Ішкі істер органдарының әкімшілік қызметі: құрылымы, мақсаты және міндеттері
2037 Ішкі істер органдарының әкімшілік қызметі: құрылымы, мақсаты және
міндеттері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 Қазақстан Республикасы Ішкі істер
органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...9
1.1 Ішкі істер органдарының даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 9
1.2 Ішкі істер органдарының
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..12
1.3 Iшкi iстер органдарының
құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 16
2 Ішкі істер органдарындағы қызмет пен
құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
2.1 Ішкі әскерлер комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... .36
2.2 Криминалдық полиция комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... .48
2.3 Әкімшілік полиция комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... 48
2.4 Жол полициясы комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... .50
2.5 Әскери полиция комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... .61
3 Iшкi iстер органдары қызметкерлері әкімшлік қызметті жүзеге асырушы..69
3.1 Ішкі істер органдары қызметкерлерінің
мәртебесі ... ... ... ... ... ... .. ..69
3.2 Ішкі істер органдарындағы кадрлық
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..74
Пайдаланылған дерек көздер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Iшкi iстер министрлiгi (бұдан әрi -
Министрлiк) iшкi iстер органдарының бiртұтас жүйесiн басқаратын әрi заңмен
қарастырылған және құқық қорғау қызметi саласында мемлекет саясатын
жасайтын және iске асыратын, Қазақстан Республикасында қоғамдық
қауiпсiздiктi нығайту мен қоғамдық тәртiптi қорғауға салааралық бағыт-
бағдар берудi қамтамасыз етудi жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының
орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрлiк өз қызметiн Қазақстан Республикасының Конституциясы,
Қазақстан Республикасының заңдары, Президент, Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң және өзге де нормативтi құқықтық актiлерi мен Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттық және өзге де мiндеттемелерiне сәйкес
жүзеге асырады.
Тәртіпті және адам, қоғам, мемлекет қаіпсіздігін қорғауда ішкі істер
органдары құқық қорғау органдарының арасында басты рөл атқарады, олар
қылмысты айқындаумен, оның алдын алумен және жолын кесумен байланысты ұлан-
ғайыр жұмыс атқарады.
Ішкі істер органдары атқарушы биліктің Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес анықтауды, алдын-ала тергеуді және жедел-іздестіру
қызметін жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік органдары болып табылады, олар,
сонымен қатар, қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғмдық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын, қоғам мен мемлекеттің
мүдделеріне қастандық әрекеттердің алдын алу және жолын кесу функцияларын
да атқарады.
Құқық тәртібін қорғау және қылмыскерлікпен күрес қандай мемлекеттің
болмасын өз билігін нығайтудағы басты міндеті.
Қазіргі таңда құқық қорғау органдары арасында, әсіресе ішкі істер
органдары саласында құқық бұзушылықтар саны көбейіп, олардың қызметімен
байланысты қылмыстардың көбеюі кең жайылуда.
Осының барлығы құқықтық мемлекет құрудың бірден бір шарты болып
келетін, халықтың, мемлекеттік органдар қызметкерлерінің, оның ішінде ішкі
істер органдары қызметкерлерінің құқықтық санасының деңгейін көтеру
мәселесін шешу қажетілігін туғызады.
Тaқырыптың өзектілігі. Еліміздегі адам және азаматтардың құқықтары мен
бостандықтардың толығымен қамтамасыз етуді жүзеге асыратын іргелі орган
құқық қорғау органына жүктелген, әсіресе ішкі істер органына. Елімізде ішкі
істер органдарында әкімшілік қызмет барысында оның құрлымына назар
аударылып отыр. Өйткенi, елiмiздiң дамуына құқықты сақтай отырып қол
жеткізуге болады. Яғни, елбасы өз жолдауында Сот және құқық қорғау жүйесін
жаңғырту. Сот корпусын қалыптастыру тәртібін түбегейлі қарастыру қажет.
Ағымдағы жылы жаңа Қылмыстық-процессуальдық кодексті, жекеменшік детектив
қызметі туралы заң жобасын әзірлеуді аяқтау қажет. Құқық қорғау және арнайы
органдарды сапалы кадрлық жаңарту – маңызды мәселе, - дейдi елбасы Н.
Назарбаев [1]. Осы тұрғыда тақырыпты зерттеу өзектi.
Зерттеу жұмысынын объектісі. Дипломдық жұмыстың негізгі объектісін
ішкі істер органдарының жалпы қызметі мен оның барысы, оның өзге
органдармен ықпалдаса қызмет жасауы құрайды.
Зерттеу жұмысының пәні. ішкі істер органдарының қызметін, құрылымының,
міндеттері мен құқықтарының мазмұнын, оның жүзеге асуы және даму
ерекшелігі. Дипломдық жұмыстың нақты пәні болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі
мақсаты ішкі істер органдарының қызметін, құрылымының, міндеттері мен
құқықтарының мазмұнын ашу.
Бұл мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыстың алдында мынадай міндеттер
қойылған:
- Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдарының даму тарихын
қарастыру;
- Ішкі істер органдарының міндеттері мен құқықтары анықтау;
- Ішкі істер министрлігінің қызметі мен құрылымы талдау;
- Ішкі әскерлер комитетінің құрылымы, қызметін ашу;
- Криминалдық полиция комитетінің құрылымы, қызметіне тоқталу;
- Әкімшілік полиция комитетінің құрылымы, қызметіне тоқталу;
- Жол полициясы комитетінің құрылымы, қызметін сипаттау;
- Әскери полиция комитетінің құрылымы, қызметін көрсету;
- Iшкi iстер органдары қызметiнiң принциптерi мен мәртебесін талдап
беру;
- Ішкі істер органдарындағы кадрлық саясатын көрсету.
Бұл дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі ішкі істер органдары болса,
ал пәні ретінде ішкі істер органдары қызметкерлерінің құқықтық сана сезімі
және оның қазіргі таңда қалыптасуының заңдылықтары.
Жұмысымды жaзудa дәстүр- әдет зaңдaрын іздестіру, жинaу, жүйелеу және
зерттеу әдістері қолдaнылды.
Зерттелу деңгейіне келсек бұл тaқырып тұтaстaй aлынып бaрлық
жaқтaрынaн толық aшылмaғaн тaқырыптaрдың бірі. Қaзіргі aтaқты ғaлым-
зaңгерлеріміз Б.Жетписбаев, А.А.Таранов, Х.Ю. Ибрагимов, Е.Баянов т.б.
көптеген ғaлымдaр зерттеуде.
Осылайша зерттеудің теориялық негізін ҚР-ның Конституциялық құқығы, ҚР
ның Әкімшілік құқығы, ҚР-ның құқық қорғау органдары және тағы да басқа
ғылыми идеялар құрды.
Жұмыстың жaңaлығы.
Ұсынылып отырғaн диплом жұмысындa ішкі істер органдарының қызметі
көпaспектілі жүйелік кұбылыс тұрғысынaн қaрaстырып, соның ішінде әкімшілік
қызметіне ерекше мән беріледі. Сонымен қaтaр, ішкі істер органдарының
құрылымының қызметіне жеке тоқталып сипатталып отыр.
Қорғaуғa ұсынылып отырғaн негізгі тұжырымдaры:
Ішкі істер органдарының қай бағыты болмасын әкімшілік қызметті жүзеге
асырушы болып келеді;
Iшкi iстер органдары қызметкерлері әкімшлік қызметті жүзеге асырушы
субъект болып табылатындығы;
Ішкі істер органындағы кадрлық саясаттың маңызы.
Жұмысымның тәжірибелік мaңызына тоқталсақ, бұл зертеу нәтижесін оқу
орындaрындa aрнaйы білім беру үшін оқу – әдістемелік құрaл ретінде
қолдaнуғa болaды деп ұсынaмыз.
Құрлымы бойыншa диплом жұмысы кіріспеден, негізгі 3 бөлімнен, оның
бірінші бөлімде Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдарының даму тарихы,
міндеттері мен құқықтары, ал екінші бөлімде ішкі істер органдарындағы
қызмет пен құрылым, ішкi iстер органдары қызметкерлері әкімшілік қызметті
жүзеге асырушы ретіндегі жағдайын ашу арқылы көрсетілген және сонымен
қатар, қорытындыдaн, пaйдaлaнылғaн дерек көздер тізімінен тұрaды.
1 Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдары
1. Ішкі істер органдарының даму тарихы
Қазаң революциясы жеңгеннен кейінгі алғашқы кезеңде 1917 жылғы 22-
қарашадағы №1 Сот туралы декретпен бұрынғы сот органдары, адвокатура, сот
тергеушілері мен прокурорлық қадағалау институттары таратылды. Билікті өз
қолына алғаннан кейін жұмысшылар мен шаруалар, жергілікті жағдайларға және
революциялық тәжірибеге жүгініп әртүрлі әскери құрамалар құрды, олар
Кеңестердің толықтай билігін қамтамасыз етті, қоғамдық тәртіпті қорғады. Ол
құрамдардың негізін Қызыл гвардия отрядтары құрады.
Бірақ өмірреволюциялық заңдылық пен елдегі тәртіпті ұстап тұратын
тұрақты, штаттық органдар құру қажеттігін көрсетті.
Контрреволюциямен, тонаушылықпен, саботажбен және басқа қауіпті
қылмыстармен күресу мақсатында губерндік және қалалық Кеңестер сайлайтын
революциялық трибуналдар құрылды.
Пролетарлық милиция ұйымдастыруды заңдастырған алғашқы акті Ішкі істер
халық комиссариатының 28 қазаң (11 қараша) 1917 ж. Кеңес үкіметінің
уәкілдігімен шыққан қаулысы болды. Онда жұмысшы және солдат депутаттары
кеңесінің жұмысшы милиция отрядтарының құуы көзделді, олар Қызыл гвардияның
қарулы отрядтарына сүйенетін болды.
1920 жылдың 26-тамызында бүкіл ресейлік орталық атқару комитеті мен
РСФСР халық комиссарлары кеңесі автономиялық Қырғыз (Қазақ) социалистік
Кеңес Республикасы туралы декрет шығарды, ол Қазақ халқының кеңестік
мемлекеттігінің бастауы болды. 1919 жылғы қыркүйекте Қырғыз өлкесі
Ревкомның ішкі істер бөлімі құрылды. 1919 жылғы қазаңда бұл бөлімнің
құрамында Қырғыз өлкесінің жұмысшы шаруа милициясының басқармасы құрылды,
ол 1920 жылдың 8 тамызына дейін тұрды, одан кейін ол (Қазақ) АССР – ның
милициясы басқармасы болып қайта құрылды. Барлық ірі қалаларда қылмыстық-
іздестіру бөлімшелері ұйымдастырылды. Кеңес милициясы шиеленіскен тап
күресі жағдайында қалыптасты.
Милицияның құрылымын, қызметінің формалары мен әдістерін әрі қарай
жетілдіру КСРО ОАК-нің 1934 жылғы 10 маусымдағы Қаулысының негізінде КСРО
Ішкі істер Халық комиссариатын құрумен байланысты, оның қарамағына ұлттық
қауіпсіздік органдары мен милиция кірді. 1941 жылғы ақпанда КСРО Ішкі істер
халық комиссариаты екіге: Ішкі істер халық комиссариаты және Ұлттық
қауіпсіздік халық комиссариаты болып бөлінді. Мұндай құрылымдық өзгерістер
одақтық және автономдық республикаларында да, өлкелер м ен облыстардың да
ішкі істер органдары болды. Соғыстан кейінгі жылдары милицияға бұрынға
майдангерлер, жұмысшылар, қызметкерлер келді, олар еңбек ұжымдарының,
жастардың алдыңғы қатарлы өкілдері еді. 1959 жыдың 2 наурызында СОКП
орталық коммитеті мен КСРО министрлер кеңесі Елдегі қоғамдық тәртіпті
қорғауға еңбекшілердің қатысулары туралы Қаулы қабылдады, онда
жұмысшыларды, қызметкерлерді, жалпы жұртшылықты, құқық бұзушылықтан
сақтандыру және социалистік тұрмыс ережелерін нығайту жөніндегі жұмыстарға
тартудың жаңа формалар регламенттелді. Көрсетілген кезеңде жолдастық
соттардың , басқа да ерікті ұйымдардың, құқықтары мен міндеттері кеңейді.
Кеңес милициясының тарихы түгелдей мемлекет тарихының бір бөлігі. Қазіргі
кезде Ішкі істер органдары қызметінің құқықтық қызметін Республика
Конституциясы, 1995 жылғы желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Ішкі
істер органдары туралы №2707 Заң, басқа да құқықтық-нормативтік актілер,
сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар құрайды. [2,
9 б.]
ҚР Ішкі Істер органдары ҚР заңдарына сйкес анықтау, алдын ала тергеу
мен жедел іздестіру қызметін, сондай-ақ қоғамдық тәртіпті сақтау мен
қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, адам мен азаматтың құқықтары мен
бостандықтарына, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне қылмыстық және өзге де
қол сұғушылықтардың алдын алу және жолын кесу жөніндегі атқарушылық және
өкімді функцияларды жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік орган болып
табылады.
ІІО атқарушы билік органдарының жүйесіндегі орны мыналармен
анықталады:
1) ІІО қоғамдық қауіпсіздікті, соның ішінде төтенше немесе әскери
жағдай ахуалында қамтамасыз етуді ұйымдастырады және практикада іске
асырады;
2) ішкі істер органдары басқару функциясымен қатар алдын ала тергеу,
анықтама және әкімшілік өндірісті жүзеге асырады;
3) ІІО кең көлемде әкімшілік-қадағалаушылық функцияларға ие;
4) ІІО мемлекеттік қызмет өзіне тән ерекшеліктерге ие;
5) ІІО өздерінің функцияларын басқа да атқарушы билік органдарымен
үздіксіз әрекеттестікпен жүзеге асырады;
6) ІІО қарауына жататын мәселелер бойынша халықаралық ынтымақтастықты
жүзеге асырады.
