Педагогикалық тәжірибенің теориялық негізі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Ғылыми педагогикалық зерттеулердің нәтижелерін өңдеу

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
0.1 Педагогикалық зеттеудің ғылыми аппараты, логикалық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
0.2 Педагогикалық зерттеулердің сапасына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

1 ҒЫЛЫМИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІН ӨҢДЕУ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
0.1 Эксперимент, оның түрлері, даярлау және өткізу әдістемесі ... ... ... ... ... 20
0.2 Зерттеу нәтижелері және оларды өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...32

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37

КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкескілігі. Ғылым - бұл табиғат, қоғам және ойлау туралы жаңа білімдерді алуға бағытталған зерттеу ортасы.
Қазіргі таңда, ғылымның дамуы ғылыми еңбек бөлінуі және бірігуімен, ғылыми мекемелердің пайда болуымен, экспериментті және зертханалық құралдармен тығыз байланысты. Еңбектің қоғамдық бөлінуі әсерінен ой және дене еңбегінің арақатынасы анықталғаннан бері ғылым пайда болды. Кәсіпорындарда ірі машиналар пайда болғалы ғылым кәсіпорынның белсенді факторы бола бастады. Ғылыми-техникалық революция тұрғысында ғылым түсінігі өзгерді, яғни ғылым техника дамуынан кейін емес, керісінше материалдық өндірістің негізгі күші болып табылады.
Қоғамдық өндіріске белсенді әрекет ете отырып, ғылым қоғамдық өмірдің барлық саласын сипаттайды. Материалдық өндіріс, экономика, саясатта, басқару ғылымы мен білім алуда ғылым қарқынды түрде дамуы керек.
Бүгінгі қоғамда барлық элементі мен салаларында ғылым мен техниканың маңызы зор. Қазіргі таңда ғылым қоғамның дамушы күші болып табылады. Дене және ой еңбегінің түрлері: медицина, транспорт, байланыс, адамның күнделікті өмірінде ғылыми-техникалық прогресс ерекше орын алады.
Ғылымның жіктелуі - белгілі бір принциптерге сүйенген өзара байланыстың анықтылығы мен осы байланыстың логикалық қорытындысы.
Материалды өмірдің әр түрлі ғылыми объектлерді зерттеуіне байланысты ғылым әр түрлі түрлерге бөлінеді.
Ғылым түрлерінің проблемасы - бұл ғылыми білім құрылымының проблемасы. Қазіргі жағдайын, белсенді дамуының тенденциясын дұрыс сипаттау үшін, тарихи тұрғыдан қарастыру керек.
XVI-XVII ғасырлардан бері ғылым объектісі бойынша емес, зерттеу бағытына қарай ерекшелінеді.
Еліміздегі ғылыми зерттеулердің көп бөлігі жоғары оқу орындарында орындалады. Осы мақсатта ғылыми зерттеулерді орындауға жоғарғы мектептің негізгі ғылыми ядросын құрайтын профессорлық - оқытушылар құрамы кең көлемде тартылады. Ғылыми зерттеулерді орындау әрбір оқытушының жеке жоспарына енгізіледі және мемлекеттік бюджет арқылы қаражат, зертханалық құралдарымен қамтамасыз етіледі.
Ғылыми бағыттың дамуы үшін үлкен әсерін тигізетін жоғары оқу орындарында ғылыми мекемелер - проблемалық ғылыми-зерттеу лабораториялары ұйымдастырылады, ал кей жағдайларда жекелеген ғылыми-зерттеу институттары құрылады. Проблемалық лабораториялар мен ғылыми-зерттеу институттары үшін ғылыми-техникалық қызметкерлердің арнайы құрамы бөлінеді.
Кафедраларда, проблемалық лабораторияларда және ғылыми-зерттеу институттарында негізінен бастапқы және ізденушілік тақырыптар жасалады. Қолданбалы зерттеулерді ережеге сәйкес қосымша жұмыс уақытында (алты сағаттық жұмыс күнінің сыртында) қосымша ақы төлеу негізінде профессорлар мен оқытушылар орындайды.
Жоғарғы оқу орындарында ғылыми зерттеу жұмыстарын кеңінен енгізу студенттерді ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысуына жағдай жасады - бұл жұмысты енгізудің ең басты факторы жас мамандарды жаңа заманға сай, жаңа технологиямен таныстыру болып табылады.
Мамандардың білімін жаңа заманға сай жаңа ғылыми, техникалық және мәдени дәрежесін көтеру негізінен ғылыми зерттеу жұмыстарының көмегімен орындалады деуге болады. Ал оларды жүргізуді қадағалап, орындайтын оқытушылар құрамы. Ол үш бағытты ұстанады:
1 Ғылыми және халық шаруашылық тапсырмаларын шешу;
2 Болашақ мамандарды даярлау сапасын арттыру;
3 Оқытушылардың классификациясын арттыру;
Неғұрлым жоғарғы оқу орнының ғылыми дәрежесі жоғары болған сайын солғұрлым оның оқу-әдістемелік базасы мазмұнды және қызығырақ болады.
Қазіргі заманғы өндіріс пен жұмыс ауырлығы сонша, ол ғылыми және зерттеу біліктілігін талап етеді. Сондықтан жас маманға тек фундаменталды білім емес, оған практикалық жұмыс, жаңадан пайда болған ғылыми жаңалықтарды білу, оларды шешіп өзінің квалификациясын жоғарылату керек. Ал бұл қасиеттерге студенттерді жоғарғы оқу орындарында тәрбиелеу керек. Студенттерді тәрбиелеу осы ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы жүргізіледі.
Студенттердің ғылыми зерттеу жұмысының қазіргі мағынасы екі өзара байланысты элементтен тұрады:
1 Зерттеу еңбегінің элементтерін студенттерге оқыту, осы еңбекке баулу;
2 Студенттердің профессорлар мен оқытушылардың жетекшілігімен орындалатын жеке ғылыми зерттеу жұмысы.
Таным тәжірибеден өнеді, бірақ өзі болмыстың тәжірибелік меңгеруіне бағытталады. Тәжірибеден теорияға және теориядан тәжірибеге, іс-әрекеттен ойға және ойдан болмысқа - бұл адамның айналадағы болмысқа қатынасының жалпы заңдылығы.
Танымның әртүрлі процестерінің басы, негізгі бөлімі және табиғи аяқталуы - тәжірибе болып табылады. Таным аяқталуы қатысты екенін атап өту керек, өйткені таным процесінде ғылыми ой дамуының дайындалған және негізін салған жаңа проблемалар мен мәселелер туындайды. Бұл проблемалар мен мәселелерді шеше отырып, ғылым тәжірибені алға басу және оның дамуын саналы түрде бағыттау керек.
Барлық ғылым, барлық адамзаттың таным шындықты бейнелейтін ақиқат білімнің жетістігіне бағытталған. Тек ақиқатты ғылыми білім адамға болмыс жаңаруының күшті қаруы, алдағы дамуын болжауға мүмкіндік береді.
Міне, жоғарыда айтылған барлық ойлардың түінінде біздің зерттеуге қойылып отырған тақырыбымыздың негізі қалыптасып отыр. Тақырыбымызды Ғылыми педагогикалық нәтижелерді өңдеу деп алып отырмыз.
Зерттеудің пәні: ғылыми-педагогикалық зерттеудің әдістемесі
Зерттеудің нысаны: болашақ мұғалімдерді ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысып оның нәтижесін дұрыс өңдеуін қамтамасыз ету.
Зерттеудің мақсаты: болашақ мамандардың ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысуға дағдыландыру және нәтижелерін теориялық, практикалық тұрғыда негіздеу.
Зерттеудің міндеттері:
1. Педагогикалық зеттеудің ғылыми аппараты, логикалық құрылымы айқындау;
2. Эксперимент, оның түрлерін, даярлау және өткізу әдістемесін, зерттеудің нәтижелерн өңдеу туралы терең мағлұмат алу.
Зерттеудің базасы: Тараз мемлекеттік педагогикалық институты.
Зерттеудің әдістері: сұрақ-жауап, бақылау және т.б. қолдану арқылы зерттеу жұмысын жүргізу.
Зерттеудің құрылымы: зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, әрбір тарау екі тараушадан және қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен құралған.

