Ғылыми мақала жазуға қойылатын талаптар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Ғылыми мақала жазуға қойылатын талаптар

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ҒЫЛЫМИ БІЛІМДЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ПЕДАГОГИКА ... ... ... ... ... ... 5
0.1 Педагогикалық зерттеулердің жалпы сипаттамалары ... ... ... ... ... .. ... ..5
0.2 Зерттеудің мәселесі мен тақырыбын анықтау - ғылыми ізденістің
алғашқы кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8

1 ҒЫЛЫМИ ХАБАРЛАМАЛАРДЫҢ ФОРМАЛАРЫ ... ... ... ... ... ... 18
0.1 Ғылыми мақала жазуға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
0.2 Зерттеудің библиографиясы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28

КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкескілігі. Академиялық жазудың басты мақсатының бірі - студентті ғылыми мақала жазуға баулу. Ғылыми мақала жазу - оңай емес, ол өзіне жазуға дейінгі ойлау элементтерін қосатын, тілден тыс жатқан логикалық құбылыстармен де байланысы бар күрделі үдеріс. Ғылыми мақала жазуды санада белгілі бір тақырып жайында ойды қорытуға қабілеті бар жеке тұлға ғана іске асыра алады. Студенттің болашақ маман екендігін ескерсек, осы міндетті (ғылыми мақала жазу) университетте оқып жүріп игеру немесе игерту үшін қадам жасау маман және оның болашақ саласы үшін де пайдалы болмақ. Бұл жұмысымызда ғылыми мақала жазуға баулудың кейбір жолдарына тоқталамыз. Ғылыми мақала жазу тек сауатты жаза білумен шектелмейді, ең әуелі ол ойлау дағдысын, сондай-ақ жазу барысындағы біліктілікті игеруден көрінеді және жазудан кейінгі атқарылатын жұмыстарды да жетік меңгеру қажет. Осылай еткенде ғана ғылыми мақала жазуды ұйымдастырудың басты тетіктері мейлінше кең көрініс таппақ, үйрету әдістемесі де неғұрлым толыққанды болмақ.
Жазу болашақ мамандардың кәсіби біліктілігін, лингвистикалық сауаттылығын танытатын маңызды тұстардың бірі. Сауатты жазуды үйрену қандай мамандық болмасын дағдыланатын жалпы филологиялық мәні зор сапалық өлшем болып табылады. Сондықтан оған үйрету, баулу жолдарын жетілдіру - тілдік курстардың басты міндеттерінің бірі.
Мақаланың негізінде не жатады? Дерек пен жекелеген оқиға жатады, олар кең ауқымды құбылыс ретінде қарастырылады. Нақты деректер, оның тууына негіз болған құбылыстармен байланысқа түседі. Мақалада деректер автордың ойын жеткізу күралы ретінде қолданылады. Автордың көзқарасы, оның түйіндері кең ауқымды орынға ие және нақты дерекке негізделген жалпылама жинағы құрайды.
Мақаланың ерекшелігі оның бір ғана нақты ойды дамыта түсуінде жатыр. Логикалық ой мен дәлелдердің мақсаттылығы, сөйлемдер мен түйіндердің нақтылығы басты назарда болады. Мақаланың мәні ассоциация мен түйіндерден құрылатын автордың ойында жатыр. Сатылай келе тезистердің көмегімен автор оқырманды өзекті мәселеге жақындата түседі. Содан кейін өзінің дәлелдерінің логикалық тізбегін келтіріп, автор оқырманды өз ойының дұрыстығына иландыруға тырысады. Алайда, автор тек қана дәлелдердің логикасына ғана мән беріп қоймайды. Ол эмоциональды әсердің құралын пайдаланады. Журналистика теориясында мақала жанрының бірнеше анықтамасы бар. Зерттеушілердің бірі Н.М.Хлынов: Мақала ғылыми ақпарат, бас идеялардың насихатшысы мен оқиғаны зерттеудің негізгі үлгісі. Теориялық және практикалық негіз, түйін, басқа жанрларға қарағанда оның мақсаттылыгы мақала жанрында түсініктілігімен, тілдің эсерлілігімен, стильдің көркемдігімен үндесіп жатады,-дейді[1]. Д.Г.Бекасов: Мақала - публицистикалық жанр. Ол нақты анықталған бір ойдың дамуын қамтиды,-дейді[2]. В.Д.Пельт ұсынған анықтамада: Мақала - маңызды элеуметтік мәселеге байланысты туған деректі ойды танытатын публицистикалық жанр,-деген тұжырым ұсынады[3]. М.С.Черепахов бұл жанрға төмендегідей түсініктеме береді: Мақала дегеніміз публицистикалық жанрдың ерекше бір түрі. Ол мәселені оқырманға тарту ету, теориялық және жалпылама деректер мен құбылыстардың сараптамаларын беруімен сипатталады [4].
Міне,сондықтан ғылыми мақала жазудың басты әдістерін осы курстық жұмысымызда қарастырамыз және көкейкестілігі осыншама маңызды болғандықтан зерттеу тақырыбымызды Ғылыми мақала жазуға қойылатын талаптар деп алуыға ұйғардық.
