Алиментарлы және екіншілік авитаминоздар және гиповитаминоздар. Гипервитаминоздар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Картинки по запросу зкгму

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Алиментарлы және екіншілік авитаминоздар және гиповитаминоздар. Гипервитаминоздар

Орындаған: Базабраева А. А.

Тексерген: Бесімбаева Жанат Бердіғалиқызы

Тобы: 202 «А»

Факультеті: Жалпы медицина

Дициплина: Медициналық биохимия

Ақтөбе 2018ж

Жоспар:

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

А) Авитоминоздар мен гиповитаминоз

Б) Гиповитаминоз аурулары

III. Қорытынды

Кіріспе

Тағамдағы витаминдердің аздығынан организмдегізат алмасу процесінің бұзылуынан болатын ауру. Мәселен[2] , «С» витаминінің жетіспеуінен қызыл иек тканінің, ауыз шырышты қабығының қанауынан т. б. белгілерден байқалады. Ел арасында мұндай кеселді құрқұлақ деп те атайды. [2] [3]

Егер ұйқыңыз қашып, тәбетіңіз жоғалса, басыңыз солқылдап ауыра бастаса, ағзаға В1 мен В9 дәрумендері жетіспейді деген сөз. Есте сақтау қабілетінің нашарлауы, іштің ауруы В12 дәруменінің жетіспеушілігінен туады. D мен Е дәрумендері жетіспесе, ол бірден байқалмайды. Тез арықтау, терлей беру осы дәрумендердің азаюынан хабар береді. Сондай-ақ, В15, К, РР дәрумендердің аздығын да өздігімізден анықтау қиынға түседі.

Дұрыс тамақтану. Құрамында дәрумендері көп тамақтарды талғап жеңіз. Мысалы С дәрумені жеткілікті мөлшерде алу үшін күніне 25 стақан таза алма шырынын немесе 4 стақан апельсин не шабдалы шырынын ішу керек. Ал ағзаңызға В1 дәрумені жетіспейтін болса, күн сайын бір келі қара нан мен жарты келі майсыз ет жеген дұрыс. Кальцийдің жетіспеушілігін жойғыңыз келсе, күн сайын 1, 5 литр сүт ішкен жөн немесе 300 г. ірімшік жеңіз. Дұрысы - кәдімгі көкөністерден бастаңыз. Әрі оларды сатып алуды қалтаңыз да көтереді. Пияздың құрамында темір, калий басқа да микроэлементтер бар, дәрігерлер ай сайын тамаққа 600-700 грамм пияз қосуы керек дейді. Сәбіз - ең пайдалы көкөніс. Оның құрамында В1, В2, В6, С, Е, РР, К дәрумендерімен қатар минералды тұз да бар. Сәбіз көздің көруін жақсартып, терінің жақсаруына әсер ете алады. Қызылшаны да көбірек жеңіз. Оның шаршауды басып, депрессиядан құтқаратынын көбіміз біле бермейміз. Авитаминоздың белгілері біліне бастағанда дәрігердің нұсқаулығынсыз көкөністер мен тамақтарды қалай-солай жей беруге болмайды.

Авитаминоз - әлдебір дәруменнің ағзаға жетіспеушілігінен туындайтын ауру. Көктем келгенде біздің ағзамыз тез шаршап, ұйқыға жата кеткісі келіп тұрады, депрессияға тез берілеміз, кейбір жағдайда шашымыз түсіп, ерніміз жарық-жарық болып кетеді. Міне, осы жағдайлар авитаминоз ауруының тууынан болады. Көбіне көктем кірген бойда әлсіздікті сезінсек, "Болды, мен авитаминозбын" деген қорытынды шығарамыз. Әлбетте, дұрыс емес. Шын мәнінде авитаминоз өте жаман аурулардың қатарына кіреді. Қазақ ауруларды дауыстап айтудың өзін жаман ырым деп білген. Аурудың алғашқы белгілері білінген бойда, оны бірден жоюға тырысыңыз. Ағзама қандай дәрумен жетіспейтінін қалай білемін? Егер ұйқыңыз қашып, тәбетіңіз жоғалса, басыңыз солқылдап ауыра бастаса, ағзаға В1 мен В9 дәрумендері жетіспейді деген сөз. Есте сақтау қабілетінің нашарлауы, іштің ауруы В12 дәруменінің жетіспеушілігінен туады. D мен Е дәрумендері жетіспесе, ол бірден байқалмайды. Тез арықтау, терлей беру осы дәрумендердің азаюынан хабар береді. Сондай-ақ, В15, К, РР дәрумендердің аздығын да өздігімізден анықтау қиынға түседі.

