Құқық жүйесі және заңнама жүйесінің арақатынасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

2023 Құқық жүйесі және заңнама жүйесінің арақатынасы

Мазмұны

Кіріспе . . . … . . . 6

1 Құқықтың жалпы сипаттамасы . . . 10

1. 1 Құқық ұғымы, белгілері және мәні . . . 10

1. 2 Әлеуметтік нормалар жүйесіндегі құқықтың маңызы . . . 16

2 Құқық жүйесі мен заң жүйесі . . . 24

2. 1 Құқық жүйесінің түсінігі мен құрылым және заң жүйесінен айырмашылығы . . . 24

2. 2 Құқық жүйесі мен заң жүйесінің арақатынасы . . . 33

3 Заң - қазіргі заманда мемлекеттің ең жоғарғы нормативтік актісі . . . 39

3. 1 Заң - нормативтік- құқықтық актілер жүйесінде . . . 39

3. 2 Қазақстан республикасының нормативтік актілерінің түрлері, оларды жүйеге келтірудің әдістері . . . 51

Қорытынды . . . 59

Пайдаланылған дерек көздер тізімі . . . . . . ……61

Кіріспе

Адамзат қоғамның даму процесінде бір - бірімен байланысты миллиондаған қарым - қатынастар қалыптасып, жаңарып, ескеріп жатады. Бұл обьективтік диалектикалық процесс. Осы процесті реттеп - басқару барысында қоғамдағы қатынастардың обьективтік даму процесіне сәйкес құқықтың құрылымы да, жүйелері де ескеріп, жаңарып, дамып отырады.

Сондықтан, құқық қоғамдағы нормативтік актілердің тек жиынтығы ғана емес. Ол қоғамның, әр саласына сәйкес обьективтік, диалектикалық даму процесі арқылы қалыптасатын әлеуметтік көп салалы, көп жүйелі құбылыс. Бұл күрделі құқық процесі сала - салаға, жүйе - жүйеге бөлінумен шектелмейді. Сонымен бірге қоғамның салалық - жүйелік дамуын, олардың өзара байланысын, қатынасын реттеп - басқарып отырады. Нормативтік актілердің ескіргенін жаңарып, кемшіліктерін толықтырып құқықтық нормаларды қоғамның, обьективтік процесіне сәйкес дамытып, олардың орындалуын тездетіп, жақсартады. Бұл процестің байланысында, қатынасында алшақтыққа және қайшылыққа құқықтың құрылымы, жүйелері жол бермеуге тиіс. Қоғамда құқық жасаушылық барысында қабылданып, қалыптасқан құқықтық нормалар қоғамдық қатынастарды реттеуде бір - бірімен тығыз байланыста болады. Оларды жеке бөліп алып қарауға болмайды және қабылданған құқық нормалардан қалыптасқан нормативтік құқықтық кеісімдер хаос пен ретсіздікке болмайды. Олардың барлығы жеме - жемге келгенде мемлекетте бір жүйелі құқықты құрайды. Осыған орай әр мемлекеттің құқықтық бірнеше жағдайларға байланысты қалыптасады. Атап айтқанда халықтың этникалық ерекшеліктері, мемлекеттің экономикасының өсу дәрежесі, қоғамдағы саяси, әлеуметтік жағдайлар, әдет - ғұрып, дін және басқа да қоғамдық қатынастардан туындайтын факторлар тікелей әсерін тигізеді. Бірақ, қандай экономикалық саяси жағдайлар болмасын мемлекеттің құқық жүйесі бір бағытта дамып отыруы қажет, олардың арасында қарама - қайшылықтар болмауы тиіс. Міне, осыған байланысты құқық жасаушылықпен шұғылданатын мемлекет органдардың негізгі міндеттері құқықтық жүйеге ғылыми тұрғыдан талдау жасап, зерттеп отырып, олардың арасындағы кемшіліктер мен қарама - қайшылықтарды тез арада жойып отыру болып табылады.

