Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтың құқықтарын қорғаудағы сот билігінің маңызы мен ролі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:

2046 Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтың құқықтарын қорғаудағы сот билігінің маңызы мен ролі

Мазмұны

Кіріспе . . . 6

1 Сот билігі - мемлекеттік биліктің тармағы ретінде . . . 9

1. 1 Сот билігі және заң шығарушы биліктің жоғарғы органы - Қазақстан Республикасы Үкіметінің арасындағы өзара қатынастар . . . 9

1. 2 Мемлекеттік биліктің сот және атқарушы тармақтары

арасында өкілеттіктерді бөлу . . . 13

1. 3 Қазақстан Республикасының сот билігін ұйымдастыру мен жүзеге асырудың құқықтық негіздерін жетілдіру және сот билігінің құқықтық қызмет атқару функциялары . . . 25

2 Конституциялық кепілдіктерді қамтамсыз етудегі Қазақстан Республикасы сот билігінің ролі мен маңызы . . . 41

2. 1 Сот төрешісі (судья) ұғымы: қалыптасуы мен даму кезеңдері және қазіргі жағдайы . . . 41

2. 2 Судьялардың құқықтық жағдайы . . . 44

3 Жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етудегі сот билігінің кейбір мәселелері . . . 57

Қорытынды . . . 62

Пайдаланған дереккөздер тізімі . . . 67

Кіріспе

Ғылыми жұмыстың маңыздылығы. Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады: оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары деп жариялағаны белгілі. Республикада мемлекеттік билік заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы өзара іс-қимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асырылады.

Осы Конституциялық тұжырымға орай мемлекеттік биліктің барлық институттарының үйлесімді істеуі ерекше маңызға ие болады, себебі билік тармақтарының келісе, түсінісе атқарған іс-қимылы ғана мемлекетің, қоғамның, адам мен азаматтың өзара қарым-қатынасында пәтуаластыққа, баянды ынтымақтастыққа қол жеткізеді.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің Қазақстан халқына арналған жолдауында: - «Алайда біздің бүгін қоғамымыздағы саяси реформаның қарқыны экономикалық өзгерістеріміздің ауқымынан біршама кейіндеп қалғанын мойындауымыз керек»- деп көрсете келе, мемлекетіміздің саяси жүйесін демократияландырудың бірнеше негізгі бағыттарының ішінде бірінші кезекте сот жүйесінің тәуелсіздігін нығайту, құқықтық реформа жүргізу мәселелерін айтады [1] .

Сондықтан да Қазақстан мемлекеттігінің қазіргі қалыптасуы, дамуы және жетілуі жағдайында, ең алдымен, мемлекеттік биліктің барлық тетіктерінің жан-жақты жұмыс істеуіне қол жеткізетін аса маңызды құрал ретінде сот билігі тармағының рөлі мен маңызын жаңа сапада зерттеу қажеттігі туып отыр, бұл өз кезегінде Қазақстан Республикасының Негізгі заңының 1-бабында жарияланған конституциялық негіздеменің «лайықты жүзеге асуын қамтамасыз ететін қажетті фактор да болуға тиіс» [2] .

Демек, тәуелсіздікке қол жеткізген егеменді Қазақстандағы сот құрылысы, сотта іс жүргізу, сондай-ақ судья ісіндегі кәсіпқойлықты, тәуелсіздікті дамыту мәселелерін кешенді зерттеудің ғылыми-құқықтық және теориялық-тәжірибелік тұрғыдағы өзектілігі мен маңыздылығына баса көңіл бөлу керек, бұл жерде қазір қолданылып жүрген Конституцияда көрініс тапқан идеялар, қағидалар мен ережелер және болашақтағы болжамды істер мен жаңа ағымдар, соның ішінде қоғамның дамуы мен мемлекетті басқарудың логикалық, ғылыми-теориялық негіздерімен және парасат-пайымды қажеттіліктерімен тікелей байланысты қоғамдық қатынастарды құқықтық жолмен реттеуді жақсартуға бағытталған заңдылықтарды жетілдіру саласындағы жаңа бағыттар ескеріліп, негізге алынуға тиіс.