Авитаминоздан қалай емделемін? Алтын қағида. Дұрыс тамақтану. Құрамында дәрумендері көп тамақтарды талғап жеңіз. Мысалы С дәруменін жеткілікті мөлшерде алу үшін күніне 25 стақан таза алма шырынын немесе 4 стақан апельсин не шабдалы шырынын ішу керек. Ал ағзаңызға В1 дәрумені жетіспейтін болса, күн сайын бір келі қара нан мен жарты келі майсыз ет жеген дұрыс. Кальцийдің жетіспеушілігін жойғыңыз келсе, күн сайын 1, 5 литр сүт ішкен жөн немесе 300 г. ірімшік жеңіз. Дұрысы - кәдімгі көкөністерден бастаңыз. Әрі оларды сатып алуды қалтаңыз да көтереді. Пияздың құрамында темір, калий басқа да микроэлементтер бар, дәрігерлер ай сайын тамаққа 600-700 грамм пияз қосуы керек дейді. Сәбіз - ең пайдалы көкөніс. Оның құрамында В1, В2, В6, С, Е, РР, К дәрумендерімен қатар минералды тұз да бар. Сәбіз көздің көруін жақсартып, терінің жақсаруына әсер ете алады. Қызылшаны да көбірек жеңіз. Оның шаршауды басып, депрессиядан құтқаратынын көбіміз біле бермейміз. Дегенмен, авитаминоздың белгілері біліне бастағанда дәрігердің нұсқаулығынсыз көкөністер мен тамақтарды қалай-солай жей беруге болмайды

1 кесте. Витамин жетіспеушілігінің негізгі түрлерінің клиникалық белгілері және кейбір

лабораториялық көрсеткіштері

Витамин жеткіліксіздігі

Клиникалық белгілері

Лабораториялық көрсеткіштер

Витамин жеткіліксіздігі:

С (аскорбин қышқылы, аскорбат)

Клиникалық белгілері:

Ерін, мұрын, құлақ, тырнақ цианозы, қызыл иектің кебірсуі мен көгеруі, тіс аралық емізікшелердің ісінуі, ерінмен басқанда және тіс шайғанда қызыл иектің қанаққыштығы, терінің бозғылт және құрғақтығы, гипотермия, бірлі - жарымды петехиямен шаш фолликулаларының мүйізденуі.

Лабораториялық көрсеткіштер:

С витамині тәуліктік зәрде 567, 7 мкмоль/л (10 мг), аш қарынға 1 сағаттағы зәрде 0, 3 мг, плазмада 17, 0 мкмоль (0, 3мг%), лейкоциттерде 567, 8 мкмоль/л (10 мг %) . Нестеров бойынша капилляр резистенттілігі 15 петехиядан жоғары.

Витамин жеткіліксіздігі:

В1 (тиамин)

Клиникалық белгілері:

Жылдам психикалық және физикалық қажу, тәбеттің болмауы, іш қату, бұлшық ет әлсіздігі, аяқта ауру сезімі және жүргенде аяқтың қажуы, бұлшық еттердің пальпациясында ауру сезімі, парестезия, гиперестезия, ентігу.

Лабораториялық көрсеткіштер:

В1 витамині тәуліктік зәрде 100 мкг, аш қарынға 1 сағаттағы зәрде 10 мг, пирожүзім қышқылы тәуліктік зәрде 30 мг аспау керек, плазмада 114 мкмоль(1 мг%) .

Витамин жеткіліксіздігі:

В2 (рибофлавин)

Клиникалық белгілері:

Еріннің көгеруі және құрғауы, онда қызыл кайма мен тыртықтар - хейлоз, жырықтар және ерін бұрышында қабыршақтар - ангулярлы стоматит, құрғақ ашық қызыл түсті тіл, мұрын-ерін қатпарында себорейлі дерматит, жарықтан қорқу, коньюктивит, блефарит.

Лабораториялық көрсеткіштер:

В2 витамині тәуліктік зәрде 30 мкг, аш қарынға 1 сағаттағы зәрде 15 мкг.

Витамин жеткіліксіздігі:

РР (никотин қышқылы, ниацин)

Клиникалық белгілері:

Неврастениялық синдром (тітіркенгіш, ұйқысыздық, тежелгіш, шаршағыштық), қансыз және шырышсыз іш өту, жүйке-бұлшық ет ауру сезімі, еріннің құрғақтығы мен бозғылт болуы, тіл ісінген, құрғақ немесе ирімді, ашық қызыл түсті, ауру сезімі бар, жырықтар, қол саусақтарының сыртқы беті мен мойында эритема, қабыршақтану, гиперкератоз, пигментация.

Лабораториялық көрсеткіштер:

N1 - метилникотинамид тәуліктік зәрде 4 мкг, аш қарынға 1 сағаттағы зәрде 0, 3 мг.

Витамин жеткіліксіздігі:

В6 (пиридоксин)

Клиникалық белгілері:

Ерте жастағы балаларда өсудің кідіруі, асқазан-ішек жолдары бұзылыстары, қозғыштықтың жоғары болуы, эпилептиформалы құрысулар, гипохромды микроцитарлы анемия. Ересектерде тәбеттің болмауы, лоқсу, мазасыздану, құрғақ себорейлі дерматит, хейлоз, коньюктивит, глоссит. Жүкті әйелдерде тітіркенгіштік, депрессия, ұйқысыздық, психикалық реакциялар, құсу мен лоқсу, стоматит, глосситтің болуы. Беттің, бастың шашты бөлігінің, мойынның себорейлі және десквамативті дерматиті.