Бұл ретте тақырыптың өзектілігі сол, мемлекетте құқық қоғамдағы нақты мәселелерді реттеп, құқық жүйесі мен заң жүйесінде қайшылықтарды болдырмау, адам және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етудегі құқықтық мемлекеттің басты шарасы болуында. Себебі, құқықтық мемлекет - тек парасаттылықтың, әділеттіліктің шынайы белгісі ғана емес, сонымен бірге адамның бостандығын, қадір-қасиетін, ар-намысын, тендігін қорғайтын, демократияны қалыптастыратын күш. Міне, қоғамның алдында тұрған осы мүдде- мақсатты орыңдау мемлекеттің міндеті, ал осы бағытта қалыптасқан құқықтық нормаларды орындау, сол арқылы зандылыққа, құқықтық тәртіпті қатаң сақтауға үлес қосу адамдардың міндеті. Құқықтық мемлекет екі жақты жауапты объективтік процесс.

“Құқықты қоғам жасайды, заңды мемлекет жасайды” деген тұжырым - заң мен құқықты ажыратудың қажет екенінің белгісі. Құқықты қалыптастыратын қоғам. Құқық қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Құқық қалыптасуының объективтік барысын формальді заң шығару қызметімен шатастыруға болмайды. Құқықтың жасалуы- қоғамдық қатынастардың өздігінен шынайы қалыптасып, адамдардың және олардың бірлестіктерінің байланысты әдеттегі, бірыңғай жолмен, үлгілерімен, белгілі көлемде жүріп отыруына байланысты. Мұнда шындық, әділдік, дұрыстық- құқық қалыптасуының негізгі принциптері болып табылады.

Демек, заң шығарушылықтың алғы шарты, оның тиымды болуының негізі - құқықтың жасалуы. Заң шығарушылық неғұрлым құқықтың талаптарын (әділдікті, шындықты) толығынан ескеретін болса, соғұрлым заң құқыққа сәйкес болады. Мұндайда заңды құқықтық заң деп айтуға негіз бар.

Біріншіден, құқықтық заң қоғамдық қатынастарды жөнге салып, реттеуге, дамытуға атсалысады, екіншіден, құқықтық заң әділдікті, адамгершілікті баянды етеді, үшіншіден көпшіліктің еркін білдіріп, халықтық сипатқа ие болады. Сондықтан құқық пен заңды айырудың және олардың арақатысын дұрыс анықтаудың зор адамгершілік мәні бар. Сонымен қатар бұл мәселенің практикалық мәнін де естен шығармаған жөн. Заңның құқық талаптарына сай келуі оның сапасын көтереді. Демек, бұл жағдайды заң шығаратын орган ескеруі қажет. Құқықтық нормалар мен заң бабының ара қатынасы. Заң (басқада нормативтік құқықтық актілер) нормативтік акт болып саналады. Оның құрлымы ерекше. Заң баптардан тұрады. Бір заңда бірнеше ондаған баптар болуы мүмкін. Ал заңның бабы бір немесе бірнеше құқықтық нормалардан тұруы мүмкін. Егер заңның бабында бір норма болса, баб пен норма сәйкес келеді, бапта екі норма болса, әрине баптың мазмұны норманың мазмұнынан кем болады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Конституциясының 34 бабы екі құқықтық нормадан тұрады;

Әркім Қазақстан Республикасының Конституция және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын бостандықтарын, абыройымен ар намысын құрметтеуге міндетті.

Әркім Республиканың мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге міндетті. [1] .

Жұмыстың зерттелу деңгейі. Мемлекеттегі құқық жүйесі мен заң жүйесінің негізін және арақатынасын анықтауға деген талпыныс, бұл ғылым саласында зертеулер жасауға әкелді. Қоғамның құқық жүйесі мен заң жүйесін зерттеуінің барысы бірнеше жылдардың дамуын басынан өткерді. Зерттеу жұмысын жазу барысында ізденуші заң ғылым саласындағы белгілі ғалымдар Ғ. Сапарғалиев, Т. Ағдарбеков, Д. Жоламан, Рене Давид, Г. Марченко және т. б. қоғамдағы құқық жүйелері мен заң жүйелері туралы сөз еткен болатын. Олар өз еңбектерде құқық жүйесі мен заң жүйесін өзіндік ерекше құқықтық институт ретінде қарастырды.