1 ҒЫЛЫМИ - ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Педагогикалық зеттеудің ғылыми аппараты, логикалық құрылымы

Педагогикалық зерттеу - оқыту мен тәрбиелеудің нақты заңдары мен заңдылықтарын, құрылымы мен тетіктерін, мазмұнын, принциптерін, ұйымдық формалары мен әдістерін ашуға арналып бағытталған, қоғамдық маңызы бар жаңа педагогикалық білім қалыптастыру үдеріті және нәтижесі, танымдық іс-әрекет түрлерінің бірі болып табылады.
Зерттеудің негізгі компоненттері: мақсат қою, қолда бар ақпаратты, осы типтегі міндеттерді шешудің шарттары мен әдістерін алдын ала талдау, бастапқы болжамды тұжырымдау, болжамға теориялық талдау, экспериментті жоспарлау мен ұйымдастыру, алынған мәліметтерді талдау және жинақтау, мәліметтер мен заңдарды түпкілікті тұжырымдау, түсініктер мен ғылыми болжауды алу. Педагогикалық зерттеу үш деңгейге ажыратылады:
+ әдіснамалық - педагогикалық құбылыстардың жалпы принциптері мен зерттеу әдістерін тұжырымдау, эмпиристік және теориялық зерттеулер негізінде теориялар құру;
+ теориялық - бұрын ашылған деректерді түсіндіруге, сондай-ақ болашақ оқиға мен оның дамуын болжамдауға мүмкіндік беретін негізгі, жалпы педагогикалық заңдылықтарды ұсыну және тұжырымдау;
+ эмпиристік - педагогикалық ғылымның жаңа деректерін анықтау және оларды жинақтау негізінде эмпиристік заңдылықтарды тұжырымдау[1].
Ғылыми - педагогикалық зерттеудің құрылымы мен логикасы
Педагогикалық зерттеудің динамикасын қарастырмас бұрын, жалпы категорияларды, кез келген әрекетпен сипатталатын мақсат, нәтижені қолдануымыз қажет. Жалпы ғылыми деңгейдегі ұғымдар: эмпирикалық суреттер, теориялық модель, нормативтік модель, проект. Осы айтылған терминологияны қолдана отырып, педагогикалық зерттеу логикасының этаптарын көрсетеміз.
Қозғалыс мақсаттан басталады. Мақсат - бұл нәтиженің көрсеткіші.
Педагогикалық зерттеудің логикасын көрсетуде педагогикалық болмыстың эмпирикалық суреттемесін, танымдық суреттемесін, нормативтік ортаны анықтап алуымыз керек.
Кез-келген педагогикалық зерттеу логикасын ортадағы ғылыми таным этаптарында көрсетуге болады. Ол педагогикалық болмыстағы эмпирикалық суреттеу. Эмпирикалық суреттеуде дәлелдер (фактілер) бейнеленеді. Дәлелдер - бұл жаңа оқулықтар мен педагогикалық ұжымның жұмысы, мұғалімдердің сәтті немесе сәтсіз жұмыстары, оқу материалдарының анықталған түрлері, оқыту тәрбиелеуде қолайлы болуы мүмкін.
Сонымен қоса, философия, педагогика, психология т.б. ғылым аймағындағы білім беру негізінің зерттеу объектісіндегі теориялық моделі көрсетіледі. Бұдан кейін нақты теориялық модель құрылады. Әрі қарай зерттеуші нормативтік модельге, педагогикалық болып, нақты әрекетке көшеді. Соңында зерттеу жұмысының қорытындысында болашақ педагогикалық әрекеттің жобасы, нақты материал немесе білім беру стандарты алынады. Бұл үдеріс ІІІ, IV т.б. модельдеуге жалғасуы мүмкін.
Зерттеу нысанын анықтау дегеніміз - зерттеудің нені қарастырып жатқанын білу, анықтау. Дегенмен, обьект туралы жаңа білімді барлық қырлары және көріністері тұрғысынан алу мүмкін емес, сондықтан зерттеудің пәнін анықтау қажет, яғни, нысанның қалай қарастырылып жатқанын, ондағы қандай қатынастардың болатынын, оның қандай қасиеттер, қырлар, қызметтерді ашып көрсететінін белгілеу болып есептеледі.
Пән - обьектіден кесіп алынған бөлік емес, ол обьектіні қарастырудың тәсілі немесе аспектісі, мысалы, оқулық..., ғылыми негіздеме... зерттеу пәні - онда сапалық қалыптасу, оның басқа, тұлғалық тәжірибе қосу... т.б зерттелген. Пәнді бөліп, біз обьектіні тұтас, барлығын, белгілі бір көзқараспен қарастырамыз. Зерттеу пәні зерттеу обьектісі шеңберінде белгілі бір қырынан қаралатын бөлік.
Зерттеу пәні - сапалық қалыптасу, оның басқа сапалармен өзара әрекеті, процесс мінездемесі, құбылыс, маңыздылығын, талаптарын, тенденциясын анықтау, белгілі ортадағы және анықталған жастағы балалардың ішкі және сыртқы тәрбиесі. Зерттеу пәні - обьект ішіндегі ізденудің шектелген аспектісі.
Зерттеудің мақсаты - педагогикалық құбылыстың себеп-салдарлық байланысы мен заңдылықтарын айқындау және солардың негізінде теория мен әдістемелерді әзірлеу (қандай нәтиже алу көзделеді, сол нәтиже оны алғанға дейін қандай жалпы сипатта көрінеді?) Зерттеу мақсаты: не үшін зерттеу пәні зерттеледі (тәрбиенің ғылыми негізін құрастыру, зерттеу тақырыбы бойынша жаңа ғылыми информация алу, тәжірибе нәтижелерінің талдауы т.б.)
Болжам - құбылыстардың өмір сүру себептерінің шындығын, қасиеттерін түсіндіру мақсатында алға қойған, негізделген жорамалды көрсететін ғылыми білімнің даму түрі.
Болжам деп кез-келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға болмайды, тек нақты эмпирикалық деректерге негіздеуден туған жорамал болуы керек.
Болжам - кейбір құбылыстардың өмір сүруі туралы жорамал. Құбылыстың зерделенетін шеңбері жөніндегі белгілі бір білім негізінде ұсынылған болжам басқарушы принцип рөлін, одан ары қадағалау мен экспериментті бағыттаушы және түзетуші рөл атқарады; сондай-ақ ғылыми білімді дамтыудағы қажетті буын.
Обьектіге байланысты болжам жалпы және дербес болып бөлінеді.
Ғылымда іске басшылық болжамы маңызды орын алады. Зерттеудің бастапқы кезеңінде алға қойылатын бақылау нәтижелерін тұңғыш жүйеге келтіру, бірақ оларды түпкілікті түсіндіруді қамтамасыз етпейтін шартты жол болады. Педагогикалық зерттеулерде болжамды тұжырымдау, әдетте, сол немесе өзге де педагогикалық үдерістер мен құбылыстардың өту жағдайын анықтауға арналып бағытталады.
Болжам арқылы білімді дамытудың екі кезеңі бар. Олар болжамды құру және тексеру.
