Сәулет өнеріндегі модерн стилі
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Архитектурадағы модерн стилі
Орындаған
Тексерген:
Орал, 2016
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Модерн стилі және оның тарихы
1.1 Даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Модерн стильдегі архитектура ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.3 Ар деко стиліндегі интерьер түрлерінің ерекше сәндігін талдау ... ... ... ...16
2. Архитектурадағы модерн стилі
2.1 Ортаны ұйымдастыру тұжырымдамасы - XIX ғ. екінші жартысындағы стилизация, эклектика және модерн - үшеуінің бір уақытта өмір сүруі ... ... .19
2.2 Сәулет өнеріндегі модерн стилінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.3 Сәулет өнеріндегі модерн стилі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Архитектура, сәулет өнері - құрылысты жобалау, салу, оған көркемдік бейне беру өнері. Архитектура латынша archіtectura, ал грекше аrchіtekton, яғни құрылысшы деген мағынаны білдіреді. Архитектура туындылары адамның күнбе-күнгі тіршілік ортасын қалыптастырады. Олар: әр түрлі қажеттіліктерді атқаруға арналған және адамның эстетикалық талғамына жауап бере алатындай болып салынған тұрғын үйлер, қоғамдық ғимараттар, өнеркәсіптік кешендер. Сәулет өнері - техниканың, ғылымның және өнердің тоғысқан жері. Адамзат баласы көне заманнан бастап құрылыспен айналысқан. Адамдар неолит кезінде үйді ағаштан, қамыстан, талдан және балшықтан салды. Су айдынында, қағылған қазықтың үстіне тұрғызылған үйлер де болған. Біздің заманымыздан бұрынғы 2-мыңжылдықтың ортасында ірі тастардан қаланған монументті құрылыстар: кромлехтер, менгирлер мен дольмендер пайда болды. Менгирлер тігінен қойылған биік тастар тізбегінен тұрады. Дольмен - қатар қойылған екі тастың үсті үшінші таспен жабылып, біріне-бірі жалғасып келетін дәліз іспеттес. Ал шеңбер жасап, төбелері жабылған тас құрылыстарды кромлех дейді. Ніл, Евфрат, Тигр, Үнді, Ганга, Чанзен өзендерінің сағаларында көне заманда Мысыр, Месопотамия, Үндістан және Қытай сияқты ірі мемлекеттер пайда болып, ғаламат сәулет туындылары дүниеге келді. Мардук атты құдайға арналған Вавилон мұнарасы іргетасы 250 м биік тұғырға орнатылды. Анығында бұл жеті қабатты, ұшар басына қарай баспалдақтап жіңішкере беретін зиккурат еді. Месопотамияда ежелгі заманның өзінде-ақ біздің заманымыздан бұрынғы 5000 - 1800 ж. каналдар, су қоймалары, акведуктар, көпірлер мен бекіністер салынды. Тигр мен Евфратты қосқан ұзындығы 400 км каналды техникалық зор жетістік деп айтуға болды.
Модерн[1] , модерн стилі (фр. moderne - ең жаңа, қазіргі) - XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында Еуропа және Америка елдері өнерінде орын алған стильдік ағым.
Модерн Бельгия, Ұлыбритания мен АҚШ-та - "жаңа өнер", Германияда - "югенд-стиль", Австрияда - "сецессион стилі", Италияда "либерти стилі", Испанияда - "модернизм" деген атпен белгілі.
Ол символизм мен эстетизм идеяларын, Ф.Ницшенің "өмір философиясын" дамытты.
Модерн өкілдерінің (У. Морристің социалдық утопиясына сүйенген бельгиялық археологиялық әрі дизайнер Х.К. ван де Велде) пікірлеріне қарағанда ол қоғам құруға ықпал жасарлық жаңа өмір стилі, адам баласына эстетикалық ләззат алар орта мен тұрмыс жағдайын туғызу, байырғы дәстүрден бөлек, қазіргі конструкцияларды пайдалану арқылы өнерге жаңа жол салу болып табылады.
Модерн сәулеті (ар-нуво сәулеті) - Сәулет ситлі, суретшілік бағыттағы 1890 -1910жж. Еуропада кең таралған. Жаңа материал (металл, әйнек) қолданысы, Табиғи сызықтардың пайдаланылуы модерн сәулетін ерекшелейді.
Басқа стилдердегідей модерн стилін бір уақытта эстетикалық тұрғыда, және функционалды ғимараттарды жаратуға деген құштарлық өзгешелейді. Тианақты ойластырылған экстерьер мен қатар интерьерге де көңіл бөлінеді. Барлық құрылымдық элементтер: баспалар, есіктер, треулер, лоджиялар- өңделген.
Зерттеу мақсаты: архитектурадағы модерн стилі туралы мағлұмат беру. Модерн стилінің ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу міндеттері:
oo архитектура өнері туралы түсінік беру;
oo архитектурадағы модерн стиілінің даму тарихына шолу жасау;
oo модерн стилінің ерекшеліктеріне сипаттама беру.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Модерн стилі және оның тарихы
1.1 Даму тарихы
Біздің заманымыздан бұрынғы 2700 - 2200 ж. салынған Мысыр пирамидалары мен ғибадатханалары зерттеушілер мен мамандарды әлі күнге дейін таңдандырып келеді. Месопотамияда ғимараттар балшықтан, күйдірілген кірпішпен салынып, сырты қапталып отырса, Мысырда олар сом тастан қаланды. Біздің заманымыздан бұрынғы 2200 - 1500 ж. Фивы қаласы астана болған тұста, жартасқа жартылай үңгіп салынған ғимараттар пайда болды. Жаңа патшалық (біздің заманымыздан бұрынғы 1500 - 1100) кезінде Карнак пен Луксордағы ғибадатхана кешендері салынды. Мысырдағы ең үлкен Карнак ғибадатханасы перғауын Сети І тұсында тұрғызылған.
Сәулет өнерінің дамуына зор үлес қосқан, елдің бірі - Грекия. Көне грек архитектурасының ең күшті дамыған кезі - біздің заманымыздан бұрынғы 5 ғасырдағы Периклдың билік құрған тұсы. Алдымен, Афина қаласының ең биік жеріндегі жартасқа ауданы 300Ч130 м жерге Акрополь салынды. Ортасында сәулетшілер Иктин мен Калликрат Парфенон ғибадатханасын ұзындығы 70 м, ені 31 м (біздің заманымыздан бұрынғы 448 - 438) тұрғызды. Ғимарат шатырын биіктігі он метрге жуық, 136 (периметріне қойылған) бағана ұстап тұрды. Ішіне Фидий жасаған Афина мүсіні орнатылды. Грек сәулетшілерінің дүниежүзілік архитектураға қосқан бір жаңалығы - архитектуралық ордерлер жүйесі. Ордерлік жүйе бірнеше құрамдас бөліктен тұрады және олардың өзара орналасу тәртібі бар. Ең басты белгісі - бағана, олардың ұшар басы капитель деп аталады. Бағаналар - антаблементті (арқалықты) көтеріп тұрады. Ордерлік жүйенің үш негізгі түрі болған: дори, ионика және коринф ордерлері. Рим сәулет өнері дамудың үш кезеңінен өтті: патшалық дәуір (біздің заманымыздан бұрынғы 8 - 6 ғасырлар); республика кезеңі (біздің заманымыздан бұрынғы 5 - 1 ғасырлар) және императорлық дәуір (біздің заманымыздан бұрынғы1 ғасыр - біздің заманымыздың 5 ғасыры). Римнің дүрілдеп тұрған кезінде туған құрылыс - Пантеон, құдайлар құрметіне орнатылған ғимарат. Оны сәулетші Аполлодор Дамасский 118 - 125 ж. салған. Диаметрі 43 м. дөңгелек қабырға тұңғыш рет күмбезбен жабылды. Кірпіш аралас бетон қабырға алтын түсті сарғылт мәрмәрмен қапталды. Пантеонның диаметрі мен биіктігі бірдей - 43,5 м. Жарық жоғарыдан диаметрі 9 м тесіктен түсіп тұрады. Римнің таңқаларлық құрлыстарының бірі - 80 мың адам сиятын Колизей амфитеатры, онда ордерлер жүйесі қолданылды. Термы моншалар кешені салынды. Каракаллы моншасына үш мың адам бірден кіре алған. Римдіктер тамаша тас жолдар, су құбырларын, акведуктар және көпірлерді сала білді. Еуропа елдерінде бес түрлі архитектуралық стиль бірінен соң бірі орын алмастырды. Олар: роман стилі, готика, ренессанс, барокко, классицизм. Роман стилінің дамуына Франция көп ықпал етті. Мұның басты ерекшелігі - қабырғалары сом соғылған бітеу, салмақты болып келеді. Терезелері енсіз, тар, бекініске ұқсайды. Готика стилінің ерекшелігі - құрылыс композициясы жоғары созылып, салмақ көтеретін құрылыс қаңқасы күрделі болып келеді, терезелері сүйір етіп ойылады, күмбезі қиық болып келеді де қырлары бүріледі. Қиық күмбездің арқасында салмақ құрылыс қаңқасына түседі. Сырттағы тіреулер арқылы қабырғаға түсетін салмақ азаяды. Готиканың алғашқы туындысы Париждегі Нотр-Дам соборы (12 ғасырдың 2-жартысы - 13 ғасырдың басы). Бір келгенде 9 мың адам сияды. Әрбір тетігінде готикаға тән ерекшеліктер сақталған. Готиканың гүлденген шағы - 13 ғасыр. 100 жыл бойы салынған Реймс соборы (1212 - 1311) соның дәлелі. Собордың бір де бос жері жоқ, бәріне мүсіндер қойылған. Терезелердегі түрлі-түсті витраждар көздің жауын алады. Ренессанс стилі 15 ғасырда Италияда пайда болды, оны ежелгі дәуір өнерінің қайта жаңғыруы деп қарауға болады. Ренессанс, яғни Қайта өркендеу дәуірінде архитектураның алатын орны ерекше болды. Бұнда құрылыс тым биіктетілмей айнала кеңістікке бауыр жазды. Ренессанс архитектурасы ежелгі дәуір архитектурасынан ордерлік жүйені ғана алған.