Ішкі Істер органдарына мынадай негізгі міндеттер жүктелген:
1) қоғамдық тәртіпі қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті, соың ішінде
төтенше немесе әскери жағдай ахуалында қамтамасыз ету;
2) заңдарда белгіленген өздерінің құзыреті шегінде алдын ала тергеу,
анықтама мен әкімшілік іс жүргізуді жүзеге асыру;
3) сотталғандарды қылмыстық атқару жүйесінің мекемелерінде ұстаудың
және әкімшілік жолмен қамауға алынғадарды ұстау орындарында құқықтық тәртіп
пен режимді қамтамасыз ету;
4) өз құзыретінің шегінде жол қозғалысы қаіпсіздігін қамтамасыз етуді
мемлекеттік бақылау мен қадағалау;
5) паспорт және виза беру жұмысын жүргізу, шетел азаматтары мен
азаматтығы жоқ тұлғалардың ҚР аумағында болу тәртібін сақтауын бақылау;
6) өзге де мемлекеттік органдармен бірлесіп, оның ішінде төтенше
жағдайлар кезінде карантиндік, санитарлық және табиғатты қорғау органдарына
сұғанақ аңшылыққа қарсы күресуде жәрдем көрсету;
7) ҚР заңдарына сәйкес лицензиялық және рұқсат етушілік қызметті
жүзеге асыру;
8) қылмыстар мен әкімшілік құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау,
жолын кесу, қылмыстарды ашу және тыю, тергеу, сондай-ақ қылмысткерлерді
іздестіру;
9) қылмыстық жазалар мен әкімшілік жазалау шараларын қолдану;
10) кәмелетке толмағандардың қараусыздығы мен құқық бұзушылығын
анықтау және тыю;
11) қажет болған жағдайларда мемлекеттік өрт қауіпсіздігі органдарына
өрт ауіпсіздігін қамтамасыз етуде жәрдем көрсету;
12) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке тұлғаларды күзету,
қамауға алынғандар мен сотталғандарды айдап апару, террорзм актілерінің
жолын кесу, кепілге алынғандарды бостатуға қатысу;
13) соғыс уақытында ҚР аумақтық қорғаныс жүйесінде жекелеген
міндеттерді орындау;
14) ІІО қарауына жататын мәселелер бойынша халықаралық ыгтымақтастықты
жүзеге асыру.
ҚР ІІО құқықтық негіздеріне мыналар жатады:
1) ҚР Конституциясы мен заңдары;
2) өзге де нормативті-құқықтық актілер;
3) ҚР халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері;
4) ҚР Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының нормативтік
қаулылары;
5) ҚР ІІМ туралы, ҚР ІІО қатардағы және басшы құрамдағы адамдардың
қызмет атқаруы туралы Республика Үкіметі бекіткен Ереже. [3
Ішкі істерді басқару жүйесі: ҚР Президенті-ҚР Үкіметі – ҚР ІІМ-
Облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен республика астанасының,
көліктегі оған бағынатын ішкі істер басқармалары- қалалық, аудандық,
желілік ішкі істер органдары.
ҚР ІІМ негізгі міндеттері:
1) ішкі істер органдарының қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті
қорғау, қылдмыстар мен әкімшілік құқық бұзушылықтардың алдын алу, жолын
кесу, қылмыстарды ашу мен тергеу, қылмыскерлерді іздестіру, ылаңкестік
актідердің жолын кесу қатысу және тағы басқа осындай сипаттағы тиімді
жұмыстардың істелуін ұйымдастыру;
2) республикадағы оперативтік жағдайды талдау және болжау, заңдылық
пен құқықтық тәртіпті нығайту жөнінде шешімдерді әзірлеу;
3) қылмысқа қарсы күрестің нысандары мен әдістерін жетілдіру
4) ішкі істер органдарының құрылымын жетілдіру, қызметтері мен
бөлімшелері арасында және өзге де құқық қорғау органдарымен,
министрліктермен және ведомствовалрмен өзара іс – қимылын жақсарту жөнінде
шаралар әзірлеу;
5) ішкі істер органдарының қызметін материалдық – техникалық,
қаржылық, сондай – ақ ақпараттық құралдармен қамтамасыз ету;
6) Министрлікке ҚР заңына сәйкес жүктелінетін өзге де міндеттер;
Полицияны ұйымдастыру:
1) Криминалдық полиция – жедел іздестіру, тергеу ғылыми – техникалық
және ІІМ тікелей бағынатын өзге де бөлімшелер;
2) Әкімшілік полиция:
- учаскелік инспекторлар қызметі;
- кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі учаскелік инспекторлар қызметі;
- сақшылық қызмет;
- лицензиялық және рұқсат ету жүйесі;
- табиғат қорғау және мал дәрігерлік полиция;
- төл құжаттық қызмет;
- жол полициясы бөлімшелері;
- ішкі істер органдарының арнаулы мекемелері;
3) Әскери – тергеу органдары:
-әскери – тергеу департаменті;
-әскери — тергеу басқармалары;
-тергеу, жедел іздестіру, жедел – техникалық және өзге де
бөлімшелерден тұратын гарнизон бойынша бөлімдер;
- ІІМ әскери полициясы. [3]
Әрине қандай да болмасын органдар алдымен бір жүйеге келтірілген болуы
керек тек сонда ғана заңдылықты жүзеге асыру мүмкін болары сөзсіз.
2. Iшкi iстер органдарының мiндеттерi
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі (бұдан әрі – Министрлік)
Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесін басқаруды, сондай-ақ
заңнамада көзделген шеңберде Қазақстан Республикасында қоғамдық тәртіпті
сақтау мен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді және салааралық
үйлестіруді жүзеге асыратын, құқық қорғау қызметі саласында мемлекеттік
саясатты әзірлеу мен іске асыруға қатысатын Қазақстан Республикасының
орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрлік өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің, Үкіметінің актілеріне,
өзге де нормативтік актілерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
халықаралық келісімдері мен өзге міндеттемелеріне сәйкес жүзеге асырады.
Ішкі істер органдарының қызметі заңдлық, жеке дара басшылық, ішкі
істер органдарының жүйесінің бірлігі, жариялылық, құқық қорғайтын және
басқа да мемлекеттік лауазымды адамдардың, ұйымдармен, және азаматтармен
өзара әрекеттестік принциптерінде тұрғызылған.
Iшкi iстер органдарының мiндеттерi мыналар болып табылады:
1) қоғамдық тәртiптi сақтау және қоғамдық қауiпсiздiктi, оның iшiнде
төтенше немесе әскери жағдайында қамтамасыз ету;
2) қылмыстар мен әкiмшiлiк құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау,
жолын кесу, қылмыстарды ашу және тергеу, сондай-ақ қылмыскерлерді
іздестіру;
3) заңнамада белгiленген өздерiнiң құзыретi шегiнде алдын ала
тергеуді, анықтау мен әкiмшiлiк iс жүргiзудi жүзеге асыру;
4) кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз қалғандығын және құқық
бұзушылықтарды анықтау және жолын кесу;
5) қажет болған жағдайда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде
мемлекеттік өртке қарсы қызметі органдарына ықпал ету;
6) жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуді мемлекеттік қадағалау
және бақылау;
7) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке адамдарды күзету,
қамауға алынғандар мен сотталғандарды айдауылдау, терроризм актілерінің
жолын кесуге қатысу, кепілге алынғандарды босату;
8) төлқұжат пен виза жұмысын жүзеге асыру, шетел азаматтары мен
азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережесін
сақтауды бақылау;
9) соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс
жүйесiндегі жекелеген мiндеттердi орындау;
9-1) өзге мемлекеттік органдарымен бірге карантиндік, санитарлық және
табиғатты қорғау, оның ішінде төтенше жағдайлар кезінде іс-шаралар өткізуге
қатысу, табиғатты қорғау органдарына браконыерлікке қарсы күресте ықпал
ету;
9-2) Қазқастан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялау және
рұқсат беру қызметін жүзеге асыру;
9-3) Қазақстан Республикасының аумағындағы аса маңызды және ерекше
режімді объектілерде режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асыру;
10) ішкі істер органдарының құзыретіне жататын мәселелері бойынша
халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру. [3]
Министрлікте облыстарда, Астана және Алматы қалаларында, аудандарда,
қалаларда, қалалардағы аудандарда және көлікте аумақтық органдар және
ведомстволар:
Ішкі әскерлер комитеті
Интерполдың ұлттық орталық бюросы
Криминалдық полиция комитеті
Есірткі бизнесіне қарсы күрес және есірткі айналымын бақылау комитеті
Тергеу комитеті
Кадр жұмысы департаменті
Әкімшілік полиция комитеті
Жол полициясы комитеті
Өзіндік қауіпсіздік департаменті
Штаб департаменті бар.
Министрлікті Ішкі істер министрі басқарады, оны Премыер министрдің
ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президенті қызметке тағайындайды және
қызметтен босатады.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес министрлік:
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және
қылмыскерлікпен күрес саласындағы мемлекеттің саясаттың жүргізілуін
қамтамасыз етеді;
- өз құзырына қатысты нормативтік құқықтық актілерді және нормативтік
құжаттарды әзірлейді және бекітеді;
- ішкі істер органдары жүйесін құқықтық қамтамасыз етуді жүзеге
асырады;
- қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында және ішкі істер органдарының
жүргізуіне жатқызылған басқа да мәселелер бойынша халықаралық қарым-
қатынастар ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және
қылмыскерлікпен күресу саласында мемлекеттік бағдарламалар белгілейді, олар
іске асырады;
- қылмыскерлікпен күресу, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ведомстволық ғылымды дамытудың
басты бағыттарын анықтайды;
- ішкі істер органдарының жүйесіндегі мемлекеттік кадр саясатын
анықтайды;
- жедел-іздестіружәне криминалдық қызметті, қылмыстық істер бйынша
тиісті анықтау және алдын-ала тергеу жүргізуді ұйымдастырады;
- мемлекеттік органдар мен басқа ұйымдардың наркоманиядан және
есірткінің заңсыз айналымынан сақтандыру және оларға қарсы әрекет ету
мәселелері жөніндегі қызметінің ведомствоаралық үйлесілуін қамтамасыз
етеді;
- ішкі істер органдары мен ішкі әскерлердің арнайы мақсаттағы
бөлімшелеріне басшылық жасайды;
- Қазақстан Республикасының аумақтық қорғануын жүзеге асыру жөнінде
Қарулы Күштермен, басқа әскерлермен және әскери құрамалармен бірлесіп
әрекеттер ұйымдастырады;
- Арнайы және әскери тасымалдар ұйымдастырады;
ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіі туралы Ережеде көзделген
басқа да функцияларды жүзеге асырады. [4]
Ішкі істер органдары қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша басқа құқық қорғау
органдарымен, оның ішнде анықтауды және тергеуді жүзеге асыратын арнайы
мемлекеттік органдармен, сондай-ақ халықпен және бұқаралық ақпарат
құралдарымен өзара әрекеттеседі.
Ішкі әскерлер комитеті бейбiт және соғыс уақытында iшкi әскерлердi
әскери басқару органы болып табылады. Комитеттiң негiзгi мiндеттерi жеке
адамның, қоғам мен мемлекеттiң қауiпсiздігін қамтамасыз ету, адам мен
азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де құқыққа қарсы
қол сұғушылықтардан қорғау саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру
болып табылады, адамның, қоғамның және мемлекеттік қауіпсіздігін қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және басқа
заңға қайшы озбырлықпен қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру.
Комитеттің негізгі функциялары:
- Өз құзыреті шегінде қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;
- Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік
бағдарламаларды іске асырады;
- Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді жетілдіруге бағытталған
шараларды әзірдлейді;
- Жаппай тәртіпсіздіктердің, оның ішінде түзеу мекемелеріндегі, жолын
кесуді ұйымдастырады және қатысады;
- Әскери қарауылдардың күзетінен қашқан адамдарды іздестіруді
ұйымдастырады және қатысады;
- Соғыс уақытында аумақтық қорғаныс жүйесінде Ішкі әскерлерге
жүктелген міндеттерді жоспарлауды жүзеге асырады;
- Ішкі әскерлердің әскери қызметшілері жасаған әскери және басқа да
қылмыстар бойынша анықтауды, қылмыстардың және әкімшілік құқық
бұзушылықтардың алдын алуды, анықтауды, жолын кесуді жүзеге асырады.
- Жедел-іздестіру іс-әрекетін жүзеге асырады.
- Тұрақты жауынгерлік және жұмылдыру даярлығын ұстауды, жедел,
жауынгерлік және жұмылдыру даярлығын үйлестіруді қамтамасыз етеді.
