Кіші мектеп жасындағы баланың оқу іс әрекетінің психологиялық ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы:
Кіші мектеп жасындағы баланың оқу іс әрекетінің психологиялық
ерекшеліктері

Мазмұны

Кіріспе
Негізгі бөлім
2.1. Оқу іс – әрекеті барысында мінез – құлықты қалыптастыратын негізгі
шарттар
2.2. Кіші мектеп жасындағы балалардың оқу іс-әрекетінің психологиялық
ерекшеліктері11
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру
жүйелерінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар,
ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға
және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар
жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді шыңдау кез –
келген дағдарыстан шығу делінген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп
ұжымының, әр мұғалімнің ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта
құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-
қатынасты өтеу қажеттігі туындайды. Сондықтан да әр мектеп ұжымы өз
іс-әрекетінде қажетті өзгерістерді, әртүрлі тәжірибелер жөніндегі
мағұлматтарды, жаңа әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс
пайдалана білуі керек. Еліміздің экономикалық, саяси-мәдени дамуына
үлес қосатын, әлеуметтік өркениетке көтерілетін, парасатты, денсаулығы
мықты азаматын тәрбиелеу – ұстаздар қауымының, мектеп ұжымының бүгінгі
таңдағы мерейлі міндеті.
Оқу іс-әрекеттің дамуы үшін оқушы бойында міндетті түрде
талаптың болуы шарт. Талап, құлшыныс болмаған жерде оқу іс-әрекеті
дами алмайды. Талап әдетте көру және есту анализаторларынан, сондай
– ақ нерв жүйелерінің типологиялық қасиеттерінен құралады. 1- 2-ші
сигнал жүйелерінің арақатынастары мен даму деңгейін де талапқа
жатқызуға болады. 1- ші сигналдық жүйеге - түйсік, қабылдау, елес,
ал 2- ге шындықтың ұғым болып қалыптасуы жатады.
Психологтардың пайымдауынша, іс-әрекетсіз ұстаз болғанымен іс-
әрекетсіз шәкірт болмайтын тәрізді. Бұл пікірді орыстың заңғар
жазушысы, ойшыл Л.Толстойдың мына даналық сөзі де тереңдете
түскендей. Ол барлық мүмкіндіктер балалардың бойында, деп жазған.
Сол үшін ашылмай бұйығы жатқан мол мүмкіндіктерді дер кезінде
ашып, дұрыс жолға бағыттай білу керек. Сайып келгенде, бұл
бәрімізден де аса үлкен жауапкершілікті, сезімталдылықты,
ыждағаттылықты талап етері сөзсіз.
Оқу іс-әрекетімен мінез-құлық арасындағы өзара байланысты ескеру
де өте маңызды. Сондықтан ең бастысы оқу іс-әрекеті жоғары болуы
үшін ақыл – ой деңгейі де биік болуға тиісті. Бала интеллектуалдылығы
биіктеген сайын мінез-құлықтың дамуы да жоғарылай түспек.
Адам әрекетінің барлығы бір мақсатқа, бір мүддеге саналы түрде
бағытталып отыратыны анық. Еңбек ерекетінде немесе оқу әрекетінде болсын
адам алдына бір мақсат қойып содан бір нәтиже шығаруға ұмтылады.
Осындай мақсаттардың бірінде адамның оқу іс - әрекетін алуға болады.
Оқу іс - әрекеті барысында адамның жеке дара қасиеті жетекші орынға ие.
Соның ішінде адамның күрделі жеке даралығы – мінез – құлығы.
Бастауыш сынып оқушыларында оқу – тәрбие процесін ұйымдастыруда мінез
бітістерінің комплекстері өз әсерін тигізеді.

Негізгі бөлім
2.1. Оқу іс – әрекеті барысында мінез – құлықты қалыптастыратын негізгі
шарттар
Бастауыш мектептің негізгі міндеті – баланың бастапқы тұлғалық
қалыптасуын қамтамасыз ету, оның қабілеттерін айқындау және дамыту болып
отыр.