Дипломдық жұмыстың басты мақсаттары мен міндеттері:

- Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік биліктің бір саласы сот тармағының жүйесі мен қызметін жетілдірудің ұйымдастырушылық-құқықтық негіздерін зерделеу;

- мемлекеттік билік мақсаты болып табылатын адам мен азаматтың конституциялық мәртебесін мейлінше толық түрде жүзеге асыратын құрылымдар ретіндегі сот органдарының мәні мен олардың іс-тәжірибесін зерттеу;

- дипломдық жұмыста зерттеліп отырған мәселелер негізінде сот билігі конституциялық-құқықтық жағынан жан-жақты дамып және сол арқылы биліктің бөліну принципінің тиімділігін қамтамасыз етіп отырған демократиялық құқықтық мемлекетте аталған биліктің жұмыс істеуінің оң тәжірибесін зерттеу;

- Қазақстан Республикасындағы судья мәртебесін кешенді түрде жан-жақты зерттеп талдау, судьяның құқықтық жүйедегі орнын айқындау;

- Жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етудің қазіргі проблемаларын айқындау.

Жоғарыда аталған мәселелерді зерттеудің басты мақсатын айқындай келіп, бұл мәселелерді теориялық-құқықтық тұрғыда жүзеге асырудың негізгі міндеттері мыналар:

- сот жүйесі органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінің конституциялық-құқықтық негіздеріне талдау жасау және оларды құқықтық мемлекет пен демократиялық азаматтық қоғамды қалыптастыру міндеттерін ескере отырып, жан-жақты дамыту;

- сот құрылысы, сотта іс жүргізу жүзеге асыру жөніндегі қолданылып жүрген заңдардың теориялық-құқықтық идеяларын, қағидалары мен ережелерін онан әрі дамыту;

- Қазақстан Республикасы құқықтық жүйесіндегі судья мәртебесінің ерекшелігін анықтау;

- мемлекеттік биліктің заң және сот билігі тармақтарының арасындағы өзара қарым-қатынастарды сапалық жағынан жаңа деңгейде үйлестіру;

- мемлекеттік биліктің сот және атқарушы тармақтарының арасындағы өзара қарым-қатынастардың өзекті мәселелерін зерттеп, айқындау.

Зерттеудің объектісі мен пәні. Тәуелсіз егеменді Қазақстан Республикасындағы сот құрылысын, сотта іс жүргізуді, сот төрелігін жүзеге асыру принциптерін дамытудың өзекті мәселелері зерттеу жұмысының объектісі болып табылады.

Қазақстан Республикасындағы сот реформасының жай-күйін нақты іске айналдырудың конституциялық-құқықтық негіздері, сол сияқты 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясының идеялары, қағидалары мен ережелері, барлық мемлекеттік билік құрылымдарының қарым-қатынасының сапалық жағынан жаңа жағдайлары, нысандары мен әдістерінің болжамды болашақтары зерттеу жұмысының пәні қызметін атқарады.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасындағы адам құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың сот механизмі, оның ерекшеліктері белгіленіп отыр.

Зерттеудің әдістемелік және теориялық негіздері. Қазақстан Республикасы Президентінің 1994 жылғы 12 ақпандағы жарлығымен бекітілген «Сот-құқықтық реформасы Мемлекеттік бағдарламасы», осы бағдарламаның екінші кезеңін орындау барысында өткізіліп жатқан шаралар, сол сияқты Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың сот-құқықтық реформаны жүзеге асыру жолдарын көрсеткен еңбектері; әсіресе сот құрылысына, сотта іс жүргізуге, сот төрелігін жүзеге асыру принциптеріне айрықша көңіл бөле отырып, мемлекеттік билікті үш тармаққа бөлу принципінің теориясы мен тәжірибелеріне арналған ғалым-заңгерлердің еңбектері зерттеудің әдістемелік және теориялық негіздерін құрайды.