Болжамды құру алғашқы берілгендерді табу және сұрыптау негізінде жүреді. Талдау - сұрыптау тұрғысынан қарау ғылым заңдарымен сәйкес келетін және белгілі құбылыстарды тек түсіндіру ғана емес, жаңа құбылыстардың алдын-ала белгілеуге болатын ең дұрыс негізінде жорамал жасауға мүмкіндік береді.
Болжамды тексеру одан туындайтын нәтижелерді және оларды нәрселердің нақты күймен салыстыруды жалпыдан жалқыға қарай жүретін ой қорытындылары жолымен жүзеге асырылады. Осының арқасында болжам мақсатқа бағытты ғылыми ізденіс құралы, ғылыми зерттеулерді ұтымды ұйымдастырудың методологиялық негізі ретінде көрінеді.
Ал, ғылыми болжам дегеніміз - тәжірибеде әзірге белгісіз құбылыстар туралы немесе келешекте белгілі бір жағдайда пайда болатындай мүмкіндігі бар оқиғалар мен құбылыстар туралы ғылыми білім, болжам. Тәжірибелік қажеттіліктен туып, ғылым жетістіктеріне сүйене келе болжау- адам ойының бір нысанына айналған. Ғылыми болжамның мүмкіндігі оның ғылыми негізділігі мен өзара заңдылығында, өзара тәуелділігінде болады.
Болжамды гипотеза қалыптастыру дегенді қалай түсінеміз?
Зерттеу болжамы - шындыққа сәйкестігі дәлелденуі қажет теориялық тұрғыдан негізделген пікірлер жиынтығы.
Негізгі мәселені шешудегі анықталған нақты мақсаттар, оны жүзеге асыру мүмкін емес, зерттеу сұрақтарын және мәселелерін, жеке шығармашылық ізденістің нақты міндеттерін айқындау. Болжам төмендегідей түрлерге бөлінеді:
1. Суреттемелік;
2. Түсіндірмелік;
3. Суреттемелік - түсіндірмелік;
- Болжамды зерттеудің негізгі ұғымдарын, категорияларын қосуға болмайды.
- Болжамның қалыптасуында дәлелдердің үлкен шеңберде бағалануы.
- Логикалық зерттеуде стилистикалық безендіруді қажет етеді.
Болжамның құрылымы: егер мынадай және мынадай жаңаны қолданса, немесе қолданыстағы мазмұнды, форма мен әдісті былай да өзгертсе, онда білімді және білікті аса саналы және берік меңгеру қамтамасыз етіледі, оқушының дамуында мынадай жетістіктерге қол жеткізуге болады.
Ал, зерттеу міндеттері дегеніміз - педагогикалық зерттеудің нақтыланған немесе анағұрлым жеке-жеке мақсаттары (мақсатқа қол жеткізу үшін не істеу керек?). Зерттеу міндеттері: ғылыми мәселені зерттеуде зерттеу пәні бойынша мақсаттың дәлдігі, ғылымның жалпы жағдайы бойынша мақсаты анықталады, педагогикалық теория дамуының қажеттілігі, ал зерттеу міндеттері тек қана мақсаттан емес, сонымен қатар зерттеу жұмысының талаптарының есебінен де туындайды.
Жетекші идея - теориялық жүйе негізіндегі анықтаушы ұғым. Сонымен зерттеу логикасына, яғни зерттеу ережесі мен құрылымына сәйкес студенттер типтік оқу жоспары бойынша курстық және дипломдық жұмыс орындайды.
Зерттеудің алғашқы тұжырымдамасы: барлық зерттеу жұмысында жетекшілік ететеін теориялық ережесі. Зерттеудің сүйенетін позициясы - ғылым жағдайының терең талдауының нәтижесі. Алғашқы концепция ғылымда зерттелгенді, ғылымда қандай сұрақтарға жауап жоқтығын анықтауға көмектеседі. Гипотезаны құру үшін, зерттеудің мақсаты мен міндеттерін нақтылау өте маңызды.
Жоғарыда аталған зерттеу элементтері курстық жән дипломдық жұмыстарды орындаудың ғылыми аппараттары болып табылады[2].
Курстық жұмыс деп аталуы оқытудың белгілі бір курсына сәйкес пәндерден жазылуына байланысты. Белгілі бір пәндерден жазылғанымен, студенттер өздерінің білім, іскерлік және дағды қорларын пайдаланады.
Курстық жұмыс зерттеу әдіснамасы мен әдістемесін меңгеруге ықпал етеді, педагогикалық қызметке қызығушылығын арттырады, педагогикалық үрдісті талдауға, оның мәнін түсінеді.
Курстық жұмыстың міндеттері:
oo педагогика және психологияның өзекті мәселелері туралы білімдерін кеңейтеді, тереңдетеді және бекітеді;
oo педагогикалық міндеттерді жүзеге асыруға шығармашылық тұрғыдан қарауды қалыптастырады;
oo өз жұмысының нәтижесін сыни тұрғыдан бағалауға үйренеді;
oo теориялық білімдерін тәжірибе жүзіне қолдана білуге ықпал етеді, озық тәжірибелерде талдау жасау және қорытындылауға, сондай-ақ, педагогикалық тәжірибеде өзінің қалыптасқан тәжірибесін талдай, қорытындылай алуға үйренеді;
oo педагогикалық үрдіс заңдылықтарының мәнін түсіне бастайды.
Курстық жұмыстың тақырыптары оқу бағдарламаларына сәйкес кафедра белгілейді.
Курстық жұмыстың тақырыптары кафедраның оның мүшелерінің мәселелері ғылыми жетекшісі ісімен байланысты болғаны тиімді. Курстық жұмысқа ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысатын ғылыми жетекшілер бекітіледі.
Ғылыми жетекшінің міндеттері:
1. Студенттерге тақырыпты анықтауға, жұмыс көлемін белгілеуге, зерттеу мөлшерін анықтауға көмектеседі және мақсатын, міндеттерін, зерттеу әдістемесін таңдауға көмектеседі;
2. Курстық жұмыс алдында консультация беріледі (әдіснама, зерттеу әдістемесі, жалпы талаптар, нақтылы нұсқаулар, жұмыс кезеңдері, әрбір кезеңнің жұмыс мазмұны, есеп беру тәртібі және түрі);
3. Әдебиеттермен жұмыс, материал жинау әдістері, қажетіне қарай тәжірибелік-педагогикалық эксперимент бағдарламасын дайындауға көмек береді (хаттама жүргізу, тәжірибе, оқушылармен, мұғалімдермен әңгімелесу жоспарын дайындау, ұжымды зерттеу әдістері т.б.).
4. Жұмыс барысын ұдайы бақылып отырады;
5. Курстық жұмысты тексереді, рецензия жазады, қорғауды ұйымдастырады.
Курстық жұмысты дайындау барысында ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістерін меңгере және оны пайдала білу керек.
Курстық жұмысты дайындау 4 кезеңнен тұрады:
Кезеңдері
Жұмыс мазмұны
Жұмыс түрі, әдістері
Күнтізбелік уақыты
Дайындық кезеңі
1. Зерттеу әдіснамасы, процедурасы, әдістемесімен танысу. Курстық жұмысқа қойылатын талаптар
Дәріс
3-семестр
(1-2 апта)