Өсіп дамып бала бойында алуан түрлі қасиеттер байқалады. Осы бір көп
сырлы қасиеттердің жағымды, жағымсыз жақтарымен елеусіз мінез көріністері
де бала бойында болады. Бала мінезінің жағымды жақтарына қайырымдылық,
инабаттылық, сыйлаушылық, шынайы адалдық, жақсы – жаманды айыра білушілік,
алдағы өмір жолына ұмтылушылық жатса, ал нашар мінез көріністеріне
тұрақсыздық, өтірік айтушылық, өзімшілдік, беймазалық, ұшқалақтық сияқты
қасиеттер жатады. Бала бойында назар салып бақылағанда байқалатын
қасиеттерге: өзін - өзі сын көзбен қарап, мінездегі кемшіліктерді сезіну,
әділетті, әділетсіздікті аңғаруы ойлаған мақсатын орындап шығу үшін шыдамы
мен іскерлігі жатады. Егер бала мінезіндегі көріністер өмірімен сабақтасып,
тәрбиемен ұштасса, бала қайырымды, байсалды, бір сөзді, батыл жүректі,
табанды болып ер жетеді. Ал, бала бойында ынжық мінез қалыптасса, онда
сылбырлық, жалқаулық, күйгелектік, қорқақтық, мылжыңдық мінездер пайда
болады. Бала өскен сайын көп көріп, естіп білуге ұмтылады. Өз ойын айту,
басқалармен достасу, пікірлесу сияқты мінез – құлық қалыптасады. Баланың
дамып, нықталып келе жатқан мінезін дұрыс жолға сала білудің маңызы зор.
Бала мінезін тәрбиелеудің сан қырлы жолдары бар. Психологиялық –
педагогикалық әдебиеттерге жүгінсек, тәрбиелеудің негізгі екі арнадан
тұратынын көреміз: Біріншісі – бала көзін жеткізу, екіншісі – жақсы әдет –
ғұрыпқа дағдыландыру. Осы екі жолды қатар бір – бірінен ажыратпай
байланыстыра жүргізсе, бала мінезі саналылық жолға бағытталады.
Оқушының мінез – құлқын қалыптастыратын негізгі шарттар:
1. Оқушының тәртібін сабақ үстінде және сабақтан тыс кезеңде бақылау.
2. Оқушының қызметін талдау. (Әр пән бойынша дәптерлерін, бақылау
жұмыстарын, шығармаларын т.б)
3. Оқушыдан оны не қызықтырады және жақсы көретін сабақтары жөнінде
әңгімелесу.
4. Достары жөнінде әңгіме жүргізу.
5. Оқушы жөнінде достарымен, ата – анасымен әңгіме жүргізу.
6. Бала мектепке үлкен қызығушылықпен келеді, ең негізгі шарт бала
бойындағы қызығушылықты жоғалтып алмау.
7. Бала бойындағы қиындықтарды дер кезінде анықтап, түзету жұмыстарын
жүргізу.
8. Оқушыларды қанағаттандыратын эмоционалдық жағымды өзара қарым –
қатынас жүйелерін (құрбыларымен, мұғалімдермен, ата - аналарымен)
қалыптастыру.
9. Бастауыш сынып оқушыларында өткізілетін оқу тәрбие жұмыстарын
педагогикалық дифференциациалау.
10 Сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолын жеткізу (үйірме,
секциялар).
Қозғап отырған мәселеміз оқушылардың жеке басының қасиеттерін зерттеу
болғандықтан, онымен жүргізілетін жұмыстардың әдіс – тәсілдеріне
тоқталайық. Бала бойындағы бір күн байқалмаған қасиет екінші күні байқалып
отырады. Сондықтан оқушыларға арналған күнделік жүргізу керек деп ойлаймыз.
Онда жыл бойы әр бала туралы мәлімет жазылып отырады. Ол әрі қысқа, нақты
жазылады. Оқу жылы соңында Мен қандай оқушымын деген тақырыпта тәрбие
сағатын өткізіп, жазылған психологиялық күнделікпен оқушыны таныстырамыз.
Әр оқушының мінез – құлқына талдау жасап, сенің бойыңда мынандай жақсы
қасиеттер бар. Сол үшін сені жұрттың бәрі ұнатады, сенің бойыңда мынандай
жағымсыз қасиеттер бар деп, оның зиянды екенін түсіндіріп отыру керек.
Әрбір оқушының жеке басын тәрбиелеудің стратегиясын білу үшін сынып
жетекшісі тек қана оның күшті және әлсіз жақтарын біліп қоймай, сонымен
қатар оның оқитын, тұратын жерін және қарым – қатынас жасайтын жақтарын
білу қажет. Ол үшін әртүрлі әдіс – тәсілдер арқылы ата – аналармен тығыз
байланыста болуы керек: әңгімелесу, ата – аналар жиналысы, анкеталық
сұрақтар қою ата – аналардың психологиялық, педагогикалық білімдерінің
деңгейімен танысу. Оқушының әрі қарай жетілуінің бағдарламасын құрмастан
бұрын, мұғалім оған әртүрлі әдіс – тәсілдер арқылы өзіндік бақылау және
өзіндік талдау жасауға көмектеседі. Бұл мақсаттарда мына тақырыптарға
әңгіме жүргізуге болады: Сіз қарым – қатынас жасай аласыз ба?,
Жалқаулықпен қалай күресуге болады?, өнегелік тақырыптағы диспут,
дискуссиялар: Мен кіммін?, Мен қандаймын?, Мені түсіну үшін не істеу
керек?, Өзіңді таны және жетілдір! тағы басқалар.
Оқу іс-әрекеті арқылы шығармашылық мінез-құлықты қалыптастыру бір
жағынан оқу үрдісіне қызмет етсе, екінші жағынан тәрбиелік ықпал жасауды
күшейтеді.
Бастауыш сыныптағы жұмыс мазмұны әр түрлі іскерліктерді, дағдыларды
жетілдіруге бағытталады. Олар оқу дағдыларын жетілдіреді, өзіндік жұмыс
ұйымдастыруда ізденімпаздығын, дербестігін, танымдық біліктерін мінез-
құлқын дамыту, этикалық нормаларды сақтау іскерлігін меңгереді. Бастауыш
сыныптағы жұмыстардың іс жүзіндік жағы басым болғандықтан, олардың мазмұнын
оқушылардың шығармашылық іс -әрекеті бағыты жағынан қарастарып, соған
орайластырған жөн.
Ол үшін бастауыш сыныптағы жұмыстарды ұйымдастырудың ең тиімді деген
әдістерін іріктеп алудың маңызы зор.
Бастауыш сыныпта жүргізілетін жұмыстар пәннің негіздерін оқушыларға
үйретіп қана қоймайды, сонымен қатар болашақ жастарды өмірге әзірлеп,
мамандықты еркін таңдай білуіне көп септігін тигізеді. Мұнын өзі жеке
мемлекет болып, білім берудің жүйесіне жаппай бетбұрыс жасалып жатқан
қазіргі шақта жаңа мазмұнға ие болып отыр.
Бір қатар мектептер бастауыш сыныптағы жұмыстарды оқушылардың
көпшілігі қатысатын, атап айтқанда, кештер, “ойлан – тап ”ойындарын
өткізумен ғана шектелмейді. Оның өзінде оқушылардың өз бетінше жұмыс
істеуіне, жеке белсенділіктерімен шығармашылығын, мінез-құлқын дамытып
отыруына жете көңіл бөлінеді.
Соңғы кездерде бастауыш сыныптағы жұмыстарды қызықты етіп жүргізуде
пән апталығы, танымдық сөз жұмбақтар, ойындар, жарыс кештері, т.б. көптеген
білім беретін материалдар кең түрде қолданыла бастағанына қарамастан,
оларды қызықты етіп ұйымдастыру жағы жетіспейді. Бұл салада да оқушылар
шығармашылығы аз пайдаланылады. Әсіресе, оқушыларды жаппай қатыстыратын
басты жұмыстар: мектепшілік пәндік олимпиадалар, өндірістік мәні бар таным
жорықтар, оқушылар білімін тексеруге арналған алғырлар, тапқыштар жарыс
кештері сирек өткізіледі. Кейбір ұстаздар осы саладағы өздері өткізген
үлгілі жұмыстарының нәтижесін басқаларға ұсынуға мән бермейді.
Бастауыш сыныптағы жұмыстар белгілі бір мақсатқа сай жүйелі де
нәтижелі болуы керек. Оқу –тәрбие барысында сабақ пен тыс жұмыстардың өзара
байланыстылығын жетілдіру, мұнымен бірге оқушылардың білімге, жеке пәнге
деген құштарлығын дамыту, сондай – ақ оларды қоғамдық пайдалы еңбекке
неғұрлым еңбекке қатыстырып , белгілі кәсіптік мамандықты игеруге әзірлеу
– мұғалімдердің негізі міндеті. Сондай – ақ мұғалімнің оқу материалын
түсінікті етіп әсерлі баяндауы, тәжірибелерді шеберлікпен көрнекі көрсетіп,
сабаққа танымдық ойын қисындарын еңгізіп отыру оқушылардың пәнге деген
қызығуын арттырып, қиялын қозғауға, мінез-құлқын қалыптастыруға әсер етеді.
Мұғалім бастауыш сыныптағы жұмыстарды жеке оқушыға ғана әсер ететіндей
емес, көпшілік оқушыларды қызықтыратындай етіп ұйымдастыруы тиіс.
Оқушылардың пәнге деген ықыласы артып, қызыға бастаса, онда пәнді
меңгеруге деген құштарлық тереңдей түседі. Қазіргі кезеңде сабақтың мазмұны
мен оны түсіндірудің негізгі әдістері оқушылардың өз беттерінше танымдық
іс - әрекеттерін дамытатындай, әрбір нақты материалды жүйелі меңгеретіндей
етіп құрылғаны жөн. Осы мәселелердің бәрі оқушылардың жеке жасы мен жеке
басының дара ерекшеліктері мінез-құлқын білуді қажет етеді.
Бастауыш сыныптағы жұмыстар оқушылардың пәндік білімін дамытып қана
қоймайды, оларды жан – жақты тәрбиелеудінде міндеттерін шешеді. Әрбір
оқушы өзінің еріктілігімен қатар өз бетінше жеке дара жұмыс істейтінін де,
ұжым алдындағы жауапкершілігінде жақсы сезінуі керек.
Оқушылардың пәнге қызығуын оқу бағдарламасы шеңберінде қанағаттандыру
мүмкін емес, сондықтан да сыныптан тыс әр түрлі жұмыстар жүргізіледі.
Мұндай жұмыстар білім сапасын арттыруға септігін тигізеді. Бұдан шығатын
қорытынды, яғни сыныптағы жүргізілетін пәндік жұмыстардың негізгі мақсаты
– оқушылардың қоғамдық және шығармашылық белсенділігін, іс-әрекетін
көтермелеу болып табылады.
Оқушыларды оқу іс-әрекеті барысында мінез-құлқын қалыптастырудың
психологиялық және педагогикалық шарттарының бірі: оқу - тәрбие үрдісінде
жеке тұлғалық қасиеттері – бағдарлық оқыту, мұғалім мен оқушының өзара
қарым – қатынасындағы ынтымақтастықтың болуы, апталық жобалар, пәндік
үйірмелер, факультатив сабақтарының маңызы зор.
Осындай формада жүргізілген жұмыстар арқылы оқушылар өздерінің әртүрлі
іс-әрекетті танымдық және шығармашылық сұраныстарын қанағаттандыра алады,
мектеп олимпиадалары мен байқауларға, көркемөнер және техникалық
көрмелерге белсене араласады, бұл мектеп ішіндегі оқушылардың арасынан
дарынды балалардың шығуына ықпал етеді.
2.2. Кіші мектеп жасындағы балалардың оқу іс-әрекетінің психологиялық
ерекшеліктері
Оқу іс - әрекеті барысында мінез – құлықтың қалыптасуын анықтау
экспериментінің нәтижелері жоғарғыдай мәліметтер көрсетті. Анықтау
барысында көрінген нәтижелердің қателіктері мен бұрыстылығын дұрыс
реттілікке келтіріп, дамыту мақстаында мінез – құлықты қалыптастыру және
түзету жұмыстары қарастырылады. Демек, зерттеу жұмысының қалыптастыру
эксперимент бөлімі осыдан басталады. Эксперименттің жүргізілу барысына
мазмұндама беруден бұрын, коррекциялық және дамытушы жұмыстардың мәні мен
мақсат – міндеттеріне тоқталып өтелік.
Оқушылармен психокоррекциялық жұмыс психологиялық түрде дұрыс дамыған
балаларға да, сонымен қатар оқу барысында, мінез – құлқында қандай да бір
күрделі психологиялық мәселелері байқалатын балаларға да бағытталына алады.
Алғашқы жағдайда дамытушы жұмыстың басым қолданылуы, ол екінші жағдайда –
түзету (коррекциялық) жұмысының орындалуы жоспарланады. Толық әрі жан –
жақты ұйымдастырылған түзетуші – дамытушы жұмыстың негізгі принципі –
оқушыға ықпал етудің тұтастығы болып табылады.
Түзетүші және дамытушы жұмыстардың ұйымдастырылуы белгілі – бір
талаптарға сәйкес келуі қажет. Оның ең алғашқысы – бұл жұмысқа баланың өз
еркімен қатысу мәселесі. Ал бастауыш сынып және 5 – 6 сынып оқушылары
болса, әрине ата – аналарының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.