Осы жұмысты жазу кезінде көптеген арнаулы ғылыми, ғылыми-көпшілік әдебиеттер, мемлекет пен құқық теориясы мен тәжірибелеріне, Қазақстан Республикасының конституциялық құқығына, шетелдік мемлекеттердің конституциялық құқығына арналған әдебиеттер, бұқаралық ақпарат құралдарының мағлұматтары пайдаланылды.

Дипломдық жұмыстың теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Мемлекеттік биліктің үш тармаққа бөлінуінің теориясы мен тәжірибесін жетілдірудің өзекті мәселелерін ескере отырып, зерттеудің қорытындылары заң ғылымының бірқатар салаларын одан әрі дамытуға, жаңа әдістемелік оқу құралдарын дайындауға, заңгерлерді даярлауға, сол сияқты Қазақстан Республикасында жалпы құқықтық білім беру жұмыстарын ұйымдастыруға оң әсер етеді, тиісінше қолданысқа ие болады.

Дипломдық жұмыстың құрылым. Еңбек кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған дерек көздер тізімінен тұрады.

1 Сот билігі - мемлекеттік биліктің тармағы ретінде

1. 1 Сот билігі және заң шығарушы биліктің жоғарғы органы - Қазақстан Республикасы Үкіметінің арасындағы өзара қатынастар

Мемлекеттің егемендігі конституциялық құрылыс негіздерінің бірі ретінде Конституциямен жария етіледі. Егемендік республиканың бүкіл аумағын қамтиды, өз аумағында және одан тысқары жерлерде, Қазақстан Республикасы халқының ерік-жігері негізінде, басқа мемлекеттерге тәуелсіз жағдайда, өз алдына дербес мемлекет функцияларын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасының егемендігін қамтамасыз етуде 1990 жылдың 25 қазанында қабылданған «Қазақ ССР-інің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация» айрықша рөлге ие. Қазақстан Республикасының егемендігін 1991 жылдың 16 желтоқсанында қабылданған «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы одан әрі нығайта түсті. Ол Қазақстан Республикасының дербес және тәуелсіз мемлекет ретінде бекітті. Сөйтіп, Қазақстан Республикасы егемен мемлекет болып табылады.

Қазақстан Республикасы егемендігінің негізін оның аумағы, жері, қойнауы, табиғат байлықтары, мәдени құндылықтары және барлық экономикалық потенциал құрайды. Егемендіктің бастауы - халық, сонымен қатар егемендік Қазақстан Республикасының әрбір азаматына таратылады. Мемлекеттік егемендік ең алдымен мынадан көрініс табады: Қазақстан Республикасы ішкі құрылымға қатысты және басқа мемлекеттермен арадағы қатынастарға байланысты барлық мәселелерді өз алдына дербес шешуге хақылы. Егемендік идеясы 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясында да алдыңғы қатарда тұр.

Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасы - президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет болып табылады. Біртұтастық Қазақстан Республикасы конституциялық құрылысының маңызды бір бөлігі болып табылады. Біртұтас мемлекет ретінде Республика өз алдына дербес мемлекеттікке ие емес әкімшілік-аумақтардан тұратын бірыңғай, саяси біртекті құрылымымен сипатталады. Біртұтастық бірыңғай азаматтыққа, заңдарға және мемлекеттік органдар жүйесіне негіз болады.

Қазақстан Республикасында билік біртұтас, дегенмен ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың тежемелік және тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

Мемлекеттік билік - бұл мемлекеттік - құқықтық құралдар, әдістер мен тәсілдер жүйесі. Осылардың көмегімен билік етуші субъектілердің ерік-жігері іске асырылады немесе қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік және рухани салаларын басқару жүзеге асыру. Билік мемлекеттік буындар арқылы көрінеді. Оның бірі - мемлекет органы.

