Польшаның кітап басу ісі және қазіргі жағдайы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Польшаның кітап басу ісі және қазіргі жағдайы

2. Польшаның кітап басу ісі дамуына үлес қосқан алғышарттар

3. Польшадағы ірі баспа орталықтары, медиа магнаттар мен концерндер

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

1918 жылғы тәуелсіз Польша мемлекетін қалыптастырғаннан кейін кітап бизнесі Польшада қарқынды дами түсті. Бірнеше ірі басылымдар: «С. Арцта», «Ребетнер және Вольф» баспалары жұмыс істеді. 1921 жылы балалар мен жасөспірімдерге арналған «Біздің ксенгарня» баспасы құрылды. Ол 18 жыл бойы 500-ден астам кітап аталымын шығарды. 1917 жылы алғашқы «Книга» атты алғашқы жұмыс баспасы құрылды, ол 1921 жылы Польшаның Коммунистік партиясының баспасы болып өзгертілді. 1929 жылы үкімет бұл баспаны жабады, бірақ 2 жылдан кейін (1931 жылы) Коммунистік партия 1937 жылға дейін жұмыс істеген «Том» жаңа баспасын ашты. Ол әлеуметтік және саяси сипаттағы арзан кітаптар мен брошюралар шығарған. Бұл баспадан 2, 3, 5, 20 мың экземплярға дейінгі 1075 басылымдар тіркелген.

Польшадағы кітаптар әдебиеттің барлық түрі бойынша шығарылды (политика, медицина, нақты ғылымдар, балалар әдебиеті) . Заңсыз баспалар түрлі саяси топтарға тиесілі болды, олар түрлі ұйымдармен қаржыландырылды: Польшаның компартиясы, буржуазиялық партиялар, Лондон иммиграция үкіметі, т. б. Бұл баспа үйлері әртүрлі саяси бағдарға ие болды, олардың идеологиялық ұстанымдары да бірдей болмады. Фашистік оккупациялау жылдары Польшаның кітап бизнесі үлкен шығынға ұшырады: кітап дүкендеріндегі кітаптардың 99% жойылды, кітапханаларда 85% жойылды. Көптеген баспа және кітап дүкендерінің үлкен бөлігі жойылды.

1945 жылы 2 мың кітап дүкендерінің тек 200-ден астамы ғана жұмыс істеді. Сол кезеңде қағаз алтыннан да құнды болды. 1944 жылы «Читатель» баспасы құрылды, сол жылы баспа алғашқы «Стенограмма процесса над гитлеровскими преступниками в Майданеке» атты кітабын шығарды.

1944-1989 жылдары Польшада кітап басып шығарудың дамуы қарама-қайшы сипатта болды. Бір жағынан, мемлекет қаржыландырып, баспа ісін ынталандырып отырды. Кітап өнімі 1, 1 мыңға өсті (1944-1945 ж. ж. ) . 1980 жылы 12 мыңға дейін өсті. Екінші жағынан, қатаң цензура енгізілді. Баспа жұмыстарына қатаң бақылау жүргізілді.

1993 жылы Польшада 3000-ға жуық баспа болды. Оның 50-і жекешелендірілді. 1991 жылы 136 полиграфиялық кәсіпорын жұмыс істеді. Олардың көпшілігі ең соңғы құрал-жабдықтармен жабдықталған. 1980 жылдың басында Польшада шамамен 2200 кітап дүкендері болды.

Елдің ең үлкен кітап орталығы - Варшава. Кітап жариялау бойынша екінші, Вроцлав, Катовице және Познань, Лодзи, Люблине, Щецине, Ольштыне, т. б. қалаларында жергілікті баспалар жұмыс істейді.

1. Польшаның кітап басу ісі және оның дамуы

1944 жылы Польша республикасында жалпы көлемі 82 000 дана болатын 29 кітап аталды. 1974 жылы кітабының деңгейі 370-ға жетті, айналымы 1, 5 мың еседен астамға өсті. Кітап басылымының құрылымында тиражы бойынша бірінші орында балалар мен жасөспірімдердің басылымдары (25%), содан кейін мектеп оқулықтары (23%), әлеуметтік ғылымдар (13%), фантастика (9%) болды. Аталымы бойынша бірінші орында әлеуметтік ғылымдар бойынша (27%), содан кейін мектеп оқулықтарына (10%), көркем әдебиетке (9%), техникалық ғылымдарға арналған кітаптарға, балалар мен жасөспірімдерге арналған басылымдарға (9%) қатысты және ауыл шаруашылық әдебиеті 4% -ды құрады. Айта кету керек, бұл пропорция әдетте елу жыл бойы поляк кітап индустриясы үшін тұрақты болып табылды. Кітап шығарылымы құрылымында аударылған әдебиеттердің үлесі жалпы өндірістің 14-15% -ын құрады. Көбінесе орыс тілінен аудармалар, 16% - ағылшын тілінен, 10% - француз тілінен, 8-9% - неміс тілінен. Аударылған басылымдардың үштен бір бөлігі - ғылыми кітап, содан кейін өнер, балалар және т. б. Көптеген тақырыптар мен мәселелерді қамтитын танымал ғылыми кітапты жариялауға көп көңіл бөлінді. Ең танымал ғылым сериясы «Баршаға арналған ғылым» және «Омега» болды. Польшада мамандар мен кәсіби емес оқырмандарға арналған («Кітап сүйермендер үшін 500 жұмбақ») әдебиеттер тізімі бойынша көптеген кітаптар шығарылды.