Еуропа елдерінде 17 ғасыр мен 18 ғасырдың 1-жартысына дейін дамыған барокко стилінің басты ерекшелігі сәулеттік туынды тіп-тік, тақтадай жазық болмайды, оның әр қыры мүсіндік, болмаса әшекейлі әлеміштермен өрнектеледі, сәулетші мүсінші сияқты кең тыныспен, қиялға еркін беріліп жұмыс істейді. Еуропа елдерінде 17 - 19 ғасырларда классицизм стилі дамыды. Бұл бағыт, ежелгі дәуір архитектурасы мен ренессанстық архитектураның композициялық әдістері мен түрлерін жетілдіруден туған. Шығыс архитектурасының тарихы біздің заманымыздан бұрынғы мыңыншы жылдардан басталады. Үндістанда мінажат үйлерінің сәулетті нұсқалары: ступалар, үңгір-ғибадатханалар және жер үсті ғимараттары салынды, зәулім сарай кешендері пайда болды. Үнді архитектурасы композициясының байлығымен, түрінің әсемдігімен және мүсіндік бейнелердің әсерлілігімен көз тартады. Олар: біздің заманымыздан бұрынғы 1000 ж. салынған Каджураходағы, 14 ғасырда салынған Танджордағы ғибадатханалар. Қытай архитектурасының басты ерекшелігі өз елінің сенім-нанымынан туып, тұрмыс-тіршілігіне және табиғатына сай келеді. Жалған монументалшылдық пен бос әлеміштер кездеспейді. Әр тетік лайықты орнында тұрады, бар нәрсенің қолданыс табуы ақылға сыйымды. Әлемге әйгілі Ұлы Қытай қорғаны біздің заманымыздан бұрынғы 3 ғасырда салынған, Цзяюйганьнан (Ганьсу провинциясы) Ляодун шығанағына дейін созылған. Ежелгі Жапония архитектурасының жетістіктері ғибадатхана кешендерімен байланысты. Атап айтқанда олар: Нарадағы (көне астана) Хорюдзи (7 ғасыр), Якусидзи (7 - 8 ғасырлар), Удзидегі Бедоин (11 ғасыр), Киото қаласының түбіндегі Дзиседзи (15 ғасыр) ғибадатханалары. Бұл көне құрылыстардың кейбір композициялық құрылымы 14 - 18 ғасырларда өз жалғасын тапты. 19 ғасырдың 2-жартысынан бастап, 20 ғасырдың басында әлемде өндірістің жаңа түрлерінің пайда болуына байланысты фабрикалар, зауыттар, электр стансалары, вокзалдар, аңғарлар, гараждар, элеваторлар салынды және банктер, биржалар, фирмалар жұмыс істей бастады. Қалаларда көп қабатты үйлер бой көтерді, театрлар, музейлер, ауруханалар, ғылым және оқу ғимараттары салынды. Құрылыс техникасының дамуына байланысты бұл кезеңде металл, әйнек, темір-бетон кеңінен пайдаланылды. Үлкен кеңістіктерді жаба алатын, зәулім үйлер тұрғызуға мүмкіндік беретін жаңа жүйелер мен тәсілдер туды (ірі блокты, ірі панельді қабырғалар, тақия-күмбездер, ванттық құрастырмалар, т.б.). Инженер Александр Эйфель металдан 1889 ж. биіктігі 312 м Эйфель мұнарасын орнатты. Америкада көп қабатты зәулім үйлер пайда болды. Алғашқы биік үй 1880 ж. салынды. 55 қабат Булворт-билдинг 1913 ж., 77 қабат Крайслер - Билдинг 1932 ж. салынып бітті. 30-жылдардағы ең биік (380 м) 102 қабат Эмпайр стейт билдинг ұзақ уақыт биіктігі жағынан 1-орында тұрды. 1971 - 73 ж. Нью-Йоркте архитектор Минору Ямасакидің жобасы бойынша Халықаралық сауда орталығының призма тектес екі үйі іске қосылды (биіктігі 412 м, 110 қабат). Қазіргі әлемдегі ең биік ғимарат - Сирс-Орбак Чикагода, биіктігі 442 м, 109 қабат. Дүние жүзі архитектурасының дамуында көптеген бағыт болды: конструктивизм, функционализм, метаболизм, модерн, халықаралық стиль, органикалық архитектура, рационализм. 20 ғасыр архитектурасының дамуына зор үлес қосқан Огюст Перре бірінші болып қаңқалық құрылымдарды, темір-бетонды қолданды, құрылысқа стандарттауды және өнеркәсіптік әдістерді кіргізді. Италия инженері әрі архитектор Пьер Нерви армоцементті ойлап тауып, темір-бетонды тиімді және көркемдік тапқырлықпен пайдаланды. Ол Римде Спорт сарайын, Флоренцияда еңселі биік стадионды салды. Функционализмнің негізін қалаушылар Вальтер Гропиус пен Мис ван дер Роэ Баухауз көркем құрылыс мектебін басқарды, архитектуралық формалардың қалыптасу заңдылығын зерттеді. Америка архитекторы Франк Райт органикалық архитектураның (Пенсильваниядағы Су үстіндегі үй, Нью-Йорктегі Гуггенхейм музейі) негізін қалады. Француз Ле Корбюзьенің архитектура тарихында алатын орны өте зор (Роншандағы капелла, Марселдегі тұрғын-үй, Чандигархтың жобасы, ондағы тұрғын және қоғамдық үйлер). Жапон сәулетшісі Кэндзо Тангэ жас кезінде Ле Корбюзьенің әсерінде болған, кейін өз жолын, шеберлік арнасын тапты. Оның Олимпиялық спорт кешені Йойоги 22 мың адам сиятын стадионнан, төрт мың адамдық жабық спорт залынан тұрады. Бұл спорт кешені мүсіндік сұлулығымен, батыл инженер-конструкторлық шешімімен, көлемінің динамикасымен ерекше көзге түседі. Тарихшыларымыздың айтуынша қазіргі уақытта Қазақстан жерінде 600-ден астам неолит және энеолит дәуірінің ескерткіштері мәлім. Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай - бұлақ, өзен, көл, үңгір тұрағы деп төрт түрге бөлінеді. Орталық Қазақстанда да кромлехтер, менгирлер, дольмендер болған. Бұлардың қойылу ретінде де Мысырдағы, Орталық Америкадағы құрылыстар сияқты астрономиялық заңдылықтар ескерілгендігі, сол кездегі діни-нанымдарға орай салынғандығы байқалады. Қазақстан жерінде біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдықта тиграхауда сақтары тайпаларының үлкен тобы қоныстанған. Олар Қазақстан жерінің оңтүстік-шығысы мен оңтүстігін толық игерген. Сырдария, Іле, Талас, Лепсі, Есік, Шелек, Шарын, Кеген өзендері аңғарларында көптеген үлкенді-кішілі обалар шоғырланған. Биіктігі 20 м-ге дейін жететін патша обалары Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанда өте көп. Біздің заманымыздан бұрынғы 5 ғасырға жататын Бесшатыр қорымынан (сақ пирамидаларынан) бөренелерден тұрғызылылып, жақсы сақталған ірі құрылыстар табылды. Бұлар Орта Азия мен Қазақстанда ағаштан салынған сәулет өнерінің ең ежелгі бірегей ескерткіштері болып табылады. Бесшатыр қорымы Іле өзенінің оң жағасында. Ол 31 обадан тұрады, олардың 21-і таспен, ал 10-ы қиыршық таспен және топырақпен жабылған. Үлкен обалардың диаметрі 45 м-ден 105 м-ге, биіктігі 6 м-ден 18 м-ге дейін жетеді. Алтын адам табылған Есік обасы үлкен қорымның оңтүстік шетінде орналасқан. Біздің заманымыздың 6 - 7 ғасырларында керуен жолының үстінде, Қазақстан жерінде Тараз, Құлан, Сайрам (Исфиджаб) Отырар, Сығанақ, Құмкент, Созақ, Алмалық сияқты ірі қалалар, Ақыртас, Баба Ата, Ақсүмбе сияқты қорған-бекіністер болған. Оңтүстік қалалары бекініс, шаһристан, рабаттан тұрған, су құбырлары болған. Торғай, Жыланшық, Кеңгір, Жезді, Сарысу өзендері бойынан 10 - 11 ғасырларда өмір сүрген алпысқа жуық қалашық орындары анықталды. Бабаджа хатун күмбезі, Айша Бибі мазары, Жұбан ана күмбезі, сәулет өнерінің күрт дамығанын көрсетеді. Қарахан әулеті тұсында Алаша хан күмбезі, Жошы хан күмбезі, Аяққамыр күмбезі, Қожа Ахмет Иасауи кесенесі 10 - 14 ғасырлардағы Қазақстандағы сәулет өнерінің жоғары деңгейін танытады.
1910 жылдардағы неоклассиктер орыс сәулет өнері классиктері архитектураның негізгі принциптеріне ден қойғанмен (И.А. Фомин, И.В. Жолтовский, В.А. Щуко, т.б.) осы кезеңде классикалық мотивтерді стильдендіруді мақұлдаған орыс "модернінің" өкілдері (Ф.О. Шехтель, Ф.И. Лидваль, т.б.) шықты. Неоклассицизм 20 ғасырдың 10 - 20-жылдарында АҚШ пен Ұлыбританияда негізінен ресми архитектурадан (Вашингтондағы Л.Линкольн ескерткіші) көрініс тапты. 50-жылдардың ақырында АҚШ архитектурасынан (Нью-Йорктегі Линкольн-сентер) елеулі орын алды.
Неоклассицизм принциптері ішінара 30-жылдардың 2-жартысы мен 50-жылдардың бас кезіндегі ТМД елдері сәулет өнерінен де бой көрсетті. Бейнелеу өнерінде " Неоклассицизм " термині әр түрлі ағымдарға байланысты қолданылды. Онда классикалық образдардың ішкі үндестігіне өмір мен өнердегі идеялық және стильдік шарпылыстар қарсы қойылды. 20 ғасырдың басында импрессионизмге қарсы бағытталған ағымдардың бірі ретінде кең қанат жайды. Ол көне дүние өнері мен ішінара Қайта өркендеу дәуірі өнерін және классицизмді, кейіннен "модерн" стилін де қамтыды. АҚШ-та регионализм, Италияда "метафизикалық кескіндеме", Францияда П.Пикассоның "неоэнгризмі" сынды Неоклассицизмге қатысты ағымдар туындады.
Габричевскийге қарсы П.А. Флоренскийдің (оккульттік-мистикалық метафизика) маңыздылық орталығы болып табылатын эстетикалық ой-өрісі шыққан. Олар, әдетте, декларативті-клерикальды және антиөрлеу пафоспен ерекшеленеді.