2. Ой жұмысын тиімді ұйымдастыра білу.
ҒПЗ әдебиеттерін оқу. Жетекші нұсқауы

3. Тақырыпты таңдау. Жұмыс бағытын және көлемін анықтау
Ғылыми жұмысқа нұсқау (жеке)

4. Курстық жұмысты дайындау жоспар-кестесін құру
Нұсқау-бақылау

2-кезең Курстық жұмыстың мазмұнын бағдарлы жоспарлау
1. мақсат, міндет, обьекті, пәнін анықтау
Курстық жұмыс тақырыбының мазмұнымен танысу
Қараша (3-4 апта)

2. ҒПЗ әдістерін таңдау
ҒЖ нұсқаулар (проблемалық топ)

3. Әдебиеттер тізімін дайындау
Кітаптармен жұмыс

4. Озық педагогикалық тәжірибені зерттеу-бағдарламасын анықтау (бақылау, әңгіме, сұхбат алу, құжаттарды тексеру, оқушы, мұғаліммен әңгімелесу, анкета)
ҒЖ нұсқаулар (топпен)
ҒЖ нұсқаулар (жеке)
Желтоқсан (1-2 апта)
3-кезең тақырып бойынша деректерді жинау, жүйеге келтіру
1. Сұрақ бойынша теория және тарихымен танысу
Әдебиеттерді оқу, теориялық талдау, үзінді, сілтеме, конспект, баспасөз материалдарын жүйелі оқу
3-семестр

2. Озық тәжірибемен танысу. педагогикалық тәжірибе барысында жұмыс жүргізу.
Оқушы, мұғаліммен әңгімелесу, түрлі әдістерді қолдану