Бұл орайда зерттеудің теориялық негізін Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы, Мемлекет және құқық теориясы, Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының тархы, халықаралық құқық, тарих және тағы да басқа ғылыми идеялар құрды.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың мақсаты құқық жүйесі мен жаң жүйесінің ұғымы мен түрлерінің, құрлымының ерекшеліктеріне тоқтала отырып, оның мемлекеттің құқық жүйесі мен заң жүйесін қалыптастыру мен дамытуда тигізетін әсерін ашып көрсету және тәуелсіз мемлекетіміздің құқық жүйесі мен заң жүйесін қалыптастырудағы негізгі ұстанған бағытының мәселелері бойынша ізденістер жасау, жинақталған материалдар негізінде ұсыныстар жасау.

Алға қойылған мақсаттарға сәйкес дипломдық жұмыста мынадай міндеттер алға қойылды:

- Құқықтың жалпы сипаттамасын беру;

- Құқық ұғымы, белгілері және мәнін анықтап, сипаттау;

- Әлеуметтік нормалар жүйесіндегі құқықтың маңызына сипаттама беру;

- Құқық жүйесі мен заң жүйесінің мәнін көрсету;

- Құқық жүйесінің түсінігі мен құрылым және заң жүйесінен айырмашылығын анықтау;

- Құқық жүйесі мен заң жүйесінің арақатынасын көрсету;

- Заң - қазіргі заманда мемлекеттің ең жоғарғы нормативтік актісі екендігінің сипатын беру;

- Заңның нормативтік- құқықтық актілер жүйесіндегі орнын қарастыру;

- Қазақстан республикасының нормативтік актілерінің түрлері, оларды жүйеге келтірудің әдістеріне де тоқталу.

Зерттеудің объектісі және пәні. Зерттеудің объектісі құқық жүйесі мен заң жүйесінің мәні, арақатынасы және еліміздің заң жүйесінің ерекшелгі болып табылады.

Зерттеу пәніне құқықтың жалпы сипаттамасын бере отырып оның ұғымы, белгілері, әлеуметтік нормалар жүйесіндегі құқықтың маңызы, құқық жүйесінің түсінігі мен құрылым және заң жүйесінен айырмашылығын, құқық жүйесі мен заң жүйесінің арақатынасы, сонымен қатар Қазақстан республикасының нормативтік актілерінің түрлері, оларды жүйеге келтірудің әдістері жатады.

Жұмыстың теориялық- әдіснамалық негізін өркениеттік көзқарас құрайды. Жұмысты зерттеу барысында бақылау, сипаттау, салыстыру сияқты таным әдістері; талдау, синтездеу, ұқсату (аналогия), тарихи, логикалық, сондай-ақ пәлсафаның диалектикалық, метафизикалық таным әдістері қолданылды.

Тәжірбиелік маңыздылығы және негізгі қағидасы.

Жұмыстың барысында құқық жүйесі мен заң жүйесін оқытып, беру кезде әдістемелік тірек болатын мағлұматтар жиналды; бұл екеуінің арақатынасын оқытуда тарихи маңызды орын алған ерекше белгілері ұсынылған.

Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы құқық жүйесі мен заң жүйесінің мәні мен арақатынасы, заңның нормативтік- құқықтық актілер жүйесіндегі сипаты монографиялық деңгейде қарастырудан көрінеді.

Тақырыптың жаңашылдығы құқық жүйесі мен заң жүйесінің мәні мен арақатынасын жан- жақты сипаттап беруден көрінеді. Жұмыс барысында құқық жүйесінің түсінігі мен құрылым және заң жүйесінен айырмашылығы болмысына беру жаңашылдық көзқарас. Заңның нормативтік- құқықтық актілер жүйесіндегі орнын жеке дара пайымдау да жаңашылдық.

Құқық жүйесі мен заң жүйесінің мәні мен арақатынасы бар немесе болғандығын анықтап, сипаттама беруде тарихи, дәстүрлік материалдарға сүйеніп мемлекеттік тілде зерделеніп жазылған.

Қазақстан республикасының нормативтік актілерінің түрлері, оларды жүйеге келтірудің әдістерінің алатын орны тиянақталған.

Еліміздегі құқық жүйесі мен заң жүйесін қолдану аясындағы мәселелер көрсетіліп, оны зерттеуге талпыныс жасалған.

Жұмыстың ерекшелігі Қазақстан Республикасында құқық жүйесі мен заң жүйесін қалыптастыру жолдарын жаңа қырларын тануға, ашуға және оның маңызды екендігіне тұрарлық жақтарына назар аударады.

Дипломдық жұмыс құрлымы жағынан, ол кіріспеден, үш тараудан, жұмыс бойынша соңғы қорытындыдан, пайдаланған дерек көздер тізімінен тұрады.

1 Құқықтың жалпы сипаттамасы

Құқық ұғымы, белгілері және мәні

Құқық (ағылш. 1. law (ғылым) ; 2. right ) - мемлекет орнатқан және оның күшімен қорғалатын, жалпыға бірдей қоғамдық қатынастарды реттейтін тәртіп ережелерінің ( нормалардың ) жиынтығы. [2, 78б] . Құқықтың түсініктері бірнеше, бірақ мазмұндары біреу-ақ. Құқық мазмұнының негізгі элементтері:

- қоғамның және адамдардың мүдде-мақсатын қорғау, орындау; - қарым-қатынастарды реттеп, басқару;

- қоғамды дағдарысқа ұшыратпай, экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдениеттік т. б. бағытын дамытып, нығайту;

- мемлекеттік органдардың, ұйымдардың құзіретін, ара-қатынасын реттеп басқару.

Құқықтың екі түрлі түсінігі болады:

біріншісі - құқықтың обьективтік түсінігі, қоғамның обьективтік дамуына сәйкес жаңа қатынастардың қалыптасуы;
екіншісі - құқықтың субьективтік түсінігі обьективтік қалыптасқан қатынастарды реттейтін, басқаратын нормативтік актілерді уақытында қабылдап бекіту.

Жоғарыда айтылғандай, құқық - жалпыға бірдей міндетті, мемлекет қамтамасыз ететін, қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Құқықтық норма - құқықтың бір клеткасы, қоғамдық қатынастардың жақсы дамуының үлгісі деуге болады. Ол адам істерінің, жұмысының, тәртібінің шеңберін анықтап, олардың бостандығын және қарым-қатынасын реттеп, басқарып отырады.

Осы құқықты түсінуде әртүрлі теориялар бар және оларға мына негізгі теорияларды айтуға болады: табиғи, тарихи, реалистік, социологиялық, нормативтік, психологиялық, материалистік теориялар.

Табиғи теория - бұл теорияның мазмүны көне дәуірде қалыптасқан. Теорияның мазмұны - адамдардың табиғи және мемлекеттің өмірімен байланысты құқықтары. Табиғи құқықтарын ешкім шектей немесе жоя алмайды - деп түсіндірген. Цицерон - табиғи бостандыкқа, Құқыққа қарсы келетін мемлекеттік заң болуға тиіс емес - деген. Табиғи теорияны орта ғасырлардың ғалымдары: Локк, Руссо, Монтескье, Гольбах, Радишев және тағы да басқалары өте жақсы дамытқан. Дамыған елдерде табиғи әлеумеггік норма мен басқарады. Тарихи теория - бұл теорияның окілдері Құқық адамдардың рухани сана-сезімінің даму процесінен өмірге келіп, қалыптасады деп түсіндіреді. Оған мемлекеттің қатысы жоқ - деп уағыздаған. Адамдар субъективтік жолмен табиғи бостандықтар мен Құқықтарды жоя алмайды, тек қоғамның даму процесінен қалыптасқан қатынастарды ретгейтін, басқаратын нормалардың шығуын тездету керек деп тусінген. Бұл теорияның - өкілдері: Густав Гуго, Карл Савиньи, Фридрих Пухта, Штиль т. б.