Модерн стилінде жұмыс атқарған алғашқы сәулетшілердің бірі белгиялық Виктор Орта. Өз жобаларында ол жаңа материалдарды темір, әйнек қолданған. Темірден салынған тіреуіш құрылымдарға ол өзгеше пішін берген.Баспалардың периласы, шамдар, төбеден салбырап тұратын аспалы шамдар, тіпті есік тұтқалары - барлығы тианақты бір стилде жобаланады. Францияда модерн бағытын Эктор Гимар дамытты, соның ішінде Париж метросының кіреберіс павильонын жасаған.
Сәулет жөнінде классикалық ойдан Антонио Гауди әрірек кетті. Оның туындыларының қоршаған ортамен үйлесімі соншалық, табиғат бөлшегі секілді.
Алғаш рет Белгияда пайда болып, бұл стиль Германияда югендстиль аталды, Австрияда ол сецессион деген атау алды, ал Францияда - Арнуво . Сецессион термині XIX ғасыр. Еуропада пайда болған суретші, сәулетшілердің бірігу сецессиясынан пайда болған. Ең бірінші бұндай сецессия Мюнхенде 1892 ж пайда болды (АҚШ). Франц фон Штук, Вильгельм Трюднер және Фриц фон Юденің бастауымен. 1893ж Берлиндік сецессия құрылды, 1894ж Веналық (Австрия астанасы) ең әйгілісі.
Модерн сәулеті әр қилы. Бұл стиль өзіне бүкіл алдыңғы стилдердің элементтерін жинақтады. Модерн стиліндегі ғимараттар мавритандық сарайларды да, бекіністерді де және зауыт корпустарында еске түсіреді. Бірақ алдыңғы эклептизмға қарағанда, оның афторлары Ренессанс пен Барокко формаларын көшіруден бастартқан.
XIX ғасырдың аяғында Чикагода Луис Салливен, Амстердамда Генрих Петрус Берлаге , Белгияда Анри ван де Велде және Венада Отто Вантер бір мезетте ескішілікке қарсы өз талаптарын қойды. Бұл қарсылық ескерусіз қалмады.
Стиль уақыт ағымында дамып отырды.
1. Неоромантизм - романдық стиль,готика, ренесанс және басқа стилдер әлементері пайдаланылады. Мысалға - Санк Петербургтегі француздық елшіліктің котоликтік соборы (Л.Н. Бенуа және М.М. Перетятковия) романдық ситль элементтері бар ғимарат неоромантизм ішінен готизм, византизмді және түрлі дәстүрлерді өзгешелейді.
2. Неоклассицизм - мысалы Париждегі Елисей алаңдарының театры (О.Перре) Лондондағы Пикадили отелі (Н.Шоу) Петербургтағы үлкен теңіздік көшедегі Азовско Донской банк т.б.
3. Рационализм - қарапайым формадағы бағыт. Ресейде рационализм(сәулет) әдетте модернге емес , одан кейінгі Авангардқа қолданылғанын айта кету керек.
4. Иррационализм- мысалға Париждегі Самаритен дүкені (Ф Журден)
5. Тастық стиль, барлық сәулетшілер сылақтан бас тартқанда, ғимараттардың әрлеуіне тас қолданылды (негізін қалаушы Ресейлік - В.А. Шретер).
6. Дара үлкен қалаларда және аймақтарда модерн өзгешелік түрге ие.Осылай:вендық модерн, берлиндік, париждік, ал Ресейде, - мәскеулік, петербургтік, риждық ,провинциалдық және т.б.
Скандинавияда ұлттық романтизм аталған сәулет бағыты қалыптасты.
Ресейде бұл стиль солтүстік, финдық ,модерн, және бұл стильдегі үйлерді Санкт- Петербург, Выборг, Сортавал қалаларында көруге болады. Айта кетерлік жағдай кейбір сәулетшілер мен өнертанушылар жоғарыда аталып тізбектелген бағыттарды модернның түрлері десе, екіншілері оларды дара стильдер дейді.
Модерн стилінің қалыптасуы, империализм дәуіріне сәйкес келеді, сол заманда бекініс, шіркеу, және зауыт, вокзал, аэропорт , көрме залы, магистраль құрылысына қажеттілігі туындады.
Сондықтан жаңа материал қажеттілігі туындады.Бұл материалдар: темір(болат) бетон, әйнек.Олар тас, ағаш, кірпіш қолданысын толықтырады. XIX-XX ғғ сәулет дәуірі әр қалай бағаланды.
Кейбіреулер оны сәулет тарихынан алып тастайды, екіншілер оны ыдырау заманы ретінде қарастырады, ал үшіншілер одан сәулет өнерінің даму тарихының дайындық кезеңін көреді.Алайда модерн стилі әлемде өз орнын алды.
1.2 Модерн стильдегі архитектура
Модерн стилі (фр. moderne - ең жаңа, қазіргі) - XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында Еуропа және Америка елдері өнерінде орын алған стильдік ағым. Модерн Бельгия, Ұлыбритания мен АҚШ-та - "жаңа өнер", Германияда - "югенд-стиль", Австрияда - "сецессион стилі", Италияда "либерти стилі", Испанияда - "модернизм" деген атпен белгілі. Ол символизм мен эстетизм идеяларын, Ф.Ницшенің "өмір философиясын" дамытты. Модерн өкілдерінің (У. Морристің социалдық утопиясына сүйенген бельгиялық археологиялық әрі дизайнер Х.К. ван де Велде) пікірлеріне қарағанда ол қоғам құруға ықпал жасарлық жаңа өмір стилі, адам баласына эстетикалық ләззат алар орта мен тұрмыс жағдайын туғызу, байырғы дәстүрден бөлек, қазіргі конструкцияларды пайдалану арқылы өнерге жаңа жол салу болып табылады.
Сюрреализм (фр. surréalisme -- сверхреализм) -- модернистік өнердің бір бағыты. Оның негізін салушылардың бірі француздың ірі ақыны Г. Аполлинер (1880 - 1918). Ол поэзия мен театрдың буржуазиялық тіршіліктен жоғары тұрғанын қалады. 1917 жылы жазылған Груди Тиресия (Тиресияның кеудесі) атты сюрреалистік драмасының алғысөзінде және 1918 жылы жарық көрген Жаңа уақыт рухы және ақындар мақаласында Аполлинердің сыртқы шынайлықты ғана бейнелейтін буржуазиялық драматургияға және сол кездері асқан сұлулықты жалау етіп, адам жанының тереңіне бойлай алмай жатқан символистік театрға деген қарсылығы, эстетикалық идеялары көрініс тапты. Аполлионер жырлаған буржуазиялық тіршіліктен жоғары тұру деген ұранды суреткер-модернистер шынайы өмірден биіктеу және ирреальды, яғни адам санасының астындағыны көрсету деп түсінді.
Авангардизм, авангардшылдық (фр. avantgardisme -- алғы шептегілер) -- қалыптасқан қағидалар мен дәстүрден, өмір бірқалыптылығынан алшақтай отырып, көркем мәдениетті жаңғыртпақ болған мәдени ағым. Авангардизм XIX ғ. аяғы мен XX ғ. 60 -- 70 жылдарында өрістеді. Ол модернизмнің тым өсерленген бағыты ретінде қалыптасты. Авангардизмнің басты мәнісі -- мәдени мирасқорлықтың маңызын кемітіп, мәңгі құндылықтар деген ұғымды қайта қарау. Авангардизмнің пайда болуына философияда постклассикалық ағымның (Шопенгауэр, Ницше, Бергсон, Хай-деггер, Сартр т.б.) ықпал етуі; психологияда -- фрейдизм мен психоанализдің қалыптасуы, лингвистиканың мәдениеттанулық деңгейде көрінуі; еуропаорталықтық принциптен бас тартып, шығыстық мәдениеттерге, дінге назар аудару; теософия, антропософия жаңа эзотериялық ілімдердің жандануы үлкен әсерін тигізді. Авангардизм ұғым-терминін өнертануда алғашқы рет қолданысқа енгізген француз көркем өнер сыншысы Т. Дюре болды. Авангардизм өкілдері өнерді өмірден айырып қарап, оның әлеуметтік маңызын жоққа шығарды, өнердің ерекше эстет, табиғатын әсіреледі. Реализмді теріске шығарғандардың барлығы өздерін авангардшылар қатарындамыз деп есептеді: тарихи-мәдени маңыздылығы бойынша авангардизмнің екі бағытын айыруға болады: ғаламдық және шағын аумақты. Соңғылары өздерінің жеке ізденістері мен тәжірибелері арқылы жалпы авангардизмнің ықпалын күшейтті. Авангардизм өнердің әр саласында өзінше көрініс тапты: театрда реалистік декорация абстракті конструкциямен алмастырылды, қойылымның шарттылығына, еркіндігіне ерекше назар аударды (Б. Брехт, Вс. Мейрхольд, Е. Вахтангов т.б.); әдебиетте (А. Бехер, П. Элюар, М. Пруст, Ф. Кафка, Э. Ионеско т.б.) жаңа рәміздік-шарттылық тәсілдер кеңінен қолданылды; бейнелеу өнерінде (П. Пикассо, М. Шагал, С. Дали, Маттисс т.б.) абстракшылдықтың, дадаизмнің, сюрриализмнің, конструктивизмнің т.б. тәсілдері алдыңғы қатарға шықты; музыкада, әсіресе, таспаға жазып алу және электронды синтезатордың пайда болуы, оны XX ғ. ырғақтарына сәйкестендірді; сәулет өнеріндегі авангардизм стиліндегі ғимараттар адамзат қиялының нәтижесі ретінде көрініс тапты. Ғасыр басында авангардизм бағыты қаншама әділ сынға ұшырағанымен, өзінің мәдени құндылығын жоғалтпады.
Бальо үйі. Модерннің негізгі принциптері - қоғамға сай ғимараттар тұрғызу, өнер арқылы дүниені өзгертуге талпыныс жасау. Модерн XX ғасырда архитектураның дамуына елеулі ықпал жасады. Ол сәулет өнеріне конструкциялықты, көркемдік бірлікке, функциялыққа негізделген еркін жобалауды, жаңа құрылыс материалдарын (темір, бетон, шыны, табиғи тас, жылтыр кірпіш, жұқа тақтай, кенеп) жан-жақты пайдалануды әкелді.