Зерттеудің пәні: ғылыми-педагогикалық зерттеудің әдістемесі
Зерттеудің нысаны: болашақ мұғалімдерді ғылыми мақала жазуға машықтандыру үрдісі.
Зерттеудің мақсаты: болашақ мамандарына ғылыми мақала, оның жазылу жолдары туралы түсінік беріп, теорияны практикамен ұштастыру.
Зерттеудің міндеттері:
1. зерттеу мәселесі мен тақырыбын анықтау;
2. ғылыми мақала жазудың жолдары мен талаптарын, библиографиясын құрудың жолдарын қарастыру.
Зерттеудің базасы: Тараз мемлекеттік педагогикалық институт.
Зерттеудің әдістері: сұрақ-жауап, анкеттеу, бақылау және т.б. қолдану арқылы зерттеу жұмысын жүргізу.
Зерттеудің құрылымы: зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, әрбір тарау екі тараушадан және қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен құралған.

1 ҒЫЛЫМИ БІЛІМДЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ПЕДАГОГИКА

1.1 Педагогикалық зерттеулердің жалпы сипаттамалары
Педагогикалық зерттеу - педагогика ғылымы алдында тұрған сұрақтарға жауап табуға, оларды тексеріп практикаға қолдануға әкелетін мақсатты түрде жүргізілетін әртүрлі әдістер, тәсілдер мен операциялардың жүйесі. Жұмысымызды одан әрі қарай осы ғылымның салалары жайлы талдаулармен жалғастырамыз.
Ең алдымен тарихи - педагогикалық зерттеулерге тоқталайық. Олардың басты мақсаты - еліміздің өткен кездеріндегі тәлім-тәрбиелік мқраларды зерттеп, олардағы бай тәжірибені қазіргі мектеп, оқу орындары іс әрекетіне ендіру. Сол арқылы педагогика ғылымының теориясы және практикасын толықтыру, байыту болып табылады. Тарихи педагогикалық зерттеулер белгілі бір кезеңді қамтиды. Сол себепті де зерттеу нысанының дамудың беталыстарын көрсетуде хронологиялық тәртіп сақталуы тиіс.
Педагогика тарихы адамзат тарихымен байланысты. Педагогика тарихын дәуірлерге бөлуде адамзат тарихында алынған негізгі кезеңдермен сәйкес келеді. Педагогикалық ой-пікірдің кез-келген өкілі мәдениеттің жаршысы, насихаттысы болып табылады. Сондықтан білім саласының тарихына арналған зерттеулердің алатын орны ерекше. Бұл бағыттағы ізденістерде зерттеуші адамзат тарихының, мәдениет тарихының, философия тарихының, әдебиет тарихының қайнар көздерін әртүрлі еңбектерін кеңінен пайдаланады.
Педагогиканың қазіргі мәсеелерін - деп жазады профессор Н.К. Гончаров - барлық педагогика тарихына сын көзқараспен пайымдамайынша, түпкілікті шешу мүмкін емес. Үдерістер немесе құбылыстардың Мәні тарихи дамуында ашылады, ал құбылыстың өзі педаггогика тарихының жалпы фонында түсінікті болады [5]. Осы ойда терең мағына жатыр.
Тарихи-педагогиканың білім берудегі маңызды әдіснамасын негіздеуге өркениет тұрғысынан қарау жатады, ол білім мен тәриенің тарихи педагогикалық идеялары мен тәжірибесінің дамуын бағалауда әлеуметтік алғышарттарды енгізуге мүмкіншілік жасайды, оның дамуын, қозғалысын әлеуметтік себептермен негіздейді.
Зерттеу жұмысының мәселесі, пәні және міндеттеріне сәйкес барлық тарих ғылымдарына ортақ тарихи және логикалық зерттеу әдістері бір-бірімен бірлікте қарастырылады. Сонымен қатар арнаулы әдістер, атап айтқанда, тарихи-салыстырмалы, ретроспективті, статистикалық және тағы басқа да зерттеуге, салыстырмалы тадауға және деректі әдеби, мұрағат материалдарын теориялық жинақтауға бағытталған әдістер қолданылады.
Педагогика тарихын зерттеу үшін қажетті әдебиет құжаттары мен қайнар көздеріне мыналар жатады:
1. Қазақстан Республикасы үкіметінің ресми материалдары мен
құжаттары. ҚР Ата Заңы, Білім Туралы заң. Білімді дамытудын 2010-2020 жылдарға арналған стратегиялық бағдарламасы, Гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы, ҚР Білім және Ғылым Министірлігінің бекіткен нормативті құжаттары[6].
2. Жалпы адамтану мәселелері, педагогика тарихы мәселелері
бойынша классиктердің еңбектері, тарихи педагогикалық әдебиеттер, мұрағат құжаттары мен басқа да тарихи педагогикалық материалдар, мерзімді педагогикалық басылымдар.