- Ақпараттық-талдамалық қызметті, жедел-тактикалық есептерді
дайындауды, Ішкі әскерлердің қызметтік-жауынгерлік іс-әрекетін жоспарлауды
ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- Тиісті мемлекеттік органдармен және Министрліктің арнайы және әскери
тасымалдау органдарымен бірлесіп, Ішкі әскерлердің әскери қызметшілерін
олар қызметтік-жауынгерлік міндеттерін орындайтын орындарға тасымалдауды
жоспарлайды және ұйымдастырады;
- Әскери-ғылыми жұмысты, Ішкі әскерлер құрамаларының, әскери
бөлімдерінің, әскери оқу орындарының, қызметтік-жауынгерлік іс-әрекетінің
озық тәжірибесін зерделеуді, қорытуды және таратуды ұйымдастырады;
- Азаматтарды қабылдауды, азаматтардың, лауазымды тұлғаларды ауызша
және жазбаша арыздарын, өтініштері мен ұсыныстарын уақтылы және толық
қарауды жүзеге асырады, олар бойынша шешімдер қабылдайды;
- Сотталғандар мен қамауға алынған адамдарды қылмыстық-атқару
жүйесінің Ішкі әскерлер күзететін мекемелерінен айдауылдауды ұйымдастырады;
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің тізбесінде көзделген маңызды
мемелекеттік объектілерді, тасымалдау кезінде арнайы жүктерді, және түзеу
мекемелерін күзетуді қамтамасыз етеді;
- Ішкі әскерлер әскери бөлімдерінің қоймаларын және Министрліктің
әскери қоймаларын (базаларын) күзетуді қамтамасыз етеді;
- Ішкі әскерлерге жүктелген міндетттерді орындауды қамтамасыз ету үшін
ведомстволық телекоммуникациялар жүйесін құру, пайдалану және дамыту
жөніндегі жұмысты ұйымдастырады;
- Әскери қызмет қауіпсіздігі жөніндегі іс-шараларды ұйымдастырады;
Бағынысты құрамалардың, әскери бөлімдердің, әскери оқу орындарының қызметін
бақылауды жүзеге асырады;
- Бейбіт және соғыс уақытында Ішкі әскерлерге жүктелген қызметтік-
жауынгерлік міндеттердің орындалуын авияциялық, техникалық және тылдық
қамтамасыз етуді ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- Ішкі әскерлерді жасақтауды жоспарлауды және ұйымдастыруды жүзеге
асырады;
- Іздестіру, тергеу және заңда көзделген өзге де іс жүргізу әрекеттері
кезінде соттардың ұйғарымдарын, судьялардың қаулыларын,прокурордың,
тергеушінің және анықтаушының жазбаша тапсырмаларын орындайды;
- Ішкі әскерлерді төтенше жағдайдың құқықтық режимін қамтамасыз ету
және төтенше оқиғалардың (табиғи апаттардың, ірі авариялар мен апаттардың)
салдарларын жою үшін, сондай-ақ заңсыз қарулы құралымдарға қарсы күресу,
жанжал аудандарын оқшаулау және тосқауыл қою, аса қауіпті құқық
бұзушылықтардың, диверсиялардың, террористік актілердің, қарулы
қақтығыстардың жолын кесу және тайталасушы тараптарды ажырату үшін тарту,
заңсыз қарулы құралымдарды қарусыздандыру және жою, жанжал ауданында
халықтан қаруды алып қою, жанжал ауданына іргелес аудандарда қоғамдық
тәртіп пен қауіпсіздікті сақтауды күшейту жөніндегі іс-шараларды жүргізу
туралы шешімдерді орындайды;
Ішкі әскерлердің кадрларын іріктеу, бөлу, оларды республика аумағында
орналасқан және басқа мемлекеттердің жоғары оқу орындарында, әскери
училищелерінде (оқу бөлімдерінде), сондай-ақ шетелдіктерді Қазақстан
Республикасы Ішкі әскерлерінің әскери оқу орындарында (оқу бөлімдерінде)
келісім-шарт бойынша оқыту, даярлау және біліктілігін арттыру жөніндегі
жұмысты жүзеге асырады. [4]
Ішкі әскерлердің құрамалары, әскери бөлімдері мен әскери оқу орындары
орналасқан жерлерде медициналық қамтамасыз етуді ұйымдастыру және
санитарлық-эпидемиялогиялық салауаттылықты қаадағалауды жүзеге асырады.
1.3 Ішкі істер органдарының құқықтары
Ішкі істер органдарының көптеген міндеттерінің ішінен негізгі
құқықтарын бөліп алуға болады. Атап айтқанда, оларға мына міндеттер жатады:
[3]
- Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын заңсыз озбырлықтан
қорғау;
- Қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
оның мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың көмегіне сүйеніп және
ұйымдармен азаматтарды өз еркімен қатыстырып та;
- Қылмыстардың алдын-алу, жолын кесу, оларды айқындау және ашу;
- Әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу және айқындау;
- Қазақстан Республикасының Жедел іздестіру қызметі туралы Заңына
сәйкес қылмыстардың алдын алуға, оларды айқындауға және ашуға ішкі істер
органдарының жүйесінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, сондай-ақ ішкі істер
органдарының уақытша ұстау изоляторларында тиісті режимді сақтауға
бағытталған іс шаралар жүргшізу. Ішкі істер органдарының жедел-іздестіру іс-
шараларын жүзеге асыруға құқылы бөлімшелер мен қызметкерлер тізбесін ішкі
істер министрі бекітеді;
- Алдын-ала тергеу, анықтау жүргізеді;
- Әкішілік құқық бұзушылық туралы істерді жүргізеді;
- Қылмыстық процеске қатысушылардың және өзге адамдар өмірін,
денсаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін және мүлкін қорғауға қатысты
шаралар қабылдайды;
- Қылмыс жасаған, анықтау, тергеуден және соттан бой тасалаған,
қылмыстық немесе әкімшілік жазаңы өтеуден жалтарған, хабар-ошарсыз кеткен
адамдарға іздеу жарялайды;
- Зңда белгіленген тәртіпте жедел іздестіру және тосқауыл қою қылмыс
жасаған адамдарды ұстау операциялар жүргізеді жіне мұндай операцияларды
өзге құқық қорғау органдары немесе арнайы мемлекеттік органдар жүргізгшенде
көмектеседі;
- Іздестіру салғанда, тергеу және басқа әрекеттер жүргізгенде соттың
ұйғарымын, судъяның қаулысын, прокурордың, тергеушінің және аныктаушының
жазбаша тапсырмасын орындайды;
- әкімшілік жазаларды орындайды, әкімшілік қамауға алынған адамдардың
енбекпен айналысуын қамтамасыз етеді;
- прокурордың азаматтарды, лауазымды адамдарды мәжбүрлеп алып келу
туралы қаулысын орындайды және прокурордың басқа да тапсырмалары мен
талаптарын орындайды;
- апаттардың, өрттердің, табиғи апаттардың және басқа төтенше
жагғдайлардың зардабын жойғанда қоғамдық тәртіп пен қаіпсіздікті қамтамасыз
етеді;
- заңсыз озбырлыктан, окиғалардан және ауыр жағдайлардан
зардап шеккен және өздерінің өмірі мен денсаулығына кауіпті дәрменсіз
не басқадай күйдегі азаматтарға көмек керсетеді;
- жол козғалысы ережесінің және жол қозалысының кауіпсіздігін
қамтамасыз етуге қатысты өзге нормативтік актілердің сақталуын бақылайды;
мемлекеттік тіркеудің және есепке алудың тәртібін анықтайды; жеңіл және жүк
автомобилыдері мен автобустарға, олардың негізінде жасалған
автомобилыдерге, мотоциклдер мен моторолыдерге, олармен бірге қозғалатын
тіркемелерге есеп жургізіп, мемлекеттік тіркеу жасау, оларға мемлекеттік
техникалық тексеру жургізу, оларды пайдаланатын, олардың ішінде сенімхатпен
пайдаланатын адамдарды есепке .алып тіркеу, бұл адамдардан емтихан
қабылдап, олардың автомобиль, мотоцикл, трамвай айдауына құқық беретін
куәліктер беру, жол қозғалысын басқару;
- мемлекеттік өртке қарсы кызмет органдарына меншіктің барлық
формаларындағы обыектілерде өрт кауіпсіздігінің жайын бақылауда көмек
керсету;
- қару-жарак пен оқ-дәрілерді (әскерилерден басқа) иемденуге,
сактауға, тасымалдауға, өзімен алып журуге, алып кіруге, алып шығаруға және
пайдалануға мемлекеттік бақылау жасау, қарулар мен оқ-дәрілерді, жарылғыш
және күшті әсер ететін улы заттарды, есірткі заттарын, жүйкеге әсер ететін
заттарды, прекурсорларды, радиоактивтік материалдар мен заттарды сактаудың,
тасымалдаудың және пайдаланудың белгіленген тәртібінің бұзылмауын бақылау;
заңда көзделген жағдайларда қаруды есепке алу немесе алып кою; тиісті
ереженің сақталуын бақылау мақсатында азаматтардағы карудың, оқ-дәрінің
күйін және олардың сакталатын орындарын тексеріп көру; сақтау және
пайдалану тәртібі бұзылгған және заңда көзделген басқа да жағдайларда
ұйымдардан, азаматтардан каруды және ок-дәрші алып кою женшде мәселе
көтеру;
- ішкі істер органдарының құзыретіне байланысты заңдарга сәйкес
лицензиялар мен рұқсаттар беру;
- мемлекеттік маңыздылығы бар объектілерді және тузеу мекемелерін
күзету; ұйымдарды күзету жағдайын бақылау;
- кай жерден болмасын жаппай тәрттсіздікті тыюға қатысу, әскери
карауыл астынан қашып кеткен сотталғандарга іздеу салу;
- ұсталған, камалған және сотталған адамдарды күзету және конвоймен
алып журу;
- маскүнемдікпен, нашакорлыкпен, уыткұмарлыкпен және ВИЧ-пен ауыратын
адамдарды шакырғанда өз ерюмен келмеген жағдайда, денсаулық сақтау
мекемелеріне мәжбурлеп алып келу;
- тиісті мемлекеттегі органдар мен лауазымды адамдардың карамағына
өткізгенге дейін иесіз мүгедектер мен қоймалардың сақталуын қамтамасыз ету
жөнінде тез шара қабылдау; табылған және ішкі істер органдарына өткізілген
құжаттардың, заттардың, құндылыктардың және басқа мүліктің сақталуын
қамтамасыз ету, олардың иелеріне қайтарылуына не белгіленген тәртіпте іске
асуына шара колдану;
- бас бостандығынан айыру орындарынан және жабық типтегі арнайы оқу
орындарынан босанып шыққан; заң бойынша қылмыстык жауапкершілік жүктеуге
болатын жасқа жетпей қылмыс жасаған; ішімдік, есірткі және уытты заттар
қолданатын; әкімшілік жаза қолдану қарастырылған басқа да құқық бұзушылық
жасаған кәмелетке толмағандар арасында қылмыскерліктің алдын алу мақсатына
ықпал ету шараларын қолдану, оларға есеп жүргізу;
- шет елдерден жұмысшы күшін тарту, елде шетелдіктердің болуына виза
беру ережесін сақтауда заңды тұлғалардың кызметін бақылау, Республика
заңдарына сәйкес азаматтардың шет елдерге шығуын шектеу және шетелдіктерді
тұрғылыкты тұруға қалдыру туралы шешім қабылдау;
- тіптен, өздерінің жүргізуіне жатпайтын болса да кез келген жасалған
немесе дайындалып жатқан құқыққа қайшы озбырлыктар туралы арыздар мен
хабарларды қарау, оларды тіркеу, олардың алдын алу, ашу, жасаған адамдарды
ұстау, қоғамға қауіпті зардапты болдырмау жөнінде уақытылы шара қолдану;
қылмыс жасады деп күдік тудырған және өзіне катысты әкімшілік жолмен
қамауда ұстау жазасы тағайындалған адамдарды ұстау үшін өздерінде уақытша
изолятордың болуы;
- құқық тәртібін қорғау жеңілдеп міндеттердің шешілуін қамтамасыз
ететін мамандандырылған есеп, ақпараттық жүйе, оның әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, қайталануы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін құру, оны пайдалану; есепте
тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылау;
- егер тез арада оқшаулау керек болса, он сегіз жасқа толмаған және
қылмыс жасаған, сондай-ақ арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілетін
кәмелетке толмағандарды ұстау және оларды заңда белгіленген тәртіпте
уақытша оқшаулау, бейімдеу және сақтау орталықтарына орналастыру;
- үш жас пен он сегіз жас аралығындағы қараусыз қалған балалар мен
жасөспірімдерді, сондай-ақ ата-ананың немесе оларды алмастыратын адамдардың
қамқорынсыз қалғандарды уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау орталықтарына
жеткізу және сонда ұстау. Кейін қамқоршы органдардың қарамағына өткізу;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық қадір-қасиет пен
қоғамдық өнегені қорлаушы, төңірегіндегілерге не өзіне зиян келтіруі мүмкін
адамдарды және қоғамдық тәртіп бұзғандарды солармен бірге тұратындардың
арызы бойынша арнайы медицина мекемесіне не ішкі істер органдарының кезекші
бөліміне жеткізу;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардың
айналымы саласындағы қызметкерлеріне заңға сәйкес лицензия беру және оларды
бақылау;
- нашакорлықпен және есірткі бизнесімен күрес жөніндегі аймактық
комисияның қызметін үйлестіру және оған қатысты бағдарламаның орындалуын
бақылау;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың. және
прекурсорлардың айналымы мен олардың заңсыз айналымы және қолданылуына
қарсы тұру саласында халықаралық ынтымақтастық орнату.
- Қызметкерлері азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған
жағдайда ішкі істер органдары бұл кұкыктарды қалпына келтіруге, келген
зиянның орнын толтыруға, кінәлілерді жауапқа тартуға міндетті.