Қала салу ісіндегі бір жүйелілік пен Сурет:Симметриялыққа модерн сәулетшілері алдыңғы жағы әр түрлі ғимараттарды кеңістікке еркін орналастыруды қарсы қойды. Жаңа техника әкелген түр тудырудың мол мүмкіндігі ғимарат бейнесін көркейте түсудің басты құралына айналды.
XX ғасырдың бас кезіндегі кейбір сәулетшілер функционализмді ерекше құптап, ғимарат қаңқасын әсерлей (Германияда П.Беренс, Австрияда О.Вагнер, Францияда Г.Перре, Россияда Ф.О. Шехтель салған ғимараттар) түсуге ден қойды.
Модерн стилінде өрнек салу затты әсемдеумен қатар оның композициялық құрылымын қалыптастыру құралы болып табылады. Бельгия сәулетшілері салған ғимараттар интерьеріндегі толқынды сызық пен өрнек тынысты кеңейтіп, еңсені көтере түседі.
Қондырғылы, сән және қолданбалы өнердің бір-бірімен астаса дамуы - модерн стиліне тән қасиеттің бірі. Ол графикадан да орын алды. Бұл саладағы белгілі суретшілер:
* О.Бердсли - Ұлыбритания,
* Т. Хайне мен Г.Фогелер - Германия,
* Ф.Валлотон - Швецария,
* Э.Мунк - Норвегия ,
* А.Н. Бенуа, К.А. Сомов - Ресей.
Шойын құю
* Гимар, Эктор (Hector Guimard) -- Франция
Модерн стильдегi интерьер
Жиhаздың дизайны және интерьердiң заттары
* Луи Мажорель (Louis Majorelle), Эмиль Галле (Emile Galle), Эмиль Андре (Emile André), Эжен Валлен (Eugène Vallin), Камил Готье (Camille Gauthier), Жак Грубер (Jacques Gruber) -- Франция;
* Рихард Римершмид (Richard Riemerschmid) -- Германия;
* Гюстав Бови (Gustave Serrurier-Bovy), Хенри Ван де Вельде (Henry Van de Velde) -- Бельгия;
* Тонет (Thonet), Коломан Мозер (Koloman Moser) -- Австрия;
* Франтишек Билек (Frantisec Bilek) -- Чехия;
* И. А. Фомин -- Ресей.
Қолданбалы және станокты көркемөнер
thumbright80pxВаза мастерской братьев Дом, Школа Нанси, ок. 1900 года
Көркем шыны
* Галле, Эмиль (Emile Galle), Daum Freres -- Франция;
* Тиффани, Луис Комфорт (Louis Comfort Tiffany) -- АҚШ;
* Loetz -- Чехия;
* Вильгельм Вагенфельд -- Германия.
Ыдыс, керамика
* Тед Сикорский (Tade Sikorski & Zsolnay Vilmos (ZSOLNAY ART POTTERY) -- Венгрия;
* Огюст Делаэрш (Auguste Delaherche), Клеман Массье (Clement Massier), Александр Биго (Alexandre Bigot) -- Франция;
* Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin (Хандық фарфор мануфактурасы, Берлин, Германия)
* VILLEROY & BOCH -- Германия.
Витраж конструкциялары
* Жак Грюбэ (Jacques Gruber), Эктор Гимар (Hector Guimard) -- Франция;
* Виктор Орта (Victor Horta) -- Бельгия;
* Луис Комфорт Тиффани (Louis Comfort Tiffany) -- АҚШ;
* Альфонс Мариа Муха -- Чехия.
Iсмерлiк, металл, оймалау
* Gorham -- АҚШ;
* WMF, Оривит, Orion Kunstgewerbliche Metallwarenfabrik (Orion) -- Германия;
* Арчибальд Нокс (Archibald Knox), Чарльз Хорнер -- Великобритания;
* Феликс Бракмонд (Felix Bracquemond), Рене Лалик (Rene Lalique), Жорж Фуке (Georges Fouquet), Эмиль Галле -- Франция.
Кітап ісі
Афиша, литография, плакат шеберлері
* А.Тулуз-Лотрек, Э.Грассе - Франция,
* А.Муха - Чехия.
Кiтап иллюстрациясы және графика
Обри Бердслей. Саломее. 1894
* Обри Винсент Бердслей (Aubrey Beardsley) -- Ұлыбритания;
* Анри Ван де Вельде (Van de Velde) -- Бельгия;
* Теофиль Александр Стейнлен (Theophile Alexandre Steinlen) -- Швейцария;
* Йохан Торн Приккер (Johan Thorn Prikker) -- Нидерланд.
Кескіндеме мен мүсін өнері
Огюст Роден (Амур және Психея)
Кескіндеме мен мүсін өнерінде модерн стилі символизммен тығыз байланыста бола отырып, өз алдына көркемдік жүйе жасауға ұмтылды. Дегенмен ол XIX ғасырдағы дәстүрлі үлгіден алшақтап, шарттылыққа негізделген жаңа еуропалық ағымға бой ұрды. Бұл салада понтавен мектебі (П.Гоген бастаған) елеулі рөл атқарды. Модерннің кескіндеме мен мүсін өнері саласындағы белгілі өкілдері:
* Г.Климт - Австрия,
* Ж.Минне, Ф.Конпф - Бельгия,
* М.А. Врубель, Л.С. Бакст - Ресей,
* Э.Мунк - Норвегия,
* Франтишек Билек - Чехия,
* Г.Обрист - Германия.
Суретшілер
* Герда Вегенер -- Дания;
* Станислав Выспяньский -- Польша;
* Морис Дени, Эдмон-Франсуа Аман-Жан -- Франция;
* Густав Климт -- Австрия;
* Жорж Леммен, Фернан Кнопф -- Бельгия;
* Альфонс Муха -- Чехия;
* Наби, Люсьен Леви-Дюрмэ (Lucien Levy-Dhurmer) -- Франция;
* Джованни Сегантини -- Италия;
* Ян Тороп -- Голландия;
* Жорж де Фёр (Йозеф ван Слейтерс) -- Нидерланд;
* Фердинанд Ходлер -- Швейцария;
* М. А. Врубель;
* А. Н. Бенуа;
* В. М. Васнецов;
* Р. К. Калмаков;
* С. В. Малютин;
* М. В. Нестеров;
* В. Д. Поленов;
* Л. С. Бакст, К. А. Сомов, Мир искусства -- Ресей.
* Густав Климт. Поцелуй. 1907 -- 1908 жылдары.
* Фернан Кнопф. Искусство, или нежность сфинкса. 1896.
* Лев Бакст. Ужин. 1902.
* В. Серов. Похищение Европы. 1910
* М. Врубель. Пан.
* К. Сомов. Портрет М. Кузмина.
Модерн қол өнері бұйымдары мен үй жиһаздарын жасауда елеулі жетістіктерге жетті. Қазіргі кезеңде Қазақстан сәулетшілері модерн мен дәстүрлі архитектуралық жетістіктерді ұштастыра отырып, модернді дамытуда үлкен жетістіктерге жетті (қонақ үй, жоғарғы оқу орны ғимараттары, т.б.).[2]
1.3 Ар деко стиліндегі интерьер түрлерінің ерекше сәндігін талдау
Ар Деко термині француз тіліндегі art déco - сәндік өнер деген мағынаны білдіреді. Бұл стиль атауын 1925 жылы Парижде өткен Халықаралық заманауи сәндік және индустриялық өнер көрмесінде алған.
Ар Деко стилі Париждегі дүниежүзілік екі соғыстың арасында туындады. Түрлі стильдердің қосылысынан шыққан Ар Деко стилінің бірегейлігі интерьерді ерекшелендіріп және де қабылдауға оңай жасайды. Бұл стиль жеңілділік және көркемдік сипаттарға тән.
Ар Деко стиліндегі интерьердің абстракты пішіндері конструктивист, кубист, фовисттер мен футуристтердің авангардтық өнерінен алынған.
Кейбір зерттеушілер Ар Деконы модернизмнің түрі не алғашқы нұсқасы деп санайды. Бұқаралық өндірістің өрлеуінен кейін Ар Деко стилін талғамсыз және жалған сәнділік деп атай бастағаннан кейін бұл стиль халық тұрмысынан байқаусыз жоғала бастады. Стилдің ақырғы соңын Екінші Дүниежүзілік соғыс басталуымен байланыстырады. Алайда сол кезеңде кейбір елдерде, мысалға Үндістанда Ар Деко стилі модернизмге ұласып 1960 жылдарға дейін кетпеді. 1980-ші жылдары стилдің қайта өрлеуіне графикалық дизайндағы фильм нуар (film noir) стиліндегі лентаның арқасында Ар Деко стилін зергерлік және сән өнерінде қайта қолдана бастады.
Ар Деко стиліндегі интерьерді безендіру мәселелеріне келетін болсақ, біршама атағы шыққан сәулеттер мен ғимараттардың, өндіріс нысандары мен ғарыштық кемелерінің интерінің безендіруінде байқауға болады. Круиз лайнерлердің әдемілігі (мәселен, "Титаник") мен миллионерлердің ғажайып өмірлері туралы голливуд фильмдері тап осы Ар Деко стилінен алынған. Көбіне Ар Деко стилі сәулетті қонақ үйлерде, клубтарда, салондар мен түрлі мүсіндік және сыршырай туындылары бар мекмелерде қолданылады. Сонымен қатар, атақты және танымал адамдардың интерьерін рәсімдеуде жиі кездеседі.
Ар Деко стиліндегі интерьер ерекше сәнді болады. Бұл стилдің интерьердегі басты айырмашылық сипаты ол - алғаш пайда болған кезеңінен бастап техникалық инновацияның жоғарғы дәрежедегі жайлылығы: бөлмелердің барлығы қажетті жабдықтармен жабдықталғандығы. Ғалымдардың айтуынша Ар Деко стилінің құрамы 1922 жылы Тутанхомон күмбезінің ашылымынан кейін сәнге кірген мысырлық үлгілер мен Африка және Орталық Америка үндістерінің, грек архаикасы мен ежелгі Междуречья қарабайыр өнерлерінен алынған [1].