3. Мектеп, мұғалім, тәрбие туралы көркем әдебиетер, халықтық
педагогиканың даналығы, халық ауыз әдебиетінің тәрбиелік үлгілері, тәрбие мәселелері жөніндегі жазылған мемуарлық және көркем әдеби шығармалар, ескі жазба ескерткіштер, жазушылардың, философтардың ойшылдардың, педагогтардың әр кезендердегі педагогика, тәрбие, білім беру мәселелеріне арналған еңбектер.
Кейбір тарихи педагогикалық зерттеулер қандай да бір педагогикалық қайраткерлердің шығармашылық мұраларына арналады. Мұндай жағдайда оның тарихи маңыздылығын және қәзіргі білім беру жүйесінің дамуына қосатын үлесін көрсетеді. Егер зерттеу белгілі бір тарихи кезендегі білім беруге бағытталған болса, онда ол зерттеудің мақсаты: белгілі бір кезендегі педагоктардың теориялық және практикалық тәжірибелерін біріктіру және болжау, қазіргі кезендегі білім берудің дамуы үшін оның мәнін анықтау болып табылады.
Дидактикалық зерттелер. Дидактикалық зерттеулердің ақырғы нәтижесі ғылым арқылы білім беру практикасын жетілдіру болып табылады. Алынған нәтижелердің дұрыстығын тексеру үшін әдістеменің құралдар, сабақ жоспарлары, оқу материалдары дайындалады. Бұл бағыттағы зерттеулердің де іргелі және қолданбалы типтері болады. Соңғы уақыттарда практикаға бағытталған дидактиканың теорияларын жасау, оқытудың тиімділігін арттыру, дидактиканың басқа салалармен байланысы мәселелері арнайы зерттеліп, ол ізденістер педагогика ғылымына айтарлықтай жетістіктер әкелді деуге болады.
Дидактикалық зерттеулердің басқа ғылым салалары сияқты өзіндік нысаны, пәні болып, зерттеу әдістерінің ерекшелігімен сипатталады. Дидактикалық зерттеулер дидактикалық жүйе құрушыларының нәтижелілігін арттыру мақсатында жүргізіледі. Ал ол жүйе құраушылар: білім, мазмұны, мақсаты, әдістері мен технологиялары, білімді бағалау, басқару болып табылады. Зерттеу барысында олардың өзара байланысын, бір-біріне тәуелділігін есепке алу, элементтерді жақсарту білімнің, білім алушы тұлғасының сапасын арттыруға әсер етеді.
Әлеуметтік-педагогикалқы зерттеулер. Әлеуметтік-педагогикалық зерттеулер - әлеуметтік педагогиканың мәні, мазмұны, әдістері, жайлы жүйеленген теориялық білімдер мен тәжірибелер алу үшін арнайы ұйымдастырылады. Бұл бағыттағы ізленулердің ерекшелігі - олардың пәні даму жағдайындағы адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасы болатындығында. Әлеуметтік-педагогикалық зерттеулердің тиімді болуы көп жағдайда зерттеушілік шығармашылық әрекетте қандай амалдар мен ұстанымдар, әдістер мен технологиялар пайдаланылатындығында байланысты.
Әлеуметтік-педагогикалық зерттеулер мынадай міндеттерді шешуге бағытталады: әлеуметтік-педагогикалық, теориялық және әрекеттік мәселерді шешу; бұл саланың мамандарын дайындау. Ал зерттеу жұмысының нәтижелі болуы басқа жағдайлардағы сияқты әдіснаманың дұрыс таңдалуымен байланысты. Әлеуметтік-педагогикалық зерттеулер: парадигмалық эволюция, мәдениет пен етененелік, диалогтылық, бейнелі-символикалық, интерпретация сияқты өзіне тән ұстанымдарды басшылыққа алады. Ал педагогиканың нақты ғылыми әдіснамалық амалдары әрекеттің социомәдениеттік мәні, ақпараттық өркениеттік ерекшелігі, әлеуметтік-педагогиканың технологиялары сияқты жаңа мазмұнымен байытылады. Өз кезегінде олар бұл зерттеу саласының әлеуметтік тәжірибенің жаңа қырларын ашуға көмектеседі.
Салыстырмалы-педагогикалық зерттеулер. Педагогикалық білімнің дамушы және жетекші салаларының бірі салыстырмалы-педагогикалық зерттеулер. Бүкіл әлемде салыстырмалы педагогикалық зерттеулердің көкейкестілігі, олардың жахандану және демократияландыру мен мәдениеттер диалогын белсендірудегі ықпалы қабылданған[7].
Салыстырмалы-педагогикалық зерттеулердің педагогиканың саласы ретінде ретінде өзіндік нысаны, пәні, мақсат міндеті бар. Американдық компаративист Г.Ноа бұл бағыттағы бұл бағыттағы зерттеулердің басты мақсаты өз еліміздегі тәжірибенің қаншалықты екендігін бағамдау, оның болашағын болжау үшін шет елдік білімнің беталыстарын айқындау болып табылады деп санайды. Ал ағылшындық компаративист Б. Холмс салыстырмалы педагогикалық зерттеулер әлемдік тәжірибелер негізінде отандық білім жүйесін дұрыс дамытуды нәтижелі ететіндігіне тоқталады[8].