Реалистік теория - құқықтың дамуы өзінің эволюциялық ішкі себептері арқылы өзгеріп, ескеріп, жаңарып жатады. Оның дамуына сыртқы жағдайлардың әсері мол болады - деп уағыздаған. Бұл теорияны құқықтың бірлігін, дамуын, оның мемлекетпен байланысын, субъектілердін құқығының міндеттері болатын және мемлекеттің бақылауын қостайды.

Әлеуметгік теория - XX ғасырда қалыптасқан теория. Бұл теория Құқықгық қатынасты, адамдардың Құқықтық тәртібін жан-жақты ғыдыми түрғыдан зерттеуді жақгайды, Өкілдері Эрлих, Леон Дюги, С. М. Муромцев, Г. Н. Шершеневич, Р. Паунд. Құқықтың әлеуметтік мазмүнын зерттеуге көңіл бөледі, Құқықтық мемлекетті жақтайды.

Нормативтік теория - құқық әлеуметтік өмірдің сыртқы қарым-қатынасын реттеп, басқарыл, адамдардың мүдде-мақсатын орындау деп түсінедІ. Зан, ғылымы құқықтың жеке өзін саясат пен идеологияға қоспай зерттеуді жақтайды. Құқықтың белгі-нышандарын жақсы зерттеуді, құқықтык мемлекетті жактады. Нормативтік актілерді жоғарыдан төмен қарай сатылап зерттеуді, бақылауды ұсынады. Бұл теорияның, өкілдері; Р. Штаммлер, Г. Кельзен, П. И. Новгородцев.

Психологиялық теория - XX ғасырдың басында жақсы дамыған теория, Теорияның негізгі мазмүны: құқық адамдардың психикасының ішкі қүрылысвінда қалыптасып, олардың сыртқы іс - әрекетіне, жүмысына әсер етуі. Адамнвің ішкі сана-сезімі мен сыртқы тәртібінің, мінезінің, іс-әрекетінің байланысын Петрижицкий этикалық сана депатайды. Бұл теория Құқықты екі түрге бөледі: жеке түлғалық (автономдық) және оң жағымды (позитивтік) . Жеке тұлғалық құқық - жеке адамының ішкі үятынаы қалыптасатын елегізу, қатты қиналу. Оң жағымды позитивтік Құқық - басқа адамның беделіне, абыройына сенушіліктен қалыптасатын психикалық көзқарас.

Материалистік теория - құқық саяси-экономикалық үстемдік жүргізетін таптың мүдде-мақсатын қорғайтын нормативтік актілердің жиынтыгы. Құқықгың мазмұны екі элементтен тұрады деп түсіндіреді: экономикалық базис пен үстемдік таптың мүддесі. [3, 101б] .

Бұл теорияның тарихи даму процесін үш кезеңге бөлуге болады: Бірінші кезеңі - Марксизмнің құқықтың мазмұнын түсінуі және оның қоғам дамуындағы маңызы; екінші кезеңі - құқықтың болашағына марксизмнің көзқарасы; үшінші кезеңі - марксистік көзқарасты бұрмалау.

Бірінші кезеңде марксизмнің қүқыктың мазмүнын түсінуі дүрыс еді - Құқықтың экономикалық базиспен және таптық күреспен тығыз байланысты болуы. Екінші кезенде - буржуазиялық мемлекет пен құқық теориясының мазмунын бір жақты зерттеп, оның прогрестіх рөлін, маңызын дүрыс түсінбеді. Қоғамның болашағын Құқықтық мемлекетпен байланыстырмады. Үшінші кезенде одағының басшылары марксизмнің мазмұнын сорақы түрде бормалап, өздерініңәкімшілік-әміршілік, тоталитарлық саясатын қорғау үшін пайдаланды.

Марксизм жай теория қалпында қалмай, оны социалистік мемлекеттердің басшылары субъективтік жолмен ондаған жылдар социализм моделінс айналдыруға тырысып бақты. Бірақ одаы ешқандай нөтиже болмады.