Интерьерді безендіру кезінде алюминий, тот баспайтын құрыш, күміс, ағаштардың сирек түрлерімен, эмаль, піл сүйегі, қолтырауын, акула және жолақ алайдың терілерімен безендіріледі. Бөлмені өңдеуде еденді сирек және жарқын түсті ағаш сүректерін, қыш тақталарын, мозаика мен зерәйнектерді қолданысқа салады. Бұл стиль бояуының түрлілігі жарқын, өткір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Архитектурадағы модерн стилі
Орындаған
Тексерген:
Орал, 2016
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Модерн стилі және оның тарихы
1.1 Даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Модерн стильдегі архитектура ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.3 Ар деко стиліндегі интерьер түрлерінің ерекше сәндігін талдау ... ... ... ...16
2. Архитектурадағы модерн стилі
2.1 Ортаны ұйымдастыру тұжырымдамасы - XIX ғ. екінші жартысындағы стилизация, эклектика және модерн - үшеуінің бір уақытта өмір сүруі ... ... .19
2.2 Сәулет өнеріндегі модерн стилінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.3 Сәулет өнеріндегі модерн стилі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Архитектура, сәулет өнері - құрылысты жобалау, салу, оған көркемдік бейне беру өнері. Архитектура латынша archіtectura, ал грекше аrchіtekton, яғни құрылысшы деген мағынаны білдіреді. Архитектура туындылары адамның күнбе-күнгі тіршілік ортасын қалыптастырады. Олар: әр түрлі қажеттіліктерді атқаруға арналған және адамның эстетикалық талғамына жауап бере алатындай болып салынған тұрғын үйлер, қоғамдық ғимараттар, өнеркәсіптік кешендер. Сәулет өнері - техниканың, ғылымның және өнердің тоғысқан жері. Адамзат баласы көне заманнан бастап құрылыспен айналысқан. Адамдар неолит кезінде үйді ағаштан, қамыстан, талдан және балшықтан салды. Су айдынында, қағылған қазықтың үстіне тұрғызылған үйлер де болған. Біздің заманымыздан бұрынғы 2-мыңжылдықтың ортасында ірі тастардан қаланған монументті құрылыстар: кромлехтер, менгирлер мен дольмендер пайда болды. Менгирлер тігінен қойылған биік тастар тізбегінен тұрады. Дольмен - қатар қойылған екі тастың үсті үшінші таспен жабылып, біріне-бірі жалғасып келетін дәліз іспеттес. Ал шеңбер жасап, төбелері жабылған тас құрылыстарды кромлех дейді. Ніл, Евфрат, Тигр, Үнді, Ганга, Чанзен өзендерінің сағаларында көне заманда Мысыр, Месопотамия, Үндістан және Қытай сияқты ірі мемлекеттер пайда болып, ғаламат сәулет туындылары дүниеге келді. Мардук атты құдайға арналған Вавилон мұнарасы іргетасы 250 м биік тұғырға орнатылды. Анығында бұл жеті қабатты, ұшар басына қарай баспалдақтап жіңішкере беретін зиккурат еді. Месопотамияда ежелгі заманның өзінде-ақ біздің заманымыздан бұрынғы 5000 - 1800 ж. каналдар, су қоймалары, акведуктар, көпірлер мен бекіністер салынды. Тигр мен Евфратты қосқан ұзындығы 400 км каналды техникалық зор жетістік деп айтуға болды.
Модерн[1] , модерн стилі (фр. moderne - ең жаңа, қазіргі) - XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында Еуропа және Америка елдері өнерінде орын алған стильдік ағым.
Модерн Бельгия, Ұлыбритания мен АҚШ-та - "жаңа өнер", Германияда - "югенд-стиль", Австрияда - "сецессион стилі", Италияда "либерти стилі", Испанияда - "модернизм" деген атпен белгілі.
Ол символизм мен эстетизм идеяларын, Ф.Ницшенің "өмір философиясын" дамытты.
Модерн өкілдерінің (У. Морристің социалдық утопиясына сүйенген бельгиялық археологиялық әрі дизайнер Х.К. ван де Велде) пікірлеріне қарағанда ол қоғам құруға ықпал жасарлық жаңа өмір стилі, адам баласына эстетикалық ләззат алар орта мен тұрмыс жағдайын туғызу, байырғы дәстүрден бөлек, қазіргі конструкцияларды пайдалану арқылы өнерге жаңа жол салу болып табылады.
Модерн сәулеті (ар-нуво сәулеті) - Сәулет ситлі, суретшілік бағыттағы 1890 -1910жж. Еуропада кең таралған. Жаңа материал (металл, әйнек) қолданысы, Табиғи сызықтардың пайдаланылуы модерн сәулетін ерекшелейді.
Басқа стилдердегідей модерн стилін бір уақытта эстетикалық тұрғыда, және функционалды ғимараттарды жаратуға деген құштарлық өзгешелейді. Тианақты ойластырылған экстерьер мен қатар интерьерге де көңіл бөлінеді. Барлық құрылымдық элементтер: баспалар, есіктер, треулер, лоджиялар- өңделген.
Зерттеу мақсаты: архитектурадағы модерн стилі туралы мағлұмат беру. Модерн стилінің ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу міндеттері:
oo архитектура өнері туралы түсінік беру;
oo архитектурадағы модерн стиілінің даму тарихына шолу жасау;
oo модерн стилінің ерекшеліктеріне сипаттама беру.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Модерн стилі және оның тарихы
1.1 Даму тарихы
Біздің заманымыздан бұрынғы 2700 - 2200 ж. салынған Мысыр пирамидалары мен ғибадатханалары зерттеушілер мен мамандарды әлі күнге дейін таңдандырып келеді. Месопотамияда ғимараттар балшықтан, күйдірілген кірпішпен салынып, сырты қапталып отырса, Мысырда олар сом тастан қаланды. Біздің заманымыздан бұрынғы 2200 - 1500 ж. Фивы қаласы астана болған тұста, жартасқа жартылай үңгіп салынған ғимараттар пайда болды. Жаңа патшалық (біздің заманымыздан бұрынғы 1500 - 1100) кезінде Карнак пен Луксордағы ғибадатхана кешендері салынды. Мысырдағы ең үлкен Карнак ғибадатханасы перғауын Сети І тұсында тұрғызылған.
Сәулет өнерінің дамуына зор үлес қосқан, елдің бірі - Грекия. Көне грек архитектурасының ең күшті дамыған кезі - біздің заманымыздан бұрынғы 5 ғасырдағы Периклдың билік құрған тұсы. Алдымен, Афина қаласының ең биік жеріндегі жартасқа ауданы 300Ч130 м жерге Акрополь салынды. Ортасында сәулетшілер Иктин мен Калликрат Парфенон ғибадатханасын ұзындығы 70 м, ені 31 м (біздің заманымыздан бұрынғы 448 - 438) тұрғызды. Ғимарат шатырын биіктігі он метрге жуық, 136 (периметріне қойылған) бағана ұстап тұрды. Ішіне Фидий жасаған Афина мүсіні орнатылды. Грек сәулетшілерінің дүниежүзілік архитектураға қосқан бір жаңалығы - архитектуралық ордерлер жүйесі. Ордерлік жүйе бірнеше құрамдас бөліктен тұрады және олардың өзара орналасу тәртібі бар. Ең басты белгісі - бағана, олардың ұшар басы капитель деп аталады. Бағаналар - антаблементті (арқалықты) көтеріп тұрады. Ордерлік жүйенің үш негізгі түрі болған: дори, ионика және коринф ордерлері. Рим сәулет өнері дамудың үш кезеңінен өтті: патшалық дәуір (біздің заманымыздан бұрынғы 8 - 6 ғасырлар); республика кезеңі (біздің заманымыздан бұрынғы 5 - 1 ғасырлар) және императорлық дәуір (біздің заманымыздан бұрынғы1 ғасыр - біздің заманымыздың 5 ғасыры). Римнің дүрілдеп тұрған кезінде туған құрылыс - Пантеон, құдайлар құрметіне орнатылған ғимарат. Оны сәулетші Аполлодор Дамасский 118 - 125 ж. салған. Диаметрі 43 м. дөңгелек қабырға тұңғыш рет күмбезбен жабылды. Кірпіш аралас бетон қабырға алтын түсті сарғылт мәрмәрмен қапталды. Пантеонның диаметрі мен биіктігі бірдей - 43,5 м. Жарық жоғарыдан диаметрі 9 м тесіктен түсіп тұрады. Римнің таңқаларлық құрлыстарының бірі - 80 мың адам сиятын Колизей амфитеатры, онда ордерлер жүйесі қолданылды. Термы моншалар кешені салынды. Каракаллы моншасына үш мың адам бірден кіре алған. Римдіктер тамаша тас жолдар, су құбырларын, акведуктар және көпірлерді сала білді. Еуропа елдерінде бес түрлі архитектуралық стиль бірінен соң бірі орын алмастырды. Олар: роман стилі, готика, ренессанс, барокко, классицизм. Роман стилінің дамуына Франция көп ықпал етті. Мұның басты ерекшелігі - қабырғалары сом соғылған бітеу, салмақты болып келеді. Терезелері енсіз, тар, бекініске ұқсайды. Готика стилінің ерекшелігі - құрылыс композициясы жоғары созылып, салмақ көтеретін құрылыс қаңқасы күрделі болып келеді, терезелері сүйір етіп ойылады, күмбезі қиық болып келеді де қырлары бүріледі. Қиық күмбездің арқасында салмақ құрылыс қаңқасына түседі. Сырттағы тіреулер арқылы қабырғаға түсетін салмақ азаяды. Готиканың алғашқы туындысы Париждегі Нотр-Дам соборы (12 ғасырдың 2-жартысы - 13 ғасырдың басы). Бір келгенде 9 мың адам сияды. Әрбір тетігінде готикаға тән ерекшеліктер сақталған. Готиканың гүлденген шағы - 13 ғасыр. 100 жыл бойы салынған Реймс соборы (1212 - 1311) соның дәлелі. Собордың бір де бос жері жоқ, бәріне мүсіндер қойылған. Терезелердегі түрлі-түсті витраждар көздің жауын алады. Ренессанс стилі 15 ғасырда Италияда пайда болды, оны ежелгі дәуір өнерінің қайта жаңғыруы деп қарауға болады. Ренессанс, яғни Қайта өркендеу дәуірінде архитектураның алатын орны ерекше болды. Бұнда құрылыс тым биіктетілмей айнала кеңістікке бауыр жазды. Ренессанс архитектурасы ежелгі дәуір архитектурасынан ордерлік жүйені ғана алған.