Мемлекет органы дегеніміз - белгіленген тәртіппен құрылған азаматтар ұжымы, ол бірыңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып табылады. Оған мынадай белгілер тән: біріншіден, орган мемлекет орнатқан тәртіпте құрылады; екіншіден, органға мемлекет өз міндеттері мен қызметін жүзеге асыруы үшін уәкілеттілік береді; бұл орайда ол жекелеген қызметті де, қызметтер жиынтығын да (мысалы, Парламент) орындау мүмкін, үшіншіден, органға мемлекеттік билік берілген. Ол басқа мемлекеттік органдар, лауазымды адамдар, азаматтар орындауға тиісті міндетті актілер шығара алады және өздері шығарған актілердің орындалуын қамтамасыз етеді; төртіншіден, мемлекет органдары үшін белгіленген ережелерге сәйкес әрекет етулері тиіс. Мысалы, сот төрелігі органдары үшін азаматтық және қылмыстық істері қараудың белгілі бір тәртібі белгілеген [3] .

Қазақстан Республикасында сот билiгi тұрақты судьялар, сондай-ақ заңда көзделген жағдайларда және тәртiппен қылмыстық сот iсiн жүргiзуге тартылған алқа заседательдерi арқылы соттарға ғана тиесiлi. Қазақстан Республикасында сот төрелiгiн тек сот қана жүзеге асырады.

Соттың ерекше өкiлеттiгiн басқа органдарға берудi көздейтiн заң актiлерiн шығаруға тыйым салады. Ешқандай өзге органдар мен тұлғалардың судья өкiлеттiгiн немесе сот билiгi функцияларын иеленуге құқығы жоқ. Сот iсiн қарау тәртiбiмен қаралуға тиiс өтiнiштердi, арыздар мен шағымдарды басқа ешқандай органның, лауазымды немесе өзге де адамдардың қарауына немесе бақылауға алуына болмайды. Сот билiгi Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етуге қызмет етедi.

Әркiмге мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың, лауазымды және өзге де адамдардың Республиканың Конституциясында және заңдарында көзделген құқықтарға, бостандықтар мен заңды мүдделерге нұқсан келтiретiн немесе оларды шектейтiн кез келген заңсыз шешiмдерi мен iс-қимылдарынан сот арқылы қорғалуға кепiлдiк берiледi. Ешкiмдi де оның iсiн заңның барлық талаптары мен әдiлеттiлiктi сақтай отырып құзыреттi, тәуелсiз және алаламайтын соттың қарау құқығынан айыруға болмайды. Сот билiгi азаматтық, қылмыстық және заңда белгiленген өзге де сот iсiн жүргiзу нысандары арқылы жүзеге асырылады.

Судьялар сот төрелiгiн iске асыру кезiнде тәуелсiз және тек Конституция мен заңға ғана бағынады. Судьялардың мәртебесi мен тәуелсiздiгiне нұқсан келтiретiн заңдарды немесе өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдауға жол берiлмейдi.

Соттың сот төрелiгiн iске асыру жөнiндегi қызметiне қандай да бiр араласуға жол берiлмейдi және заң бойынша жауаптылыққа әкеп соғады. Судьялар нақты iстер бойынша есеп бермейдi. Сот iсiн жүргiзудiң белгiленген тәртiбiне қарамастан берiлген сот iстерi бойынша, сондай-ақ соттың құзыретiне кiрмейтiн мәселелер бойынша өтiнiштердi сот қараусыз қалдырады немесе тиiстi органдарға жiбередi.

Сотқа немесе судьяға құрметтемеушiлiк бiлдiру заңда белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Сот актiлерi мен судьялардың өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыру кезiндегi талаптарын барлық мемлекеттiк органдар мен олардың лауазымды адамдары, жеке және заңды тұлғалар орындауға мiндеттi. Сот актiлерi мен судьяның талаптарын орындамау заңмен белгiленген жауапкершiлiкке әкеп соғады.