1950 жылдары баспалар мен бірнеше үлгідегі кітап дүкендері бір уақытта пайда болды және жұмыс істеді. Олар: мемлекеттік, партиялық және кооперативтік баспалардың дамуын қолдады. 1950 жылдан бастап елде кітап бизнесінің дамуының жаңа кезеңі Бірыңғай мемлекеттік желілік Кітаптар үйі, сондай-ақ мемлекеттік кітап сату ұйымы құрылды. Оның айрықша ерекшеліктері өндірісті шоғырландыру, басқаруды орталықтандыру және мемлекет-партиялық-кооперативтік секторды нығайту болды.

1950 жылдан бастап «Кітап үйі» бірыңғай мемлекеттік желісі, сондай-ақ «Рух» мемлекеттік кітап-сауда ұйымы құрылғаннан бастап елдегі кітап ісін дамытудың жаңа кезеңі басталады. Оның ерекше белгілері өндірісті шоғырландыру, басқаруды орталықтандыру жүзеге асырылды, баспалардың, полиграфиялық өнеркәсіп пен кітап саудасының Орталық басқармасы құрылды. 1952 жылы баспа өнімдерін шығарудың бірінші жалпы мемлекеттік жоспары қабылданды.

1970-1980 жылдары Польшада 50-ге жуық ірі баспалар жұмыс істеді: мемлекеттік, партиялық, коопаративтік. 1999 жылы Польшада 3000-ға жуық баспа, оның ішінде 50-ге тарта мемлекеттік болды. Олар біртіндеп жекешелендірілді. Осылай 1991 жылы Польшада 136 полиграфиялық кәсіпорын жұмыс істеді.

2. Польшаның кітап басу ісі дамуына үлес қосқан алғышарттар

1987-1988 ж. ж. Польшада «Польша баспа тарихы» туралы алғышарттар пайда болды. Бұл алғышарттың құрылу себебі кітап авторларының нақты атаулары және цензура ауқымынан тыс жарияланғандығы болуы мүмкін. Бұл заңды алғашқылардың бірі болып 1986 жылы «Спокана» баспасы қолданды және бастамасын бастады.

Халықаралық авторлық құқық туралы қаулысы қабылданып, оған толықтырулар мен қосымшалар енгізілді. Ол Польшадағы отандық және шет елдік авторлардың авторлық құқықтарын қорғауға бағытталған заң болып табылды. Ол 1946 жылы 9 сәуірде «13 ірі поляк жазушысын жариялауға авторлық құқықты монополиялау туралы» жоба негізінде қабылданған брлатын.

1950 жылдан бастап елде кітап бизнесінің дамуының жаңа кезеңі Бірыңғай мемлекеттік желілік «Кітаптар үйі», сондай-ақ мемлекеттік кітап сату ұйымы «Рух» құрылды. Оның айрықша ерекшеліктері өндірісті шоғырландыру, басқаруды орталықтандыру және мемлекет-партиялық-кооперативтік секторды нығайту болды.

1951 жылы баспалардың, полиграфиялық өнеркәсіп пен кітап саудасының Орталық басқармасы құрылды.

1952 жылы баспа өнімдерін шығарудың бірінші жалпы мемлекеттік жоспары қабылданды.

Польша авторлық бірлестігі ZAiKS (поляк Stowarzyszenie Autorów ZAiKS) - авторлық құқықты ұжымдық негізде басқаратын ұйым. Бұл ұйым 1918 жылы наурыз айында «Авторлар мен баспалар мен театрлар одағы» атауымен құрылған, ұйымның негізін қалаушылардың бірі Польшаның белгілі жазушысы Джулиан Туим болды.

1926 жылы ZAiKS өкілі CISAC авторларының халықаралық конфедерациясының құрылтай конференциясына қатысты.

1995 жылғы 1 ақпанда Польша Республикасының Мәдениет министрлігі ZaiKS - ке авторлық құқықты ұжымдық басқару жөніндегі қызметті жүзеге асыруға рұқсат берді. Ұйымның жоғары басқарушы органы 4 жылда 1 рет өткізілетін конгресс болды. Тұрақты басқару органы Кеңес болып табылады. Кеңестің қазіргі төрағасы - Яцек Боченски. Польшаның әр түрлі аймақтарында 13 аудандық дирекциясы бар. Қазіргі таңда ZAiKS серіктесі - Ресей авторлық қоғамы болып саналады екен.

3. Польшадағы ірі баспа орталықтары, медиа магнаттар мен концерндер

Польшада негізгі баспа үйі - «Кітап және білім» баспасы болып саналды. 1948 жылы құрылған. Алғашқыда «Кітап» пен «Білім» баспалары бірігіп «Кітап және білім» деп аталды. Жыл сайын 10 млн. данадан астам таралыммен 300-ге жуық кітап, брошюралар мен журналдар шығарады. «Кругозор» сериясында жыл сайын поляк және әлем халықтары тарихының негізгі оқиғалары туралы әңгімелейтін 12 шығарылым жарық көрді. Баспа үйі «Қазіргі заманның шағын саяси энциклопедиясы», «Марксистік философия сөздігі», «Польша еңбек қозғалысы сөздігі», «Поляк қарсыласу сөздігін» шығарды. Баспа - ғылыми баспа басылымдарын жариялауға мамандандырылған мемлекеттік ғылыми баспа үйі болып табылады. Баспа үйінің жыл сайынғы шығарылым көлемі 5 миллионнан астам данаға дейін 1200-1300 атаулар және 100-ге жуық индустриялдық журналдар шығарылды. Баспаның өнімдерінің 20%-ы жалпы шығарылымды, 40%-ы Польша ғылыми басылымдарын құрайды. Бұл баспа Европаның 10 тұрақты баспасының бірі болып табылады.

«Мемлекеттік ғылыми баспа» - ғылыми типтегі басылымдарды шығаруға мамандандырылған. 1951 жылы құрылған. Ол гуманитарлық, жаратылыстану және техникалық ғылымдар бойынша ғылыми басылымдар шығарады. Барлық түрдегі басылымдар: монографиялар, оқулықтар, мамандандырылған энциклопедиялар, сөздіктер, анықтамалықтар, кітаптар мен журналдар шығарады. Жыл сайынғы шығарылым көлемі - 1200-1300 атауы 5 миллион данадан астам және салалық журналдардың 100 нөмірі. Баспа өнімі жалпы шығарылымның 20% - ын және Польшаның барлық ғылыми басылымының 40% - ын құраған. «Философия классиктерінің кітапханасы» сериясы танымалдылыққа ие. 24 жыл ішінде 120 атау, 155 том шығарды. «Инженерлердің ғылыми кітапханасы», «Математикалық монографиялар», «Биология классиктерінің кітапханасы» және «Заманауи биология негіздері» сериялары бар. Баспа 1977 жылы 4 томдық «Әмбебап энциклопедия» жариялады. «Мемлекеттік ғылыми баспа үйінің» қызметі арқасында поляк ғалымдарының ғылыми еңбектері шетелде кеңінен танымал болды.

Ғылыми бейіндегі екінші ірі баспа орталығы - Польша ғылым академиясының баспасы «Оссолинеум». 1946 жылы Краковада ашылған, 1947 жылы филиалы Варшавада жұмыс істеді. Баспа: тарих, лингвистика, өнер, театр, философия, психология, педагогика, археология, т. б. нұсқаулықтар бойынша кітаптар шығарады және мерзімді басылымдарды жариялайды. «Оссолинеум» - Польшадағы арнайы библиографиялық әдебиеттер шығаратын баспа үйі. Баспаның танымал сериясы 1972 жылы шығарылған «Кітап туралы кітап». «Оссоленеумнің» негізгі өнімдері ұзақмерзімді жоспарлары бар және онжылдықтар бойы шығарылатын осындай сериялы басылымдар. Олардың ең үлкені болып «Ұлттық кітапхана» сериясы саналады. Бұл серия 1919 жылдан бастап шығарылған. 1953 жылдан бастап, «Поляк жазушыларының кітапханасы» сериясы шығарылды. Одан ХVI - XIX ғ. ғ. поляк авторларының шығармаларының факсимальді басылымдары енгізілді. Көркем әдебиеттен басқа «Оссалинеум» баспасы тарих («Жалпы тарих», «Қоғамдық ой тарихы», «Материалдық мәдениет тарихы бойынша зерттеулер мен материалдар»), әдебиет тарихы («Поэтика», «Әдеби мұрағат», «Қазіргі әдебиет»), өнер («Бейнелеу өнерінің тарихы мен теориясы»), Польша тарихы бойынша деректану еңбектерін және анықтамалық басылымдардың едәуір санын шығарады.

