Қазақ театр режиссурасының жаңа белестері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Мәдени-тынығу жұмысындағы режиссуралық қызмет

Орындаған
Тексерген:

Орал, 2016
МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Репертуар және режиссура туралы
1.1 Режиссура өнері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Актер шеберлігі, сахналық сөз техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 7
2.Мәдени-тынығу жұмысындағы режиссура қызметі
2.1 Қазақ театр режиссурасының жаңа белестері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 13
2.2 Мәдени-тынығу жұмысындағы режиссура қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Қазақ театрының 30шы жылдардағы шығармашылық қалыптасуы мен дамуы репертуар мен режиссура өнерінің ықпалына тікелей байланысты болды. Бұл кезеңдегі ұлттық сахна өнерінің өрістеп ілгері жылжуына Мұхтар Әуезовтің бел шешіп кірісуі оның тың ізденістеріне, кәсіби бағытбағдар алуына кепіл болды. ұлы драматург осы тұста театрдың әдебиет бөлімін басқарып, оның шығармашылық жұмысының жандануына мол ықпал етті. Ол тұңғыш құрылған ұлттық театрдың балаң шағының әдеттен тыс созылыңқырап кету себебін өзінше зерттеп, мұның сырын репертуар мен режиссураның әлсіздігінен, сахна мәдениетінің жетіспеуінен көрген М.Әуезов театрдың қазақ драматургиясымен шектеліп қалмауына баса көңіл аударды. Ұлттық шеңбермен шектеліп қалған сахна өнерінің шығармашылық өрісінің тар, көркемдік мазмұнының таяз болатынын талай ескерткенді. Ол ілгері кеткен елдердің шығармашылық тәжірибесіне сүйеніп, классика мен орыс драматургиясының озық үлгілерінің театр репертуарына еніп, сахнаға қойылуына айрықша ден қояды. Таңдаған пьесаларды аударуға жетекші драматургтерді жұмылдырып, өзі бас болып, көптеген күрделі пьесаларды қазақшаға аударады. Ғ.Мүсірепов өзінің бір сөзінде: Бұрын Мұхтар бәрімізге театр, спектакльдер жайында мақала жазыңдар деп үгіттеуші еді, енді пьесаларды қазақшалаңдар деп мазалайтын болды, дегені бар еді. Сол пьесалардың сахнаға қойылуы театрдың шығармалық болмысын кеңейтіп, бұрынсоңды таныс емес, жалпы адамдық ортаға тән әлеуметтік құбылыстарды суреттеуге, күрделі ізденістерге мүмкіндік туғызды. М.Әуезов ұлттық сахна өнерін дамытудың тағы бір аса қажетті көзі режиссурада екенін ескертіп, театрға кәсіби дайындықтан өткен тәжірибелі мамандар шақыруды да мықтап қолына алады. Осындай тыңғылықты жүргізілген ұйымдастырушылық жұмыстардың нәтижесінен театрға Мәскеу, СанктПетербург, т.б. қалаларда білім алып, күрделі шығармалық баспалдақтардан өткен М.Г.Насонов, И.Г.Боров, М.В.Соколовский, М.А.Соколовтардың бірі бас режиссер, енді бірі спектакльдер қойып, қазақ актерлеріне роль мен қойылым үстінде жаңаша жұмыс істеудің жүйелі жолдарын үйретеді. Бұлар ұлт тілін білмегендіктен актерлермен жұмыс тұсында М.Әуезов үнемі көмекке келіп отырған.
Ол драматургиялық шығармаларды жанжақты талдап, оның көркемидеялық мазмұнымен бірге, жеке кейіпкерлердің характер ерекшеліктерін, сахнада мән берілетін тұстарын актерлердің санасына құйып отырған. Әсіресе, әлемдік һәм орыс классиктерін сахнаға қоюда М.Әуезовтің шығармашылық ықпалы ұшантеңіз болды.
Зерттеу мақсаты: мәдени-тынығу жұмысындағы режиссура қызметі туралы мағлұмат беру.