- ішкі істер органдарының алдында тұрған міндеттердің ауқымдылығы және
маңыздылығы оларға соған парапар өкілеттік беруді керек етеді. Мысалы, ішк
істер органдары ондай уәкілеті берілген лауазымды адамдары аркылы:
- азаматтардан қоғамдық тәртіп пен қоғамдық кауіпсіздіктің сақталуын,
құқыққа қайшы әрекеттерді және ішкі істер органдарының өз жүзеге асыруына
кедергі болатын әрекеттерді тоқтатуын талап етуге, ол талаптарды
орындамаған жағдайда тиісті мәжбүрлеу шараларын қолдануға;
- қылмыс және әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдік туғызған
азаматтардың жеке басты куәлендіретін құжаттарын және де орындалуын бақылау
ішкі істер органдарына жүктелген ереженің сақталуын тексеру үшін қажетті
басқа да құжаттарды тексеруге;
- тіптен, өзшең жүргізуіне жатпайтын болса да, жасалған немесе
дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қарауға, оларды
тіркеуге, олардың жолын кесу, ашу, қылмыс жасағандарды ұстау және қоғамға
қауіпті зардаптарды болдырмау мақсатында тез шара қолдануға;
- қылмыстарды айқындау, жолын кесу, ашу және тергеу кездерінде басқа
органдарға, ұйымдарға және лауазымды адамдарға орындалуы міндетті
тапсырмалар беруге;
- азаматтарды іс жүргізіліп жаткан материалдар мен қылмыстык істер
бойынша ішкі істер органдарына шақыруға, олардан түсінік, олардың
көшірмелерін алуға, жауап алуға, шақыруға дәлелді себептерсіз келмеген
адамдарды мәжбүрлеп алдыруға;
- заңда белгіленген тәртіпте әкімшілік іс жургізуге, хаттама
толтыруға, әкімшілік жаза беруге, құқық бұзушыларға жеткізуге, әкімшілік
жолмен ұстауға, үсті-басын қарап шығуға, заттарын, құжаттарын алуға;
- құқық бұзушылық жасаған әскери кызметшілерді ұстауға, оларды әскери
коменданттарға, әскери бөлім командирлеріне не¬месе әскери комиссарларға
апарып тапсыруға;
- егер тез оқшаулау қажет болса, он сегіз жасқа толмаған және қылмыс
жасаған, және де арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілген кәмелетке
толмағандарды ұстап, заңда белгіленген тәртіпте уақытша оқшаулау, бейімдеу
және ақтау орталығына орналастыруға, 3 жастан 16 жас аралығындағы қараусыз
қалған және ата-ана немесе оларды алмастыратын адамдардың қамқорынсыз
калған балалар мен жеткіншектерді уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау
орталықтарына орналастырып, кейін қамқоршы органдардың карамағына беруге;
- кім екендігін анықтап, кейін тиісті органдарға немесе мекемелерге
(кепикон, медицина, әлеуметтік, т.б.) беру үшін тұрақты мекені, құжаты жоқ
адамдарды прокурордың санкциясымен отыз тәулікке дейін қабылдау орындарында
ұстауға;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық кадір-касиеті мен
коғамдық аяққа басқан, төңірегіндегілерді немесе өзіне зиян келтіруі мүмкін
адамдарды, пәтер-жайда қоғамдық тәртіпті бұзғандарды — олармен бірге
тұратындардың шағымы бойынша арнайы медициналық мекемеге немесе ішкі істер
органдарының кезекпп бөліміне жеткізіп, онда айыққанша ұстауға;
- қамалған, қылмыс жасады деген күдікпен ұсталған, қылмыс жасағаны
үшін айыпталған, әкімшшк камауға алынған адамдарды және де әкімшілік құқық
бұзушылық жасаған немесе жасады деп күдік тудырған, бірақ кім екендігін
анықтау мүмкін емес адамдарды тіркеуге, суретке түсіруге, дауысын жазып
алуға, бейне көрінісін және саусақ іздерін түсіріп алуға;
- құкык тәртібін қорғау жөніндегі міндеттердің шешіуін қамтамасыз
ететін мамандандырылған есеп, ақпараттық жүйе, оның әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, кайталануы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін кұруға, оны пайдалануға;
есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылауға;
- ішімдікті, есірткіні немесе жүйкеге әсер ететін заттарды адамның
қолданғанын заңда белгіленген тәртіпте анықтау жүргізуге не оларды
медициналық мекемелерге сол мақсатта алып баруға;
- қай жерде тұрғанына және кімге тиеслі екеніне карамастан,
халықаралык және қалааралық байланыстың шығынын өтеп, бай-ланыс құралдарын
қызметтік мақсатта дереу пайдалануға;
- басқадай мүмкіндік болмаса, уакиға, табиғи апат орындарына жету,
жедел дәрігер көмек керек адамдарды емдеу мекемелеріне жеткізу үшін және
басқа да кауырт жағдайларда, келген зиянның орнын толтырып, кез келген
құрадлды пайдалануға;
- бас бостандығынан айыру орындарынан босанған адамдар¬ды бақылауда
заңда көзделген шараларды колдануға; ішкі істер органдарының уакытша ұстау
изоляторларында және олардың төңірегіндегі аумақтарда режимдік талаптардың
сақталуын бақылауға; ішкі істер министрі белгілеген тәртіпте ішкі ісгер
органдарының уақытша ұстау изоляторында айрыкша жағдайлар режимін енпзуге;
- қылмыс, әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдік тудырған,
азаматтардың өздеріне қауіп төндірген адамдардың ізіне түскенде
азаматтардың үй-жайларына, олардың жер телімдеріне, шет мемлекеттердіңң
және дипломатиялық иммунитеті бар халықаралық ұйымдардың актілеріне тиесілі
емес кез келген үй-жайға, аумаққа кедергісіз кіруге және оларды қарап
шығуға, егер онда қылмыс жасалса немесе жасалып жатса, кайғылы жағдай орын
алса, азаматтардың және коғамның қауіпсіздігін сақтау кажет болса;
- азаматтардың кейбір жерлерге немесе аумактарға баруын шектеуге
немесе оған уакытша тыйым салуға, қоғамдық тәртіпті және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында, және де жедел-іздестіру шаралары
мен тергеу әрекеттерін жүргізген кезде белгілі бір жерлерден кетуді талап
етуге;
- жергілікті аткару немесе өзге уәкілетті мемлекеттік органның
ұйғарымы бойынша, егер демонстрация, шеру, пикет, жииалыс өткізудң тәртібі
туралы заң талаптарын оны ұйымдастырушылар сактамаса, оларды тоқтату және
де кажетті шаралар кабылдауға;
- мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қызметін жол козғалысынъң
кауіпсіздігін қамтамасыз ету максатында бақылау ушін орындалуы міндетті
ұйғарым беруге, автомобиль жолдарын, көшелерді, жол құрылыстарын, темір жол
өткелдерін, қалалық электр көлігінің желілерін, сондай-ак жаңа авто
техникасының үлгілерін пайдалануға қабылдау жөнндегі комиссияның жұмысына
қатысуға; жол қозғалысының қауіпсіздігіпне, жолдар мен көшелердің құрылысы
мен кайта женделуте, сондай-ак; көлік құралдарының конструкциялары мен
жүргіз ушшер даярлаудын оку бағдарламаларына катысты ережелердң,
нормативтер мен стандарттардын жобаларын келісуге; техникалык куйі жол
козғалысынын каушаздшне катер теңңретш келш құралдарын н пайдалануға тыйым
салуға;
- заңда белгіленген тәртіпте және жағдайларда квлік кұралдарын
токтатуға, жургізушінш көлікті пайдалануға және баскаруға құқық беретін
құжаттарын, жукке жзне оны тасымалдауға кұкық беретін кұжаттарды тексеруге;
мае куйдегі, көлік кұралын баскаруға немесе пайдалануға құқық беретш
кұжаттары жоқ және заңда көзделген басқа да жағдайларда, адам-дарды көлік
кұралын баскарудан аластатуға; заңда көзделген негіздер бойынша көлік
құралдарын ұстап токтатуға және уакытша сақтау үшін арнайы алаңдарға апарып
коюға, ол көлік құралдарының, журу тетіктеріне блокировка жасауға; көліктер
мен жаяулардың көшелер мен жолдарда журуіне және көшелердегі жұмыстарды
жүргізуге уақытша шектеу жасауға және тыйым салуға;
- Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтаған тізбедегі түрлі-түсті
көбейту-көшіру техникасын, жарылғыш, күшті әсер ететін улы зат-тарды
иемденуге, сақтауға, тасымалдауға, алып кіруге, алып шығуға; азаматтық және
кызметті қару мен оның патрондарын, азаматтық пиротехникалык заттар мен
олар колданылған бұйымдарды сактауға, тасымалдауға, алып кіруге және алып
шығуға; есіртм заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардын, және
прекурсорлардын. айналымы саласындағы обыектшер мен үй-жайларды
пайдалануға; агу тирлері мен стендтерін ашуға заңды тулғаларға, ал
азаматтык кару мен олардың патрондарын иемденуге, сақтауға, визамен алып
журуге, алып кіруге, алып шығуға жеке тұлғаларға рұксат кағазын беруге;
- әуе кемелерінің ұшу қауіпсіздігін және жолаушылар поездарының, теңіз
және өзен кемелерінің қозғалысын қамтамасыз ету мақсатында бұл кемелердің
жолаушыларын және олардың қол-жүктерін, богажын тексеруге; өзімен бірге
алып жүруге тый¬ым салынған заттар мен бұйымдарды тіркілеп алуға;
- мемлекеттік органдардан, меншіктің түріне карамастан кез келген
ұйымнан ақпарат пен материалдарды кедерпаз әрі тегіс және кұпиялы болып
табылатын мәліметтерді жария етуге кқойылған талаптарды сақтай отырып
алуға;
- халыктың құқығын қорғау мақсатында өзінше құрылған ұйымдарының
жұмысына көмек керсетуте;
- қоғамдық тәртіп қорғауда, қоғамдық қауіпсіздігікті қамтамасыз етуге
және құқық бұзушылықпен күресте көзге түскен азаматтарды мадақтауға;
- шарт негізінде жеке туұлғаларды, меншіккерлердің мүліктерін қорғауға
құқылы.
Iшкi iстер органдарының осыған уәкiлдiк берiлген лауазымды адамдар
арқылы жүктелген мiндеттердi атқару үшiн өз құзыретi шегiнде:
- азаматтардан қоғамдық тәртiптi және қоғамдық қауiпсiздiктi сақтауды
талап етуге, құқыққа қарсы iс-қимылдар мен iшкi iстер органдарының
өкiлеттiгiн жүзеге асыруға кедергi келтiретiн әрекеттердi тоқтатуды талап
етуге құқығы бар. Бұл талаптар орындалмаған жағдайларда тиiстi мәжбүрлеу
шараларын қолдануға;
- қылмыс пен әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған деп сезiктелген
жағдайда азаматтардың жеке басын куәландыратын құжаттарды, сондай-ақ
орындалуын бақылау iшкi iстер органдарына жiктелген белгiленген ережелердiң
сақталуын тексеруге қажеттi басқа құжаттарды тексеруге;
- кез-келген жасалған немесе әзiрленiп жатқан құқыққа қарсы қарсы қол
сұғу, соның iшiнде олардың қарауына жатпайтындар туралы арыздар мен
хабарларды қарауға, оларды тiркеуге, олардың жолын кесу, ашу, оларды
жасаған адамдарды ұстау, қоғамдық қауiптi зардаптарға жол бермеу жөнiнде
нақтылы шаралар қолдануға;
- қылмыстарды анықтау, тоқтату, ашу және тергеу кезiнде басқа
органдарға, ұйымдар мен лауазымды тұлғаларға атқарылуы мiндеттi тапсырмалар
беруге;
- азаматтарды iс жүргiзудегi материалдар мен қылмыстық iстер бойынша
iшкi iстер органдарына шақыруға, олардан түсiнiктемелер, құжаттар, олардың
көшiрмелерiн алуға, жауап алуға, сондай-ақ шақырғанда келуден дәлелдi
себепсiз жалтарған адамдарды мәжбүрлеп алып келуге;
- осы қызметтi реттейтiн заңдарға сәйкес әкiмшiлiк iс жүргiзудi жүзеге
асыруға; хаттамалар жасауға, әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, тәртiп
бұзушыларды жеткiзуге, әкiмшiлiк ұстауды жүргiзуге, кiсiнiң жеке басын
тексеруге, сондай-ақ заттары мен құжаттарын тексеруге және алып қоюға;
- құқық бұзған әскери қызметшiлердi ұстауға және оларды әскери
коменданттарға, әскер бөлiмдерiнiң командирлерiне немесе әскери
комиссарларға беруге;
- егер оларды жедел оқшаулау қажет болса, он сегіз жасқа толмаған және
құқық бұзған, сондай-ақ арнаулы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілетін
кәмелетке толмағандарды заңда белгіленген тәртіппен ұстауға және Уақытша
оқшаулау, бейімдеу және оңалту орталықтарында ұстап отыруға: 3-тен 16 жасқа
дейінгі қадағалаусыз, сондай-ақ ата-аналарының немесе оларды алмастырушы
адамдардың қамқорлығынсыз қалған, кәмелетке толмаған балалар мен
жасөспірімдерді Уақытша оқшаулау, бейімдеу және оңалту орталықтарына
жеткізуге және онда ұстап отыруға, одан әрі қорғаншылық және қамқоршылық
орындарына беруге;
- әкiмшiлiк қамауға алынған адамдарды ұстауға;
- Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес тексеру
материалдары, әкiмшiлiк және қылмыстық iстер бойынша қажеттi зерттеулер
жүргiзуге;
- қозғалған қылмыстық iстер жөнiнде мемлекеттiк органдарда, сондай-ақ
ұйымдарда ақпарат пен материалдарды кедергiсiз және өтеусiз алуға;
- заңдарда көзделген жағдайларда белгiлi тұрғылықты орны, құжаттары
жоқ адамдарды олардың жеке басын куәландыру және кейiннен тиiстi органдар
мен мекемелерге (көшi-қон, медицина, әлеуметтiк және өзге де) беру
мақсатында прокурордың санкциясымен отыз тәулiкке дейiнгi мерзiмге ұстауға
және қабылдау-бөлу орындарында отырғызуға;
- қоғамдық орындарда адамның қадiр-қасиетi мен қоғамдық имандылықты
қорлайтындай мастық күйде жүрген не айналадағыларғанемесе өзiне зиян
келтiруi мүмкiн,ал тұрғын үйде болып, қоғамдық тәртiптi бұзған адамдарды -
олармен бiрге тұратын азаматтардың арыздары бойынша арнаулы медицина
мекемелерiне не iшкi iстер органдарының кезекшi бөлiмдерiне жеткiзуге және
оларда айыққанға дейiн ұстауға;
- заңда көзделген жағдайларда және тәртiппен қылмыстық iс жүргiзу
әрекеттерiн және жедел iздестiру шараларын жүргiзуге, оларды жүргiзуге
мамандарды тартуға, дерек мәлiметтердi жинау және зерттеу үшiн ғылыми-
техникалық құралдарды пайдалануға құқығы бар. Бұл ретте мемлекеттiк және
өзге де заңмен қорғалатын құпияны қорғайтын мәлiметтер, сондай-ақ
адамдардың жеке өмiрi, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
міндеттері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 Қазақстан Республикасы Ішкі істер
органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...9
1.1 Ішкі істер органдарының даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 9
1.2 Ішкі істер органдарының
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..12
1.3 Iшкi iстер органдарының
құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 16
2 Ішкі істер органдарындағы қызмет пен
құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
2.1 Ішкі әскерлер комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... .36
2.2 Криминалдық полиция комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... .48
2.3 Әкімшілік полиция комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... 48
2.4 Жол полициясы комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... .50
2.5 Әскери полиция комитетінің құрылымы,
қызметі ... ... ... ... ... ... ... .61
3 Iшкi iстер органдары қызметкерлері әкімшлік қызметті жүзеге асырушы..69
3.1 Ішкі істер органдары қызметкерлерінің
мәртебесі ... ... ... ... ... ... .. ..69
3.2 Ішкі істер органдарындағы кадрлық
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..74
Пайдаланылған дерек көздер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Iшкi iстер министрлiгi (бұдан әрi -
Министрлiк) iшкi iстер органдарының бiртұтас жүйесiн басқаратын әрi заңмен
қарастырылған және құқық қорғау қызметi саласында мемлекет саясатын
жасайтын және iске асыратын, Қазақстан Республикасында қоғамдық
қауiпсiздiктi нығайту мен қоғамдық тәртiптi қорғауға салааралық бағыт-
бағдар берудi қамтамасыз етудi жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының
орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрлiк өз қызметiн Қазақстан Республикасының Конституциясы,
Қазақстан Республикасының заңдары, Президент, Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң және өзге де нормативтi құқықтық актiлерi мен Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттық және өзге де мiндеттемелерiне сәйкес
жүзеге асырады.