3. Материалдарды жүйеге келтіру
Картотека дайындау, материалды жүйелеу, (әдебиеттер бойынша, жоспар бойынша)

4. Материалды топтау

4-кезең
1. Курстық жұмыстың композицияларын дайындау
Курстық жұмыстың жоспар жобасын дайындау және ғылыми жұмысты талқылау

2. жазбаша баяндау. Қорытынды. Курстық жұмыстың 1-варианты
Жоспар бойынша материалды баяндау, талдау, қорытындысын өзара рецензиялау

3. Өңдеу, жасақтау
Ғылыми жұмысты рецензиялауы

4. Қорғауға баяндама дайындау
Ғылыми жұмыс нұсқауы

5. Курстық жұмысты қорғау
Курстық жұмыс бойынша баяндама жасау

Дипломдық жұмыс - жоғары оқу орны студентінің соңғы оқу жылында орындайтын, ғылыми ізденістің және жобалаудың, ғылыми-зерттеу қызметінің нәтижесі ретіндегі дербес жазбаша жұмысы. Дипломдық жұмысты орындау әдістемесінің моделі төмендегідей:

Кезеңдері
Жұмыс мазмұны
Жұмыс түрі, әдістері
Орындау уақыты
1-кезең. Дайындық
1. Ғылыми педагогикалық зерттеудің әдіснамасы, әдістемесі бойынша білімін жаңғыртып, жетілдіру.
2. Дипломдық жұмысқа қойылатын талаптар.
3. Тақырыпты таңдау.
4. Жұмыс жоспары кестесін дайындау.
1.Зерттеу әдіснамасы, әдістемесі туралы нұсқау беру.
2. Түсіндіру-әңгіме.
3. Ой еңбегін ғылыми негізде ұйымдастыру туралы әдебиеттер ұсыну.
4. Ғылыми жетекшіден жеке нұсқау алу.
3 (2) курстың екінші оқу жылында дипломдық жұмыстың тақырыбын алдын ала анықтау. Диплом тақырыбын бекіту (кафедра, ғылыми кеңес)
2-кезең. Диплом жұмысының мазмұнын жоспарлау. Зерттеу әдістемесін дайындау.
1.Мәселені зерттеу пәнін, мақсатын, міндеттерін, ғылыми болжамын анықтау. Диплом құрылымымен жұмыс
2. Әдістемені негіздеу. Зерттеу әдістемесін дайындау немесе таңдау.
3. Диплом жұмысына теориялық және тәжірибелік материал көзін анықтау
А) библиография дайындау;
ә) тәжірибелік-педагогикалық эксперимент жүргізу орнын белгілеу.
4. Озық тәжірибені зерттеу бағдарламасын дайындау
5. Тәжірибелік-педагогикалық эксперимент жұмысының бағдарламасын әзірлеу.
1. Әдіснама және зерттеу әдістемесі негізінде диплом жобасын дайындау.
2. Диплом жобасын ғылыми жетекшімен қарау.
3. Кітапханада жұмыс істеу. Дерек көздерінің картотекасын дайындау.
4. Ғылыми жетекшінің жеке нұсқауы.
5. Зерттеу бағдарламасын дайындау. Ғылыми жетекшінің нұсқауы.
Айын көрсету керек.
3-кезең.
Өзіндік зерттеу жұмыстары
1. Диплом жұмысына байланысты мәселенің тарихын және теориясын зерттеу.
1. Әдебиеттермен жұмыс (сілтеме, үзінді, конспекті, аннотация)
* Диплом жұмысының жоспарына сәйкес жинақталған материалды жүйеге келтіру.
* Әдебиеттерге ғылыми-теориялық талдау жасау (әдіснамалық негізін анықтау);
* Мәселе бойынша тарихи тұрғыдан елеулі көзқарастарды топтау, зерттеу пәні бойынша өз қатынасымды білдіру;
* Әдеби көздерге ғылыми-теориялық талдау жасау негізінде мәнжазба дайындау;
* Мәселе бойынша қалыптасқан теориялар атты хабарлама дайындау.
2.Озық педагогикалық тәжірибені зерттеу әдістері: бақылау, әңгіме, сұхбат, анкета, мектеп іс-қағаздарын және оқушылар әрекетінің өнімдерін зерттеу:
* Алынған материалдарға талдау жасау;
* Ғылыми-әдіснамалық баяндама дайындау және мектеп мұғалімдері алдында әртүрлі конференцияларда баяндама жасау;
3.Педагогикалық эксперимент, тәжірибелік педагогикалық жұмыстар.
* Алынған материалдарға талдау жасау және қорытындылау;
* Осы материалдар негізінде ғылыми-әдістемелік баяндама дайындау және келешекте ғылыми жұмысты жалғастыру.
4.Қосымша бақылау, тәжірибелер, іздену жұмыстары.

4-кезең. Тақырып бойынша зерттеу жұмысының нәтижесін насихаттау және педагогикалық үрдіске ендіру.
1. Ауызша және баспасөзге мәселе бойынша ғылыми мақалалар жариялау.
1. Мектеп педагогикалық кеңесінде, оқу-әдістемелік бірлестіктерде, жоғары оқу орындары студенттері, оқытушы-профессорлар алдында, әр түрлі конференциялар, семинар-практикумда баяндама жасау.
2. Баспасөзге материалдар дайындау.
3. Мұғалімдер, класс жетекшілері, кураторларға мәселе бойынша әдістемелік нұсқау, көрнекіліктер дайындау.
Уақыты көрсетіледі.
1-кезең. Диплом жұмысын аяқтау және қорғау.
1. Диплом жұмысын талапқа сәйкес құрылымын анықтау.
2. Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері негізінде диплом жұмысының мәнін көрсету, диплом жұмысын қорытындылау.
3. Дипломдық жұмысты қорғау.
Мемлекеттік комиссия алдында ауызша баяндау. Комиссия талаптары бойынша зерттеуге байланысты материалдар ұсыну (картотека, аннотация, конспекті, хаттама, әдістемелік ұсыныстар, анықтаушы, қалыптастырушы, бақылау эксперименті материалдары)
1. Ғылыми жетекшімен бірге дипломдық жұмыстың жобасын жетілдіруді талқылау.
2. Диплом жобасына сәйкес зерттеу жұмысының нәтижесін толық баяндау.
* Дипломдық жұмыстың соңғы қорытындысын ғылыми жетекшімен тексеру, ой елегінен өткізу.
* Олқылық кемшіліктерді түзету.
3. Ғылыми жетекшіге аяқталған зерттеу жұмысын ұсыну.
* Рецензияланған жұмысты тексеру.
* Қорғауға баяндама дайындау (уақыты, кіріспенің негізгі материалын енгізу, тарау (бөлімі) және қорытынды);
* Көрнекі құралдарын дайындау (кесте, сызба, диаграмма, иллюстрация)