Зерттеу міндеттері: мәдени-тынығу жұмысындағы режиссура қызметі; режиссуралық өнер туралы түсінік беру.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Репертуар және режиссура туралы
1.1 Режиссура өнері
Режиссерлік өнер, режиссура - белгілі бір көркем идеялық ойға қүрылған біртұтас ойын-сауық туындысын жасау енері. Режиссер өзінің ой-қиялымен пьесаны немесе сценарийді, опера не балетті таңдап түсіндіре отырып, бүтал ойын-сауыққа катысушылардың шығармашылық еңбегін эстетикалық түрғыдан біріктіреді. Сөйтіп ол спектакльдің идеялық мазмұны, оның жанры мен сыртқы пішінін ашумен бірге сахна кеңістігінің игеру жолдарын, ырғағы мен мизансценасын белгілейді. Бұған қоса қажетті жағдайда арена мен эстраданы пайдалану мүмкіншілігін, кейіпкердің мінез-кейіпін айкындайды, ал кинематография мен телевизияда кадрды, монтажды, т.б. кұрастыру жұмысын жүргізеді. Режиссер артистер шығармашылығын декорация, костюм, музыка, дыбыс пен жарық беру құрамаларын пайдалану, кинода оператор жұмысын, т.б. осы сияқты ойын-сауықтың барлық компоненттерін өзара кабыстыра отырып үйымдастырады. Режиссерлік өнердің элементтері ежелгі заманда да болған, яғни ол кезде ойын-сауықтың тұтас, жинақы болу жағын драматург не болмаса группадағы жетекші актер өз міндетіне алған. Режиссердің ойын-сауық қоюда басты тұлғаға ие болған жөне оның театр, кино туындысын жасаудағы авторлық функциясы танылған қазіргі ұғымдағы Режиссерлік өнер алғаш рет 19 ғасырдың 2-жартысындағы драматургия театрда пайда болды. Режиссерлік өнердің қалыптасу кезеңі спектакльге қатысушылардың күш-жігерін бір мақсатқа жұмылдыру, кейіпкерлер өмір сүрген орта мен тарихи жағдайды мүмкіндігінше дәл, шынайы бейнелеу, көпшілік көріністерді динамикалык әрі табиғи тұрғыда көрсету секілді тұңғыш рет ансамбль принңипін ұсынған немістің Мейнинген театры, Париждегі А.Антуан мен Берлиндегі О.Брамның Бостандық театры және Лондандағы "Тәуелсіздік театрының" қызметімен тығыз байланысты. Дегенмен аталмыш театрлардың Режиссерлік өнері натурализм тенденңияларынан да құр алақан болмады. Мәскеудің Көркем академиясы театрының негізін салушылар К.С. Станиславский мен В.И. Немирович-Данченко Режиссерлік өнердің жаңа реалистік принциптерін үсынумен қатар оны жүйелі түрде іске асырды. Мәскеу көркем театрының режиссурасы орыс және дүниежүзілік Режиссерлік өнердің дамуына зор ықпал жасады. Режиссерлер осы театрдың тәжірибесі негізінде туған Станиславский жүйесін шығармашылық жолмен пайдаланды. Мұның өзі кейіннен театр, кино және телевизиядағы Режиссерлік өнерде реализмнің зор қарқынмен жан-жақты өріс алып дамуына жол ашты. 20 ғасыр басындағы Режиссерлік өнерде Мәскеу Көркем театрының бағдарламасына қайшы келетін тенденциялар да бой көрсетті. Режиссураның осы уақыттағы өсу жолы Ресейде В.Э. Мейерхольдтың, Ұлыбританияда М.Рейнхардтың жаңашыл экспери-ментке толы ізденістерімен байланысты болды. 20 ғасырдың басында бой көрсеткен кино өнері режиссураның жаңадан перспективалық дамуына жол салды. Алғашқы ірі кинорежиссер Д.У. Гриффит (АҚШ) кең ауқымды тарихи полотнолар жасап коюда экран мүмкіншілігін пайдаланды. 20 ғасырдағы ТМД елдердегі Режиссерлік өнердің өркендеп өсуін Н.Р. Акимов, А.Ахметели, Е.Б. Вахтангов, батыс еуропа театрда А.Арто, Ж.Л. Барро, Б.Брехт, П.Брук, Ж.Вилар; қазақтеатр өнерінде Ж.Шанин, И.Г. Боров, Ш.Айманов, Ә.Мәмбетов, А.Тоқпанов, т.б. шығармашылығымен байланысты. ТМД елдерінің режиссерлері қойған спектакльдерде жаңа әлеуметтік мазмұны батыл әрі жарқын театр формасы арқылы өз шешімін тапты. 20 ғасырдың 2-жартысындағы театр мен кино режиссурасы өзінің реалистік бағытының үнемі нығайып, өсіп отыруымен, жаңашыл ізденістерімен ерекшеленеді. Көрнекті шет ел режиссерлері М.Антониони, И.Бергман, А.Вайда, В.де Сика, П.Джерми, Р.Клер, А.Куросава, т.б. кинематографияда Режиссерлік өнердің дамуына елеулі үлес қосты.