Салыстыру бойынша зерттеулерде мақсат ретінде қандай да бір мемлекеттің, оқу мекелерінің әдістерін және ұйымдастыру формаларын, мазмұнын, теорияларын талдау жатады, оны отандық білім берудегі (педагогикалық) тәжірибелерде қолданудың мүмкіндіктерін анықтау жатады.
Педагогика ғылымдарының жүйесіне: жалпы педагогика, жас ерекшелік педагогикасы, мектепке дейінгі педагогика, кәсіби педагогика, арнайы педагика, салыстырмалы педагогика, жеке пәндер әдістемесі және әлеуметтік педагогика жатады.
Жалпы педагогика педагогикалық үрдіс пен білім берудің заңдылықтарын зерттейді. Жас ерекшелік педагогикасы анатомиялық, физиологиялық және әртүрлі жастағы топтардың психологиялық ерекшеліктеріне сейкес педагогикалық үрдіс пен білім берудің ерекшелігін қарастырылады. Сол сияқты арнайы педагогика ерекше қажеттіліктері бар, мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселесін, ал салыстырмалы педагогика білім беру ісінің өзге мемлекеттердегі тәжірибесіне талдау жасау негізінде жүргізіледі.

2.2 Зерттеудің мәселесі мен тақырыбын анықтау - ғылыми
ізденістің алғашқы кезеңі

Ғылым дамуының басты шарты - жаңа деректермен үздіксіз толығып бару. Ал деректердің жинақталуы мен олардың түсініктемесі ғылыми негізделген зерттеу әдістеріне тәуелді келеді, әдістер, өз кезегінде, ғылым аймағында әдіснама атауын алған теориялық принциптердің бірлікті тобымен міндетті байланыста болады.
Қазіргі заман ғылымында әдіснама деп ғылыми - танымдық іс - әрекеттердің түзілу принциптері, формалары мен тәсілдері жөніндегі білімді айтамыз. Ғылым әдіснамасы зерттеу жүйесіндегі құрылымдық бірліктердің нысаны, талдау пәні, зерттеу міндеттері, зерттеу құралдар тобы т.б. сипаттамасын береді. Сонымен бірге зерттеу міндеттерінің шешімін табу процесіндегі әрекеттер бірізділігін белгілейді. Осыдан, педагогика әдіснамасын педагогикалық таным және болмысты қайта жасаудың теориялық ережелер топтамасы ретінде қарастырған жөн.
Әрқандай әдіснама қалыпты көрсетпе - нұсқау және реттестіру қызметтерін атқарады. Дегенмен, әдіснамалық білім екі күйде іске асырылуы мүмкін: дескриптивтік не прескриптвтік.
Дескриптвтік әдіснама - ғылыми білімдердің құрылымы мен ғылыми таным заңдылықтары жөніндегі білім ретінде зерттеу процесіне бағыт - бағдар береді. Ал прескриптвтік әдіснама - зерттеу іс - әрекеттерін реттеп барудың жол жобасын белгілеп, көрсетеді. Дәстүрлі әдіснамалық талдауда ғылыми іс - әрекеттерді жүзеге асыру тиімділігімен танылған ұсыныстары және ережелеріне байланысты құрастыру міндеттері басымдау болса, ал дескриптивті талдауда ғылыми таным процесінде іске асырылған зерттеу әрекеттерін қайталап баяндау, түсіндіру қызметтері атқарылады [9].
Әдіснамалық білімдер тобы төрт деңгейлі келеді. (Э.Г.Юдин). Философиялық, жалпы білімдік, нақты ғылымдық және технологиялық. Әдіснаманың ең жоғары философиялық деңгейі танымның жалпы принциптері мен бүкіл ғылымның категориялар құрылымын негіздейді. Осыдан философиялық білімдердің барша жүйесі әдіснамалық қызмет атқарады. Екінші - жалпы ғылымдық - әдіснама деңгейінде ғылымдардың баршасында не көпшілігінде қолданылуы мүмкін теориялық тұжырымдарды белгілейді. Үшінші деңгей - нақты ғылым әдіснамасы қандай да нақты ғылыми пән аймағында қолданылатын зерттеу әдістері мен принциптерінің жиынтығын құрайды. Нақты ғылым әдіснамасы белгілі саладағы ғылыми тануға тән болған проблемаларды, сондай - ақ жоғарылау келген әдіснамалық деңгейлерге байланысты алға тартылатын мәселелерді де қамтиды, мысалы: педагогикалық зерттеулердегі жүйелестіру мен жобалау (моделдеу) проблемалары. Төртінші деңгей - технологиялық әдіснама - зерттеу әдістері мен техникасын белгілеп, деректі эмпирикалық материалдарды жинақтап, алғашқы өңдеуден өткізіп, кейін оларды ғылыми білімдер өрісіне қосу қызметтерінен хабар береді. Бұл деңгейдегі әдіснамалық білім нақты көрсетпе - нұсқау сипатына ие. Әдіснаманың барша деңгейлері күрделі жүйеде бірігіп, өзара сабақтастықпен байланысты келеді. Ал әрқандай әдіснамалық деп танылған білімнің мазмұндық негізі философиялық деңгейден іздестіріледі, себебі таным процесі мен болмысты қайта жасау әрекеттерінің дүниетаным, көзқарас бағдары осы философиямен айқындалады.