Лабораториялық көрсеткіштер:

тәуліктік зәрде 4-пиридоксин қышқылы 0, 5 мг, аш қарынға 1 сағаттағы зәрде 30 мкг. 10 г триптофан ішкеннен кейін ксантурен қышқылы 50 мг.

Витамин жеткіліксіздігі:

А (ретинол)

Клиникалық белгілері:

Терінің бозғылттығы және құрғақтығы, қабыршақтану, шаш фолликулаларының мүйізденуі, іріңді зақымдалуға бейім безеулердің шығуы, шаштың құрғақтығы және түсуі, тырнақтың сынғыштығы, коньюктивит, блефарит, бірлі-жарым Бито түйіндақтары, жарықтан қорқу, түнгі соқырлық, немесе гемералопия.

Лабораториялық көрсеткіштер:

А витамині қан сарысуында 0, 52 мкгмоль/л (15 мкг %), каротин 0, 75 мкгмоль/л (40 мкг %) . Түнгі бейімделу норма сызығынан төмен (Рипак бойынша) .

Витамин жеткіліксіздігі:

D (кальциферол)

Клиникалық белгілері:

Балаларда жоғары тітіркенгіштік, қозғалысты мазасыздану, жалпы әлсіздік, тершеңдік, тіс шығуының кешеуілдеуі, жеңіл спазмофилия, тыныс жолдары ауруларына бейімділік. Ересектерде енжарлық, шаршағыштық, жамбас пен аяқта бұлшық еттің тартылып ауруы, ақсаңдау.

Лабораториялық көрсеткіштер:

Сілтілі фосфатаза қан сарысуында балаларда 100 бірліктен жоғары, ересектерде 60 бірліктен жоғары.

Витамин жетіспеушілік, авитаминоз - күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, организмге, негізінен көмірсулар (қант, т. б. ) ғана түсіп, белок пен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін. Тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, адам организмін әлсіретеді. Мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз, т. б. аурулар себеп болады. Витамин жетіспеушілік болғанда организмде зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі, т. б. жағдайларда организмде витамин жетіспеушілік артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Витамин жетіспеушілік және гиповитаминоз жануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. Витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. Мысалы, В витамині жетіспеген жағдайда құс полиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. D витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.

Дәрумендердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Ағзада үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында дәрумен жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал дәруменді (әсіресе, А және D дәрумендерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі. Қазір барлық дәрумендерді суда еритін дәрумен, майда еритін дәрумен және дәрумен тектес заттар деп бөледі.

Дәруменнің мал үшін де маңызы зор. Мал азығында дәрумен жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. Мал азығында А, Д, Е, К дәрумендері жеткілікті мөлшерде болуы қажет. Мысалы, А дәрумені жетіспеген жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. Малға қажетті дәрумен балауса шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады.

Қыста адәруменозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға дәрумен концентраттарын, сәбіз, балық майы, тағыда басқа дәрумені мол азық беру керек. Мал азығындағы дәрумен мөлшерін көбейту үшін арнайы дәрумен препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады.

Құнарлы тағамдар

Дәрумен жетіспеушілік, авитаминоз - күнделікті ішетін тағамда дәрумендердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не дәрумен синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі дәрумені аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, ағзаға, негізінен көмірсулар (қант, тағы да басқа) ғана түсіп, ақуыз бен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса дәрумен жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы дәрумендер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР дәрумені) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін.

Тағамда дәрумендердің жеткіліксіз болуы, адам ағзасын әлсіретеді. Мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз, тағы да басқа аурулар себеп болады. Дәрумен жетіспеушілік болғанда ағзада зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі, тағы да басқа жағдайларда ағзада дәрумен жетіспеушілік артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы дәрумендер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Дәрумен жетіспеушілік және гиповитаминоз жануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. Дәрумен жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. Мысалы, В дәрумені жетіспеген жағдайда құс полиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. D дәрумені жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.

Витаминнің мал үшін де маңызы зор. Мал азығында витамин жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. Мал азығында А, Д, Е, К витаминдері жеткілікті мөлшерде болуы қажет. Мысалы, А витамині жетіспеген жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. Малға қажетті витамин балауса шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. Қыста авитаминозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға витамин концентраттарын, сәбіз, балық майы, тағыда басқа витамині мол азық беру керек. Мал азығындағы витамин мөлшерін көбейту үшін арнайы витамин препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады. Витамин жетіспеушілік, авитаминоз - күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, организмге, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа) ғана түсіп, белок пен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін. Тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, адам организмін әлсіретеді. Мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз, тағыда басқа аурулар себеп болады. Витамин жетіспеушілік болғанда организмде зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі, тағыда басқа жағдайларда организмде витамин жетіспеушілік артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Витамин жетіспеушілік және гиповитаминоз жануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. Витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. Мысалы, В витамині жетіспеген жағдайда құс полиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. D витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.