1.2 Актер шеберлігі, сахналық сөз техникасы
Драматург койылатын пьесалардың сахналық тарихы жайында мазмұндық лекциясабақтармен бірге, режиссерлік шешімбайламдардың көркемдік мұратмақсатын, жеке кейіпкерлерге берілетін түсіндірмелерді (трактовка), қысқасы, қойылатын спектакльдерге қатысты ойларын егжейтегжейіне дейін түсіндіріп отырған. Осындай талдаулар үстінде ол режиссер ойын өзінше жалғастырып әрі толықтырып отырған. Бұл үрдісте М.Әуезовтің режиссерге де көмегі аз тимеген. Ол қоюшыға оқиға мен кейіпкерлер тірлігінің қатқабат мінезқұлқынан, тартыс әрекетінен анықтамалар келтіріп халықтың рухани күшқуаты жайында түсіндірмелер беретін. Мұндай кеңестерді режиссермен бірге, актерлерге де, суретшілерге де үнемі айтып отырған. Қоюшы мен орындаушылардың дарынын, ізденістерін қолдап, құрметтей отырып, М.Әуезов шеберлік өнері мәселелерінің бәріне де араласып, атсалысатын. Ол дайындалып жатқан қойылымдарды үзбей көріп, оның көркемдік тамырын тап басып, әр сахна лүпілін айнытпай танитын да, қажет жерінде сауатты кеңесін де ұмытпайды. Репетиция үрдісіндегі актер мен режиссердің өнерін осылай білгірлікпен танып бағалай білу М.Әуезовке ғана тән құбылыс. Орыс театрына А.Островский, М.Горький, А.Чехов қандай еңбек сіңірсе, М.Әуезов те қазақ театрына сондай еңбек сіңірген адам [11, 3]. 30шы жылдардағы ұлттық театрдың шығармашылық ізденісі мен табысының ұлы драматург есімімен байланысты болуы осыдан. Оның үйретулерінен кейін қазақ актерлері арнайы мектептен өткендей, шығармашылық өсіпжетілудің тың деңгейіне көтерілгендей сезінетінін театрдың негізін қалаушылар талай еске алғанды. 30шы жылдардағы театр өнерінің дамуына Республика үкіметі де пәрменді қолқабыс тигізіп, оны жандандыруға бағытталған бірнеше қаулықарарлар қабылдайды. Солардың ішінде 1933 жылдың 8 қыркүйегіндегі Ұлттық өнерді дамытудың шаралары деген шешімге байланысты облыс орталықтарында театр труппалары мен студиялар ашу мәселелері қолға алынады. Бүгінгі Семей, Шымкент, Жамбыл, Атыраудағы облыстық театрлар осы 30шы жылдардың орта шенінде ашылып, елімізде театр өнері дамудың жаңа белесіне көтерілді. Алматыда драма театрының жанынан актерлердің шеберлігін шыңдайтын студия ашылып, кәсіби мамандық деңгейін көтеруге ерекше көңіл бөлінеді. Мұнда әсіресе, актерлердің музыкалық білімін көтеріп, әншілік қабілетінің дұрыс қалыптасуына барынша ден қояды.