Жалпығылымдық әдіснама қоршаған болмыс құбылыстары мен процестерінің жалпыланған байланысы және өзара шарттастығына негізделген жүйеліліктен танылуы мүмкін. Ол әрбір зерттеуші мен практикті белгілі құрылымға, сондай - ақ өзінің жасау заңдылықтарына ие өмір құбылыстарының белгілі жүйесіне бағдарлайды.
Жүйелілік мәніне орай әрқандай салыстырмалы дербес бірліктер өз бетінше шектелмей, өзара байланысқан даму мен қозғалыста қарастырылады. Осдан ол жүйені құраушы элементтерде көріне бермейтін біріктіруші жүйе қаситтері мен сапалық белгілерді анықтауға көмектеседі. Жүйеліліктің заттасқан және тарихи қырлары келесідейзерттеу принциптерін бірлікте іске асыруды қажет етеді: тарихилық, нақтылық, көптарапты, байланыстар мен дамуды ескеру.
Жүйелілікті білуден педагогикалық теория, эксперимент пен практика тұтастығы орындалады.
Теориялық негізде жобаланған экспериментте біршама тексерілген ғылыми білімдер мен тұжырымдардың шынайлылығы практика міндеті мен талаптарына орай өлшестіріледі. Практикадан білімнің жаңа іргелі проблемалары туындайды. Сонымен, теория практикалық шешімдердің дұрыстығына арқау болады, ал білім тәжірибесіне байланысты ұланғайыр проблемалар мен міндеттер іргелі дәстүрлерді қажет ететін сұрақтардың туындауына жол ашады[10].
Педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық принциптері.
Ғылыми - педагогикалық зерттеулер жүргізуде төмендегідей принциптерді басшылыққа алу қажет:
oo педагогикалық құбылыстардың шынайлылығы мен шарттасқандығын ескеру, себебі дүниедегінің бәрі өзінің ішкі объективті заңдары, қарама - қарсылықтары және себепті - салдарлы байланыстарына орай жасайды әрі дамиды;
oo құбылыстарды даму барысында зерттеу;
oo бір құбылысты екіншілермен өзара қатынаста байланыстыра зерттеу;
oo зерттеу процесіндегі қалаған ғылыми проблеманың шешімі бірін - бірі толықтырып отырушы көптеген әдістер кешенімен орындалатынын естен шығармау;
oo зерттеу әдістері зерттелетін құбылыстың мән - мағынасына сай келуі;
oo даму процесін сол дамудың қозғаушы күші және даму көзі саналатын оның қарама - қарсылықтарына негізделген өзіндік қозғалыс және өзіндік даму ретінде қарастыру;
oo сынақталушыға, білім - тәрбие процесіне зиян келтіретін, адамгершілік - инабаттылық талаптарына қайшы болатын эксперименттерді өткізбеу.
Педагогика саласындағы зерттеулер - бұл білім заңдылықтары, оның құрылымы мен механизмдері, мазмұны, принциптері мен технологиясы жөніндегі жаңа мәліметтерді алуға бағытталған ғылыми ізденіс процесі және оның нәтижесі. Педагогикалық зерттеулердің міндеті - деректер мен құбылыстарды түсіндіру және оларды алдын ала болжастыру.
Бағытталу тұрғысынан педагогикалық зерттеулер іргелі (фундаменталды), қолданбалы және болжам - жобалау деңгейіндегі болып үш топқа бөлінеді. Іргелі зерттеулер нәтижесінде педагогиканың теориялық және практикалық жетістіктерін қорытушы жалпы тұжырымдамалар алынады немесе болжам жобалаумен педагогикалық жүйелерді дамытудың моделдері ұсынылады. Қолданбалы зерттеулер - бұл педагогикалық процестің кейбір тараптарын тереңдей тануға, алуан қырлы педагогикалық қызметтің заңдылықтарын ашуға бағдарланған істер. Болжам жоба - бұрыннан белгілі теориялық көзқарастарға негізделген нақты ғылыми - практикалық ұсыныстар дұрыстығын дәлелдеп, оларды практикалық айналымға қосу бағытында істелетін жұмыс.
Қалаған педагогикалық зерттеу көпшілік қабылдаған әдіснамалық тиектерге орай жүргзізіледі. Педагогикада олардың қатарына - зерттелуге тиіс проблема, тақырып, нысан және оның дені, мақсат, міндеттер мен болжамдар, қорғалуы тиіс идеялар - кіреді. Педагогикалық зерттеулер сапасын танытушы негізгі көрсеткішер: зерттеу көкйкестілігі, жаңалығы, теориялық және практикалық маңыздылығы.
Зерттеу бағдарламасы, әдетте, екі бөлімнен тұрады: әдіснамалық және іс - әрекеттік (орындау - процедуралық). Алғы бөлімде тақырып көкейкестілігі негізделеді, проблема нақтыланады, зерттеу нысаны мен дені, мақсаты мен міндеттері айқындалады, негізгі ұғымдары белгіленеді, зерттеу нысаны бастапқы жүйелі талдауға салынып, қызметтік болжам жасалады. Ал екіншіде - зерттеудің стратегиялық жоспары түзіледі, сонымен бірге ідер алды деректерді жинақтау мен оларды іріктеудің реті және негізгі шаралары жасалады.
Зерттеу көкейкестілігін негіздеудің мәні - оқу мен тәрбиенің теориясы және практикасын бұдан былай да дамыту үшін тиісті проблемалардың қажеттігін, дер кезінде зерттеліп, шешімін табудың маңыздылығын түсіндіру. Көкейкесті зерттеулер белгілі кезеңдегі аса күрделі де қажет мәселелердің жауабын береді, педагогикалық ғылымға қойылатын қоғамның әлеуметтік тапсырысын бейнелейді, практикада орын алған келелі қайшылықтарды ашады. Көкейкестілік тиегі өзгермелі, қозғалысты, уақыт пен нақты әрі ерекше жағдайларға тәуелді. Жалпыланған күйде көкейкестілік ғылыми идеялар мен практикалық ұсыныстарға болатын сұраныс пен дер кезіңдегі ғылым мен практиканың мүмкіндігі арасындағы айырмашылық деңгейін сипаттайды.
Зертттеу тақырыбы шешімі қалтқысыз табылуы қажет, өте күрделі де қоғамдық маңызға ие болған проблемалармен ұштасқан әлеуметтік тапсырыс нақты тақырыптың негіздеме дәйегін талап етеді. Ал бұл, өз кезегінде, қойылған мәселенің ғылым аймағында зерттелу дәрежесінен туындайды.
Егер әлеуметтік тапсырыс педагогикалық практиканы талдаудың нәтижесінде ұсынылатын болса, ғылыми проблеманың өз негізі басқаша. Оның міндеті ғылым құрал - жабдықтарын пайдалана отырып, негізгі қарама - қарсылықтарды баяндап беру. Әдетте, проблема шешімі зерттеу мақсатын құрайды. Мақсат - қайта түзіліп, өрнектелетін проблема.
Проблема нақтыланып, өрнектелгеннен соң, зерттеу нысанын таңдау кезегі келеді. Нысанға педагогикалық процесс, педагогикалық болмыстың бір саласы немесе қайшылықтарымен жүз берген қандай да педагогикалық қатынас алынуы мүмкін. Басқаша айтсақ, өз ішінде нақты не әлі де күмәнді қайшылықтарды қамтып, проблемдік ситуацияларды туындатқан жағдайлардың баршасы нысан есептелінеді. Танымдық процесс бағытталғанның бірі - нысан. Зерттеу дені (предмет) - нысан бөлшегі, бір тарапты, яғни бұл түбегейлі зерттеуді қажет еткен нысанның теориялық не практикалық тұрғыдан өте маңызды сапа - қасиеттері, қырлары мен сырлары[11].
Зерттеу мақсаты, объекті және деніне сәйкес, әдетте, болжамды (гипотезаны) тексеру мен дәйектеуге арналған зерттеу міндеттері белгіленеді. Гипотеза - бұл шынайлылығы әлі дәлелденуі қажет теориялық негізі бар болжамдар жиынтығы.
Ғылыми жаңалық тиегі аяқталған зерттеулердің сапасын бағалау үшін қолданылады. Ол қазіргі кезеңде әлі белгісіз, педагогикалық әдебиеттер тобына енбеген білім заңдылықтары, олардың құрылымы мен механизмдері, мазмұны, принциптері мен технологиясын сипаттаушы теориялық және практикалық қорытындылардың мазмұнын өрнектейді.
Зерттеу жаңалығы қаншалықты теориялық маңызға ие болса, соншалықты практикалық қажеттілікке ие. Зерттеулер нәтижесінде түзілген тұжырымдамалар, алынған гипотезалар, ашылған заңдылықтар, әдістер, бағыттар, көзқарастар, проблеманы айқындау моделі орындалған ғылыми істердің теориялық маңызын танытады. Ал зерттеудің практикалық маңызы жаңа ұсыныстар, нұсқаулар және т.б. дайындауға арқау болуында.
Жаңалық тиектері, теориялық және практикалық маңыздылық зерттеу типтеріне орай бір - бірімен ауысып барады, сондай - ақ жаңа білімдердің пайда болу уақытына тәуелді келеді.
Зерттеу ізденістерінің логикасы мен қозғалысты өзгермелілігі бірнеше сатылық - эмпирикалық, гипотетикалық, эксперименталды - теориялық немесе теориялық, прогностикалық - жұмыстар орындауды қажет етеді.
Зерттеудің эмпирикалық сатысында зерттеу нысанының қызметтік бағамы алынады, шынайы оқу - білім тәжірибесі, ғылыми білімдер деңгейі мен құбылыс мәнін түсіну қажеттігі арасындағы қарама - қарсылықтар көрінеді, ғылыми проблема өрнектеледі. Эмпирикалық талдаудың басты нәтижесі - зерттеудің алғашқы тұжырымдамалары ретінде қабылданған, бірақ әлі тұтастығы тексеріліп, бекуі қажет болжамдар мен шамалаулар жүйесінен түзілетін зерттеу гипотезасынан көрінеді.