Тәртіпті және адам, қоғам, мемлекет қаіпсіздігін қорғауда ішкі істер
органдары құқық қорғау органдарының арасында басты рөл атқарады, олар
қылмысты айқындаумен, оның алдын алумен және жолын кесумен байланысты ұлан-
ғайыр жұмыс атқарады.
Ішкі істер органдары атқарушы биліктің Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес анықтауды, алдын-ала тергеуді және жедел-іздестіру
қызметін жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік органдары болып табылады, олар,
сонымен қатар, қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғмдық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын, қоғам мен мемлекеттің
мүдделеріне қастандық әрекеттердің алдын алу және жолын кесу функцияларын
да атқарады.
Құқық тәртібін қорғау және қылмыскерлікпен күрес қандай мемлекеттің
болмасын өз билігін нығайтудағы басты міндеті.
Қазіргі таңда құқық қорғау органдары арасында, әсіресе ішкі істер
органдары саласында құқық бұзушылықтар саны көбейіп, олардың қызметімен
байланысты қылмыстардың көбеюі кең жайылуда.
Осының барлығы құқықтық мемлекет құрудың бірден бір шарты болып
келетін, халықтың, мемлекеттік органдар қызметкерлерінің, оның ішінде ішкі
істер органдары қызметкерлерінің құқықтық санасының деңгейін көтеру
мәселесін шешу қажетілігін туғызады.
Тaқырыптың өзектілігі. Еліміздегі адам және азаматтардың құқықтары мен
бостандықтардың толығымен қамтамасыз етуді жүзеге асыратын іргелі орган
құқық қорғау органына жүктелген, әсіресе ішкі істер органына. Елімізде ішкі
істер органдарында әкімшілік қызмет барысында оның құрлымына назар
аударылып отыр. Өйткенi, елiмiздiң дамуына құқықты сақтай отырып қол
жеткізуге болады. Яғни, елбасы өз жолдауында Сот және құқық қорғау жүйесін
жаңғырту. Сот корпусын қалыптастыру тәртібін түбегейлі қарастыру қажет.
Ағымдағы жылы жаңа Қылмыстық-процессуальдық кодексті, жекеменшік детектив
қызметі туралы заң жобасын әзірлеуді аяқтау қажет. Құқық қорғау және арнайы
органдарды сапалы кадрлық жаңарту – маңызды мәселе, - дейдi елбасы Н.
Назарбаев [1]. Осы тұрғыда тақырыпты зерттеу өзектi.
Зерттеу жұмысынын объектісі. Дипломдық жұмыстың негізгі объектісін
ішкі істер органдарының жалпы қызметі мен оның барысы, оның өзге
органдармен ықпалдаса қызмет жасауы құрайды.
Зерттеу жұмысының пәні. ішкі істер органдарының қызметін, құрылымының,
міндеттері мен құқықтарының мазмұнын, оның жүзеге асуы және даму
ерекшелігі. Дипломдық жұмыстың нақты пәні болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі
мақсаты ішкі істер органдарының қызметін, құрылымының, міндеттері мен
құқықтарының мазмұнын ашу.
Бұл мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыстың алдында мынадай міндеттер
қойылған:
- Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдарының даму тарихын
қарастыру;
- Ішкі істер органдарының міндеттері мен құқықтары анықтау;
- Ішкі істер министрлігінің қызметі мен құрылымы талдау;
- Ішкі әскерлер комитетінің құрылымы, қызметін ашу;
- Криминалдық полиция комитетінің құрылымы, қызметіне тоқталу;
- Әкімшілік полиция комитетінің құрылымы, қызметіне тоқталу;
- Жол полициясы комитетінің құрылымы, қызметін сипаттау;
- Әскери полиция комитетінің құрылымы, қызметін көрсету;
- Iшкi iстер органдары қызметiнiң принциптерi мен мәртебесін талдап
беру;
- Ішкі істер органдарындағы кадрлық саясатын көрсету.
Бұл дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі ішкі істер органдары болса,
ал пәні ретінде ішкі істер органдары қызметкерлерінің құқықтық сана сезімі
және оның қазіргі таңда қалыптасуының заңдылықтары.
Жұмысымды жaзудa дәстүр- әдет зaңдaрын іздестіру, жинaу, жүйелеу және
зерттеу әдістері қолдaнылды.
Зерттелу деңгейіне келсек бұл тaқырып тұтaстaй aлынып бaрлық
жaқтaрынaн толық aшылмaғaн тaқырыптaрдың бірі. Қaзіргі aтaқты ғaлым-
зaңгерлеріміз Б.Жетписбаев, А.А.Таранов, Х.Ю. Ибрагимов, Е.Баянов т.б.
көптеген ғaлымдaр зерттеуде.
Осылайша зерттеудің теориялық негізін ҚР-ның Конституциялық құқығы, ҚР
ның Әкімшілік құқығы, ҚР-ның құқық қорғау органдары және тағы да басқа
ғылыми идеялар құрды.
Жұмыстың жaңaлығы.
Ұсынылып отырғaн диплом жұмысындa ішкі істер органдарының қызметі
көпaспектілі жүйелік кұбылыс тұрғысынaн қaрaстырып, соның ішінде әкімшілік
қызметіне ерекше мән беріледі. Сонымен қaтaр, ішкі істер органдарының
құрылымының қызметіне жеке тоқталып сипатталып отыр.
Қорғaуғa ұсынылып отырғaн негізгі тұжырымдaры:
Ішкі істер органдарының қай бағыты болмасын әкімшілік қызметті жүзеге
асырушы болып келеді;
Iшкi iстер органдары қызметкерлері әкімшлік қызметті жүзеге асырушы
субъект болып табылатындығы;
Ішкі істер органындағы кадрлық саясаттың маңызы.
Жұмысымның тәжірибелік мaңызына тоқталсақ, бұл зертеу нәтижесін оқу
орындaрындa aрнaйы білім беру үшін оқу – әдістемелік құрaл ретінде
қолдaнуғa болaды деп ұсынaмыз.
Құрлымы бойыншa диплом жұмысы кіріспеден, негізгі 3 бөлімнен, оның
бірінші бөлімде Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдарының даму тарихы,
міндеттері мен құқықтары, ал екінші бөлімде ішкі істер органдарындағы
қызмет пен құрылым, ішкi iстер органдары қызметкерлері әкімшілік қызметті
жүзеге асырушы ретіндегі жағдайын ашу арқылы көрсетілген және сонымен
қатар, қорытындыдaн, пaйдaлaнылғaн дерек көздер тізімінен тұрaды.
1 Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдары
1. Ішкі істер органдарының даму тарихы
Қазаң революциясы жеңгеннен кейінгі алғашқы кезеңде 1917 жылғы 22-
қарашадағы №1 Сот туралы декретпен бұрынғы сот органдары, адвокатура, сот
тергеушілері мен прокурорлық қадағалау институттары таратылды. Билікті өз
қолына алғаннан кейін жұмысшылар мен шаруалар, жергілікті жағдайларға және
революциялық тәжірибеге жүгініп әртүрлі әскери құрамалар құрды, олар
Кеңестердің толықтай билігін қамтамасыз етті, қоғамдық тәртіпті қорғады. Ол
құрамдардың негізін Қызыл гвардия отрядтары құрады.
Бірақ өмірреволюциялық заңдылық пен елдегі тәртіпті ұстап тұратын
тұрақты, штаттық органдар құру қажеттігін көрсетті.
Контрреволюциямен, тонаушылықпен, саботажбен және басқа қауіпті
қылмыстармен күресу мақсатында губерндік және қалалық Кеңестер сайлайтын
революциялық трибуналдар құрылды.
Пролетарлық милиция ұйымдастыруды заңдастырған алғашқы акті Ішкі істер
халық комиссариатының 28 қазаң (11 қараша) 1917 ж. Кеңес үкіметінің
уәкілдігімен шыққан қаулысы болды. Онда жұмысшы және солдат депутаттары
кеңесінің жұмысшы милиция отрядтарының құуы көзделді, олар Қызыл гвардияның
қарулы отрядтарына сүйенетін болды.
1920 жылдың 26-тамызында бүкіл ресейлік орталық атқару комитеті мен
РСФСР халық комиссарлары кеңесі автономиялық Қырғыз (Қазақ) социалистік
Кеңес Республикасы туралы декрет шығарды, ол Қазақ халқының кеңестік
мемлекеттігінің бастауы болды. 1919 жылғы қыркүйекте Қырғыз өлкесі
Ревкомның ішкі істер бөлімі құрылды. 1919 жылғы қазаңда бұл бөлімнің
құрамында Қырғыз өлкесінің жұмысшы шаруа милициясының басқармасы құрылды,
ол 1920 жылдың 8 тамызына дейін тұрды, одан кейін ол (Қазақ) АССР – ның
милициясы басқармасы болып қайта құрылды. Барлық ірі қалаларда қылмыстық-
іздестіру бөлімшелері ұйымдастырылды. Кеңес милициясы шиеленіскен тап
күресі жағдайында қалыптасты.
Милицияның құрылымын, қызметінің формалары мен әдістерін әрі қарай
жетілдіру КСРО ОАК-нің 1934 жылғы 10 маусымдағы Қаулысының негізінде КСРО
Ішкі істер Халық комиссариатын құрумен байланысты, оның қарамағына ұлттық
қауіпсіздік органдары мен милиция кірді. 1941 жылғы ақпанда КСРО Ішкі істер
халық комиссариаты екіге: Ішкі істер халық комиссариаты және Ұлттық
қауіпсіздік халық комиссариаты болып бөлінді. Мұндай құрылымдық өзгерістер
одақтық және автономдық республикаларында да, өлкелер м ен облыстардың да
ішкі істер органдары болды. Соғыстан кейінгі жылдары милицияға бұрынға
майдангерлер, жұмысшылар, қызметкерлер келді, олар еңбек ұжымдарының,
жастардың алдыңғы қатарлы өкілдері еді. 1959 жыдың 2 наурызында СОКП
орталық коммитеті мен КСРО министрлер кеңесі Елдегі қоғамдық тәртіпті
қорғауға еңбекшілердің қатысулары туралы Қаулы қабылдады, онда
жұмысшыларды, қызметкерлерді, жалпы жұртшылықты, құқық бұзушылықтан
сақтандыру және социалистік тұрмыс ережелерін нығайту жөніндегі жұмыстарға
тартудың жаңа формалар регламенттелді. Көрсетілген кезеңде жолдастық
соттардың , басқа да ерікті ұйымдардың, құқықтары мен міндеттері кеңейді.
Кеңес милициясының тарихы түгелдей мемлекет тарихының бір бөлігі. Қазіргі
кезде Ішкі істер органдары қызметінің құқықтық қызметін Республика
Конституциясы, 1995 жылғы желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Ішкі
істер органдары туралы №2707 Заң, басқа да құқықтық-нормативтік актілер,
сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар құрайды. [2,
9 б.]
ҚР Ішкі Істер органдары ҚР заңдарына сйкес анықтау, алдын ала тергеу
мен жедел іздестіру қызметін, сондай-ақ қоғамдық тәртіпті сақтау мен
қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, адам мен азаматтың құқықтары мен
бостандықтарына, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне қылмыстық және өзге де
қол сұғушылықтардың алдын алу және жолын кесу жөніндегі атқарушылық және
өкімді функцияларды жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік орган болып
табылады.
ІІО атқарушы билік органдарының жүйесіндегі орны мыналармен
анықталады:
1) ІІО қоғамдық қауіпсіздікті, соның ішінде төтенше немесе әскери
жағдай ахуалында қамтамасыз етуді ұйымдастырады және практикада іске
асырады;
2) ішкі істер органдары басқару функциясымен қатар алдын ала тергеу,
анықтама және әкімшілік өндірісті жүзеге асырады;
3) ІІО кең көлемде әкімшілік-қадағалаушылық функцияларға ие;
4) ІІО мемлекеттік қызмет өзіне тән ерекшеліктерге ие;
5) ІІО өздерінің функцияларын басқа да атқарушы билік органдарымен
үздіксіз әрекеттестікпен жүзеге асырады;
6) ІІО қарауына жататын мәселелер бойынша халықаралық ынтымақтастықты
жүзеге асырады.