Актер шеберлігі, сахналық сөз техникасы, музыка теориясы, дауыс жаттықтыру, әдебиет тарихы, т.б. сабақтар арнайы кесте бойынша жүргізілген. Бұл жолғы музыкалық дайындықтың орны бөлек. Бұрынғы актерлік шеберліктерінің үстіне, асқан шығармалық шабытпен музыка өнерін меңгерген, ән мен биге бейімі бар топ Құрманбек Жандарбеков, Қанабек Байсейітов, Күләш Байсейітова, Үрия Тұрдықұлова, биші Шара Жиенқұлова тағы басқа жас таланттар Жұмат Шаниннің жетекшілігімен 1934 жылы 13 қаңтарда Айман Шолпан музыкалық комедиясымен қазақтың тұңғыш музыкалық театр шымылдығын ашты. Осылайша қазақтың драма театрының ішінен өз алдына отау тігіп, ұлттық музыкалық сахна өнерінің дүниеге келуі халқымыздың рухани тарихындағы ерекше мәдени құбылыс болды. Халық ағарту комиссариаты жоғарыдағы аталған қаулықарарларын жүзеге асыру мәселелерін одан әрі жалғастырып, Мәскеу, СанктПетербург, т.б. қалаларда білім алып, күрделі шығармалық баспалдақтардан өткен М.Г.Насонов, И.Г.Боров, М.В.Соколовский, М.А.Соколовтардың бірі бас режиссер, енді бірі спектакльдер қойып, қазақ актерлеріне роль мен қойылым үстінде жаңаша жұмыс істеудің жүйелі жолдарын үйретеді. Бұлар ұлт тілін білмегендіктен актерлермен жұмыс тұсында М.Әуезов үнемі көмекке келіп отырған. Ол драматургиялық шығармаларды жанжақты талдап, оның көркемидеялық мазмұнымен бірге, жеке кейіпкерлердің характер ерекшеліктерін, сахнада мән берілетін тұстарын актерлердің санасына құйып отырған. Әсіресе, әлемдік һәм орыс классиктерін сахнаға қоюда М.Әуезовтің шығармашылық ықпалы ұшантеңіз болды. Драматург койылатын пьесалардың сахналық тарихы жайында мазмұндық лекциясабақтармен бірге, режиссерлік шешімбайламдардың көркемдік мұратмақсатын, жеке кейіпкерлерге берілетін түсіндірмелерді (трактовка), қысқасы, койылатын спектакльдерге қатысты ойларын егжейтегжейіне дейін түсіндіріп отырған. Осындай талдаулар үстінде ол режиссер ойын өзінше жалғастырып әрі толықтырып отырған. Бүл үрдісте М.Әуезовтің режиссерге де көмегі аз тимеген. Ол қоюшыға оқиға мен кейіпкерлер тірлігінің қатқабат мінезқұлқынан, тартыс әрекетінен анықтамалар келтіріп халықтың рухани күшқуаты жайында түсіндірмелер беретін. Мұндай кеңестерді режиссермен бірге, актерлерге де, суретшілерге де үнемі айтып отырған.
Қоюшы мен орындаушылардың дарынын, ізденістерін қолдап, құрметтей отырып, М.Әуезов шеберлік өнері мәселелерінің бәріне де араласып, атсалысатын. Ол дайындалып жатқан қойылымдарды үзбей көріп, оның көркемдік тамырын тап басып, әр сахна лүпілін айнытпай танитын да, қажет жерінде сауатты кеңесін де ұмытпайды. Репетиция үрдісіндегі актер мен режиссердің өнерін осылай білгірлікпен танып бағалай білу М.Әуезовке ғана тән құбылыс. Орыс театрына А.Островский, М.Горький, А.Чехов қандай еңбек сіңірсе, М.Әуезов те қазақ театрына сондай еңбек сіңірген адам [11, 3]. 30шы жылдардағы ұлттық театрдың шығармашылық ізденісі мен табысының ұлы драматург есімімен байланысты болуы осыдан. Оның үйретулерінен кейін қазақ актерлері арнайы мектептен өткендей, шығармашылық өсіпжетілудің тың деңгейіне көтерілгендей сезінетінін театрдың негізін қалаушылар талай еске алғанды. Қазақ театрының классикалық аударма пьесаларды қоюдағы алғашқы сахналық тәжірибелері сәтсіздікпен аяқталды. 1927 жылдың ішінде А.Пушкиннің Тас мейман, Сараң сері, У.Шекспирдің Гамлет қойылымдары аяқталмай тоқтатылып қалды. Өйткені театрдың мұндай күрделі дүниелерді меңгеруге шығармалық шамашарқы жетпеді. Сол сияқты 1928 жылы Серке Қожамқұловтың режиссурасымен қойылған Гогольдің Үйленуі де сәтсіз шықты. Гоголь заманының дәуір тынысы, тұрмыссалттық шындығы көркемдік шамамен ғана суреттелген. Орындаушылар мен қоюшыға әйгілі комедияның сахналық болмысын анықтап, көркемдік шешімін табу қиын еді. Классикалық репертуарды меңгерудегі алғашқы талпыныс шығармалық ұжымға орыстың театр мәдениетінің аса қажеттілігін толық аңғартты. Актерлер қауымы орыс театрының сахналық тәжірибесін меңгерудің маңызына іс жүзінде көз жеткізді. Мұны орыс театрының режиссері М.А.Соколов қойған Д.Фурмановтың Бүліншілік романы негізіндегі сахналық жүйеден (сахналық жүйесін түсіріп әрі аударған Қ.Байсейітов) көруге болады. Бір маусым бұрын орыс театрының сахнасына қойылған бұл спектакльде қазақ актерлері де ойнаған. Мына қойылым оларға жеңілдеу, бұрынғы репетицияларға қатысып, қандай тапсырмалар қойылып, қандай түсініктемелер берілгенін көрген актерлерге бұл жолғы ізденістері әлдеқайда сәтті болды.
Орыс актерлері мен М.А.Соколовтың жұмысына сүйенген театр еліміздің мәдени һәм қоғамдық өміріндегі көркемдік құбылысқа айналған спектакль болып шықты. Мұнда төңкерісшіл күштердің жеңісі, жас кеңес елінің дұшпандарына тойтарыс беруі шынайы бейнелеу тапқан. Қойылымның орталық кейіпкері табанды төңкерісшілкоммунист, батыл да байсалды Фурмановтың бейнесін жасаған Қ.Жандарбеков. Оның комиссары дүниенің астаңкестеңін шығарған бүлікшілерге өзінің партиялық сенімімен барады. Есіріп алған бүлікшілердің алдында ол асқан сабырлылық, алғыр ойлылық танытады. Әбден басынып алған бүлікшілер Фурманов пен оның штабын талқандап, күлін көкке ұшыруға дайын. Күшке сүйеніп, қызыл кеңірдек болған топ оның сөзін еріксіз тыңдайды. Көрікті де жас Фурманов Жандарбековтың батыл да жинақы, дәлелді сөзінің ығына амалсыз жығылған бүлікшілер енді оны қостайтындарын білдіреді. Фурманов пен бірге әрекетке араласатын Шағабутдинов Қ.Байсейітовтың орындауында комиссарға қарағанда жігерлі, қызуқанды жан болып көрінген. Әсіресе, Шағабутдиновтың ешкімге ерік бермей, асқан ептілікпен арбаның үстіне ырғып шығып, бас киімін сығымдап ұстап, жалынды сөздің жалынан ұстау сахнасы келісті шыққан. Үйдің астыңғы қатарында жаза күтіп отырған Фурманов пен оның қаруластарының сахнасы терең драматургиялық тартыста шешілген. Фурманов хабар жазып, штабқа жетеді деген үмітін жасырады. Мұнда Шагабутдинов қана өзінөзі ұстай алмай мазасыздық үстінде. Өзі мен достарының тағдыры мазалаған ол торға түскен жолбарыстай бірде есікке, бірде терезеге алаңдап, дамылсыз өзіменөзі арпалысуда. Қойылымның кейбір көріністері шынайы шығып, оның тұтас көркемдік сипатына кепіл болған. Осы тұрғыдан қарағанда спектакльдің соңғы сахнасы өте әсерлі шыққан. Қызыл Армия бөлімшелерінің қалаға таяп қалғанын хабарлағанда бүлікшілер басшыларының қатты абыржуы, біреулері жағасындағы лауазымдық белгілерін дереу жұлып жатса, енді біреулері үстіндегі әскери костюмдерін жай киімге ауыстырып, қашуға ыңғайлана бастауы трагикомедиялық бояу тапқан. Осы көріністің атмосферасынан бүлікшілердің жеңіліс табатыны айқындала түседі.
Ал, соңғы көріністе Фурмановтың қасынан Қызыл Армияның тұрақты бөлімшелеріне айналған бұрынғы бүлікшілер полкының өтіп, төңкеріс қолбасшысының нұсқауымен төңкерістік міндетті атқаруға бара жатуы, төңкерісшіл күштердің жеңісі оптимистік үлгіде большевик партиясы идеясының үстемдік етуі болып көрінген. Спектакль бірнеше маусым көрсетіліп келді. Мұндай сәтті шығарманың маңызды көркем идеялық мазмұндылығымен бірге, қойылымдағы оқиғаның Верный (Алматы) қаласында өтуі көпшілік есінде қалып, қызықтыра түсуі де оның табысты өтуіне ықпал еткен. Бұл қойылымның тәжірибесі орыс театр мәдениетімен жақын танысудың қажеттілігін дәлелдеп шықты. Бірақ тәжірибелі Соколовтың бір ғана қойылымы қомақты көркемдік нәтижеге жеткізе қоймайтыны өзіненөзі белгілі. Мұнан кейін театр қайтадан кәсіби режиссерсіз қалды. Тек 1932 жылдың басында орыс театрының басқа режиссері Я.П.Танеевты шақырып, ол М.Я.Тритердің Сүңгуір қайығын сахналайды. Режиссердің ой тұжырымына қарай суретші С.Столяров қазақ сахнасына тұңғыш рет көркемдеудің шарттылық үлгісін енгізген. Сахнадағы екі қабат станоктың бірде кафебар, бірде кеменің палубасы, бірде теңізшілер бөлмесі болып ауысып отыруы актерлерді қызықтырып, әрекеттің толассыз дамуына мүмкіндік туғызған. Соған қарай оқиға орындары да жылдам ауысып, мизансценалары айқын да сан қилы болып шыққан. Бұл қойылым басқалардан ұғымды үлгісімен, актерлердің үйлесімді пішінімен де жаңашыл түрге түскен. Спектакльдің декорациялық көркемдеуімен бірте режиссер роль үстіндегі жұмысқа да жаңаша келіп, этюд әдісі арқылы актер техникасының өзіндік сырына барынша көңіл аударған. Бұл сол уақыттағы шеберлік шыңдаудың төте де тиімді жолы болатын. Мұндағы азамат соғысы тұсындағы орыс зиялыларының төңкеріске, кеңес үкіметіне қарамақайшы көзқарасы қойылымның идеялық тартыс желісі. Бірінебірі қарсы келген ағайынды Алениндер, Игорь роліндегі Қ.Бадыров, Александр Қ.Жандарбеков орындауларында осы идеялық қайшылық барынша айқын ашылған. Сүңгуір қайықты қою үрдісінде актерлердің сахналық мәдениеті жаңа бір деңгейге көтеріліп, дайындықтың тың әдісамалдарын меңгеруге бет алды. Актерлер толық сахна кеңістігінде, түрлі дыбысшу, сан қилы жарықпен көмкерілген көріністерде әрекет желісіне нұқсан келтірмей ойнай беру үрдісіне де жаттыға бастайды. Бұған М.Г.Насоновтың кәсіби режиссурасымен бірге актерлік шеберліктен жүргізген сабақтарының мол ықпалы тигені ақиқат.

2.Мәдени-тынығу жұмысындағы режиссура қызметі
2.1 Қазақ театр режиссурасының жаңа белестері
Қазақ театрының өткен жолына көз жүгіртетін болсақ, сахналық өнеріміздің өсіп-өркендеуіне талай режиссерлердің сүбелі үлес қосқанын байқаймыз. Соның ішінде, қазақ елінің мақтанышына айналып, жарық жұлдыздай жарқыраған КСРО халық артисі, Қазақ ССР және КСРО Мемлекеттік сыйлықтарының иегері, Халық Қаһарманы Әзірбайжан Мәдиұлы Мәмбетовтың есімі айрықша ілтипатпен аталады.
Қазақ театры мен киносының майталман шебері, ұлы суреткер, ұлағатты ұстаз, профессор Әзірбайжан Мәмбетовтың асқақ тұлғасы тек отандық қана емес, сондай-ақ, әлемдік мәдениетте де өзінің ерекше орнына ие екені анық. Оған дәлел Ә.Мәмбетовтың көптеген атақтары мен жүлделері, сонымен қоса әлемдік деңгейде жазылған ғылыми-теориялық еңбектерге арқау болуы дер едік. Ол ұлттық театр өнерімізді алыс-жақын шетелдерге Ресейге, Францияға, Польшаға, Қытайға алғаш рет қазақ театр өнерін насихаттаған кемел суреткер.
Өрелі өнерпаз 1964-1966 жылдардың аралығында Мәскеудің жоғары кинорежиссер курсында белгілі экран шебері Григорий Чухрайдан мол тәлім алды. Кино саласындағы Ән қанатында, Қан мен тер, Жаушы, Ғасырдан да ұзақ күн, Абай, Ғасырлар пернесі фильмдері қазақ кино өнерінің алтын қорын толықтырған құнды туындылар.
Режиссурадағы қолтаңбасын тайға таңба басқандай етіп тарихқа шегелеген Ә.Мәмбетов мемлекеттік жұмыстардың тізгінін де қатар ұстаған дара тұлға. Ол қазақ өнерінің қара шаңырағы М.Әуезов атындағы академиялық драма театрын 35 жыл бойы үздіксіз басқарып, ұлттық драма өнерімізді дүниежүзіне танытты. Қазақстан театр қайраткерлері одағына жиырма жылдан астам жетекшілік етті. Сонымен қоса, Қазақ ССР Жоғары Кеңесінің депутаты, қалалық партия комитетінің мүшесі ретінде мол қызметтер атқарған. Саналы ғұмырының көп жылдарын қоғамдық, мемлекеттік, мәдени өмірде қыруар істер тындыруға жұмсап, республиканың сан - салалы мәдениетінің өсіп, өркендеуіне қомақты үлес қосқан ірі қайраткер.
Ә.Мәмбетов тәуелсіздіктен кейін Астанада жаңадан шаңырақ көтерген К.Байсейітова атындағы опера және балет театры сахнасына Біржан-Сара мен Қыз Жібекті сәтті қойды. Қ.Қуанышбаев атындағы музыкалық - драма театрын бірнеше жыл бойы басқарып жас театрдың кемелденуіне бар күшін салды. Жаңадан бой көтерген Астананың мәдени-рухани өмірінің кемелденуіне барынша ат салысты. Қарап отырсақ, әлемдік ауқымда аңызға айналған хас шебердің буырқанған өмір жолы ұрпағына үлгі болатындай ізгі істерге толы.
Жастайынан ата-анасынан айрылып, өмірдің кермек дәмін көп татқан Ә.Мәмбетов 1947 жылы театр училишесіне түсіп, ұстаздарының ерекше назарына ілінеді. Оның білім мен өнерге деген таудай талабын байқаған көзқарақты ұстаздары Мәскеудің Луначарский атындағы Мемлекеттік театр өнері институтының режиссерлік факультетіне тапсыруға кеңес береді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.