың орнын жаңа гегемон-мемлекет басты. Деспотиялық сипаттағы мықьты орталықтан мемлекет құруға деген қажеттіліктің болуын екі фактордың әсері арқылы түсіндіруге болады. Біріншіден, үнділердің қауымы өзіндік дербес әрі мықты ұйым боды. Ол мемлекет ішінде натуралды шаруашылықтың барлық түрлерін жүргізгендіктен автономды өмір сүрді. Екіншіден, ежелгі Үндістанда қоғамды нақты жіктелген әлеуметтік-құқықтық топтарға бөліп тастаған варна-касталық жүйе орнады. Касталық конформизм мықты орталықтан мемлекетті қажет етпеді.

Ежелгі Үндістанның мемлекеттік құрылысы Шығыстық деспотиялық сипатта болғанымен, басқа Шығыс елдерімен салыстырғанда өзінің шектелгендігімен және әлсіздігімен сипатталады. Біріншіден, патшаның қолында шексіз заңшығару билігі болған жоқ. Мысалы Маурийлердің басқару кезеңінің өзінде заң шығаруда алқалық органдар: патшанның жанындағы кеңестік орган - раджасабха және шенеуліктердің кеңесі - мантрипаришадтың маңызы жоғары болды. Сонымен бірге, Ежелгі Үндістанда монархиялық басқару нысанымен қатар республикалар да орын алды. Мысалы, Маурилер державасының құрамында жартылай автономды ган және сангх республика-мемлекеттер болды.

Біздің дәуірімізге дейінгі екінші мыңжылдықта дравидтерді Гиндукуш жене Памир тауларынан түскен ақ тайпалар басып алып, олар Пенджаб жене Ганг озендерінің жоғары бассейніне орналасты. Осы тайпаларды арийлер деп атайды, арийлер дегеніміз ақсүйек, жақсы түқым деп аударылады. Дравидтерді олар "дасью" деп атаған.

Бұл жүйеге сәйкес тұлғаның қоғамдық мәртебесі оның әлеуметтік тууына және варналық қатыстылығына байланысты анықталады. Аталмыш жүйеге сәйкес төрт негізгі варна (санскриттеден аударғанда «қаптама, түсі» деген мағына береді. ) бар. Үнділер оларды джати деп атайды, ал европалықтар каста дейді. Адамның қай кастаға жататындығы оның тууымен анықталған және мұрагерлікпен ауысып отырған. Әрбір кастаның өкілдері ұрпақтан-ұрпаққа бір ғана мамандықпен айналысты, бір құдайларға ғана сенді, бір-біріне қатысты және басқа каста өкілдеріне қатысты талаптарды қатал орындап тұрды.

Осы айтқан тайпалар ғасырлар бойы кешпелі өмір сүріп, кебінесе мал багумен айналысты. Арийлер егін шаруашылығымен де шүғылданған. Олардың күріш, күнжіт және арпа отырғызғаны белгілі. Мақтадан мата току, ыдыс-аяқ жасау, қола мен темірден қару соғу кәсіптерінің дамығаны анық. Егін шаруашылығының, қолөнер жене мал өсірудің дамуы бірте-бірте сауданың пайда болуына екелді.

Арийлер басып алғаннан кейін Үндістанда ауыл қауымы болғаны белгілі, ол адцымен отбасы қауымы бодцы да, соңынан қоныс қауымына айналып кетті. Бүл қауымдарды "вишпатья" деген старосталар, және "сабха", "самити" деген кеңес басқарды.

Үндістан жеріндегі отбасылар патриархалдық топқа жататын. Мүлік және билік тек қана екесінің қолында жиналған еді. Әкесінің билігі кейін үлкен баласының қолына ететін. Жер қауымның да, жан үясының да меншігі бола алады.

2 Ежелгі Үндістанның қоғамдық және мемлекеттік құрылысы

Ежелгі Үндістанның қоғамдық құрылымының ерекшелігі ондағы варналық-касталық жүйенің орнауы. Бұл жүйе Солтүстік үндістанға индоарий тайпаларының басып кіруімен байланыстырады. Бұл жүйеге сәйкес тұлғаның қоғамдық мәртебесі оның әлеуметтік тууына және варналық қатыстылығына байланысты анықталады. Аталмыш жүйеге сәйкес төрт негізгі варна (санскриттеден аударғанда «қаптама, түсі» деген мағына береді. ) бар. Үнділер оларды джати деп атайды, ал европалықтар каста дейді. Адамның қай кастаға жататындығы оның тууымен анықталған және мұрагерлікпен ауысып отырған. Әрбір кастаның өкілдері ұрпақтан-ұрпаққа бір ғана мамандықпен айналысты, бір құдайларға ғана сенді, бір-біріне қатысты және басқа каста өкілдеріне қатысты талаптарды қатал орындап тұрды.

Варналарға бөліну дінмен ерекше қасиетті сипатқа келтірілді. Текті абыздық жанұялар қоғамға айтарлықтай ықпал етті және білімділік пен арнайы білімдерді иеленушілер болды, діни идеологияның дамуына ықпал етті. Варналардың тіршілік етуі (варналарға бөліну) құрбандық шалу формулаларымен, атаулармен, дұғалармен сакрализацияланған еді.

Ежелгі үнділіктер ой-толғамдарының алғашқы ескерткіші Ведалар болды. Б. з. д. II және I мыңжылдықтар аралығында пайда болған, және адамзаттың әдеби ескерткіштерінің ең ежелгілерінің бірі болып табылатын ведалар ежелгі үнді қоғамының рухани мәдениетінің дамуына, оның ішінде философиялық ойдың дамуында үлкен анықтаушы рөлге ие болды.

«Веда» сөзі санскриттен аударғанда «білім» деген мағынаны береді. Бір-ақ бұл жай білім емес, ерекше білім. Ведалар әнұрандардан, дұғалардан, дуалардан, құрбандық шалу формулаларынан тұрады. Ведалардың образдық көркем тілімен аса ежелгі діни дүниетаным, адамның өмірі және адамгершілік туралы алғашқы философиялық түсінігі берілген

Касталардың пайда болуы «Ригведа» деп аталатын веданың әнұрандарының бірі - Пурушу әнұранында сипатталған. Онда варналық әлеуметтік теңсіздік жүйенің әділдігі туралы айтылады. Оған сәйкес барлық касталар әлемдегі алғашқы адам Пурушадан пайда болған. Оның аузынан брахмандар, қолдарынан - кшатрилер, сандарынан - вайшилер, ал табандарынан шудралар жаралған. Алғашқы үш каста екі рет туылғандар деп аталды, ал шудралар бір рет туылғандар деп аталды. Оның себебі алғашқы үш кастада туған ұл балаларға жас кезінде упанаяна жоралғысы жасалған, яғни, олар қайта туылған деп саналған.

Діни әнұрандар жинағы. (Б. з. д. 1, 5 мың жыл шамасында) . Көптеген құдайларға арналған құрбандық әндері, дуалар мен дұғалар. Ригведада Ежелгі Үндістан ойшылдары болмыстың алғашқы бастамасы туралы, әлемнің пайда болуы туралы, оны басқаратын заңдылықтар мен әлеуметтік айырмашылықтардың себептері туралы ой толғай бастайды.

Брахмандар Жол-жора мәтіндер жинағы. Оларға буддизмнің пайда болуына дейін үстем болған брахманизм діні негізделді

Сонымен біргі касталық жүйе дінмен де бекітілген. Себебі адамның денесі табиғаттың бір бөлігі болып табылады, ал оның жаны мәңгілік және ешқашан өлмейді. Ол бір денеден екінші денеге ауысады. Оның қай кастада туылуы бұрынғы өміріндегі күнәләріне немесе жақсылықтарына байланысты. Егер ол өмірі барысында өзінің касталық тобына тиісті талаптарды толық орындамаса, келесі өмірінде төмен касталардың бірінде туады. Ал егер дхармалардың барлығын дұрыс орындаса, жоғары касталарда туа алады, яғни, жоғарғы касталардың бірінде туу адамның бұрынғы өмірінде барлық діни талаптар мен касталық міндеттерін дұрыс орындағандығын көрсеткен.

Әрбір варнаның өкілдері олардың әлеуметтік мәртебесіне сәйкес шұғылданатын шаруашылық түрлері қатал анықталған, оларға өзіндік түсі де болды. Бір кастадан екінші кастаға өтуге тиым салынған.

Қоғамда ең беделді орынға брахмандар (мейірімді өмір дегенді білдіреді) ие болды. Олардың касталық түсі ақ түс болды. Олар қасиетті ілімді білетіндіктен және басқаларды ведаларға үйретушілер ретінде абыздық қызметтерді атқарды. Оларды авадхья - «тигізілмейтіндер» деп атады. Брахманды өлтіру ең ауыр қылмыстардың қатарына жатты.

Кшатрилерден (қуат берілгендер) патшлар, әскери қалбасшылар шықты. Олардың дәстүрлі қызметі - ел басқару және әскери іс. Кшатрилердің қатарынан жергілікті жерде басқаруды жүзеге асыратын шенеуліктер тағайындалды. Олардың түсі қызыл болды.

Жер өңдеушілер, малшылар, қолөнершілер және саудагерлер вайшилерге (сенімділер) жатты. Олар шаруашылықты жүргізуге міндетті болды. Олардың түсі сары болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.