Сонымен зерттеу элементтерінің құрамы мыналар:
Тақырыбы проблеманың құрамдас бөліктері тақырып бойынша зерттеудің нәтижесінде ғылыми сұрақтарға жауап алынады. Зерттеу жұмысында тақырыпты таңдаудың мәні зор. Демек тақырып таңдауда мынадай талаптар қойылады:
1. Ғылыми маңыздылығы, мәнділігі.
2. Ғылыми жаңа үлес қосуы.
3. Тәжірибелік өзектілігі, бұны кіріспеде жазғанда тақырыптың өзектілігі немесе көкейтестілігі деп те жазады. Ғылыми зерттеу жұмысы белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталады. Мақсат белгілі бір өзекті мәселені шешу, күту соған сәйкес күтілетін мәселе.
Зерттеу мақсаты - педагогикалық зерттеудің заңдылықтарын ашу, әдіс-тәсілдерін табу.
Зерттеу міндеттері - ғылыми мәселені зерттеуде ғылымның жалпы жағдайы бойынша мақсаты, зерттеу пәні бойынша оның дәлдігі анықталады.
Зерттеу объектісі - зерттеу жұмысы жүргізілетін педагогикалық кеңістік. (мұғалімдер немесе оқушылар ұжымы, педагогикалық үрдіс, мектептің тәрбие жұмысы, бір пәннің әдістемесі)
Зерттеу пәні - бұл объектінің бір нақтылы зерттеу бөлшегі. Онда зерттеледі: сапалық қалыптасу, оның басқа сапалармен өзара әрекеті, үдеріс мінездемесі, құбылыс, маңыздылығын, талаптарын, тенденциясын анықтау, белгілі ортадағы және анықталған жастағы балалардың ішкі және сыртқы тәрбиесі.
Зерттеудің алғашқы тұжырымдамасы - барлық зерттеу жұмысында жетекшілік ететін теориялық ережесі. Зерттеудің сүйенетін ұстанымы - ғылым жағдайының терең талдаудың нәтижесі. Алғашқы концепция ғылымда зерттелгенді, ғылымда қандай сұрақтарға жауап жоқтығын анықтауға көмектеседі. Гипотезаны құру үшін, зерттеудің мақсаты мен міндеттерін нақтылау өте маңызды.
Ғылыми гипотеза (болжам) проблеманы шешудің жобасы. Ол ғылыми танымның дамуына белсенді ықпал етеді және жаңа деректерді жинақтау және жүйелеуге әкеледі. Сондай-ақ, жаңа зерттеулерге негіз болатын, яғни жаңа идея, жаңа теорияны қалыптастыруға ұмтылдырады. Болжамға қойылатын талаптар:
1. Оның деректерге қатынасы. Демек тексерілген деректерге , факторларға сәйкес келуі белгісіз деректер мен дәлелдерді түсіндіреді.
2. Болжамның ғылымның ашылған заңдылығына қатынасы. Болжам құбылыстың өмір сүру себептерінің шындығын, қасиеттерін, түсіндіру мақсатын, алға қойған, негізделген, жорамалды көрсететін ғылыми білімнің даму түрі. Болжам деп кез-келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға болмайды, тек нақты деректерге негізделген жорамалды түсіну керек. Болжам арқылы білімді дамытудың екі кезеңі бар. Олар: болжамды құру, тексеру. Болжам алғашқы берілгенді табу және сұрыптау негізінде жүреді. Талдау, сұрыптау тұрғысынан қарау ғылым заңдарымен сәйкес келетін және белгілі құбылыстарды тек түсіндіру ғана емас, жаңа құбылыстардың алдын-ала белгілеуге болатын, жорамал жасауға мүмкіндік береді. Божамды тексеру одан туындайтын нәтижені тексеру.
Зерттеу әдістері - әдістер, тәсілдер жиынтығы. Олар арқылы зерттеу міндеттері, тексерілген ғылыми гипотеза, алынған ғылыми деректер шешіледі[3].
Зерттеу жұмысының маңыздылыңы көтеріліп отырған мәселенің өзектілігімен анықталады. Ғылыми зерттеудің тәжірибелік ғылыми өзектілігін айыра білу қажет. Себебі, ғылымда өзектілігі шешілмеген мәселе тәжірибеде өзінің қорытындысын талдауы мүмкін.

2.1 Педагогикалық зерттеулердің сапасына қойылатын
Талаптар

Педагогикалық ғылымның міндеті - инновациялық үрдістердің теориялық, әдіснамалық негізін жасау, теория мен тәжірибенің тиімді байланысын орнату, зерттеу және тәжірибелік іс-әрекеттің өзара тығыз байланысын құру. Педагогикалық ғылымнан педагогикалық іс-әрекетке ықпал етіп, оны түрлендіріп, жетілдіру талап етіледі.
Педагогика әдіснамасы педагогикалық теория негізі мен құрылысы туралы, білім алу қағидалары, көзқарастар мен тәсілдері туралы зерттеу жұмыстарының бағдарламаларын, түрлері мен әдістерін негіздеу, сапасын бағалау туралы білім жүйесі.
Егер педагогикалық зерттеу педагогикалық тәжірибеге қарағанда бір қадам алда болса, ол өз міндетіне сай болып, оны түрлендіріп, жетілдіруге мүмкіндік береді, басқаша айтқанда, педагогикалық алдын ала болжау қызметін атқарады.
Педагогикалық алдын ала болжау - арнайы ұйымдастырылған кешенді ғылыми зерттеу, ол білім берудің әр түрлі салаларында педагогикалық іс-әрекеттің мазмұнын, әдістерін, тәсілдері мен ұйымдастырушылық түрлері оңтайландыру мақсатында педагогикалық нысандардың болашақ дамуы туралы озық ақпарат алуға арналған.
Кәсіби білім беру саласында алдын ала болжау үшін кешенді (жүйелі) жағынан келу тиімді, оның мәні алдын ала болжаудың әлеуметтік - экономикалық, ғылыми - техникалық, демографиялық, мәдени - эстетикалық және т.б. бағыттарының нәтижелерін қиылыстыру болып табылады. Тәжірибені қоздырып жақсарту үшін педагогика адамзат мәдениетінің барлық байлықтарын, тәжірибенің қоғамдық дамуының жетістіктерін, әдеуметтік тәжірибені, бұл тәжірибенің ғылыми танымдағы көрінісін пайдалану қажет.
Педагогикалық білім алу үрдісі ғылыми танымның жалпы заңдылықтарына бағынышты. Педагогикалық ғылымды толықтай табиғи - ғылыми топтамалар пәндерінің үлгісі бойынша құру мүмкін емес. Педагогикалық теорияның алдын ала болжау қызметі физикадағы теорияға қарағанда үрдістің барысын болжаудан ғана тұрмайды. Педагогикалық зерттеулерде зерттеліп жатқан пелагогикалық жүйенің келешегін алдын ала болжаумен қоса, бұл жүйені қалай түрлендіріп, жақсартуға болатынын да көрсету қажет.
Осы айтылғандардан әлеуметтік - гуманитарлық өрістегі нысаны бар педагогикалық ғылымның өзіндік ерекшелігі бар екенін көреміз. Педагогикалық іс-әрекет зерттелініп жатқанның объективті көрінісімен ғана шектелмейді. Педагогикалық ғылымда екі қызмет біріктіріледі: ғылыми - теориялық; сындарлы.
Ғылыми - теориялық қызмет барлық іргелі ғылымдарға - физика, химия, биология т.б. тиесілі; сындарлы қызмет техникалық ғылымдарға, медицина т.б. тиесілі. Педагогикада бұл қызметтер қиылысады. Сонымен алдын ала болжамның алғышарты заңдылықтарын іздестіру арқылы жай - күйді түсіндіру. Сондықтан педагогиканы тек қана теориялық немесе тек қана қолданбалы ғылым ретінде сипаттауға болмайды. Ғылыми теориялық қызметті жүзеге асыра отырып, зерттеуші педагогикалық іс-әрекетті шынайы түрінде көрсетеді. Сындарлы қызметті орындай отырып, ол педагогикалық шынайылылықты болуы қажет түрінде көрсетеді.
Педагогикалық ғылым әрдайым педагогикалық іс-әрекеттегі заңдылықтарды зерттеп, оқытудың жаңа, жетілген үлгілерін жасайды, педагогикалық тәжірибеге талдау жасап, толассыз пайда болып жатқан ғылыми әзірлемелерді ендірудің жолдары мен тәсілдерін іздестіреді, болашақ білім беру құрылыстарын алдын ала болжап, қоғамның интеллектуалды педагогикалық байлығының артуына ықпал етеді. Сондықтан педагогика саласындағы зерттеулер білім беру, тәрбиелеу, білім беру мен тәрбиелеу жүйесін басқару саласындағы заңдылықтарды ашуға бағытталған. Педагогикадағы заңдылықтар әдейі жасалған немесе объективті бар жағдайлар мен қол жеткен нәтижелер арасындағылар болып түсіндіріледі. Қол жеткен нәтижелер ретінде жеке тұлғаны оқыту, тәрбиелеу дамыту болып есептеледі, ол педагогикалық жүйелердің түрленуі арқылы: реформалар, инновациялық үрдістер үйреншікті тәжірибенің өзгеруі, оқу мен тәрбиенің үйреншікті үлгілерін қайта құрастыру; оқудың, тәрбиенің, білім беру құрылыстарын басқарудың жаңа әдістерін, тәсілдерін, түрлерін, жүйесін жасау, жаңа педагогикалық және ақпараттық технологияларды қолданудың теориясы мен тәжірибесін жасау; педагогикалық іс-әрекет тәжірибесін зерттеу, қорытындылау және талдау арқылы жүзеге асады.
Ғылыми оның толық және түбегейлі көрінісін бере алмайды. Педагогикалық тәжірибені зерттеудің екі бағыты бар:
oo Дәстүрлі және алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибені зерттеу мен бағалау;
oo Алдыңғы қатарлымен қоса теріс педагогикалық тәжірибені зерттеу мен бағалау[4].
Терең зерттеп білу нәтижесінде педагогикалық қателіктер шынайы
педагогикалық іс-әрекеттің толық сипатын бере алады екен.
Педагогикалық зерттеуде бірнеше бірізді кезеңдер іске асырылады. Олардың ішінде: теория мен тәжірибеде мәселелік жағдайды айқындау, зерттеу нысаны мен пәнін талдау, мақсат пен міндеттерді қою, болжамдар жасау, тиімді жағынан келу, сәйкес деректерді алудың әдістердің, тәсілдерін, тәртібін таңдау, болжамды экспериментті тексеру, теориялық және тәжірибелік ұсыныстарды тұжырымдау.
Еңбектің педагогика саласындағы педагогикалық зерттеулерге жататыны мынадай белгілер бойынша анықталады. Бұл ең алдымен: ғылыми - танымдық мақсаттардың сипаты; яғни оқыту мен тәрбиенің қандай да бір ғылыми негізделген әдісінің тиімділігін айқындау. Мақсат дегеніміз - нәтиже туралы деректер ұсыну. Нәтижеге қол жтекізу үшін құралдарды пайланау керек. Зерттеуші үшін бұл - ғылыми танымның әдістері мен тәртібі; педагогикалық зерттеулердің, яғни педагогикалық іс-әрекеттің қандай да бір аумағының, нысанын анықтау; ғылыми зерттеудің арнайы әдістерін қолдану: болжам жасау, бақылау, пікір терім, әңгіме сұхбат, сауалнама, тестілеу, үлгілеу, талдау, эксперимент жасау т.б.; терминдік біркелкілік. Бір ғылыми еңбектің аясында автор басты түсініктерді анықтап алып, оларды аяғына дейін ұстану тиіс; педагогикалық зерттеуде мазмұнын ашу кезеңдерінің бірізділігі мен аяқталу қисынын сақтау керек. Зерттеу нәтижелерін педагогикалық тәжірибеге ендіру зерттеу аяқталып, нәтижелердің дәлелділігі мен шынайылылығы айқындалған соң жасалатын жұмыс. Оның тиімді етудің кейбір жолдарына тоқталайық.
1.Алдымен жаңа тәжірибені дұрыс насихаттаған жөн. Бұған жаңалық авторы, қатысқан экспериментатор атсалысады. Қол жеткен жетістіктер нақты мысалдар арқылы көрсетіліп, артықшылықтары айғақталады. Оларды оқытушылар мен мұғалімдердің кең талқысына салып, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар түрінде нақты шешім қабылданады.
2.Педагогикалық жаңалықты оқу тәрбие үрдісіне енгізу үшін, оны педагогикалық еңбектің шеберлеріне таныстыру керек. Олар әдістемелік пән бірлестігі жетекшілерімен бірге бірігіп ендіру жоспарын жасайды, ол педагогикалық кеңесте бекітіледі.
3.Мектеп әкімшілігі әдістемелік кеңес басшыларымен бірлесіп бұл жұмысқа басшылық етеді, ұдайы талдау жасап отырулары тиіс. Белгілі бір кезеңдер өткенде аралық бақылаулар алып, бақылап отыруды да артықтық етпейді. Содан соң әдістемелік ұсынбалар жинақталып оның педагогикалық кеңесте мұғалімдерге хабарланып отырылғаны дұрыс.
4.Әрбір мұғалімнің жаңа тәжірибе ендіріп жатқан сыныптардың оқу тәрбие жұмысына белсенділікпен қатысуына болады.
5.Ғылымда ашылған жаңалықтың педагогикалық практикада өз орнын берік алғаннан кейін, оқу-тәрбие үрдісінің жаңа нәтижелерінің шығарып, енгізу қорытындысын жасау, оның мектеп мұғалімдерінің, сонан соң кең түрде педагогикалық жұртшылықтың талқылауынан өткізу қажет[5].
Осылайша педагогика ғылымында ашылған жаңашылдық тәжірибенің білім беру саласының қажетін өтеуге қызмет ету кезеңі басталады.

2 ҒЫЛЫМИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІН ӨҢДЕУ

2.1 Эксперимент, оның түрлері, даярлау және өткізу әдістемесі

Педагогикалық тәжірибенің теориялық негізі. Педагогикалық тәжірибенің ұйымдастырылуы жайында баяндамас бұрын педагогикалық тәжірибенің теориялық негізін анықтауға тоқталу қажет. Жаңадан бастаған ізденушіге (студенттер, аспиранттар,) тәжірибенің функциясы, ролі мен мәнін оның ғылыми зерттеу жүйесвіндегі орнын, әдіс ретіндегі педагогикалық тәжірибенің ерекшелігінің білулері керек. Олар педагогикалық тәжірибеге қандай талаптар қойылатынын, олардың басты тасырмаларын және де оның классификациясы қалай құрылатынын білулері тиіс.
Педагогикалық ізденістеріндегі тәжірибенің ролі мен ғалымдармен әртүрлі бағаланады. Біреулері педагогикалық тәжірибені тек қана педагогикалық процесттерді танып білу тәсілі деп қарастырмайды., сонымен қатар оқыту мен тәрбиенің практикасындағы жолдың инструменті, педагогикалық процесстегі мазмұнды, әдісті жетілдіру инструменті деп қарастырады. Басқалардың пікірінше, педагогикалық тәжірибенің ролі даму тенденциясы орнатудағы педагогикалық оқиғаның байланысын табу. Педагогикалық ізденістегі эксперименттердің ролі мынандай сұрақтардың туындауына алып келеді. Педагогикалық шарттарды өзгертетін эксперимент пен тәжірибелі үлкен қазына деп жалпылай отырып, педагогикалық зерттеуде біздің ойымызша экспериментпен.
Эксперимент-инструмент танымы эксперемент-инструмент педагогикалық процесстегі жаңаны тану араларында шектеу жоқ. Өйткені, екеуінің де қортынды моменттері бар, олар: мақсаттың болуы, қағида, жаңа фактілердің жиынтығы, теоретикалық анализ, практикаға байланысты қорытынды.
Эксперимент арқылы басқа зерттеу әдіске қарағанда әртүрлі процесс компонттерінің байланыс мінездерін және де педагогикалық ықпалдың шарттары мен көптеген факторлардың тиімділігн салыстыру немесе процесс жүйесінің өзгеруін және және де берілген шарттарға ең жақсы үйлесім табу; белгіленген тапсырмалар комплекісін белгілі әдіспен айқындау және де жаңа шарттардағы процестің ерекшелігін айқындау. Мақсатқа байланысты эксперемент танымдық функциясымен қатар практикалық функцияны да атқара алады.
Педагогикалық тәжірибенің объектісі. Педагогикалық тәжірибенің объектісі болып бүкіл педагогикалық процесс арнайы ықпалмен және де арнайы білім беру процесі мен тәрбиелеу және оқушылардың дамыуына мақсатты бағытталған әрекет болып табылады. Педагогикалық тәжірибенің объектісі болып табылады.
Педагогикалық процестегі білімдердің, қабілеттердің және дағдылық, іс-әрекет тәсілі (оқу-танымдық, коммуникативті, операциялық-әрекетті т.б.) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.