Ішкі Істер органдарына мынадай негізгі міндеттер жүктелген:
1) қоғамдық тәртіпі қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті, соың ішінде
төтенше немесе әскери жағдай ахуалында қамтамасыз ету;
2) заңдарда белгіленген өздерінің құзыреті шегінде алдын ала тергеу,
анықтама мен әкімшілік іс жүргізуді жүзеге асыру;
3) сотталғандарды қылмыстық атқару жүйесінің мекемелерінде ұстаудың
және әкімшілік жолмен қамауға алынғадарды ұстау орындарында құқықтық тәртіп
пен режимді қамтамасыз ету;
4) өз құзыретінің шегінде жол қозғалысы қаіпсіздігін қамтамасыз етуді
мемлекеттік бақылау мен қадағалау;
5) паспорт және виза беру жұмысын жүргізу, шетел азаматтары мен
азаматтығы жоқ тұлғалардың ҚР аумағында болу тәртібін сақтауын бақылау;
6) өзге де мемлекеттік органдармен бірлесіп, оның ішінде төтенше
жағдайлар кезінде карантиндік, санитарлық және табиғатты қорғау органдарына
сұғанақ аңшылыққа қарсы күресуде жәрдем көрсету;
7) ҚР заңдарына сәйкес лицензиялық және рұқсат етушілік қызметті
жүзеге асыру;
8) қылмыстар мен әкімшілік құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау,
жолын кесу, қылмыстарды ашу және тыю, тергеу, сондай-ақ қылмысткерлерді
іздестіру;
9) қылмыстық жазалар мен әкімшілік жазалау шараларын қолдану;
10) кәмелетке толмағандардың қараусыздығы мен құқық бұзушылығын
анықтау және тыю;
11) қажет болған жағдайларда мемлекеттік өрт қауіпсіздігі органдарына
өрт ауіпсіздігін қамтамасыз етуде жәрдем көрсету;
12) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке тұлғаларды күзету,
қамауға алынғандар мен сотталғандарды айдап апару, террорзм актілерінің
жолын кесу, кепілге алынғандарды бостатуға қатысу;
13) соғыс уақытында ҚР аумақтық қорғаныс жүйесінде жекелеген
міндеттерді орындау;
14) ІІО қарауына жататын мәселелер бойынша халықаралық ыгтымақтастықты
жүзеге асыру.
ҚР ІІО құқықтық негіздеріне мыналар жатады:
1) ҚР Конституциясы мен заңдары;
2) өзге де нормативті-құқықтық актілер;
3) ҚР халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері;
4) ҚР Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының нормативтік
қаулылары;
5) ҚР ІІМ туралы, ҚР ІІО қатардағы және басшы құрамдағы адамдардың
қызмет атқаруы туралы Республика Үкіметі бекіткен Ереже. [3
Ішкі істерді басқару жүйесі: ҚР Президенті-ҚР Үкіметі – ҚР ІІМ-
Облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен республика астанасының,
көліктегі оған бағынатын ішкі істер басқармалары- қалалық, аудандық,
желілік ішкі істер органдары.
ҚР ІІМ негізгі міндеттері:
1) ішкі істер органдарының қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті
қорғау, қылдмыстар мен әкімшілік құқық бұзушылықтардың алдын алу, жолын
кесу, қылмыстарды ашу мен тергеу, қылмыскерлерді іздестіру, ылаңкестік
актідердің жолын кесу қатысу және тағы басқа осындай сипаттағы тиімді
жұмыстардың істелуін ұйымдастыру;
2) республикадағы оперативтік жағдайды талдау және болжау, заңдылық
пен құқықтық тәртіпті нығайту жөнінде шешімдерді әзірлеу;
3) қылмысқа қарсы күрестің нысандары мен әдістерін жетілдіру
4) ішкі істер органдарының құрылымын жетілдіру, қызметтері мен
бөлімшелері арасында және өзге де құқық қорғау органдарымен,
министрліктермен және ведомствовалрмен өзара іс – қимылын жақсарту жөнінде
шаралар әзірлеу;
5) ішкі істер органдарының қызметін материалдық – техникалық,
қаржылық, сондай – ақ ақпараттық құралдармен қамтамасыз ету;
6) Министрлікке ҚР заңына сәйкес жүктелінетін өзге де міндеттер;
Полицияны ұйымдастыру:
1) Криминалдық полиция – жедел іздестіру, тергеу ғылыми – техникалық
және ІІМ тікелей бағынатын өзге де бөлімшелер;
2) Әкімшілік полиция:
- учаскелік инспекторлар қызметі;
- кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі учаскелік инспекторлар қызметі;
- сақшылық қызмет;
- лицензиялық және рұқсат ету жүйесі;
- табиғат қорғау және мал дәрігерлік полиция;
- төл құжаттық қызмет;
- жол полициясы бөлімшелері;
- ішкі істер органдарының арнаулы мекемелері;
3) Әскери – тергеу органдары:
-әскери – тергеу департаменті;
-әскери — тергеу басқармалары;
-тергеу, жедел іздестіру, жедел – техникалық және өзге де
бөлімшелерден тұратын гарнизон бойынша бөлімдер;
- ІІМ әскери полициясы. [3]
Әрине қандай да болмасын органдар алдымен бір жүйеге келтірілген болуы
керек тек сонда ғана заңдылықты жүзеге асыру мүмкін болары сөзсіз.
2. Iшкi iстер органдарының мiндеттерi
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі (бұдан әрі – Министрлік)
Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесін басқаруды, сондай-ақ
заңнамада көзделген шеңберде Қазақстан Республикасында қоғамдық тәртіпті
сақтау мен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді және салааралық
үйлестіруді жүзеге асыратын, құқық қорғау қызметі саласында мемлекеттік
саясатты әзірлеу мен іске асыруға қатысатын Қазақстан Республикасының
орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрлік өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің, Үкіметінің актілеріне,
өзге де нормативтік актілерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
халықаралық келісімдері мен өзге міндеттемелеріне сәйкес жүзеге асырады.
Ішкі істер органдарының қызметі заңдлық, жеке дара басшылық, ішкі
істер органдарының жүйесінің бірлігі, жариялылық, құқық қорғайтын және
басқа да мемлекеттік лауазымды адамдардың, ұйымдармен, және азаматтармен
өзара әрекеттестік принциптерінде тұрғызылған.
Iшкi iстер органдарының мiндеттерi мыналар болып табылады:
1) қоғамдық тәртiптi сақтау және қоғамдық қауiпсiздiктi, оның iшiнде
төтенше немесе әскери жағдайында қамтамасыз ету;
2) қылмыстар мен әкiмшiлiк құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау,
жолын кесу, қылмыстарды ашу және тергеу, сондай-ақ қылмыскерлерді
іздестіру;
3) заңнамада белгiленген өздерiнiң құзыретi шегiнде алдын ала
тергеуді, анықтау мен әкiмшiлiк iс жүргiзудi жүзеге асыру;
4) кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз қалғандығын және құқық
бұзушылықтарды анықтау және жолын кесу;
5) қажет болған жағдайда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде
мемлекеттік өртке қарсы қызметі органдарына ықпал ету;
6) жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуді мемлекеттік қадағалау
және бақылау;
7) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке адамдарды күзету,
қамауға алынғандар мен сотталғандарды айдауылдау, терроризм актілерінің
жолын кесуге қатысу, кепілге алынғандарды босату;
8) төлқұжат пен виза жұмысын жүзеге асыру, шетел азаматтары мен
азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережесін
сақтауды бақылау;
9) соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс
жүйесiндегі жекелеген мiндеттердi орындау;
9-1) өзге мемлекеттік органдарымен бірге карантиндік, санитарлық және
табиғатты қорғау, оның ішінде төтенше жағдайлар кезінде іс-шаралар өткізуге
қатысу, табиғатты қорғау органдарына браконыерлікке қарсы күресте ықпал
ету;
9-2) Қазқастан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялау және
рұқсат беру қызметін жүзеге асыру;
9-3) Қазақстан Республикасының аумағындағы аса маңызды және ерекше
режімді объектілерде режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асыру;
10) ішкі істер органдарының құзыретіне жататын мәселелері бойынша
халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру. [3]
Министрлікте облыстарда, Астана және Алматы қалаларында, аудандарда,
қалаларда, қалалардағы аудандарда және көлікте аумақтық органдар және
ведомстволар:
Ішкі әскерлер комитеті
Интерполдың ұлттық орталық бюросы
Криминалдық полиция комитеті
Есірткі бизнесіне қарсы күрес және есірткі айналымын бақылау комитеті
Тергеу комитеті
Кадр жұмысы департаменті
Әкімшілік полиция комитеті
Жол полициясы комитеті
Өзіндік қауіпсіздік департаменті
Штаб департаменті бар.
Министрлікті Ішкі істер министрі басқарады, оны Премыер министрдің
ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президенті қызметке тағайындайды және
қызметтен босатады.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес министрлік:
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және
қылмыскерлікпен күрес саласындағы мемлекеттің саясаттың жүргізілуін
қамтамасыз етеді;
- өз құзырына қатысты нормативтік құқықтық актілерді және нормативтік
құжаттарды әзірлейді және бекітеді;
- ішкі істер органдары жүйесін құқықтық қамтамасыз етуді жүзеге
асырады;
- қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында және ішкі істер органдарының
жүргізуіне жатқызылған басқа да мәселелер бойынша халықаралық қарым-
қатынастар ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және
қылмыскерлікпен күресу саласында мемлекеттік бағдарламалар белгілейді, олар
іске асырады;
- қылмыскерлікпен күресу, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ведомстволық ғылымды дамытудың
басты бағыттарын анықтайды;
- ішкі істер органдарының жүйесіндегі мемлекеттік кадр саясатын
анықтайды;
- жедел-іздестіружәне криминалдық қызметті, қылмыстық істер бйынша
тиісті анықтау және алдын-ала тергеу жүргізуді ұйымдастырады;
- мемлекеттік органдар мен басқа ұйымдардың наркоманиядан және
есірткінің заңсыз айналымынан сақтандыру және оларға қарсы әрекет ету
мәселелері жөніндегі қызметінің ведомствоаралық үйлесілуін қамтамасыз
етеді;
- ішкі істер органдары мен ішкі әскерлердің арнайы мақсаттағы
бөлімшелеріне басшылық жасайды;
- Қазақстан Республикасының аумақтық қорғануын жүзеге асыру жөнінде
Қарулы Күштермен, басқа әскерлермен және әскери құрамалармен бірлесіп
әрекеттер ұйымдастырады;
- Арнайы және әскери тасымалдар ұйымдастырады;
ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіі туралы Ережеде көзделген
басқа да функцияларды жүзеге асырады. [4]
Ішкі істер органдары қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша басқа құқық қорғау
органдарымен, оның ішнде анықтауды және тергеуді жүзеге асыратын арнайы
мемлекеттік органдармен, сондай-ақ халықпен және бұқаралық ақпарат
құралдарымен өзара әрекеттеседі.
Ішкі әскерлер комитеті бейбiт және соғыс уақытында iшкi әскерлердi
әскери басқару органы болып табылады. Комитеттiң негiзгi мiндеттерi жеке
адамның, қоғам мен мемлекеттiң қауiпсiздігін қамтамасыз ету, адам мен
азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де құқыққа қарсы
қол сұғушылықтардан қорғау саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру
болып табылады, адамның, қоғамның және мемлекеттік қауіпсіздігін қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және басқа
заңға қайшы озбырлықпен қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру.
Комитеттің негізгі функциялары:
- Өз құзыреті шегінде қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;
- Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік
бағдарламаларды іске асырады;
- Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді жетілдіруге бағытталған
шараларды әзірдлейді;
- Жаппай тәртіпсіздіктердің, оның ішінде түзеу мекемелеріндегі, жолын
кесуді ұйымдастырады және қатысады;
- Әскери қарауылдардың күзетінен қашқан адамдарды іздестіруді
ұйымдастырады және қатысады;
- Соғыс уақытында аумақтық қорғаныс жүйесінде Ішкі әскерлерге
жүктелген міндеттерді жоспарлауды жүзеге асырады;
- Ішкі әскерлердің әскери қызметшілері жасаған әскери және басқа да
қылмыстар бойынша анықтауды, қылмыстардың және әкімшілік құқық
бұзушылықтардың алдын алуды, анықтауды, жолын кесуді жүзеге асырады.
- Жедел-іздестіру іс-әрекетін жүзеге асырады.
- Тұрақты жауынгерлік және жұмылдыру даярлығын ұстауды, жедел,
жауынгерлік және жұмылдыру даярлығын үйлестіруді қамтамасыз етеді.
- Ақпараттық-талдамалық қызметті, жедел-тактикалық есептерді
дайындауды, Ішкі әскерлердің қызметтік-жауынгерлік іс-әрекетін жоспарлауды
ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- Тиісті мемлекеттік органдармен және Министрліктің арнайы және әскери
тасымалдау органдарымен бірлесіп, Ішкі әскерлердің әскери қызметшілерін
олар қызметтік-жауынгерлік міндеттерін орындайтын орындарға тасымалдауды
жоспарлайды және ұйымдастырады;
- Әскери-ғылыми жұмысты, Ішкі әскерлер құрамаларының, әскери
бөлімдерінің, әскери оқу орындарының, қызметтік-жауынгерлік іс-әрекетінің
озық тәжірибесін зерделеуді, қорытуды және таратуды ұйымдастырады;
- Азаматтарды қабылдауды, азаматтардың, лауазымды тұлғаларды ауызша
және жазбаша арыздарын, өтініштері мен ұсыныстарын уақтылы және толық
қарауды жүзеге асырады, олар бойынша шешімдер қабылдайды;
- Сотталғандар мен қамауға алынған адамдарды қылмыстық-атқару
жүйесінің Ішкі әскерлер күзететін мекемелерінен айдауылдауды ұйымдастырады;
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің тізбесінде көзделген маңызды
мемелекеттік объектілерді, тасымалдау кезінде арнайы жүктерді, және түзеу
мекемелерін күзетуді қамтамасыз етеді;
- Ішкі әскерлер әскери бөлімдерінің қоймаларын және Министрліктің
әскери қоймаларын (базаларын) күзетуді қамтамасыз етеді;
- Ішкі әскерлерге жүктелген міндетттерді орындауды қамтамасыз ету үшін
ведомстволық телекоммуникациялар жүйесін құру, пайдалану және дамыту
жөніндегі жұмысты ұйымдастырады;
- Әскери қызмет қауіпсіздігі жөніндегі іс-шараларды ұйымдастырады;
Бағынысты құрамалардың, әскери бөлімдердің, әскери оқу орындарының қызметін
бақылауды жүзеге асырады;
- Бейбіт және соғыс уақытында Ішкі әскерлерге жүктелген қызметтік-
жауынгерлік міндеттердің орындалуын авияциялық, техникалық және тылдық
қамтамасыз етуді ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- Ішкі әскерлерді жасақтауды жоспарлауды және ұйымдастыруды жүзеге
асырады;
- Іздестіру, тергеу және заңда көзделген өзге де іс жүргізу әрекеттері
кезінде соттардың ұйғарымдарын, судьялардың қаулыларын,прокурордың,
тергеушінің және анықтаушының жазбаша тапсырмаларын орындайды;
- Ішкі әскерлерді төтенше жағдайдың құқықтық режимін қамтамасыз ету
және төтенше оқиғалардың (табиғи апаттардың, ірі авариялар мен апаттардың)
салдарларын жою үшін, сондай-ақ заңсыз қарулы құралымдарға қарсы күресу,
жанжал аудандарын оқшаулау және тосқауыл қою, аса қауіпті құқық
бұзушылықтардың, диверсиялардың, террористік актілердің, қарулы
қақтығыстардың жолын кесу және тайталасушы тараптарды ажырату үшін тарту,
заңсыз қарулы құралымдарды қарусыздандыру және жою, жанжал ауданында
халықтан қаруды алып қою, жанжал ауданына іргелес аудандарда қоғамдық
тәртіп пен қауіпсіздікті сақтауды күшейту жөніндегі іс-шараларды жүргізу
туралы шешімдерді орындайды;
Ішкі әскерлердің кадрларын іріктеу, бөлу, оларды республика аумағында
орналасқан және басқа мемлекеттердің жоғары оқу орындарында, әскери
училищелерінде (оқу бөлімдерінде), сондай-ақ шетелдіктерді Қазақстан
Республикасы Ішкі әскерлерінің әскери оқу орындарында (оқу бөлімдерінде)
келісім-шарт бойынша оқыту, даярлау және біліктілігін арттыру жөніндегі
жұмысты жүзеге асырады. [4]
Ішкі әскерлердің құрамалары, әскери бөлімдері мен әскери оқу орындары
орналасқан жерлерде медициналық қамтамасыз етуді ұйымдастыру және
санитарлық-эпидемиялогиялық салауаттылықты қаадағалауды жүзеге асырады.
1.3 Ішкі істер органдарының құқықтары
Ішкі істер органдарының көптеген міндеттерінің ішінен негізгі
құқықтарын бөліп алуға болады. Атап айтқанда, оларға мына міндеттер жатады:
[3]
- Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын заңсыз озбырлықтан
қорғау;
- Қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
оның мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың көмегіне сүйеніп және
ұйымдармен азаматтарды өз еркімен қатыстырып та;
- Қылмыстардың алдын-алу, жолын кесу, оларды айқындау және ашу;
- Әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу және айқындау;
- Қазақстан Республикасының Жедел іздестіру қызметі туралы Заңына
сәйкес қылмыстардың алдын алуға, оларды айқындауға және ашуға ішкі істер
органдарының жүйесінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, сондай-ақ ішкі істер
органдарының уақытша ұстау изоляторларында тиісті режимді сақтауға
бағытталған іс шаралар жүргшізу. Ішкі істер органдарының жедел-іздестіру іс-
шараларын жүзеге асыруға құқылы бөлімшелер мен қызметкерлер тізбесін ішкі
істер министрі бекітеді;
- Алдын-ала тергеу, анықтау жүргізеді;
- Әкішілік құқық бұзушылық туралы істерді жүргізеді;
- Қылмыстық процеске қатысушылардың және өзге адамдар өмірін,
денсаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін және мүлкін қорғауға қатысты
шаралар қабылдайды;
- Қылмыс жасаған, анықтау, тергеуден және соттан бой тасалаған,
қылмыстық немесе әкімшілік жазаңы өтеуден жалтарған, хабар-ошарсыз кеткен
адамдарға іздеу жарялайды;
- Зңда белгіленген тәртіпте жедел іздестіру және тосқауыл қою қылмыс
жасаған адамдарды ұстау операциялар жүргізеді жіне мұндай операцияларды
өзге құқық қорғау органдары немесе арнайы мемлекеттік органдар жүргізгшенде
көмектеседі;
- Іздестіру салғанда, тергеу және басқа әрекеттер жүргізгенде соттың
ұйғарымын, судъяның қаулысын, прокурордың, тергеушінің және аныктаушының
жазбаша тапсырмасын орындайды;
- әкімшілік жазаларды орындайды, әкімшілік қамауға алынған адамдардың
енбекпен айналысуын қамтамасыз етеді;
- прокурордың азаматтарды, лауазымды адамдарды мәжбүрлеп алып келу
туралы қаулысын орындайды және прокурордың басқа да тапсырмалары мен
талаптарын орындайды;
- апаттардың, өрттердің, табиғи апаттардың және басқа төтенше
жагғдайлардың зардабын жойғанда қоғамдық тәртіп пен қаіпсіздікті қамтамасыз
етеді;
- заңсыз озбырлыктан, окиғалардан және ауыр жағдайлардан
зардап шеккен және өздерінің өмірі мен денсаулығына кауіпті дәрменсіз
не басқадай күйдегі азаматтарға көмек керсетеді;
- жол козғалысы ережесінің және жол қозалысының кауіпсіздігін
қамтамасыз етуге қатысты өзге нормативтік актілердің сақталуын бақылайды;
мемлекеттік тіркеудің және есепке алудың тәртібін анықтайды; жеңіл және жүк
автомобилыдері мен автобустарға, олардың негізінде жасалған
автомобилыдерге, мотоциклдер мен моторолыдерге, олармен бірге қозғалатын
тіркемелерге есеп жургізіп, мемлекеттік тіркеу жасау, оларға мемлекеттік
техникалық тексеру жургізу, оларды пайдаланатын, олардың ішінде сенімхатпен
пайдаланатын адамдарды есепке .алып тіркеу, бұл адамдардан емтихан
қабылдап, олардың автомобиль, мотоцикл, трамвай айдауына құқық беретін
куәліктер беру, жол қозғалысын басқару;
- мемлекеттік өртке қарсы кызмет органдарына меншіктің барлық
формаларындағы обыектілерде өрт кауіпсіздігінің жайын бақылауда көмек
керсету;
- қару-жарак пен оқ-дәрілерді (әскерилерден басқа) иемденуге,
сактауға, тасымалдауға, өзімен алып журуге, алып кіруге, алып шығаруға және
пайдалануға мемлекеттік бақылау жасау, қарулар мен оқ-дәрілерді, жарылғыш
және күшті әсер ететін улы заттарды, есірткі заттарын, жүйкеге әсер ететін
заттарды, прекурсорларды, радиоактивтік материалдар мен заттарды сактаудың,
тасымалдаудың және пайдаланудың белгіленген тәртібінің бұзылмауын бақылау;
заңда көзделген жағдайларда қаруды есепке алу немесе алып кою; тиісті
ереженің сақталуын бақылау мақсатында азаматтардағы карудың, оқ-дәрінің
күйін және олардың сакталатын орындарын тексеріп көру; сақтау және
пайдалану тәртібі бұзылгған және заңда көзделген басқа да жағдайларда
ұйымдардан, азаматтардан каруды және ок-дәрші алып кою женшде мәселе
көтеру;
- ішкі істер органдарының құзыретіне байланысты заңдарга сәйкес
лицензиялар мен рұқсаттар беру;
- мемлекеттік маңыздылығы бар объектілерді және тузеу мекемелерін
күзету; ұйымдарды күзету жағдайын бақылау;
- кай жерден болмасын жаппай тәрттсіздікті тыюға қатысу, әскери
карауыл астынан қашып кеткен сотталғандарга іздеу салу;
- ұсталған, камалған және сотталған адамдарды күзету және конвоймен
алып журу;
- маскүнемдікпен, нашакорлыкпен, уыткұмарлыкпен және ВИЧ-пен ауыратын
адамдарды шакырғанда өз ерюмен келмеген жағдайда, денсаулық сақтау
мекемелеріне мәжбурлеп алып келу;
- тиісті мемлекеттегі органдар мен лауазымды адамдардың карамағына
өткізгенге дейін иесіз мүгедектер мен қоймалардың сақталуын қамтамасыз ету
жөнінде тез шара қабылдау; табылған және ішкі істер органдарына өткізілген
құжаттардың, заттардың, құндылыктардың және басқа мүліктің сақталуын
қамтамасыз ету, олардың иелеріне қайтарылуына не белгіленген тәртіпте іске
асуына шара колдану;
- бас бостандығынан айыру орындарынан және жабық типтегі арнайы оқу
орындарынан босанып шыққан; заң бойынша қылмыстык жауапкершілік жүктеуге
болатын жасқа жетпей қылмыс жасаған; ішімдік, есірткі және уытты заттар
қолданатын; әкімшілік жаза қолдану қарастырылған басқа да құқық бұзушылық
жасаған кәмелетке толмағандар арасында қылмыскерліктің алдын алу мақсатына
ықпал ету шараларын қолдану, оларға есеп жүргізу;
- шет елдерден жұмысшы күшін тарту, елде шетелдіктердің болуына виза
беру ережесін сақтауда заңды тұлғалардың кызметін бақылау, Республика
заңдарына сәйкес азаматтардың шет елдерге шығуын шектеу және шетелдіктерді
тұрғылыкты тұруға қалдыру туралы шешім қабылдау;
- тіптен, өздерінің жүргізуіне жатпайтын болса да кез келген жасалған
немесе дайындалып жатқан құқыққа қайшы озбырлыктар туралы арыздар мен
хабарларды қарау, оларды тіркеу, олардың алдын алу, ашу, жасаған адамдарды
ұстау, қоғамға қауіпті зардапты болдырмау жөнінде уақытылы шара қолдану;
қылмыс жасады деп күдік тудырған және өзіне катысты әкімшілік жолмен
қамауда ұстау жазасы тағайындалған адамдарды ұстау үшін өздерінде уақытша
изолятордың болуы;
- құқық тәртібін қорғау жеңілдеп міндеттердің шешілуін қамтамасыз
ететін мамандандырылған есеп, ақпараттық жүйе, оның әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, қайталануы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін құру, оны пайдалану; есепте
тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылау;
- егер тез арада оқшаулау керек болса, он сегіз жасқа толмаған және
қылмыс жасаған, сондай-ақ арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілетін
кәмелетке толмағандарды ұстау және оларды заңда белгіленген тәртіпте
уақытша оқшаулау, бейімдеу және сақтау орталықтарына орналастыру;
- үш жас пен он сегіз жас аралығындағы қараусыз қалған балалар мен
жасөспірімдерді, сондай-ақ ата-ананың немесе оларды алмастыратын адамдардың
қамқорынсыз қалғандарды уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау орталықтарына
жеткізу және сонда ұстау. Кейін қамқоршы органдардың қарамағына өткізу;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық қадір-қасиет пен
қоғамдық өнегені қорлаушы, төңірегіндегілерге не өзіне зиян келтіруі мүмкін
адамдарды және қоғамдық тәртіп бұзғандарды солармен бірге тұратындардың
арызы бойынша арнайы медицина мекемесіне не ішкі істер органдарының кезекші
бөліміне жеткізу;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардың
айналымы саласындағы қызметкерлеріне заңға сәйкес лицензия беру және оларды
бақылау;
- нашакорлықпен және есірткі бизнесімен күрес жөніндегі аймактық
комисияның қызметін үйлестіру және оған қатысты бағдарламаның орындалуын
бақылау;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың. және
прекурсорлардың айналымы мен олардың заңсыз айналымы және қолданылуына
қарсы тұру саласында халықаралық ынтымақтастық орнату.
- Қызметкерлері азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған
жағдайда ішкі істер органдары бұл кұкыктарды қалпына келтіруге, келген
зиянның орнын толтыруға, кінәлілерді жауапқа тартуға міндетті.
- ішкі істер органдарының алдында тұрған міндеттердің ауқымдылығы және
маңыздылығы оларға соған парапар өкілеттік беруді керек етеді. Мысалы, ішк
істер органдары ондай уәкілеті берілген лауазымды адамдары аркылы:
- азаматтардан қоғамдық тәртіп пен қоғамдық кауіпсіздіктің сақталуын,
құқыққа қайшы әрекеттерді және ішкі істер органдарының өз жүзеге асыруына
кедергі болатын әрекеттерді тоқтатуын талап етуге, ол талаптарды
орындамаған жағдайда тиісті мәжбүрлеу шараларын қолдануға;
- қылмыс және әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдік туғызған
азаматтардың жеке басты куәлендіретін құжаттарын және де орындалуын бақылау
ішкі істер органдарына жүктелген ереженің сақталуын тексеру үшін қажетті
басқа да құжаттарды тексеруге;
- тіптен, өзшең жүргізуіне жатпайтын болса да, жасалған немесе
дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қарауға, оларды
тіркеуге, олардың жолын кесу, ашу, қылмыс жасағандарды ұстау және қоғамға
қауіпті зардаптарды болдырмау мақсатында тез шара қолдануға;
- қылмыстарды айқындау, жолын кесу, ашу және тергеу кездерінде басқа
органдарға, ұйымдарға және лауазымды адамдарға орындалуы міндетті
тапсырмалар беруге;
- азаматтарды іс жүргізіліп жаткан материалдар мен қылмыстык істер
бойынша ішкі істер органдарына шақыруға, олардан түсінік, олардың
көшірмелерін алуға, жауап алуға, шақыруға дәлелді себептерсіз келмеген
адамдарды мәжбүрлеп алдыруға;
- заңда белгіленген тәртіпте әкімшілік іс жургізуге, хаттама
толтыруға, әкімшілік жаза беруге, құқық бұзушыларға жеткізуге, әкімшілік
жолмен ұстауға, үсті-басын қарап шығуға, заттарын, құжаттарын алуға;
- құқық бұзушылық жасаған әскери кызметшілерді ұстауға, оларды әскери
коменданттарға, әскери бөлім командирлеріне не¬месе әскери комиссарларға
апарып тапсыруға;
- егер тез оқшаулау қажет болса, он сегіз жасқа толмаған және қылмыс
жасаған, және де арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілген кәмелетке
толмағандарды ұстап, заңда белгіленген тәртіпте уақытша оқшаулау, бейімдеу
және ақтау орталығына орналастыруға, 3 жастан 16 жас аралығындағы қараусыз
қалған және ата-ана немесе оларды алмастыратын адамдардың қамқорынсыз
калған балалар мен жеткіншектерді уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау
орталықтарына орналастырып, кейін қамқоршы органдардың карамағына беруге;
- кім екендігін анықтап, кейін тиісті органдарға немесе мекемелерге
(кепикон, медицина, әлеуметтік, т.б.) беру үшін тұрақты мекені, құжаты жоқ
адамдарды прокурордың санкциясымен отыз тәулікке дейін қабылдау орындарында
ұстауға;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық кадір-касиеті мен
коғамдық аяққа басқан, төңірегіндегілерді немесе өзіне зиян келтіруі мүмкін
адамдарды, пәтер-жайда қоғамдық тәртіпті бұзғандарды — олармен бірге
тұратындардың шағымы бойынша арнайы медициналық мекемеге немесе ішкі істер
органдарының кезекпп бөліміне жеткізіп, онда айыққанша ұстауға;
- қамалған, қылмыс жасады деген күдікпен ұсталған, қылмыс жасағаны
үшін айыпталған, әкімшшк камауға алынған адамдарды және де әкімшілік құқық
бұзушылық жасаған немесе жасады деп күдік тудырған, бірақ кім екендігін
анықтау мүмкін емес адамдарды тіркеуге, суретке түсіруге, дауысын жазып
алуға, бейне көрінісін және саусақ іздерін түсіріп алуға;
- құкык тәртібін қорғау жөніндегі міндеттердің шешіуін қамтамасыз
ететін мамандандырылған есеп, ақпараттық жүйе, оның әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, кайталануы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін кұруға, оны пайдалануға;
есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылауға;
- ішімдікті, есірткіні немесе жүйкеге әсер ететін заттарды адамның
қолданғанын заңда белгіленген тәртіпте анықтау жүргізуге не оларды
медициналық мекемелерге сол мақсатта алып баруға;
- қай жерде тұрғанына және кімге тиеслі екеніне карамастан,
халықаралык және қалааралық байланыстың шығынын өтеп, бай-ланыс құралдарын
қызметтік мақсатта дереу пайдалануға;
- басқадай мүмкіндік болмаса, уакиға, табиғи апат орындарына жету,
жедел дәрігер көмек керек адамдарды емдеу мекемелеріне жеткізу үшін және
басқа да кауырт жағдайларда, келген зиянның орнын толтырып, кез келген
құрадлды пайдалануға;
- бас бостандығынан айыру орындарынан босанған адамдар¬ды бақылауда
заңда көзделген шараларды колдануға; ішкі істер органдарының уакытша ұстау
изоляторларында және олардың төңірегіндегі аумақтарда режимдік талаптардың
сақталуын бақылауға; ішкі істер министрі белгілеген тәртіпте ішкі ісгер
органдарының уақытша ұстау изоляторында айрыкша жағдайлар режимін енпзуге;
- қылмыс, әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдік тудырған,
азаматтардың өздеріне қауіп төндірген адамдардың ізіне түскенде
азаматтардың үй-жайларына, олардың жер телімдеріне, шет мемлекеттердіңң
және дипломатиялық иммунитеті бар халықаралық ұйымдардың актілеріне тиесілі
емес кез келген үй-жайға, аумаққа кедергісіз кіруге және оларды қарап
шығуға, егер онда қылмыс жасалса немесе жасалып жатса, кайғылы жағдай орын
алса, азаматтардың және коғамның қауіпсіздігін сақтау кажет болса;
- азаматтардың кейбір жерлерге немесе аумактарға баруын шектеуге
немесе оған уакытша тыйым салуға, қоғамдық тәртіпті және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында, және де жедел-іздестіру шаралары
мен тергеу әрекеттерін жүргізген кезде белгілі бір жерлерден кетуді талап
етуге;
- жергілікті аткару немесе өзге уәкілетті мемлекеттік органның
ұйғарымы бойынша, егер демонстрация, шеру, пикет, жииалыс өткізудң тәртібі
туралы заң талаптарын оны ұйымдастырушылар сактамаса, оларды тоқтату және
де кажетті шаралар кабылдауға;
- мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қызметін жол козғалысынъң
кауіпсіздігін қамтамасыз ету максатында бақылау ушін орындалуы міндетті
ұйғарым беруге, автомобиль жолдарын, көшелерді, жол құрылыстарын, темір жол
өткелдерін, қалалық электр көлігінің желілерін, сондай-ак жаңа авто
техникасының үлгілерін пайдалануға қабылдау жөнндегі комиссияның жұмысына
қатысуға; жол қозғалысының қауіпсіздігіпне, жолдар мен көшелердің құрылысы
мен кайта женделуте, сондай-ак; көлік құралдарының конструкциялары мен
жүргіз ушшер даярлаудын оку бағдарламаларына катысты ережелердң,
нормативтер мен стандарттардын жобаларын келісуге; техникалык куйі жол
козғалысынын каушаздшне катер теңңретш келш құралдарын н пайдалануға тыйым
салуға;
- заңда белгіленген тәртіпте және жағдайларда квлік кұралдарын
токтатуға, жургізушінш көлікті пайдалануға және баскаруға құқық беретін
құжаттарын, жукке жзне оны тасымалдауға кұкық беретін кұжаттарды тексеруге;
мае куйдегі, көлік кұралын баскаруға немесе пайдалануға құқық беретш
кұжаттары жоқ және заңда көзделген басқа да жағдайларда, адам-дарды көлік
кұралын баскарудан аластатуға; заңда көзделген негіздер бойынша көлік
құралдарын ұстап токтатуға және уакытша сақтау үшін арнайы алаңдарға апарып
коюға, ол көлік құралдарының, журу тетіктеріне блокировка жасауға; көліктер
мен жаяулардың көшелер мен жолдарда журуіне және көшелердегі жұмыстарды
жүргізуге уақытша шектеу жасауға және тыйым салуға;
- Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтаған тізбедегі түрлі-түсті
көбейту-көшіру техникасын, жарылғыш, күшті әсер ететін улы зат-тарды
иемденуге, сақтауға, тасымалдауға, алып кіруге, алып шығуға; азаматтық және
кызметті қару мен оның патрондарын, азаматтық пиротехникалык заттар мен
олар колданылған бұйымдарды сактауға, тасымалдауға, алып кіруге және алып
шығуға; есіртм заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардын, және
прекурсорлардын. айналымы саласындағы обыектшер мен үй-жайларды
пайдалануға; агу тирлері мен стендтерін ашуға заңды тулғаларға, ал
азаматтык кару мен олардың патрондарын иемденуге, сақтауға, визамен алып
журуге, алып кіруге, алып шығуға жеке тұлғаларға рұксат кағазын беруге;
- әуе кемелерінің ұшу қауіпсіздігін және жолаушылар поездарының, теңіз
және өзен кемелерінің қозғалысын қамтамасыз ету мақсатында бұл кемелердің
жолаушыларын және олардың қол-жүктерін, богажын тексеруге; өзімен бірге
алып жүруге тый¬ым салынған заттар мен бұйымдарды тіркілеп алуға;
- мемлекеттік органдардан, меншіктің түріне карамастан кез келген
ұйымнан ақпарат пен материалдарды кедерпаз әрі тегіс және кұпиялы болып
табылатын мәліметтерді жария етуге кқойылған талаптарды сақтай отырып
алуға;
- халыктың құқығын қорғау мақсатында өзінше құрылған ұйымдарының
жұмысына көмек керсетуте;
- қоғамдық тәртіп қорғауда, қоғамдық қауіпсіздігікті қамтамасыз етуге
және құқық бұзушылықпен күресте көзге түскен азаматтарды мадақтауға;
- шарт негізінде жеке туұлғаларды, меншіккерлердің мүліктерін қорғауға
құқылы.
Iшкi iстер органдарының осыған уәкiлдiк берiлген лауазымды адамдар
арқылы жүктелген мiндеттердi атқару үшiн өз құзыретi шегiнде:
- азаматтардан қоғамдық тәртiптi және қоғамдық қауiпсiздiктi сақтауды
талап етуге, құқыққа қарсы iс-қимылдар мен iшкi iстер органдарының
өкiлеттiгiн жүзеге асыруға кедергi келтiретiн әрекеттердi тоқтатуды талап
етуге құқығы бар. Бұл талаптар орындалмаған жағдайларда тиiстi мәжбүрлеу
шараларын қолдануға;
- қылмыс пен әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған деп сезiктелген
жағдайда азаматтардың жеке басын куәландыратын құжаттарды, сондай-ақ
орындалуын бақылау iшкi iстер органдарына жiктелген белгiленген ережелердiң
сақталуын тексеруге қажеттi басқа құжаттарды тексеруге;
- кез-келген жасалған немесе әзiрленiп жатқан құқыққа қарсы қарсы қол
сұғу, соның iшiнде олардың қарауына жатпайтындар туралы арыздар мен
хабарларды қарауға, оларды тiркеуге, олардың жолын кесу, ашу, оларды
жасаған адамдарды ұстау, қоғамдық қауiптi зардаптарға жол бермеу жөнiнде
нақтылы шаралар қолдануға;
- қылмыстарды анықтау, тоқтату, ашу және тергеу кезiнде басқа
органдарға, ұйымдар мен лауазымды тұлғаларға атқарылуы мiндеттi тапсырмалар
беруге;
- азаматтарды iс жүргiзудегi материалдар мен қылмыстық iстер бойынша
iшкi iстер органдарына шақыруға, олардан түсiнiктемелер, құжаттар, олардың
көшiрмелерiн алуға, жауап алуға, сондай-ақ шақырғанда келуден дәлелдi
себепсiз жалтарған адамдарды мәжбүрлеп алып келуге;
- осы қызметтi реттейтiн заңдарға сәйкес әкiмшiлiк iс жүргiзудi жүзеге
асыруға; хаттамалар жасауға, әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, тәртiп
бұзушыларды жеткiзуге, әкiмшiлiк ұстауды жүргiзуге, кiсiнiң жеке басын
тексеруге, сондай-ақ заттары мен құжаттарын тексеруге және алып қоюға;
- құқық бұзған әскери қызметшiлердi ұстауға және оларды әскери
коменданттарға, әскер бөлiмдерiнiң командирлерiне немесе әскери
комиссарларға беруге;
- егер оларды жедел оқшаулау қажет болса, он сегіз жасқа толмаған және
құқық бұзған, сондай-ақ арнаулы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілетін
кәмелетке толмағандарды заңда белгіленген тәртіппен ұстауға және Уақытша
оқшаулау, бейімдеу және оңалту орталықтарында ұстап отыруға: 3-тен 16 жасқа
дейінгі қадағалаусыз, сондай-ақ ата-аналарының немесе оларды алмастырушы
адамдардың қамқорлығынсыз қалған, кәмелетке толмаған балалар мен
жасөспірімдерді Уақытша оқшаулау, бейімдеу және оңалту орталықтарына
жеткізуге және онда ұстап отыруға, одан әрі қорғаншылық және қамқоршылық
орындарына беруге;
- әкiмшiлiк қамауға алынған адамдарды ұстауға;
- Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес тексеру
материалдары, әкiмшiлiк және қылмыстық iстер бойынша қажеттi зерттеулер
жүргiзуге;
- қозғалған қылмыстық iстер жөнiнде мемлекеттiк органдарда, сондай-ақ
ұйымдарда ақпарат пен материалдарды кедергiсiз және өтеусiз алуға;
- заңдарда көзделген жағдайларда белгiлi тұрғылықты орны, құжаттары
жоқ адамдарды олардың жеке басын куәландыру және кейiннен тиiстi органдар
мен мекемелерге (көшi-қон, медицина, әлеуметтiк және өзге де) беру
мақсатында прокурордың санкциясымен отыз тәулiкке дейiнгi мерзiмге ұстауға
және қабылдау-бөлу орындарында отырғызуға;
- қоғамдық орындарда адамның қадiр-қасиетi мен қоғамдық имандылықты
қорлайтындай мастық күйде жүрген не айналадағыларғанемесе өзiне зиян
келтiруi мүмкiн,ал тұрғын үйде болып, қоғамдық тәртiптi бұзған адамдарды -
олармен бiрге тұратын азаматтардың арыздары бойынша арнаулы медицина
мекемелерiне не iшкi iстер органдарының кезекшi бөлiмдерiне жеткiзуге және
оларда айыққанға дейiн ұстауға;
- заңда көзделген жағдайларда және тәртiппен қылмыстық iс жүргiзу
әрекеттерiн және жедел iздестiру шараларын жүргiзуге, оларды жүргiзуге
мамандарды тартуға, дерек мәлiметтердi жинау және зерттеу үшiн ғылыми-
техникалық құралдарды пайдалануға құқығы бар. Бұл ретте мемлекеттiк және
өзге де заңмен қорғалатын құпияны қорғайтын мәлiметтер, сондай-ақ
адамдардың жеке өмiрi, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz