Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардағы ұйымдасқан қылмыстық топтардың жасайтын қылмыстары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ------
--------------------5
1 тарау. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың жалпы
сипаттамасы
1.1 Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түсінігі және маңызы------8
1.2 Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың заңдылық сипаттамасы--11
ІІ тарау. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түрлері және
олардың жауаптылық ерекшеліктері---------------------- -----
------15
2.1. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардағы ұйымдасқан қылмыстық
топтардың жасайтын қылмыстары------------------------- ---17
2.2 Жалпыға бірдей қауіпті заттарды қолдану ережелерін
бұзумен байланысты қылмыстар-------------------------- ---------------
---------40
ІІІ тарау. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар арасындағы
қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстардың жауаптылық
ерекшеліктері
3.1 Жаппай тәртіпсіздік қылмысының үғымы мен оның сипатамасы---------52
3.2 Бұзақылық қылмысының сипаттамасы------------------------ ---------------
---55
3.3 Тағылық қылмысының жауаптылық ерекшілігі------------------------- ------
60
Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- ------
------------63
Қолданылған әдебиеттер тізімі----------------------------- ------------------
-------65

КІРІСПЕ
Еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық мемлекет болып
жарияланғанына он жыл болды. Осы жылдар ішінде көптеген іс тындырылғаны
мәлім. 1997 жылы шілде айының он алтыншы жұлдызында Қазақстан Республикасы
жаңа Қылмыстық кодексі қабылданып, ол 1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап заңды
күшіне енді.
Жаңа Қылмыстық заңның ең басты міндеттерінің бірі - адам, қоғам,
мемлекет мүддесін қорғау болып табылады.
Қылмыстық құқық жеке қүқық саласы ретінде адамды, оның құқықтары мен
бостандықтарын, қоғамды және мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан қорғауға
бағытталған қоғамдық қатынастарды реттейді.
Жеке адам мен қоғам арасындағы қатынастардың қайсысының қоғамға
қауіптілік дәрежесінің басым екендігін анықтау және оған осы мәселеде
қылмыстық құқылық шараларды реттеу қылмыстық заңның негізгі міндеттерінің
бірі болып табылыады.
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары мемлекет арқылы
қорғалады. Қазақстан Республикасының Конституциясының 2-бөлімі осы мәселеге
тікелей арналған. Конституцияның 1-бабында "Ең қымбат қазына - адам және
адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары" , - деп жарияланған.
Осыған орай, Қазақстан Республикасындағы барлық құқық салалары соның
ішінде Қылмыстық кодексте адамды қорғауды өзінің міндеті деп санайды.
Қазақстан Республикасының ҚК - нің 2 - бабында адам және азаматтың
құқықтары бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау ең басты міндет ретінде
көрініс тапқан. Қазақстан Республикасында барлық заңдары жеке
бостандықтарын қорғауға әруақытта артықшылық береді.
Күнделікті өмірде қылмыс жасады қоғамдық тәртіпті бұзды деген сөзді
жиі естуге болады. Демек, мүндай әрекет жасаушылар білмей немесе қасақана
заңдылықты, құқық тәртібін бұзады. Соның нәтижиесінде құқық бұзушылық пайда
болады. Құқық бұзушылық дегеніміз құқыққа қарсы, қоғамға қайшы, тұлғаға
зиянды, қауіпті кінәлі деп танылып жазылынатын әрекет немесе әрекетсіздік.
Қылмыс - бір адам арқылы емес бірнеше адамның бірігуі арқылы істелуі
мүмкін. Бірнеше адамның қылмыс істеуінің нәтижесінде істелген қылмыстық
мәні, одан туындайтын зиянның мөлшері де жеке дара адам істеген жауапты
болатын адамдардың соны тура анықтау қажеттілігі туындайды.
Сондай-ақ бұл адамдардың жауаптыларының негізі мен шегін, олардың
әрқайсысының бірігіп қылмыс істеудегі кінәсінің мәні мен дәрежесіне қарай
салыстыру, әрбір қылмыскердің жеке тұлгасының ерекшеліктерін анықтаудың
маңызы зор. Қылмысқа қатысу институты ғана осы мәселелерді анықтауға толық
мүмкіндік туғызады.
Жаңа Қылмыстық заңда қылмысқа бірлігіп қатысудың ұғымы, оған
қатысушылардың (орындаушылар,
6
ұйымдастырушылар) жекелеген іс-әрекет сипаттайтын белгілер және оларға жаза
тағайындаудың негізгі қағидалары, сондай-ақ қылмысқа қатысу нысандарының
анықтамасы берілген (ҚК-тік 21-31 баптары).
1. "Заң және заман" журналы, № 1 2000 ж. 16-176.
2. А.Н. Ағыбаев Қылмыстық қүқық. Ерекше бөлім. 2000ж

"Ітарау . Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы кылмыстардың
жалпы сипаттамасы
1.1 Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың
түсінігі және маңызы
Қылмыстық кодексте жазалау катерімен тыйым салынған айыпты коғамдық қауіпті
әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік; қылмыс деп танылады. Қылмыстық заңды
ұқсастығы бойынша қолдануға жол берілмейді.
Көптеген батыс еуропа елдерінің қылмыстық құқықтарында, қылмыстың формальды
анықтамаларына түсінік беруі орын алған, отанымыздың қылмыстық құқықтарына
тән, қылмыстық заңда, жазалау қатерімен тыйым салынған материалды-формалды
анықтамадағы әрекет дәстүрлі түрде орын алғандығы белгілі.
Егер қылмыстың түсінігі формальдь- анықтамаға түсінік бере отырып қол
сұғушылықтың құқыққа қарсы формальды белгілеріне сілтеме жасаса, ал
материалды анықтамада формальды белгілерімен міндетті түрде материалды
қоғамға қауіптілік әрекет немесе әрекетсіздік болып табылады.
Қылмыстың түсінігі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі 9-бабында
берілген.Осы кодексте жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамдық
қауіпті әрекет (іс-әрекет немегз әрекетсіздік) қылмыс деп танылады.
Берілген анықтамаға сәйкес, қылмыс міндетті белгілерімен сипатталынады.
Бүл - қоғамға қауіптілік, оның қүқыққа
8
х
қайшылығы, кінәлік және жазалылық. Тек қана осы көрсетілген белгілердің
жиынтығының болуымен ғана байланысты қол сұғушылық қылмыс болып табылуы
мүмкін.
Қылмыстың бірінші белгісі - оның қоғамға қауіптілігі. Қоғамға қауіптілік -
қылмыстық заңмен қорғалған қоғамдық қарым -қатынасқа нақты қауіптілік
тудыратын немесе зиянын тигізетін қылмыстың объективті белгісі (әрекет
немесе әрекетсіздік).
Қоғамға қауыптілік қылмыстың нақты түрдегі сапалық белгісі болып табылады ,
яғни заң атқарушы тек осы қоғамға қауіптіліктің белгілерін анықтаумен ғана
байланысты әрекет немесе әрекетсіздіктің қылмыс қатарына жатқызуға
болатындығын көрсетеді. Қоғамға қауіптілік іс-әрекеттің қоғамдық
қатынастарға зиян келтіруін немесе зиян келтіру қаупін туғызуы белгілерімен
сипатталынады. Заң атқарушы, егер қолсүғушылыққа тыйым салуды міндетті
түрде таба отырса, қауып туғызған нақты әрекет немесе әрекетсіздікті
әрқашан да қылмыс қатарына жатқыза бермейді.
Қоғамға қауіптілік - тек қылмысқа ғана қатысты деп айтуға болмайды.
Әкімшілік қүқық мысалы, қоғамға немесе мемлекетке жеке адамға зиян
тигізеді. Бірақ олардың қоғамға қауіптілігі едәуір төмен.
Заң шығарушы қылмысты басқа қүқық бүзушылықтан айырып көрсетуі үшін, қол
сүғушылықтың нәтижесінде болатын зардаптардың белгілерін сипатайтын
белгілерді ҚК -тің Ерекше бөлімі баптарының диспозициясында
көрсеткен. Қоғамға

олардың жерленген жерлерін қорлағаны(275-бабының 2-бөлігі),көлік құралдарын
немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыз еткені(299-бап) үшін қылмыстық
жауапқа тартылуы тиіс.
1.2 Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы кылмыстардың заңдылық
сипаттамасы
Қылмыстық қауіпсіздік адамдардың қауіпсіз өмір сүруін, бірқалыпты
қызметін,радиоактивті материалдарды заласыз пайдалану, қаруды, оқ-дәріні,
жарылғыш заттарды немесе жарылғыш қондырғыларды тиісінше және қауіпсіз
пайдалану, сондай-ақ тау-кен немесе күрылыс жұмыстарын қауіпсіз жургізуді
реттейтін қоғамдық қатынастардың жиынтығы болып габылады.
Бұл қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың топтық объектісі болып
ттабылады.Бұл қоғамдыққауіпсіздікке қарсь1 қылмыстардың тікелей объектісі
қоғамдық қауіпсіздіктің жекелеген салалары(адам өмірінің және оның
қызметінің қауіпсіздік шарттары: өліммен аяқталатын зардап туғызуы мүмкін
жүмыстарды жүргізу және т.б.) болып табылады. Осы топқа жататын кейбір
қылмыстардың қосымша тікелей оСьектісі адамның өмірі мен денсаулығы болуы
мүмкін. Объективт^к жағынан алғанда, қоғамдық қауіпсіздікке жататын
кылмыстардың көпшілігі әрекет арқылы, ал біршамалары әрекет немесс
әрекетсіздік күйде (ҚК-тің 245,246-баптары) жүзеге асырылады.
Көптеген қылмыстар кұрам жағынан формальдық (ҚК-тің
П

233, 234, 237 баптары), ал қайсыбіреулері материалдық қүрамға (ҚК-тің 245,
244 баптары) жатады. Адамның, оның қүқықтары мен бостандығын ең жоғарғы
әлеуметтік қүндылық деп тану адмдардың қауіпсіз тіршілігін, қоғамдық және
мемлекеттік қүрылымдарыдың қалыпты қызмет атқаруын қамтамасыз ете алатын,
тиісті әлеуметтік жағдайлар қүрылуына байланысты. Азаматтардың еңбек
етуімен демалуы, мемлекеттік тәртіпті қорғау үшін қажетті жағдайлар қүруға
бағытталған қүқықтық шаралар жүйесі адамдардың, қоғамдық және мемлекеттік
мүдделердің әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ететін маңызды фактор болып
табылады. Қоғамдық қауіпсіздік және қоғамдық тәртіпке бағытталған қол
сүғушылық үшін жауаптылық көздейтін ҚР ҚК 9-тарауының нормалары осындай
шаралардың қатарына жатады.
Қоғамдық қауіпсіздік және қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстардың ерекшелігі
олардың қоғамдық қатынастардың қалың тобы үшін зиянды екендігіне (жеке
бастың, кәсіпорындардың, мекемелердің үйымдардың және басқа әлеуметтік
қүрылымдардың қалыпты жүмыс атқаруының қауіпсіздігі үшін). Бүл санаттағы
қылмыстарды жасау кезінде тек жеке бір адамның мүддесіне ғана емес, қоғам
өмірінің қауіпсіз жағдайларына түтасынан, яғни қоғамдық маңызды мүдделерге
зиян келтіреді. Осыған байланысты, түгел қоғам қалыпты және қауіпсіз
жағдайлары, қоғамдық тәртіп, түрлі жүмыстар жүргізу және жалпыға бірдей
қауіпті заттарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік сияқты әлеуметтік
қүндылықтар тікелей қылмыстық
12
ықпалға ұшырауы мүмкін.
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінің жалпыға бірдей
қауіпсіздікті қоғамдық қауіптілікті оның тар мағанасыда ғана емес, сол
сияқты қоғамдық адамгершілікті, т.б. қамтамасыз етуші қоғамдық
қатынастардың үлкен тобының қүрамдас бөлшегі ретінде қарастырады. Бүл
қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығы Қылмыстық кодексте қоғамдық
қауіпсіздік (кең мағанасында) және қоғамдық тәртіп деп аталып, Қазақстан
Республикасының Қылмыстық кодексінің 9-тарауына кіретін қылмыстардың текті
объектісін қүрайды.
Заңға сәйкес, Қылмыстық кодексінің 9- тарауының нормалары мен қарастырылған
қылмыстардың объектісі -қоғамдық қауіпсіздік және қоғамдық тәртіп болып
табылады, яғни, қоғамның әр мүшесінің өмір сүру жағдайының қауіпсіздігін,
әр түрлі жүмыстар жүргізу кезінде және жалпыға бірдей қауіпті заттарды
қолдану барысында жеке бастың, қоғамның немесе мемлекеттің мүдделерінің
қауіпсіздігін қамтамасыз ететіндей қоғамдық қатынастардың жиынтығы.
Объективті жағынан алғанда, қоғамдық қауіпсіздік және қоғамдық тәртіпке
қарсы қылмыстардың көпшілігі әрекет арқылы жасалынады:
- терроризм (Қылмыстық кодекіснің 233-бабы), бүзақылық (ҚК - нің 257-
бабы) және басқалары.
Жекелеген қылмыстар тек әрекетсіздік арқылы да жасалуы мүмкін:
- атом энергетикасы объектілерінде қауіпсіздік ережелерін
13
бүзу (ҚК-нің 244-бабы), тау-кен немесе қүрылыс жүмыстарын жүргізу кезінде
қауіпсіздік ережелерін бүзу (ҚК-нің 244-бабы және басқалары). Қоғамдық
қауіпсіздік және қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстардың көпшілігі формальды
қүрамдас қылмыстар қатарына жатады: заңсыз әскериліндірілген қүраманы
үйымдастыру (ҚК-нің 236-бабы), қаруды заңсыз жасау (ҚК-нің 252-бабы) және
тағы басқа кейбір қылмыстардың қүрамы материалды болып қүрастырылған,
мысалы, өрт қауіпсіздігі ережелерін бүзу (ҚК-нің 256-бабы).
Субъективті жағынан алғанда, қоғамдық қауіпсіздік және қоғамдық тәртіпке
қарсы қылмыстардың көпшілігі кінәнің қасақана түрінің болуымен сипатталады.
Бірқатар қылмыстар тек абайсызда жасалады, мысалы, атыс қаруын үқыпсыз
сақтау (ҚК-нің 253-бабы).
Қылмыстық кодексінің 233, 234 баптары 2-бөлімі, 235, 237-240 баптарында
көзделген қылмыстарда мақсат міндетті белгі болып табылады.
Қарастырылыушы қылмыстардың субъектілері - он алты жасқа толған түлғалар.
Ал Қылмыстық кодекстің 233, 234, 242, 255-1, 2- бөлмдері, 257-258
баптарымен көзделген. Қылмыстардың субъектілері 14 жасқа толған түлғалар
болып табылады. Көп жағдайларда бүл қылмыстардың субъектілері жеке түлғалар
болса, жекелеген жағдайларда арнайы белгілері бар түлғалар болуы мүмкін.
4. "Заң және заман" № 3 2000 ж. 75-76.
5. Заң газеті. 2001 ж. № 3. б.Даньшин И.Н. Уголовно правовая
142 тарау Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түрлері және олардың
жауаптылық ерекшеліктері
Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар қоғамдык тыныштық жағдайын,
әлеуметтік қүрылымдардың қалыпты қызмет атқаруын, түрлі жүмыстар жүргізу
кезінде немесе қоғамдық заттарды қолдану кезінде жеке бастың, қоғамның
немесе мемлекеттің мүдделерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуші қоғамдық
қатынастарға елеулі зиян келтіруші немесе мүндай зиян келтіру қаупін
тудырушы, қылмыстық заңға қөзделген қоғамдық қауціті әрекеттерден түрады.
Қарастырылушы қылмыстарды тікелей объектілерге байланысты топтарға бөлуге
болады:
Қогамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар. Қылмыстардың аталған тобы, қоғамдық
өмірдің кез-келген бөлігінде жасалып, түтас қоғам өмірінің қалыпты,
қауіпсіз жағдайын сақтау саласындағы ең маңызды мүдделерін қозғауы мүмкін.
Оттардың қатарына Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 233-234-
баптарымен көзделген қылмысты әреқеттер жатады.
Түрлі жүмыстар жүргізу кезінде, қауіпсіздік ережелерін бүзумен байланысты
қылмыстар. Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 244-246- баптарымен
козделген қылмыстар қүрайды.
Жалпыға бірдей қауіпті заттарды қолдану ережелерін
15

бүзумен байланысты қылмыстар. Бүл топқа Қазақстаң Республикасы Қылмыстық
кодексінің 247-256 баптарымен көзделген әрекеттер кіреді.
4. Қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстар. Қоғамдық тәртіп -қылмыстың объектісі
ретінде қоғамдық тыныштықты, азаматтардың еңбектенуі, демалуы, түрмысы
үшін, сонымен қатар, кәсіпорындардың, мекемелер мен үйымдардың жүмысы үшін
қалыпты жағдай қамтамасыз ете алатын қоғамдық қатынастар жүйесінен түрады.
Бүл топтағы қылмыстарға Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 257-258
баптарымен көзделген әрекеттер жатады.
Әрине, қылмыс жасау үшін арнайы үйымдастыру , даярлық әрекеттерін орындап,
түрақты қылмыстық топ қүрып мемлекеттің мүлкін талан-таражға салу
әрекеттерінің сонау 70-80 жылдары да бой көрсеткендігін сол түста еңбек
еткен аға буын тергеушілер, судьялар жақсы біледі. Олар өздерінің
шеберлігі, қыралығы, тиянақтылығының арқасында көптеген үйымдасқан талан-
таражға салушылар тобын әшкерлеп, мемлекетке миллиондаған қаражатты
қайтаруға атсалысты.
Іб

2.1. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қыллмыстардың арасынан ұйымдасқан
қылмыстық топтардың жасайтын қылмыстары.
Үйымдасқан қылмыстық топ қүру және оған қатысуды мемлекетіміз алғаш рет
1995 жылы дербес қылмыстың қүрамы деп танып, сол жылы 17 наурыз күні
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Қазақ ҚСР Қылмыстық
кодексіне 63-3 бап енгізілді. Одан кейін яғни 1998 жылдың 1 қантарынан
күшіне енген Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 235-бабында
үйымдасқан қылмыстық топ немесе қылмыстық қауымдастықты (қылмыстық үйымды)
қүру және оны басқару, қылмыстық қоғамдастыққа қатысу дербес қылмыстың
қүрамы болып белгіленді. Үрлықты саралаған кезде бір топ адам жасаған
үрлықты үйымдасқан қылмыстық топ жасаған үрлықтан ажырата білен жөн.
Үйымдасқан қылмыстық топқа бірнеше қылмыс жасамақшы оймен алдын ала
біріккен екі немесе одан да көп адамнан түратын топ жатады деп түсіну
қажет. Қылмыстық қауымдастыққа бір басшылықпен қылмыстық әрекет жасаумен
айналасу үшін қүрылған қүрылымдық бірігулер жатады деп түсіну қажет. Оның
үйымдасқан қылмыстық топтан бір айырмашылығы сол, қылмыстық қауымдастық
қүрылымында екі немесе одан да көп қылмыстық топ бөлімшелері болады. Алдын-
ала сөз байласқан бір топ адамнан, үйымдасқан
қылмысты топ пен қылмыстық қауымдастықтың негізгі
айырмашылығы - олар үйымдасқан және түрақты келеді.
17
Қылмыстық топ пен қылмыстық қауымдастықтың ұйымдасқандығы мен тұрақтылдығын
олардың құрамы мен ұйымдық құрылымының қалыптыры, олардың мүшелерінің
топтасқандығы, топтық тәртіпке жөне ұйымдастырушы жөне жетекшінің
талаптарына бағыныштылығы, қылмыстық әрекеттерінің түрімен тәсілдерінің
ұқсастығы, қылмыс жоспарлау мен оған жан-жақты даярлық жасауы, қатысушылар
арасын да рольдерді бөлісу, қылмысты жасырудың алдын-ала шараларын жөне
қылмыстық әрекеттерден тапқан мүлікті өткізіп жіберуді қамтамасыз ету
шаралары, тағы сол себептерімен белгілері дәлелдей алады.
Үйымдасқан қылмыстық топ немесе қылмыстық қауымдастық жасаған үрлыққа
тікелей қатысқан ғана емес, қаржыландыруға, үрлық объектілерді табуға,
көлікпен жөне тағы басқалармен қамтамасыз етуге бағытталған басқа да
әрекеттер, үйымдасқан топқа не қылмыстыққа қатысқан деп табылады.
Мінеки, Қазақстан Республикасыньң ең Жоғары Сот төрелігін айтатын бүл
мөселеге белгілі бағыт беріп, анықтауға жататын мән-жайлардың ара жігін
ажыратып, алдын ала тергеу мен сот отырысында ең алдыменен қандай
әрекеттерді орындау қажеттігін осылайша айқындаған. Қазақстан
Республикасының Жоғарғы Соты өз қаулысында бөтеннің мүлкін ұрлау мақсатында
құрылған қылмыстық топ жөнінде түсіндірме бермегенімен, мұндай талан-
таражға салу, есірткі бизнесі, мемлекеттің үлттық және экономикалық
қаушсіздіпне қарсы қылмыстыр жасау мақсатыңда да қүрылатының жадымыздан
шығармауымыз керек.