Еуропа елдерінде 17 ғасыр мен 18 ғасырдың 1-жартысына дейін дамыған барокко стилінің басты ерекшелігі сәулеттік туынды тіп-тік, тақтадай жазық болмайды, оның әр қыры мүсіндік, болмаса әшекейлі әлеміштермен өрнектеледі, сәулетші мүсінші сияқты кең тыныспен, қиялға еркін беріліп жұмыс істейді. Еуропа елдерінде 17 - 19 ғасырларда классицизм стилі дамыды. Бұл бағыт, ежелгі дәуір архитектурасы мен ренессанстық архитектураның композициялық әдістері мен түрлерін жетілдіруден туған. Шығыс архитектурасының тарихы біздің заманымыздан бұрынғы мыңыншы жылдардан басталады. Үндістанда мінажат үйлерінің сәулетті нұсқалары: ступалар, үңгір-ғибадатханалар және жер үсті ғимараттары салынды, зәулім сарай кешендері пайда болды. Үнді архитектурасы композициясының байлығымен, түрінің әсемдігімен және мүсіндік бейнелердің әсерлілігімен көз тартады. Олар: біздің заманымыздан бұрынғы 1000 ж. салынған Каджураходағы, 14 ғасырда салынған Танджордағы ғибадатханалар. Қытай архитектурасының басты ерекшелігі өз елінің сенім-нанымынан туып, тұрмыс-тіршілігіне және табиғатына сай келеді. Жалған монументалшылдық пен бос әлеміштер кездеспейді. Әр тетік лайықты орнында тұрады, бар нәрсенің қолданыс табуы ақылға сыйымды. Әлемге әйгілі Ұлы Қытай қорғаны біздің заманымыздан бұрынғы 3 ғасырда салынған, Цзяюйганьнан (Ганьсу провинциясы) Ляодун шығанағына дейін созылған. Ежелгі Жапония архитектурасының жетістіктері ғибадатхана кешендерімен байланысты. Атап айтқанда олар: Нарадағы (көне астана) Хорюдзи (7 ғасыр), Якусидзи (7 - 8 ғасырлар), Удзидегі Бедоин (11 ғасыр), Киото қаласының түбіндегі Дзиседзи (15 ғасыр) ғибадатханалары. Бұл көне құрылыстардың кейбір композициялық құрылымы 14 - 18 ғасырларда өз жалғасын тапты. 19 ғасырдың 2-жартысынан бастап, 20 ғасырдың басында әлемде өндірістің жаңа түрлерінің пайда болуына байланысты фабрикалар, зауыттар, электр стансалары, вокзалдар, аңғарлар, гараждар, элеваторлар салынды және банктер, биржалар, фирмалар жұмыс істей бастады. Қалаларда көп қабатты үйлер бой көтерді, театрлар, музейлер, ауруханалар, ғылым және оқу ғимараттары салынды. Құрылыс техникасының дамуына байланысты бұл кезеңде металл, әйнек, темір-бетон кеңінен пайдаланылды. Үлкен кеңістіктерді жаба алатын, зәулім үйлер тұрғызуға мүмкіндік беретін жаңа жүйелер мен тәсілдер туды (ірі блокты, ірі панельді қабырғалар, тақия-күмбездер, ванттық құрастырмалар, т.б.). Инженер Александр Эйфель металдан 1889 ж. биіктігі 312 м Эйфель мұнарасын орнатты. Америкада көп қабатты зәулім үйлер пайда болды. Алғашқы биік үй 1880 ж. салынды. 55 қабат Булворт-билдинг 1913 ж., 77 қабат Крайслер - Билдинг 1932 ж. салынып бітті. 30-жылдардағы ең биік (380 м) 102 қабат Эмпайр стейт билдинг ұзақ уақыт биіктігі жағынан 1-орында тұрды. 1971 - 73 ж. Нью-Йоркте архитектор Минору Ямасакидің жобасы бойынша Халықаралық сауда орталығының призма тектес екі үйі іске қосылды (биіктігі 412 м, 110 қабат). Қазіргі әлемдегі ең биік ғимарат - Сирс-Орбак Чикагода, биіктігі 442 м, 109 қабат. Дүние жүзі архитектурасының дамуында көптеген бағыт болды: конструктивизм, функционализм, метаболизм, модерн, халықаралық стиль, органикалық архитектура, рационализм. 20 ғасыр архитектурасының дамуына зор үлес қосқан Огюст Перре бірінші болып қаңқалық құрылымдарды, темір-бетонды қолданды, құрылысқа стандарттауды және өнеркәсіптік әдістерді кіргізді. Италия инженері әрі архитектор Пьер Нерви армоцементті ойлап тауып, темір-бетонды тиімді және көркемдік тапқырлықпен пайдаланды. Ол Римде Спорт сарайын, Флоренцияда еңселі биік стадионды салды. Функционализмнің негізін қалаушылар Вальтер Гропиус пен Мис ван дер Роэ Баухауз көркем құрылыс мектебін басқарды, архитектуралық формалардың қалыптасу заңдылығын зерттеді. Америка архитекторы Франк Райт органикалық архитектураның (Пенсильваниядағы Су үстіндегі үй, Нью-Йорктегі Гуггенхейм музейі) негізін қалады. Француз Ле Корбюзьенің архитектура тарихында алатын орны өте зор (Роншандағы капелла, Марселдегі тұрғын-үй, Чандигархтың жобасы, ондағы тұрғын және қоғамдық үйлер). Жапон сәулетшісі Кэндзо Тангэ жас кезінде Ле Корбюзьенің әсерінде болған, кейін өз жолын, шеберлік арнасын тапты. Оның Олимпиялық спорт кешені Йойоги 22 мың адам сиятын стадионнан, төрт мың адамдық жабық спорт залынан тұрады. Бұл спорт кешені мүсіндік сұлулығымен, батыл инженер-конструкторлық шешімімен, көлемінің динамикасымен ерекше көзге түседі. Тарихшыларымыздың айтуынша қазіргі уақытта Қазақстан жерінде 600-ден астам неолит және энеолит дәуірінің ескерткіштері мәлім. Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай - бұлақ, өзен, көл, үңгір тұрағы деп төрт түрге бөлінеді. Орталық Қазақстанда да кромлехтер, менгирлер, дольмендер болған. Бұлардың қойылу ретінде де Мысырдағы, Орталық Америкадағы құрылыстар сияқты астрономиялық заңдылықтар ескерілгендігі, сол кездегі діни-нанымдарға орай салынғандығы байқалады. Қазақстан жерінде біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдықта тиграхауда сақтары тайпаларының үлкен тобы қоныстанған. Олар Қазақстан жерінің оңтүстік-шығысы мен оңтүстігін толық игерген. Сырдария, Іле, Талас, Лепсі, Есік, Шелек, Шарын, Кеген өзендері аңғарларында көптеген үлкенді-кішілі обалар шоғырланған. Биіктігі 20 м-ге дейін жететін патша обалары Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанда өте көп. Біздің заманымыздан бұрынғы 5 ғасырға жататын Бесшатыр қорымынан (сақ пирамидаларынан) бөренелерден тұрғызылылып, жақсы сақталған ірі құрылыстар табылды. Бұлар Орта Азия мен Қазақстанда ағаштан салынған сәулет өнерінің ең ежелгі бірегей ескерткіштері болып табылады. Бесшатыр қорымы Іле өзенінің оң жағасында. Ол 31 обадан тұрады, олардың 21-і таспен, ал 10-ы қиыршық таспен және топырақпен жабылған. Үлкен обалардың диаметрі 45 м-ден 105 м-ге, биіктігі 6 м-ден 18 м-ге дейін жетеді. Алтын адам табылған Есік обасы үлкен қорымның оңтүстік шетінде орналасқан. Біздің заманымыздың 6 - 7 ғасырларында керуен жолының үстінде, Қазақстан жерінде Тараз, Құлан, Сайрам (Исфиджаб) Отырар, Сығанақ, Құмкент, Созақ, Алмалық сияқты ірі қалалар, Ақыртас, Баба Ата, Ақсүмбе сияқты қорған-бекіністер болған. Оңтүстік қалалары бекініс, шаһристан, рабаттан тұрған, су құбырлары болған. Торғай, Жыланшық, Кеңгір, Жезді, Сарысу өзендері бойынан 10 - 11 ғасырларда өмір сүрген алпысқа жуық қалашық орындары анықталды. Бабаджа хатун күмбезі, Айша Бибі мазары, Жұбан ана күмбезі, сәулет өнерінің күрт дамығанын көрсетеді. Қарахан әулеті тұсында Алаша хан күмбезі, Жошы хан күмбезі, Аяққамыр күмбезі, Қожа Ахмет Иасауи кесенесі 10 - 14 ғасырлардағы Қазақстандағы сәулет өнерінің жоғары деңгейін танытады.
1910 жылдардағы неоклассиктер орыс сәулет өнері классиктері архитектураның негізгі принциптеріне ден қойғанмен (И.А. Фомин, И.В. Жолтовский, В.А. Щуко, т.б.) осы кезеңде классикалық мотивтерді стильдендіруді мақұлдаған орыс "модернінің" өкілдері (Ф.О. Шехтель, Ф.И. Лидваль, т.б.) шықты. Неоклассицизм 20 ғасырдың 10 - 20-жылдарында АҚШ пен Ұлыбританияда негізінен ресми архитектурадан (Вашингтондағы Л.Линкольн ескерткіші) көрініс тапты. 50-жылдардың ақырында АҚШ архитектурасынан (Нью-Йорктегі Линкольн-сентер) елеулі орын алды.
Неоклассицизм принциптері ішінара 30-жылдардың 2-жартысы мен 50-жылдардың бас кезіндегі ТМД елдері сәулет өнерінен де бой көрсетті. Бейнелеу өнерінде " Неоклассицизм " термині әр түрлі ағымдарға байланысты қолданылды. Онда классикалық образдардың ішкі үндестігіне өмір мен өнердегі идеялық және стильдік шарпылыстар қарсы қойылды. 20 ғасырдың басында импрессионизмге қарсы бағытталған ағымдардың бірі ретінде кең қанат жайды. Ол көне дүние өнері мен ішінара Қайта өркендеу дәуірі өнерін және классицизмді, кейіннен "модерн" стилін де қамтыды. АҚШ-та регионализм, Италияда "метафизикалық кескіндеме", Францияда П.Пикассоның "неоэнгризмі" сынды Неоклассицизмге қатысты ағымдар туындады.
Габричевскийге қарсы П.А. Флоренскийдің (оккульттік-мистикалық метафизика) маңыздылық орталығы болып табылатын эстетикалық ой-өрісі шыққан. Олар, әдетте, декларативті-клерикальды және антиөрлеу пафоспен ерекшеленеді.