Гипотетикалық сатыдағы ізденіс жұмыстарының мәнін зерттеу объекті жөніндегі деректік болжамдар мен олардың мәнін айқындап алу қажеттігі арасындағы қарама - қарсылықтарды шешіп алу, содан соң зерттеудің эмпирикалық деңгейінен оның теориялық деңгейіне өтудің дайындық жағдайларын жасау.
Теориялық саты зерттеулерінде назарға алынған нысан жөніндегі функционалдық және гипотетикалық болжамдар мен ол туралы жүйелі шамалаулар қажеттігі арасындағы қайшылықтарды үйлестіру жұмыстары орындалады.
Теорияның белгілі қалыпқа келуі прогностикалық сатыға жол ашады, осының нәтижесінде тұтастай құрылым болып танылған зерттеу нысаны жөніндегі соңғы алынған идеялық ақпараттар мен олардың ендігі, жаңа жағдайларда даму мүмкіндіктерін көрегендікпен алдын - ала жобалау қажеттігі арасындағы текетіресті шешу талабы қойылады. Теорияның міндеті - осы сан қилы талаптардың объектив шешіміне негіз болу.
Әлеуметтік өзгерістер білім технологиясы мен әдістемесінің мақсаттарын, мазмұнын жаңартуды алға тартып отыр. Соның нәтижесінде педагогке жаңа талаптар қойылуда. Ол тек оқытушының, тәрбиешінің функцияларын ғана емес, оқыту мен тәрбие берудің әдістерін зерттеушінің функциясында атқаруы тиіс.
Бұл жұмысты ғылыми және ғылыми әдістемелік зерттеудің әдіснамасын меңгеріп, оны іс жүзінде пайдалана алатын педагог қана атқара алады.
Жаппай педагогикалық ізденіс өткен ғасырдың 90 - жылдарында пайда болды. Педагогтік кәсіп шығармашылықпен тікелей байланысты. Педагог үнемі ең жақсы әдіс - тәсілдерді іздестіріп, әртүрлі әдістер мен құралдардың тиімділігін салыстырып отыруы тиіс. Қазіргі заман педагогтің зерттеушілік жұмысының мақсатқа сай және кәсіби деңгейде болуын қажет етіп отыр.
Зерттеу жұмысының нәтижелі болуы үшін педагог мынадай талаптарды орындауға міндетті:
oo ізденіс әрекетінің сипаты шығармашылық, өнімді екендігін, тек ақпарат алуға бағытталмағандығын, керісінше оның мән - мағынасын ашуға, оны жасауға өзіне ғана тән тиімді шешімдерді іздестіруге бағытталатындығын ұғыну;
oo жалпы ғылыми және пәндік білгірлік, сондай - ақ жалпы мәдени дүниетаным болуы;
oo тұлғалық шығармашылық әлеуеттің, стандартты есем тәсілдер мен шешімдер жасауға қабілеттілік, ерік - жігер және моральдық психологиялық сапалардың: адалдық, табандылық, барынша беріліп қызығушылық, сыни көзқараспен қарауға қабілетті болу;
oo ғылыми ізденістің теориялық және практикалық әдіснамасын меңгеру [12].
Зерттеу тақырыпты таңдау мен проблеманы анықтаудан басталады. Зерттеудің неғұрлым ретті түрде, терең негізделіп және қатаң құрылымдалған түрде жүргізу оның нәтижелі болуына мүмкіндіктер ашады.
Алғашқы қадам пәндік саланы таңдаудан басталады. Ол үшін блоктік тәсіл қолдану тиімді.
Бірінші блок - байланыс: тақырып - проблема. Жас зерттеушіге даяр тақырыпты ұсыну мүлде дұрыс емес. Зерттеуші бірнеше тақырыптардың ішінен өзін және ұжымын қызықтыратын, өзіне жақын тақырыптың бірін таңдауына болады. Бірақ, ең дұрысы, өзін толғандырып жүрген тақырыпты өзінің ұсынғаны. Осылай еткеннің өзінде тақырыпты нақтылау, түзету, акцент жасау, тұжырымдарды қарапайымдау және нақтылау қажет.
1. Зерттеу тақырыбын негіздеу.
Тақырыпты таңдау және нақтылау - ұзақ уақытқа созылатын қиын жұмыс. Тақырып көздері тәжірибе немесе теория жазықтығында болуы мүмкін. Алғашқы кездерде қарама - қайшылықтар, іс жүзінде ұнамсыз болуы сияқты кедергілер болуы мүмкін.
Тақырып - проблема: тақырыпты таңдауға қойылатын талаптар:
oo Өзектілігі, көкейкестілігі (өткірлігі, шешілудің пісіп жетілуі).
oo Теория және тәжірибе үшін маңыздылығы (аса маңызды ғылыми және практикалық міндеттерді шешуге қолдануға болатындығы).
oo Перспективалы (болашағы) болуы (қарастырылып отырған кезең үшін өзекті және маңызды болуы);
oo Проблемалылығы (шешілуінің белгісіз болуы, теориядан іздеу қажеттігі, тәжірибеде қиындықтарды шешу).
oo Адам мен қоғамның даму концепцияларымен үндес болуы (ізгілікті - тұлғалық немесе әлеуметтік тұлғалық бағдар).
oo Ізденушінің тәрбиесі мен мүдделі болуы (бастан кешіру, қатысы болуы) [13].
Аталған талаптардың бәрі де маңызды, бірақ өзектілік, проблемалық және осы заманғы тұжырымға сәйкес келуі сияқты бөліктер айрықша түсіндіруді қажет етеді. Өзекті (көкейкесті) тақырыпқа мәңгі жасмыл, ұзаққа кететін деп аталатын тақырыптар жатады. Тақырыпта проблема анық немесе жабық түрде болуы тиіс. Оның көздері іс жүзіндегі қиындықтардан көрінеді. Егер теориялық білімде сәйкес түсіндірмелер мен шешімдер болмаған жағдайда проблема туындайды. Міне, осы кезде ғылыми проблема пайда болып қалыптасуы жүреді де, білмегенді білу, белгісіздің белгілі болуы[14].
Тақырыпты шектеу және нақтылау, оған жақын тақырыптардан жігін ашу, оның зерттеу аясын және жағдайларын дәл көрсету де аса маңызды.
Тәжірибенің көпқырлылығын, жұмыстың барлық бағытындағы педагог, психолог немесе басшы маңызды оқиғалар мен фактілерді әрдайым есте ұстау қажет. Зерттеу үнемі шектеліп отыруы тиіс, себебі солай өткенде ғана зертеліп отырған үрдіске терең бойлау мүмкіндігіне ие болуға, ақырына дейін жетуге болады.
Сондықтан зерттеудің проблемалық алаңы көлемі және шешілетін нақты міндеттері бойынша шектеліп отыруы тиіс. Тақырыптың аталуы проблеманы, ізденіс пәнін, әсіресе бағытын, ізденістің жетекші аспектісін білдіреді. Кейбір жағдайларда негізгі тақырыптың аталуы қосымша сөздер арқылы нақтыланып беріледі. (жақша ішінде немесе жақшасыз).
3. Проблеманы қою және дамыту.
Тақырыппен жұмыс кезеңдері:
oo педагогикалық үрдістегі қарама - қайшылықтар мен қиындықтарды анықтау.
oo Проблеманы анықтау және тақырыпты проблемалау.
oo Нақты пәндік зерттеуді анықтау.
oo Тақырыптың аталуындағы өзгерістер бағытымен пәнді бейнелеп көрсету.
oo Тақырыпты нақтылау және ықшамдау.
oo Жақын тақырыптардан жігін ашып бөлу.
oo Тақырыпты тұжырымдау (алғашқы анықтамасы), осы түзету және зерттеу үрдісі барысында нақтылау.
Жұмыстың бұл кезеңінің мақсаты оқушылардың бойында тақырып бойынша әдебиеттерді таңдай білуді, библиографиялық тізімді сауатты құра білуді қалыптастыру. Осы жұмысты орындаған кезде келесі тақырыптар ескерілу керек:
1.Библиографиялық тізімде өзіне тән ең кем дегенде 15 түрлі жұмыс болу керек, олардың қатарында монографиялар, жинақ мақалалары және әртүрлі ғылыми журналдар, диссертациялық авторефераттар, арнайы зерттеулер мен басқа да жұмыстар болу керек.
Мәселелердің жаңашыл мен көкейкесті қағидалары- соңғы 3-5 жыл ішіндегі әдебиеттермен жиі жұмыс жасауды, ал мәселелердің жан- жақты және кешенді қарастыру қағидалары қазақстандық, ресейлік, әлемдік әдебиеттермен жұмыс жасау болжайды[15].
2. Тізімге енген барлық жұмыстар алфавиттік тәртіппен орындалу керек.
3. Тақырыпты сипаттау кезінде автордың тегі, аты- жөні, жұмыстың аты, шығу мәліметтері: шыққан жері, баспасы, жылы, бет саны көрсетілуі керек. Журнал мақалалары сипатталса, онда осы мақала жарияланған журнал атауы, шыққан жылы, нөмірі көрсетілу керек. Жинақ мақалаларын сипаттау кезінде жинақ атауынан кейін оның редакторының тегі келтіріледі.
Әдебиет көздерін сипаттау үлгілері:
1. Жексембекова В. Қазақстандағы этникалық қарым- қатынастар: прогресс үшін бірігу Саясат, 2002, №11. 30-32 б.
2. Борисова Б.М. Даралық және кәсіп.- М: Білім, 1991. 116 б.
3. Қысқаша психологиялық сөздік. ред. А.В. Петровский. Ростов НД: Феникс баспасы, 1998. 81-82 б. - деп көрсетілуі қажет [16].
Интернеттен алынған мақалалар, дәйексөздер әдебиеттердің жалпы тізімдерінде төмендегідей көрсетіледі:
Авторы (егер көрсетілсе), мақала атауы, электрондық мекен- жайы, (интернеттегі сілтеме).
Ғылыми жұмыстарда пайдаланылған әдебиеттерге сілтеме төртбұрышты жақша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.