Мемлекеттiк билiктiң нышандары. Соттар ғимараттарына және сот отырысы залдарына Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы орнатылады және Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк елтаңбасының бейнесi қойылады. Судьялар сот төрелiгiн судья мантиясын киiп жүзеге асырады, оның нысаны мен сипаттамасын Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік қызметін іске асыру нысаны бойынша - өкілді, атқарушысы, сот, прокуратура және өзге де бақылаушы-қадағалаушы органдарға бөлінеді. Бұл органдар заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлу қағидатына негізделген.

Қазақстандағы Республикасында мемлекеттік органдарды құру және олардың қызмет етуін айқындаушы негізгі қағидат билікті бөлу теориясы болып табылады, ол билікті органдар және лауазымды адамдар, әлеуметтік топтар, мекемелер немесе жекелеген адамдар тарапынан қиянат болмауы үшін амалдар жасайды. Бұл орайда олардың әрқайсысы дербес әрі бірін-бірі тежеуші әрі тепе-тендік жүйесі бола отырып, өз қызметтерін органдардың айрықша жүйесі және ерекшелікті нысандар арқылы жүзеге асырады.

Тежемелік және тепе-теңдік жүйесі (аса маңызды қағидаттың бірі) - онда әлдебір билікті, басқа органның әрекетін белгілі бір дәрежеде шектеуге мүмкіндік берілуі, мемлекеттің әлдебір тұтқасының билікті өз қолына шоғырландыруын болдырмауы көзделінген. Билікті бөлу қағидаты Конституциясының Президент, Парламент, Үкімет және соттар мәртебелерін белгілейтін нормаларда іске асырылып нақтыланған. Бұл қағидалардың мазмұны олардың өзара іс-қимыл жасау қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылуын білдіреді. Мысалы, Парламентке берілген заң қабылдау айрықша қызметі Президенттің заңдарды қайтару құқығымен үйлестірілген. Президентке заңдарға қайшы келмейтін жарлықтар шығару құқығы берілген. Ал, Үкіметке Конституция, заңдар және Президенттің нормативтік жарлықтары негізінде және соларды орындау үшін қаулылар шығару құқығы берілген, алайда оларды Парламент бекітуі тиіс. Сот билігінің де құқықты шектеуші амалдары бар, ол Конституцияда, заңдарда кінәсіздік, қорғану құқығы, азаматтардың заң, сот алдында теңдігі, жариялылық, судьядан бас тарту және т. б. қағидаттарға негізделген. Сөйтіп, биліктің бірде-бір тармағы бүкіл мемлекеттік билікті тұтастай өзі иемденіп кете алмайды.

Қазақстан Республикасының Парламенті - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі палатадан - Сенаттан және Мәжілістен тұрады.

Қазақстан Республикасы Парламентінің төменгі Палатасы - Мәжіліс жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы сайланады. Қазақстан Республикасы Парламентінің жоғары палатасы - Сенат жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жолымен сайланады.

Парламент - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі палатадан: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.

Сенат әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының екі адамнан, тиісінше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Республика астанасының барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырыстарында сайланатын депутаттардан құралады. Сенаттың жеті депутатын Сенат өкілеттігі мерзіміне Республиканың Президенті тағайындайды. Сенат депутаттары жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жолымен сайланады. Қазақстан Республикасының кемінде бес жыл азаматы болған жасы отызға толған, жоғары білімі және кемінде бес жыл жұмыс өтілі бар, тиісті облыстың, республикалық маңызы бар қаланың не Республика астанасының аумағында кемінде үш жыл тұрақты тұрған азаматы алты жыл өкілеттік мерзімге Сенат депутаты бола алады.

Сенаттың ерекше қаруына: Қазақстан Республика Президентінің ұсынуымен Республика Жоғарғы Сотының Төрағасын, Алқалар төрағаларын және Жоғарғы Соттың судьяларын сайлау және қызметтен босату, олардың антын қабылдау; Республика Президентінің Республиканың Бас Прокурорын және Ұлттық Қауіпсіздік комитетінің Төрағасын тағайындауына келісім беру және Қазақстан Республикасы Конституциясының 55-бабында көзделген басқа да мәселелер жатады.

Мәжіліс - Парламенттің төменгі палатасы. Ол жетпіс жеті депутаттан тұрады. Алпыс жеті депутат Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып құрылатын және шамамен сайлаушылардың саны тең бір мандатты аумақтық сайлау округтері сайланады. Он депутат бара - бар өкілдік жүйесі бойынша және біртұтас Жалпы ұлттық сайлау округінің аумағы бойынша партиялық тізімдер негізінде сайланады. Мәжіліс депутаттарын сайлау жалпыға бірдей тең және төре сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Республиканың жасы жиырма беске толған азаматы бес жыл өкілеттік мерзімге Мәжіліс депутаты бола алады.

Парламент Палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал содан соң Сенатта өз кезегімен қарау арқылы: заңдар қабылдайды; республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді, бюджетке енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды талқылайды, мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып тастайды; Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының мәселелерін шешу тәртібін белгілейді; азаматтарға рақымшылық жасау туралы актілер шығарады және Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабында көзделген басқа да өзгерістерді жүзеге асырады.

Мәжілістің ерекше қарауына: заңдардың жобаларын қарауға қабылдау және қарау; Республика Парламенті қабылданған заңдарға Қазақстан Республикасы Президентінің қарсылықтары бойынша ұсыныстар әзірлеу; және т. б. (Қазақстан Республикасы Конституциясының 56-бабы) жатады.

Палаталардың бірлескен отырысында Парламент:

1. Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысы бойынша Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізеді; Конституциялық заңдар қабылдайды, оларға өзгертулер мен толықтырулар енгізеді;

2. Республикалық бюджетті және Үкімет пен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің бюджеттің атқарылуы туралы есептерін бекітеді, бюджетке өзгертулер мен толықтырулар енгізеді;

3. Республика Президентінің қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша ол қарсылық жіберген күннен бастап бір ай мерзім ішінде қайталап талқылау мен дауысқа салуды өткізеді. Бұл мерзімнің сақталмауы Президент қасылығының қабылданғанын білдіреді. Егер Парламент әр Палата депутаттарының жалпы санының үштен екісінің көпшілік дауысымен бұрын қабылданған шешімді қуаттайтын болса, Президент жеті күн ішінде заңға қол қояды. Егер Президенттің қарсылығы ескерілмесе, заң қабылданбады немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі;

4. Президентке оның бастамасы бойынша әр палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің дауысымен бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге хақылы;

5. Президенттің Республика Премьер-Министрін, Республика Ұлттық Банкінің Төрағасын тағайындауына келісім береді;

6. Премьер-Министрдің Үкімет бағдарламасы туралы баяндамасын тыңдап, бағдарламаны мақұлдайды немесе қабылдамай тастайды, бағдарламаны қайтадан қабылдамай тастау әр Палата депутаттарының жалпы санының үштен екісінің дауысымен жүзеге асырыла алады және бұл Үкіметке сенімсіздік көрсетілгенін білдіреді. Ондай көпшілік дауыстың болмауы Үкімет бағдарламасының мақұлданғанын білдіреді;

7. Әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің көпшілік дауысымен, Парламент депутаттары жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша немесе Конституцияда белгіленген жағдайларда Үкіметке сенімсіздік білдіреді.

Парламент бұдан басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады (Қазақстан Республикасы Конституциясыныңның 53 - бабы) .

Парламент Республикасының бүкіл аумағында міндетті күші бар Қазақстан Республикасының Заңдары, Парламенттің Қаулылары, Сенат пен Мәжілістің Қаулылары түрінде Заң актілерін қабылдайды.

Заңдар, аса маңызды қоғамдық қатынастарға реттейтін, мынадай мәселелер бойынша шығарылуы тиіс:

1. Жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілеріне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, жеке және заңды тұлғалардың міндеттері мен жауапкершілігіне;

2. Меншік режиміне және өзге де мүліктік құқықтарға;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.