Ендігі кезекте құқықтың түсінігін және мазмұны ашатын болсақ құқық әлеуметтік нормалардың ерекше жүйесі болып, мемлекетпен бірге өмірге келіп, қоғамды реттеп, басқарып отырды.

Құқықтың мазмұны, түсінігі - адам қоғамын басқарудағы құқықтық нормалардың ішкі тұрақты, амалы мәні, маңызы. Бұл түсініктемеде құқықтың құндылығын, маңыздылығын айрықша көрсетіп отыр.

Құқық - мемлекет шығарған немесе бекіткен, орындалуы мемлекеттік аппараттың күшімен қамтамасыз етіліп отыратын жалпыға бірдей тәртіп ережелерінің (нормалардың) жиынтығы. Құқықтың түсініктері бірнеше, бірақ мазмұндары біреу-ақ.

Құқықтың мазмұнының негізгі элементтері:

-әлеуметтік, мәдениеттік т. б. бағытын дамытып, нығайту;

-мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың құзыретін, ара қатынасын реттеп, басқарып отыру .

- халықаралық қатынастарды реттеп, басқару.

Құқықтың екі түрлі ғылыми түсінігі болады: біріншісі - құқықтың объективтік түсінігі қоғамның объективтік дамуына сәйкес жаңа қатынастардың қалыптасуы; екіншісі - құқықтың субъективтік түсінігі объективтік қалыптасқан қатынастарды реттейтін, басқаратын нормативтік актілерді уақытында қабылдап, бекіту.

Ал, осы құқықтың негізгі қағидалары:

Қоғамдағы әртүрлі мүдде - мақсаттарды нормативтік жүйемен реттеп-басқару;
Адамдардың, ұйымдардың бостандығының іс-әрекетінің деңгейін, шеңберін норма арқылы анықтап отыру;
Адамдардың, ұйымдардың ара қатынасыңдағы келіспеушілікті шешудің, реттеудің негізгі түрлерін белгілеп отыру;
Мемлекеттік органның қабылдаған, бекіткен нормативтік актілерінің орындалуын бақылап отыру.

Құқықтың мазмұны дегеніміз - қоғамдағы катынастарды реттеп, баскдрып отыратын нормативтік актілердің ішкі құрылысы. [2, 80б] .

Құқықтық теңдік жалпылама түрде айтылады, іс жүзінде қатынастардың субъектілері нақты белгілі болмагандықтан, теңдік нормалар да абстракты түрде жазылады. Құқықты дұрыс орындамаса кінәлі субъектілер жауапқа тартылуы керек. Міне осы кезеңнен бастал заңның кезеңі, мемлекеттің жұмысы басталады.

Құқық-үстем таптың және қоғамның заңға айналдырылған мүддесі. Бұл мүддені заңға айналдырушы және оны орындаушы мемлекеттік аппарат.

Мемлекеттік құқық арқылы өзінің жоғарғы және жергілікті органдарының жүйесін, құзырын, өзара қарым-қатынастарын бекітпей ішкі және сыртқы міндеттерін іске асыруы мүмкін емес. Міне осы мәселелерді мемлекет құқық арқылы, нормаға сүйене отырып іске асырады. Мемлекетке қажетті қоғамдық қатынастар Құқық негізінде ғана орнай алады. Бұл мемлекет пен Құқықтың қатынастарды реттеудегі көздейтін басты мақсаты. Сөйтіп Құқық Құқықтың тірегі, оның күш-қуаты, абыройы мемлекет. Құқық нормалары адамға бостандық беріп қана қоймай, сол бостандықты қамтамасыз ететін күшке сүйенеді.

Құқықтың негізгі белгі-нышандары:

Құқықтық нормаларды мемлекеттік органдар ресми түрде алыптастырады; әлеуметтік нормалардың басқа түрлерін қоғамдық ұйымдар қабылдайды, мемлекеттін оған қатысы жоқ.

Құқықтық нормалардың мемлекеттің барлық аумағына, барлық халықтарына және барлық ұйымдарға занды күші болады.

Құықтық нормалар жеке адамдардың және қоғамдық мүдде- мақсаттарды қамтиды; басқа нормалар жеке ұйымдардың, ірлестіктердің мақсатын қамтиды.

Құқықтық нормалардың орындалуын мемлекеттік органдар ақылап отырады; басқа нормаларға мемлекеттің қатысы жоқ, олардың орындалуын ұйымдар, бірлестіктер бақылайды.

Сонымен, құқық дегеніміз адам мен қоғамның объективтік құрылысымен байланысты тұлғаның бостандығын білдіретін, қоғамдық қатынастарды реттейтін, ресми құжаттарда формальды түрде анықталған, мемлекеттің күшімен қамтамасыз етілетін нормалардың жиынтығы.

Қоғамның өмірінде белсенді жұмыс атқаратын құқықтың функциялары. Оның бағыттары толып жатыр. Ең күрделі бағыты мемлекетпен бірлесіп жұмыс жасау. Өйткені мемлекеттің жұмысының мазмұны, бағыты нормативтік актілерде көрсетіліп, анықталып отырады. Құқықтың негізгі функцияларының түрлері:

Қоғамның әр саласына сәйкес құқықтың, экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік, тәрбиелік, экологиялық, қаржылық және тағы да басқа функциялары болады.

Мемлекеттік биліктің үш түріне сәйкес құқықтың да үш функциясы болады: заң шығару, занды орындау, занды қорғау.

Құқықтың бұл екі топтағы функциялары мемлекеттің функцияларымен сәйкес келеді. Сонымен бірге Құқықтың өзіне тән екі міндеттері болады: қоғамдағы қарым-қатынастарды дұрыс реттеп, орындалуын тездету және қатынастардың байланысын бақылап, қорғап отыру. Міне осы міндеттерге сәйкес құқықтың өзіне тән екі функциясы болады: реттеу және қорғау.

Құқыктың реттеу функциясы - нормативтік актілер арқылы қоғамдық қатынастардың байланысын, орындалу жолдарын, бағыттарын анықтап отыру. [4, 83б] . Бұл функция екі әдіс-тәсілмен орындалады:

біріншісі - құқықтық нормада қатынастың орындалу жолдарын, бағытын көрсету;

екіншісі - нормативтік актіде субъектілерге толық бостандық беру, дұрыс орындалу бағытын көрсету.

Құқықтың қорғау функциясы - нормативтік актілердің қоғамдағы қарым-қатынасқа ықпалын, әсерін күшейту, жаман қатынастарға тыйым салу. Бұл функцияның әдіс-тәсілдері:

-қоғамдағы қатынастардың дұрыс орындалуын бақылау;

-құқықты нормада тыйым салудың себептерін көрсету;

-жауапкершіліктің түрін көрсету;

-жасаған қателіктері үшін субъектілерді жауапқа тарту. Құқықтың функциясы дегеніміз - адамдардың іс-әрекет іне, мінезіне, тәртібіне нормативтік актілердің жасайтын ықпалы мен әсері, сол арқылы қатынастардың дұрыс, уақытында орындалуын қамтамасыз ету.

Құқықтың мазмұнына, нысанына, белгі-нышандарына, функцияларына, қағидаларына жан-жақты түсінік беруді аяқтап, енді құқықтың қоғамдағы құндылығына қысқаша тоқтала кетейік. Құқықсыз қоғам дұрыс, прогрестік жолмен жақсы дами алмайды. Құқық пен мемлекет қоғамды дағдарысқа ұшыратпай, дұрыс басқарып, дамытып келеді. Бұл объективтік процесс. Құқықтың әлеуметтік құндылығы:

Құқық адамдардың іс-әрекетінің, жұмысының нақты келісімді, түрақгы, жақсы орындалуын қамтамасыз етеді. Құқық қоғамдық тәртіпті дамытып, нығайтып, қоғамдық мүдде-мақсаттың жақсы орындалуына мүмкіншілік жасайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.