18
Көрсетілген қылмыс құрамы Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексіне тұңғыш
рет еңгізіліп отыр. Үйымдасқан қылмыс жеке адам, қоғам, мемлекет үшін аса
қауіп тудыратын жалпыға мәлім. Осыған орай осы қылмыстың тікелей объектісі
-қоғамдық немесе мемйекеттік қауісіздік болып табылады. Өйткені, ұйымдасқан
қылмыс мемлекеттің, қоғамдық үйымдастырудың әртүрлі құрылымдарының
бірқалыпты дұрыс қызмет атқаруына кедергі келтіруімен бірге, олардың дүрыс
қызметіне санқилы тосқауылдар жасап, нақты қауіп төндіреді.
Объективті жағынан Қылмыстық кодекстің 235-бабында көрсетілген қылмыс
қүрамы төмендегіше түрде сипатталады:
а) үйымдасқан қылмыстық топты қүру, сондай-ақ оны басқару'
(235-баптың 1 тармағы); б) қылмыстық қоғамдастықты (қылмыстық үйымды) ауыр
немесе аса ауыр қылмыс жасау үшін қүру;
в) қылмыстық қоғамдастықты (ұйымды) немесе оған кіретін қүрылымдық
бөлімшелерді басқару;
г) қылмыстық топтардың ұйымдастырушыларының, басшыларьітның немесе
өзге де өкілдерінің бірлестіктерін құру (Қылмыстық кодексінің 235 баптың 2
тармағы);
Қылмыстық қоғамдастықты басқаруға оны . немесе оған кіретін
бөлімшелерді тікелей басқарып, жүмысын
үйымдастыру, олардың қүжаттарын дайындау, қоғамдастыққа кіретін,
адамдардың, олардың бірлестіктерінің міндеттерін, рольдерін айқындау,
оларға міндет жүктеу әрекеттері жатады.
19

Қылмыстық қоғамдастыққа қатысуда, осы қоғамдастықтың міндеттерін тікелей
жүзеге асыру үшін қылмыстық әрекеттердің тікелей орындаушысы болу немесе
қылмысты жүзеге асыру үшін көмекші міндеттерді атқару немесе қылмыстық
қоғамдастықты қажетті қүжаттармен, басқа материалдармен жабдықтау
әрекеттерін жүзеге асырушылықтар жатады.
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен жасалады: кінәлі
үйымдасқан қылмыстық топ, қауымдастық (үйымды) қүрудың, оны басқарудың
немесе оған қатысудың қоғамға қауіпті, заңға қайшы екенін сезеді, біледі,
бірақ соған қарамастан оны қүруды, оған басшылық етуді немесе оның
қызметіне қатысуды тілейді.
Қылмыстық кодексінің 235 бабының 1,2,3 тармақтарында көрсетілген
қылмыстардың субъектісі болып 16-ға толған, есі дүрыс кез келген адам, ал
осы баптың 4 тармағында көрсетілген қылмыстың субъектісі болып - арнаулы
субъект (қылмысты әрекеттерді істеуге лауазымдық жағдайын пайдаланған
лауазым иелері немесе өкімет "өкілдері" танылады.
Үйымдасқан қылмыстық топты қүру, сол сияқты оны басқару - бес жылға дейінгі
мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қылмыстық қоғамдастықты (қылмысты үйымды) ауыр немесе оған кіретін
қүрылымдық бөлімшелерді басқару, сол сияқты ауыр немесе аса ауыр қылмыстар
жасау үшін жоспарлар мен шарттар әзірлеу мақсатында үйымдасқан қылмыстық
топтардың үйымдастырушыларының, басшыларының немесе өзге
20

де өкілдерінің бірлестіктерін құру - мүлкі тәркіленіп немесе онсыз , бес
жылдан он жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Осы баптың бірінші, екінші, үшінші бөліктеріне көзделген әрекеттерді адам
өз қызмет бабын пайдалана отырып жасаса -мүлкі тәркіленіп немесе онсыз,
сегіз жылдан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға
жазаланады.
Заң террорлық әрекетке - адамдардың қаза болуы, елеулі мүліктік зиян
келтіру не қоғамғ-а қауіпті басқа зардаптардың болу қауіпін төндіретін
жарылыс жасауды, егер осы іс-әрекеттер қоғамдық қауіпсіздікті бүзу, халықты
қорқыту не мемлекеттік ықпал ету мақсатына жасап, сондай-ақ аталған іс-
әрекеттерді дәл осы мақсатта жасаумен қорқытуды іске асыру идея Қазақстан
Республикасының Қылмыстық кодексінің 233-бабы осыңдай анықтама береді.
Терроризм - қазіргі дәуірдегі ең кауіпті қылмыс түрі болып табылады. Мүндай
қылмыстар көп жағдайларда үлттық шектен шығып халықаралық сипат алуда.
Террорлық әрекеттер әртүрлі болуы мүмкін, бірақ оның бәрін біріктіретін екі
түрлі элемент бар. Оның бірішпісі -терроризм мемлекеттік өкімет билігін
күйретуге бағытталған; екіншісі -терроризмді жүзеге асыру арқылы, яғни
террористердің ұйымдасқан, қатыгездік әрекеттер арқылы түрғындарға үрей,
қорқыныш қорғансыздық сезімен туғызу больш табылады.
Қылмыстың объектісі - қоғамдық қауіпсіздік. Қылмыстың объективті
жағы төмендегідей әрекеттердің
21
болуымен сипатталады:
а) адамдардың қаза болуы, елеулі мүліктік зиян келтіру немесе қоғамға
қауіпті басқа зардаптардың болу қаупін төндіретін жарылыс жасау, өрт қою
немесе өзге де іс-әрекеттер жасау;
б) аталған әрекеттерді жасаумен қорқыту;
Заң тұрғысынан алғандағы мағынасынша сәйкес терроризмді д~
адамдар көбірек шоғырланатын құнды мүліктер сақталатын жерлерде жүзеге
асырытатын немесе ең бастапқыда-ақ белгілі бір маңыздылығы бар ғимаратты не
құрылысты жоюға бағытталған жарылыс жасау, өртеп жіберу немесе басқа да
әрекеттер құрайды. Жарылыс жасау не өртеуден басқа, адамдардың қаза болуы
не елеулі мүліктік зиян келтіру ; —
"С-қаупін немесе өзге де қоғамдық қауіпті салдардың орын алуын тудыратын
басқа да әрекеттер осы қылмысты жасау тәсілдері болып табылады (гранатамен
ататын немесе дәрімен ататын қарудың басқа түрлерінен ату, электрмен, сумен
не газбен жабдықтаушы жүйелерді істен шығару, т.б.).
Егер де террорлық әрекеті жасау туралы ниеттің өзі ғана анықталып, ол
пиғылдың қауіптігі және шынайылығы нақты әрекеттермен қуатталмаса,
қылмыстың объективті жағының белгісі ретівдегі террорлық әрекет жасаумен
қорқыту да орын алмайды. Адамдардың қаза болу, елеулі мүліктік зиян келтіру
не қоғамға қауіпті басқа зардаптардың орын алу қауіптілігін төндіру
терроризмнің міндетті белгісі болып табылады.
22
Қоғамға қауіпті басқа зардаптардың қатарына мыналарды жатқызуға болады:
тұрғын үйлер, өндірістік немесе басқа ғимараттар мен құрылыстар орналасқан
төңіректің үлкен жерін су басуы; апат, катастрофа, аймақтың химиялық немесе
радиоактивті заттармен ластануы, т.б.
Терроризм адамдардьң қаза болуына, елеулі зиян келуіне немесе қоғамға
қауіпті басқа зардаптардың орын алуына шынайы қауіп төндіретін жарылыс,
өртеу не басқа әрекеттердің жасалу сәтінен бастап аяқталған қылмыс ретінде
тану міндетті түрде орын алуы талап етілмейді.
Қылмыстың субъективті жағы тікелей ниеттің болуымен байланысты. Түлға
адамдардың қаза болу, елеулі мүліктік зиян келтіру немесе қоғамға қауіпті
басқа зардаптар орын алытындай қауіп төндіруші жарылыс, өртеу не басқа
әрекет жасайтындығын немесе осыңдай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.