Модерн стилінде жұмыс атқарған алғашқы сәулетшілердің бірі белгиялық Виктор Орта. Өз жобаларында ол жаңа материалдарды темір, әйнек қолданған. Темірден салынған тіреуіш құрылымдарға ол өзгеше пішін берген.Баспалардың периласы, шамдар, төбеден салбырап тұратын аспалы шамдар, тіпті есік тұтқалары - барлығы тианақты бір стилде жобаланады. Францияда модерн бағытын Эктор Гимар дамытты, соның ішінде Париж метросының кіреберіс павильонын жасаған.
Сәулет жөнінде классикалық ойдан Антонио Гауди әрірек кетті. Оның туындыларының қоршаған ортамен үйлесімі соншалық, табиғат бөлшегі секілді.
Алғаш рет Белгияда пайда болып, бұл стиль Германияда югендстиль аталды, Австрияда ол сецессион деген атау алды, ал Францияда - Арнуво . Сецессион термині XIX ғасыр. Еуропада пайда болған суретші, сәулетшілердің бірігу сецессиясынан пайда болған. Ең бірінші бұндай сецессия Мюнхенде 1892 ж пайда болды (АҚШ). Франц фон Штук, Вильгельм Трюднер және Фриц фон Юденің бастауымен. 1893ж Берлиндік сецессия құрылды, 1894ж Веналық (Австрия астанасы) ең әйгілісі.
Модерн сәулеті әр қилы. Бұл стиль өзіне бүкіл алдыңғы стилдердің элементтерін жинақтады. Модерн стиліндегі ғимараттар мавритандық сарайларды да, бекіністерді де және зауыт корпустарында еске түсіреді. Бірақ алдыңғы эклептизмға қарағанда, оның афторлары Ренессанс пен Барокко формаларын көшіруден бастартқан.
XIX ғасырдың аяғында Чикагода Луис Салливен, Амстердамда Генрих Петрус Берлаге , Белгияда Анри ван де Велде және Венада Отто Вантер бір мезетте ескішілікке қарсы өз талаптарын қойды. Бұл қарсылық ескерусіз қалмады.
Стиль уақыт ағымында дамып отырды.
1. Неоромантизм - романдық стиль,готика, ренесанс және басқа стилдер әлементері пайдаланылады. Мысалға - Санк Петербургтегі француздық елшіліктің котоликтік соборы (Л.Н. Бенуа және М.М. Перетятковия) романдық ситль элементтері бар ғимарат неоромантизм ішінен готизм, византизмді және түрлі дәстүрлерді өзгешелейді.
2. Неоклассицизм - мысалы Париждегі Елисей алаңдарының театры (О.Перре) Лондондағы Пикадили отелі (Н.Шоу) Петербургтағы үлкен теңіздік көшедегі Азовско Донской банк т.б.
3. Рационализм - қарапайым формадағы бағыт. Ресейде рационализм(сәулет) әдетте модернге емес , одан кейінгі Авангардқа қолданылғанын айта кету керек.
4. Иррационализм- мысалға Париждегі Самаритен дүкені (Ф Журден)
5. Тастық стиль, барлық сәулетшілер сылақтан бас тартқанда, ғимараттардың әрлеуіне тас қолданылды (негізін қалаушы Ресейлік - В.А. Шретер).
6. Дара үлкен қалаларда және аймақтарда модерн өзгешелік түрге ие.Осылай:вендық модерн, берлиндік, париждік, ал Ресейде, - мәскеулік, петербургтік, риждық ,провинциалдық және т.б.
Скандинавияда ұлттық романтизм аталған сәулет бағыты қалыптасты.
Ресейде бұл стиль солтүстік, финдық ,модерн, және бұл стильдегі үйлерді Санкт- Петербург, Выборг, Сортавал қалаларында көруге болады. Айта кетерлік жағдай кейбір сәулетшілер мен өнертанушылар жоғарыда аталып тізбектелген бағыттарды модернның түрлері десе, екіншілері оларды дара стильдер дейді.
Модерн стилінің қалыптасуы, империализм дәуіріне сәйкес келеді, сол заманда бекініс, шіркеу, және зауыт, вокзал, аэропорт , көрме залы, магистраль құрылысына қажеттілігі туындады.
Сондықтан жаңа материал қажеттілігі туындады.Бұл материалдар: темір(болат) бетон, әйнек.Олар тас, ағаш, кірпіш қолданысын толықтырады. XIX-XX ғғ сәулет дәуірі әр қалай бағаланды.
Кейбіреулер оны сәулет тарихынан алып тастайды, екіншілер оны ыдырау заманы ретінде қарастырады, ал үшіншілер одан сәулет өнерінің даму тарихының дайындық кезеңін көреді.Алайда модерн стилі әлемде өз орнын алды.
1.2 Модерн стильдегі архитектура
Модерн стилі (фр. moderne - ең жаңа, қазіргі) - XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында Еуропа және Америка елдері өнерінде орын алған стильдік ағым. Модерн Бельгия, Ұлыбритания мен АҚШ-та - "жаңа өнер", Германияда - "югенд-стиль", Австрияда - "сецессион стилі", Италияда "либерти стилі", Испанияда - "модернизм" деген атпен белгілі. Ол символизм мен эстетизм идеяларын, Ф.Ницшенің "өмір философиясын" дамытты. Модерн өкілдерінің (У. Морристің социалдық утопиясына сүйенген бельгиялық археологиялық әрі дизайнер Х.К. ван де Велде) пікірлеріне қарағанда ол қоғам құруға ықпал жасарлық жаңа өмір стилі, адам баласына эстетикалық ләззат алар орта мен тұрмыс жағдайын туғызу, байырғы дәстүрден бөлек, қазіргі конструкцияларды пайдалану арқылы өнерге жаңа жол салу болып табылады.
Сюрреализм (фр. surréalisme -- сверхреализм) -- модернистік өнердің бір бағыты. Оның негізін салушылардың бірі француздың ірі ақыны Г. Аполлинер (1880 - 1918). Ол поэзия мен театрдың буржуазиялық тіршіліктен жоғары тұрғанын қалады. 1917 жылы жазылған Груди Тиресия (Тиресияның кеудесі) атты сюрреалистік драмасының алғысөзінде және 1918 жылы жарық көрген Жаңа уақыт рухы және ақындар мақаласында Аполлинердің сыртқы шынайлықты ғана бейнелейтін буржуазиялық драматургияға және сол кездері асқан сұлулықты жалау етіп, адам жанының тереңіне бойлай алмай жатқан символистік театрға деген қарсылығы, эстетикалық идеялары көрініс тапты. Аполлионер жырлаған буржуазиялық тіршіліктен жоғары тұру деген ұранды суреткер-модернистер шынайы өмірден биіктеу және ирреальды, яғни адам санасының астындағыны көрсету деп түсінді.
Авангардизм, авангардшылдық (фр. avantgardisme -- алғы шептегілер) -- қалыптасқан қағидалар мен дәстүрден, өмір бірқалыптылығынан алшақтай отырып, көркем мәдениетті жаңғыртпақ болған мәдени ағым. Авангардизм XIX ғ. аяғы мен XX ғ. 60 -- 70 жылдарында өрістеді. Ол модернизмнің тым өсерленген бағыты ретінде қалыптасты. Авангардизмнің басты мәнісі -- мәдени мирасқорлықтың маңызын кемітіп, мәңгі құндылықтар деген ұғымды қайта қарау. Авангардизмнің пайда болуына философияда постклассикалық ағымның (Шопенгауэр, Ницше, Бергсон, Хай-деггер, Сартр т.б.) ықпал етуі; психологияда -- фрейдизм мен психоанализдің қалыптасуы, лингвистиканың мәдениеттанулық деңгейде көрінуі; еуропаорталықтық принциптен бас тартып, шығыстық мәдениеттерге, дінге назар аудару; теософия, антропософия жаңа эзотериялық ілімдердің жандануы үлкен әсерін тигізді. Авангардизм ұғым-терминін өнертануда алғашқы рет қолданысқа енгізген француз көркем өнер сыншысы Т. Дюре болды. Авангардизм өкілдері өнерді өмірден айырып қарап, оның әлеуметтік маңызын жоққа шығарды, өнердің ерекше эстет, табиғатын әсіреледі. Реализмді теріске шығарғандардың барлығы өздерін авангардшылар қатарындамыз деп есептеді: тарихи-мәдени маңыздылығы бойынша авангардизмнің екі бағытын айыруға болады: ғаламдық және шағын аумақты. Соңғылары өздерінің жеке ізденістері мен тәжірибелері арқылы жалпы авангардизмнің ықпалын күшейтті. Авангардизм өнердің әр саласында өзінше көрініс тапты: театрда реалистік декорация абстракті конструкциямен алмастырылды, қойылымның шарттылығына, еркіндігіне ерекше назар аударды (Б. Брехт, Вс. Мейрхольд, Е. Вахтангов т.б.); әдебиетте (А. Бехер, П. Элюар, М. Пруст, Ф. Кафка, Э. Ионеско т.б.) жаңа рәміздік-шарттылық тәсілдер кеңінен қолданылды; бейнелеу өнерінде (П. Пикассо, М. Шагал, С. Дали, Маттисс т.б.) абстракшылдықтың, дадаизмнің, сюрриализмнің, конструктивизмнің т.б. тәсілдері алдыңғы қатарға шықты; музыкада, әсіресе, таспаға жазып алу және электронды синтезатордың пайда болуы, оны XX ғ. ырғақтарына сәйкестендірді; сәулет өнеріндегі авангардизм стиліндегі ғимараттар адамзат қиялының нәтижесі ретінде көрініс тапты. Ғасыр басында авангардизм бағыты қаншама әділ сынға ұшырағанымен, өзінің мәдени құндылығын жоғалтпады.
Бальо үйі. Модерннің негізгі принциптері - қоғамға сай ғимараттар тұрғызу, өнер арқылы дүниені өзгертуге талпыныс жасау. Модерн XX ғасырда архитектураның дамуына елеулі ықпал жасады. Ол сәулет өнеріне конструкциялықты, көркемдік бірлікке, функциялыққа негізделген еркін жобалауды, жаңа құрылыс материалдарын (темір, бетон, шыны, табиғи тас, жылтыр кірпіш, жұқа тақтай, кенеп) жан-жақты пайдалануды әкелді.