«Всеобщее знание» («Жалпыға ортақ білім») - мемлекеттік баспасы. 1952 жылы құрылған. Ол білімнің барлық салалары бойынша ғылыми-танымал басылымдарды, сөздіктер мен энциклопедияларды шет тілдері мен поляк тілінің оқулықтарын шығарды. Жыл сайын таралымы 2 миллионнан астам 100-ге жуық аталым тираж шығарылып отырды. «Омега» және «Загадки» әмбебап сериясы оқырмандардың арасында танымал болды. Әртүрлі білім салалары мен тақырыптар бойынша «Үстел энциклопедиялары» сериясы мен сөздіктер шығарылды.

1945 жылы құрылған «Оқу және педагогикалық әдебиеттің мемлекеттік баспасы» - мектеп оқулықтарын шығару бойынша мамандандырылған баспа. Бастауыш және орта, арнайы-кәсіби мектептерге, техникумдарға, ересектерге арналған мектептерге, педагогикалық институттарға арналған оқу құралдарын, мұғалімдерге арналған әдістемелік және педагогика мен психология бойынша ғылыми - танымал басылымдарды, көрнекті құралдарды шығарады. Жыл сайын жалпы таралымы 36 млн. данамен 800 атау шығарылады.

«Ғылыми - техникалық баспа» 1949 жылы негізі қаланған. Нақты техникалық және жаратылыстану ғылымдарының барлық бөлімдері бойынша басылымдардың барлық түрлерін шығарады. Жыл сайын 1 млн. данадан астам тиражбен 150-ге жуық атау шығарады.

«Вема» - машина жасау индустриясының мемлекеттік баспасы. 1967 жылы құрылды. Сол салаға арналған стандарттар, каталог, нұсқаулықтар, анықтамалықтар шығарады.

«Ветра» - жеңіл және тамақ өнеркәсібі баспасы. 1954 жылы құрылды. Куллинария, үй шаруашылығы, қолөнер, косметика бойынша кітаптар, сәндік журналдар («Сұлулық», «Мода», «Жиһаз және пәтер», т. б. ) шет ел тілдерінде шығарылып, ТМД мемлекеттеріне таралып отырады.

Көркем әдебиеттің ең ірі баспасы - «Мемлекеттік баспа институты». 1946 жылы құрылған. Ол классикалық және қазіргі заманғы көркем әдебиет, поляк тілі, мәдениет тарихы, әдебиеттану және театртану бойынша кітаптарды басып шығаруға бағытталған. Жыл сайынғы баспа өнімінің көлемі - 225 мың аталым, таралымы - 5, 5 млн. дана.

«Интерпресс» және «Аурига» баспа үйлері шетелдік оқырмандарға арналған. «Аурига» баспасы - көркем және киноматографиялық баспа үйіндегі тәуелсіз редакция. 1958 жылдан бері жұмыс жасайды. Оның мақсаты - поляк мәдениетін және поляк өнерін шет елдерде насихаттау. Әртүрлі тілдерде экспорттауға арналған монографиялар мен альбомдар сериясы жарияланады.

1976 жылдан бастап заңсыз жұмыс істейтін тәуелсіз басылымдар пайда болды. Олардың желісі «Солидарность» қозғалысынан кейін 1980 жылы айтарлықтай өсті. 1980 жылдың ортасында Польшада 300-ден астам тәуелсіз баспа жұмыс істеген. Олардың ішінде ең үлкендері - «Тәуелсіз баспа үйі», «Круг», «Слова» болып саналады.

«Ведзе Повшехна» (полякша Wiedza Powshezna) - Варшавада екі тілдегі сөздіктер мен оқулықтарды, поляк сөздіктерін, шетелдіктерге арналған поляк оқулықтарын және фразалық кітаптарды, сондай-ақ энциклопедиялық сөздіктерді және түрлі білім салалары бойынша танымал ғылыми кітаптарды жариялайтын кітап баспасы. 1970-1985 жылдары КСРО-да шығарылған ғылым мен адамзат жылнамасының поляк аналогы болып табылатын «Cłowiek i nauka» танымал ғылыми жылнамасы шығарылды. 1947 жылы басталған баспа үйінің негізін қалаушы Станислав Тазбир болды. 2007 жылғы 1 сәуірде компания жауапкершілігі шектеулі серіктестікке айналды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.