Қала салу ісіндегі бір жүйелілік пен Сурет:Симметриялыққа модерн сәулетшілері алдыңғы жағы әр түрлі ғимараттарды кеңістікке еркін орналастыруды қарсы қойды. Жаңа техника әкелген түр тудырудың мол мүмкіндігі ғимарат бейнесін көркейте түсудің басты құралына айналды.
XX ғасырдың бас кезіндегі кейбір сәулетшілер функционализмді ерекше құптап, ғимарат қаңқасын әсерлей (Германияда П.Беренс, Австрияда О.Вагнер, Францияда Г.Перре, Россияда Ф.О. Шехтель салған ғимараттар) түсуге ден қойды.
Модерн стилінде өрнек салу затты әсемдеумен қатар оның композициялық құрылымын қалыптастыру құралы болып табылады. Бельгия сәулетшілері салған ғимараттар интерьеріндегі толқынды сызық пен өрнек тынысты кеңейтіп, еңсені көтере түседі.
Қондырғылы, сән және қолданбалы өнердің бір-бірімен астаса дамуы - модерн стиліне тән қасиеттің бірі. Ол графикадан да орын алды. Бұл саладағы белгілі суретшілер:
* О.Бердсли - Ұлыбритания,
* Т. Хайне мен Г.Фогелер - Германия,
* Ф.Валлотон - Швецария,
* Э.Мунк - Норвегия ,
* А.Н. Бенуа, К.А. Сомов - Ресей.
Шойын құю
* Гимар, Эктор (Hector Guimard) -- Франция
Модерн стильдегi интерьер
Жиhаздың дизайны және интерьердiң заттары
* Луи Мажорель (Louis Majorelle), Эмиль Галле (Emile Galle), Эмиль Андре (Emile André), Эжен Валлен (Eugène Vallin), Камил Готье (Camille Gauthier), Жак Грубер (Jacques Gruber) -- Франция;
* Рихард Римершмид (Richard Riemerschmid) -- Германия;
* Гюстав Бови (Gustave Serrurier-Bovy), Хенри Ван де Вельде (Henry Van de Velde) -- Бельгия;
* Тонет (Thonet), Коломан Мозер (Koloman Moser) -- Австрия;
* Франтишек Билек (Frantisec Bilek) -- Чехия;
* И. А. Фомин -- Ресей.
Қолданбалы және станокты көркемөнер
thumbright80pxВаза мастерской братьев Дом, Школа Нанси, ок. 1900 года
Көркем шыны
* Галле, Эмиль (Emile Galle), Daum Freres -- Франция;
* Тиффани, Луис Комфорт (Louis Comfort Tiffany) -- АҚШ;
* Loetz -- Чехия;
* Вильгельм Вагенфельд -- Германия.
Ыдыс, керамика
* Тед Сикорский (Tade Sikorski & Zsolnay Vilmos (ZSOLNAY ART POTTERY) -- Венгрия;
* Огюст Делаэрш (Auguste Delaherche), Клеман Массье (Clement Massier), Александр Биго (Alexandre Bigot) -- Франция;
* Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin (Хандық фарфор мануфактурасы, Берлин, Германия)
* VILLEROY & BOCH -- Германия.
Витраж конструкциялары
* Жак Грюбэ (Jacques Gruber), Эктор Гимар (Hector Guimard) -- Франция;
* Виктор Орта (Victor Horta) -- Бельгия;
* Луис Комфорт Тиффани (Louis Comfort Tiffany) -- АҚШ;
* Альфонс Мариа Муха -- Чехия.
Iсмерлiк, металл, оймалау
* Gorham -- АҚШ;
* WMF, Оривит, Orion Kunstgewerbliche Metallwarenfabrik (Orion) -- Германия;
* Арчибальд Нокс (Archibald Knox), Чарльз Хорнер -- Великобритания;
* Феликс Бракмонд (Felix Bracquemond), Рене Лалик (Rene Lalique), Жорж Фуке (Georges Fouquet), Эмиль Галле -- Франция.
Кітап ісі
Афиша, литография, плакат шеберлері
* А.Тулуз-Лотрек, Э.Грассе - Франция,
* А.Муха - Чехия.
Кiтап иллюстрациясы және графика
Обри Бердслей. Саломее. 1894
* Обри Винсент Бердслей (Aubrey Beardsley) -- Ұлыбритания;
* Анри Ван де Вельде (Van de Velde) -- Бельгия;
* Теофиль Александр Стейнлен (Theophile Alexandre Steinlen) -- Швейцария;
* Йохан Торн Приккер (Johan Thorn Prikker) -- Нидерланд.
Кескіндеме мен мүсін өнері
Огюст Роден (Амур және Психея)
Кескіндеме мен мүсін өнерінде модерн стилі символизммен тығыз байланыста бола отырып, өз алдына көркемдік жүйе жасауға ұмтылды. Дегенмен ол XIX ғасырдағы дәстүрлі үлгіден алшақтап, шарттылыққа негізделген жаңа еуропалық ағымға бой ұрды. Бұл салада понтавен мектебі (П.Гоген бастаған) елеулі рөл атқарды. Модерннің кескіндеме мен мүсін өнері саласындағы белгілі өкілдері:
* Г.Климт - Австрия,
* Ж.Минне, Ф.Конпф - Бельгия,
* М.А. Врубель, Л.С. Бакст - Ресей,
* Э.Мунк - Норвегия,
* Франтишек Билек - Чехия,
* Г.Обрист - Германия.
Суретшілер
* Герда Вегенер -- Дания;
* Станислав Выспяньский -- Польша;
* Морис Дени, Эдмон-Франсуа Аман-Жан -- Франция;
* Густав Климт -- Австрия;
* Жорж Леммен, Фернан Кнопф -- Бельгия;
* Альфонс Муха -- Чехия;
* Наби, Люсьен Леви-Дюрмэ (Lucien Levy-Dhurmer) -- Франция;
* Джованни Сегантини -- Италия;
* Ян Тороп -- Голландия;
* Жорж де Фёр (Йозеф ван Слейтерс) -- Нидерланд;
* Фердинанд Ходлер -- Швейцария;
* М. А. Врубель;
* А. Н. Бенуа;
* В. М. Васнецов;
* Р. К. Калмаков;
* С. В. Малютин;
* М. В. Нестеров;
* В. Д. Поленов;
* Л. С. Бакст, К. А. Сомов, Мир искусства -- Ресей.
* Густав Климт. Поцелуй. 1907 -- 1908 жылдары.
* Фернан Кнопф. Искусство, или нежность сфинкса. 1896.
* Лев Бакст. Ужин. 1902.
* В. Серов. Похищение Европы. 1910
* М. Врубель. Пан.
* К. Сомов. Портрет М. Кузмина.
Модерн қол өнері бұйымдары мен үй жиһаздарын жасауда елеулі жетістіктерге жетті. Қазіргі кезеңде Қазақстан сәулетшілері модерн мен дәстүрлі архитектуралық жетістіктерді ұштастыра отырып, модернді дамытуда үлкен жетістіктерге жетті (қонақ үй, жоғарғы оқу орны ғимараттары, т.б.).[2]
1.3 Ар деко стиліндегі интерьер түрлерінің ерекше сәндігін талдау
Ар Деко термині француз тіліндегі art déco - сәндік өнер деген мағынаны білдіреді. Бұл стиль атауын 1925 жылы Парижде өткен Халықаралық заманауи сәндік және индустриялық өнер көрмесінде алған.
Ар Деко стилі Париждегі дүниежүзілік екі соғыстың арасында туындады. Түрлі стильдердің қосылысынан шыққан Ар Деко стилінің бірегейлігі интерьерді ерекшелендіріп және де қабылдауға оңай жасайды. Бұл стиль жеңілділік және көркемдік сипаттарға тән.
Ар Деко стиліндегі интерьердің абстракты пішіндері конструктивист, кубист, фовисттер мен футуристтердің авангардтық өнерінен алынған.
Кейбір зерттеушілер Ар Деконы модернизмнің түрі не алғашқы нұсқасы деп санайды. Бұқаралық өндірістің өрлеуінен кейін Ар Деко стилін талғамсыз және жалған сәнділік деп атай бастағаннан кейін бұл стиль халық тұрмысынан байқаусыз жоғала бастады. Стилдің ақырғы соңын Екінші Дүниежүзілік соғыс басталуымен байланыстырады. Алайда сол кезеңде кейбір елдерде, мысалға Үндістанда Ар Деко стилі модернизмге ұласып 1960 жылдарға дейін кетпеді. 1980-ші жылдары стилдің қайта өрлеуіне графикалық дизайндағы фильм нуар (film noir) стиліндегі лентаның арқасында Ар Деко стилін зергерлік және сән өнерінде қайта қолдана бастады.
Ар Деко стиліндегі интерьерді безендіру мәселелеріне келетін болсақ, біршама атағы шыққан сәулеттер мен ғимараттардың, өндіріс нысандары мен ғарыштық кемелерінің интерінің безендіруінде байқауға болады. Круиз лайнерлердің әдемілігі (мәселен, "Титаник") мен миллионерлердің ғажайып өмірлері туралы голливуд фильмдері тап осы Ар Деко стилінен алынған. Көбіне Ар Деко стилі сәулетті қонақ үйлерде, клубтарда, салондар мен түрлі мүсіндік және сыршырай туындылары бар мекмелерде қолданылады. Сонымен қатар, атақты және танымал адамдардың интерьерін рәсімдеуде жиі кездеседі.
Ар Деко стиліндегі интерьер ерекше сәнді болады. Бұл стилдің интерьердегі басты айырмашылық сипаты ол - алғаш пайда болған кезеңінен бастап техникалық инновацияның жоғарғы дәрежедегі жайлылығы: бөлмелердің барлығы қажетті жабдықтармен жабдықталғандығы. Ғалымдардың айтуынша Ар Деко стилінің құрамы 1922 жылы Тутанхомон күмбезінің ашылымынан кейін сәнге кірген мысырлық үлгілер мен Африка және Орталық Америка үндістерінің, грек архаикасы мен ежелгі Междуречья қарабайыр өнерлерінен алынған [1].
Интерьерді безендіру кезінде алюминий, тот баспайтын құрыш, күміс, ағаштардың сирек түрлерімен, эмаль, піл сүйегі, қолтырауын, акула және жолақ алайдың терілерімен безендіріледі. Бөлмені өңдеуде еденді сирек және жарқын түсті ағаш сүректерін, қыш тақталарын, мозаика мен зерәйнектерді қолданысқа салады. Бұл стиль бояуының түрлілігі жарқын, өткір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz