Проблемалық оқыту технологиясы. Дамыта оқыту технологиясы
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері 1.1 Жаңа педагогикалық технологиялар туралы жалпы түсінік және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7 1.2 Жаңа педагогикалық технологиялардың өзіндік ерекшелігі және оны математика пәнінде қолдану маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2 Бастауыш сынып математикасында жаңа педагогикалық технологияларды қолдану жолдары
2.1 Бастауыш сынып математикасында интерактивті тақтаны қолдану ... ... 23
2.2Бастауыш сынып математикасында жаңа педагогикалық технологиялар арқылы сабақ өту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..40
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі. Ертеңгі күннің бүгінгі күннен асып түсуіне ықпал етіп, адамзат қоғамын алға қарай жетелеуші құдіретті күш тек білімге ғана тіреледі. Заман талабы тұрғысынан жеке тұлғаны дамытудағы қоғамның рухани және адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруда білім беру саласы - баса назар аударарлық мәселе. Ал, осы білімді беретін және дамытатын әрине, ұстаз және сол ұстаздың әдіс-тәсілі, білім біліктілігі - деп ойлаймын.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2015 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму атты Қазақстан халқына Жолдауында Біздің мақсатымыз - елі бақытты, жері гүлденген қасиетті Отанымыз Қазақстанды Мәнгілік ел ету! Әлемдегі ең дамығы 30 мемлекеттің қатарына қосып, бай да қуатты елдер мен иық түйістіру және Дағдарыстың бәрі өткінші, өтеді де кетеді. Ел тәуелсіздігі, ұлт мұраты, ұрпақ болашағы сияқты ұлттық құндылықтар ғана мәңгі - деп атап көрсеткен болатын [1].
Ал, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2007 жылғы 28 ақпандағы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Қазақстан халқына Жолдауында Білім берудің сапасын жаңарту мен әлемдік білім стандартына сәйкес ұлттық білім беру жүйесін құру екендігі қажет - деп атап көрсеткен болатын [2].
Менің ойымша, Қазақстанды Мәнгілік ел ету! үшін де, әлемдегі ең дамығы 30 мемлекеттің қатарына қосу үшін де, білім сапасын көтеру үшін де ең алдымен тәрбиелі, білімді және де білікті, рухани дамыған, педагогикалық технологиялардың қыр-сырын жетік меңгерген шығармашыл тұлғаны яғни, мұғалімді тәрбиелеу қажет.
Қазіргі заман талабына сай білім беру саласындағы жаңашыл ұстазға қойылатын талапта жаңаша болатыны сөзсіз. Ұстаздар алдындағы басты міндет - оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп және жаңа педагогикалық технологияларды меңгере отырып еліміздің жарқын болашағын жасайтын тәрбиеліде, білімді оқушыларды тәрбиелеу.
Қазақстан Республикасының 2021 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында: білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамассыз ететін, білім беру салалары арқылы іске асыру керектігкі көрсетілген. Негізінде, математика пәні әлем туралы ғылыми көзқарасты негізгі және заманауи мәдениеттің құрамдас бөлігі болып табылады. Қазіргі таңда математикалық ойлауды қалыптастыру өте маңызды. Математикалық пайымдаулар мен оларды құру ережелері оқушылардың өзіндік пікірін қалыптастыру, дәлелдей білу дағдыларын дамытуға көмектеседі. Бастауыш саты - оқушы дамуының негізі қаланатын ерекше кезеңі болғандықтан, олардың алғашқы ұғымдары осы уақытта қалыптасады. Математиканы адамзатқа әлемді танып білуде анализ және синтез, матиматикалық индукция мен дедукция, абстракциялау мен айқындау тәсілдерін жүргізуге, сонымен қатар қорытындылардың шынайылығын дәлелдеуге мүмкіндік береді. Математиканы оқыту үдерісінде оқушылар критикалық ойлауды, зерттеу және қарым-қатынас дағдыларын дамытады, математикалық білімді өмірде және шығармашылықта қолдану қабілетін тұрақты дамытуға және жетілдіруге талпыныс қалыптастырады. Ал осы бағытта мұғалімдер жаңа технологияларды, балалар белсенділігін қалыптастыратындай әдіс-тәсілдерді талмай ізденіп, меңгеруі қажет [3,16].
Н. С. Лейтестің пікірінше, бастауыш мектеп кезеңінде оқушыларда ғажайып өзгерістер болып жатады, яғни, ойдың күрделі қасиеттері қалыптасады және олардың даму деңгейлері ойдың даму барысының бала кезеңдерімен салыстыруға болмайтындай жылдамдықпен дамиды. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың негізгі бағыты бұрынғы ойнау кезеңінен оқу үрдісіне бет бұру кезеңі болып есептеледі. Осыған орай оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың тиімді жолдарының бірі - әр-түрлі жаңа әдіс тәсілдерді және де жаңа педагогикалық технологиялармен, ақпараттық технологияларды қолданып қызығушылығын арттыру арқылы сабақ өту [4,18]. Жаңа технологияны қолданатын болса, онда мұғалім оқушының даралығын, өзіндік қасиетін көруіне мүмкіндік туғызады. Сабақтың рефлекциясы жеке тұлғаның еркін дамуына жағдай жасайды, оқушылардың жеке қабілеттерін есепке алады. Осы сабақтар жоғары білім деңгейін, дағдының қалыптасуын қамтамасыз етеді есте сақтау қабілетін, зейінін нығайтады, оқушының ой өрісін дамытады және пәнге деген қызығушылығын арттарады, заманауи жалпы білім беретін мектептердің талабына сай келеді [5,81]. Математика пәні бастауыш сынып оқушыларына бастапқы білім берудің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруда маңызды орын алады. Бастауыш сынып оқушысының ақыл-ойы дұрыс дамуы, оқушыларда саналы және берік есептеу біліктілігін қалыптасуы, қисынды пікір айту қабілетін қалыптасуы үшін Математика сабақтарын дұрыс ұйымдастыру қажет етіледі. Ал, сабақтың өз дәрежесінде өтуі үшін мұғалім көп ізденіп, барынша оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытатындай жұмыстарды ұйымдастыруы керек. Қазіргі кезде мектепте қолданып жүрген 50-ден астам жаңа технологиялардың түрлері бар мұғалім жаңа технологиялардың тиімді пайдаланып, математика сабағында көптеп қолдану арқылы оқушыларды сабаққа ынталындырып, қызығушылықтарын оятады, әрі түсінікті меңгертеді. Ал екінші жағынан өзінің ұстаздық шеберлігін көрсетеді. Мұғалім сабақта жаңа технологияларды тиімді қолданса: бүгінгі мектеп оқушылары ертең өз жолында кездескен қиыншылықтарды жеңуге, өз мәселелерін өздері шешуге, саналы шешім қабылдауға дайын болар еді. Қазіргі замандағы білім жүйесінің құрылымы мен қызметіндегі қоғамдық тенденциялардың мазмұны мен маңызын анықтауға байланысты құралған педагогикалық технологитялар өз тиімділігін дәлелдеуде [6,16].
Зерттеудің мақсаты: Математика пәнінде жаңа педагогикалық технологиялардың қолданылуын зерттеу. Зерттеудің нысаны: Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту үдерісі.
Зерттеудің пәні: Бастауыш сыныптарда жаңа педагогикалық технологиялар арқылы математика пәнін оқытып үйрету үдерісі.
Зерттеудің болжамы: Егер сынып жетекші математика пәнін оқытуда жаңа педагогикалық технологияларды тәжірибеде дұрыс пайдаланса және де жаңа педагогикалық технологиялардың қыр-сырын меңгеріп қолдана алса, онда осы мәселеге байланысты жұмыс тиімді ұйымдастырылады да, білім сапасын арттыруға ықпал етеді.
Зерттеудің қойылған мақсаты мен пәні, жасалынған болжамына сәйкес зерттеудің міндеттері анықталды:
-- Жаңа педагогикалық технологиялар және оның түрлеріне шолу жасау;
-- Математика пәнін оқытуда педагогикалық технологиялардың қолдану ерекшеліктерін зерттеу;
-- Білім стандартта, оқу бағдарламаларына және оқулықтарға зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттеріне орай талдау жасау;
-- Заманауи сынып жетекшісінің іс-әрекеттерін дұрыс ұйымдастырылуы, матиматика пәнінде оқушымен атқаратын жұмыстарында жаңа әдіс-тәсілдерді қолдануына қатысты материалды жинақтау.
Зерттеудің әдістері:
-- зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен әр-түрлі педагогикалық газет, журналдармен оқып танысу және пайдалану;
-- оқу бағдарламалары мен оқулықтарды талдау;
-- әдістемелік құралдарды зерттеу тақырыбыма орай талдау;
-- білім беру мәселесіне қатысты құқықтық, нормативтік және ресми құжаттармен оқып танысу;
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша философтардың, педагогтар мен психологтардың, әдіскерлердің еңбектері; Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2015 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму атты Қазақстан халқына Жолдауы, Н.Ә.Назарбаев Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан халыққа Жолдауы, мемлекеттік білім беру бағдарламалары мен тұжырымдамалары, жаңа педагогикалық технологиялар туралы және дүниетануды оқыту әдістемесі туралы әр-түрлі әдебиет көздері.
Зерттеудің базасы:Тараз қаласы, Жамбыл Жабаев атындағы №5 мектеп-гимназиясы.
Курстық жұмыстың мазмұны. Курстық жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеу жұмысының ғылыми аппараты баяндалған. Жұмыстың бірінші бөлімі. Жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері, мұнда жаңа педагогикалық технологияның пайда болуы, оның түрлері, осы жаңа педагогикалық технологиялар туралы ғалымдар ойы, қолдану тиімділігі, жалпы алғанда Жаңа педагогикалық технологиялар не үшін керек? және де жаңа педагогикалық технологиялардың түрлерін қолдану маңыздылығы мен қолдану ерекшелігі туралы баяндалған. Зерттеу жұмысының кезеңдері: 1 кезең зерттеу тақырыбына байланысты библографиялық жұмыс жасадым нәтижесінде 25 әдебиетпен таныстым. Кіріспе бөлімінде ғылыми аппартпен жұмыс жасадым (зерттеудің көкейкестілігі, зерттеудің мақсаты, зерттеудің нысаны, зерттеудің пәні, зерттеудің болжамы, зерттеудің әдістері, зерттеудің көздері, зерттеудің базасы.) 2 кезең Курстық жұмыстың теориялық бөлімінде (жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері, жаңа педагогикалық технологиялардың пайда болу және мен мән-мағынасы, жаңа педагогикалық технологиялардың түрлері) осы тақырыптарға байланысты материалдыр жинақтап таныстым. Ал, ІІ бөлімінде практикалық жұмыста жаңа педагогикалық технология әдістемелерімен математика сабақтарында жаңа педагогикалық технологиялардың түрлерін пайдалану және интерактивті тақтамен жұмыс жасауға арналған жұмыс түрлерін зерттедім.
І Жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері 1.1 Жаңа педагогикалық технологиялар туралы жалпы түсінік және оның түрлері
Білім беру реформасы табысының басты өлшем - тиісті білім мен білік алған еліміздің кез-келген азаматы, әлемнің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілуі болып табылады. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызыметіне қол жеткізуге тиіспіз - деген президент жолдауынан ұлттық бәсекелестікке қабілетті ұрпақтың білім деңгейімен анықталатынын, әлем кеңістігене көтерілу үшін мектеп табалдырығынан сапалы да, саналы білім беру болып табылады [1]. Ұлттық білім үлгісінің негізгі бағыты - адамды қоғамның ең негізгі құндылығы негізінде тану, оның ұлттық дүниетанымын қалыптастыру, сол арқылы оқушының рухани жан дүниесінің бойына, шығармашылық еркіндігі мен белсенділігінің кәсіби іскерлігінің қалыптасуына жағдай жасау және оған мүмкіндік беру. Қазіргі заман талабына орай ұрпақтарымызды парасатты да білікті, мәденинтті де білімді етіп тәрбиелеп олардың дүниетанымын азаматтық деңгейде дамытамыз десек, бойында ұлттық және азаматтық намысы бар ұрпақ өсіргіміз келетін болса, онда білім берудің түрлерімен әдістерін жақсартумыз керек. Үйреншікті әдіс-тәсілдер баланы қызықтырмайды. Сондықтан қайткеде баланың ойына, сезіміне серпіліс ендіруді мақсат етіп қою керек. Мектептің негізгі құндылығы оқушы десек, оған жеке тұлға ретінде қарау міндетіміз, соған байланысты мұғалімге жаңа талаптар қойылуда. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бақылауы орын алады. Білім беру саласындағы оқытудық озық технологияларын меңгермейінше сауаты жан-жақты маман болуы мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адами қабілеті қалыптасуына игі әсерін тигізеді өзін- өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [7,16]. "Жаңа педагогикалық технология" сөз тіркесін пайдалану үшін оның мәнін анықтап алу керектігі туындайды. Ол үшін алдымен "технология" ұғымының мазмұны жөнінде немесе ұғымының шығу мен қолдану аясын білу керек. Педагогикалық іс-әрекет саласына "технология" деген сөзді енгізу "индустриялдық" технология (Ф.Б.Гильбрейт, Ф.У.Тейлор және т.б.) жасаған идеяларына негізделген және ол оқытуда техникалық жабдықтарды қолданумен байланысты. Білім беру саласындағы педагогикалық технологияның басқа бағыттары оқу материалын талдау техникасын, мұғалім мен оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға, сонымен қатар педагогикалық технология ұстаздар мен оқушылардың аз ғана күш жұмсап ең жақсы нәтижелерге жетудің тиімді ұстанымдары мен әдістерін анықтауға бағытталған. Технология - шеберлік туралы ғылым деген ұғымды білдіретін грек сөзі. Ал, ғалымдар айтуы бойынша технология:
1. Белгілі - бір маңызды әрекетте, өнерде, шеберлікте мақсатқа жету үшін қолданылатын әдіс (В.Даль)
2. Белгілі заттың бейнесін өзгерту үшін қолданылатын өнер, біліктілік әдіс - тәсілдер (В.М.Шелель)
3. Белгілі затты, тұлғаны сапалы өзгертуде қолданылатын білім мен әдіс - тәсілдер жүйесі (И.Г: Зайнышев)
4. Адамның әрекетін, біліктілігін тәжірбиесін еңбекке қажетті заттарды әлеуметтік шындықты сапалы өзгертуге бағытталған әрекеттер жүйесі (Р.В.Овчарова) [8,36].
Педагогикалық, психологиялық сөздікте "Педагогикалық технология - педагогикалық үдеріс пен оған қатысушылар іс-әрекетін құраушы кезеңі, жәй - күйлері арасындағы өзара байланысты бірізділік пен үздіксіздік жұмысы. Ақпараттық технология да педагогикалық технологияның құрамдас бөлігі" болып табылады деп мазмұндалған. В.П.Беспальконың анықтамасы бойынша Педагогикалық технология дегеніміз тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс, тәсілдер - оның құрамды бөлігі ғана. Педагогикалық жүйе ретінде ол оқушының жан - жақты қалыптасуына ықпал ететіндей оқытудың әдіс, құрал, үрдістерінің мақсатты жиынтығын қарастырады. Б.Т.Лихачев анықтамасы бойынша Педагогикалық технологияны форма, әдіс, амал, тәрбие құралдарының бірлігі негізінде арнайы іріктеліп алынған псхологиялық - педагогикалық қондырғының жиынтығын қарастырады. В.В.Воронов анықтамасы бойынша Педагогикалық технология - бұл тиімді оқыту жүйесін құрумен айналысатын жаңа бағыт - деп есептейді.
М.А. Чошановтың анықтамасы бойынша Оқатудың технологиялары- дидактикалық жүйенің процессуалдық құрамдас бөлігі. Ал В.М.Монахов Педагогикалық технологиялар оқыту процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізудің ойластырылған моделі - деп көрсеткен [9,156]. Оқушыны қалай оқыту керек? деген сұрақты мұғалімнің кәсіптік даярлығынан, жаңа технологияны пайдалана білуіне және сол арқылы баланы әлемдік ақпараттық қоғаның толыққанды мүшесі ретінде қалыптастыра білу шеберлігінен іздеу қажет. Осыған байланысты мектеп педагогтары кәсіби деңгейін дамытуда педагогикалық, ақпараттық-комуникациялық технологияларды қолдануға ерекше мән береді [10,63]. Мұғалімнің алдына қойып отырған басты міндеттің бірі - оқытудың әдіс - тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру. Осыған орай Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басым міндеттерінің бірі - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық комуникациялық желілерге шығу деп атап көрсетілген. Бастауыш сырыптарында математиканы оқыту - күнделікті өмірде және тұрмыста кеңінен қолданылып, мектепте басқада пәндерді табысты оқу және білімді жалғастыру үшін қажетті математикалық білім, білік дағдылардың практикалық негізін қалайды және осыларды игеру - процесі оқушыларды тәрбиелеу және жан-жақты дамыту ісімен тығыз және табиғи байланысты жүргізіледі. Сондықтан математика сабақтары балалардың ғылыми көзқарасының негіздерін қалыптастыруға олардың танымдық қабілетерін дамытуға, ақыл-ой, есін және тағыда басқа қырларын шыңдай түсуге, оқуға және қоғамдық пайдалы еңбекке баулуға, жалпы алғанда адамзат қоғамындағы жо арғы ізгі игіліктерді игеру және қорғау қасиеттерін тәрбиелеуге септігін тигізеді [11,54].
Жаңа педагогикалық технология - мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарлынған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс - әрекеттер жиынтығы. Жаңа педагогикалық технологияның басты міндеті - оқушының оқу танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа толықтай жету болып табылса, педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып есептеледі [12,63].
Жаңа педагогикалық технологияларды математика пәнінде қолданып жұмыс істеу үшін төмендегідей алғышарттар керек.
+ Оқыту үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
+ Оқушылардың сабақтастығын болдырмау шаралырын кешенді түрде қарастыру жәнеде ғылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылықтарды үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
+ Жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім стандарттарымен жете танысу;
Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру барысында оқыту міндеттері жаңаша сипат алады. Олар: педагогикалық қызметтің өзекті мәселелерін білу, оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқауларын қарастыру, оқу модулін құрастыру, оқушылардың жаңа материалды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар жүйесін жасау, оқу әрекетінің бағалау көрсеткішін анықтау.
Жаңа технология үдерісінің талабы - оқушыларға білім беруде белгіленген мақсатқа жету, оқушылардың іс әрекеті арқылы ойлау дағдыларын, оқу - танымдық іс- әрекеттерін белсендіре отырып, сабақтағы үш біріккен мақсатты жүзеге асыруға қол жеткізу [13,13]. Сондай-ақ жаңа педагогикалық технологиялар оқу-тәрбие үдерісінің нәтижесінде оқушының дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды. Сонымен, барлық жаңа технологиялардың мақсаты - пәнді оқытуда оқушылардың жеке басының дара дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру [8,29].
Шығармашылық қабілетін дамыту
Кесте-1
Оқу үрдісін оқушының сезінуі
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары
Өз бетімен әрекеттену
Оқу мен тәрбиенің бірлігі
Баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру
Тапсырмалар әр оқушының қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай берілуі
Бір техниканың өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі кезде әдебиеттерден қазіргі заманғы білім берудің бағыты мен технологияларын қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргені мәлім, олардың ішінде мектепте математика сабағында оқытуға лайықты 17-20 технологиялар бар.
Қазіргі заманда жиі кезесетін технологиялар төменгі кестеде көрсетілген: [14,16].
Кесте-2
№
Технологиялар атауы
Авторлары
1
Саралап деңгейлеп оқыту
Қараев Ж.А.,Кобдикова Ж.У.
2
Модульдік оқыту технологиясы
Жампеисова М.М.
3
Дамыта оқыту технологиясы
Тұрғымбаев Т.,Эльконин Д.Б.
Давыдов В.В.,Зайцев В.
4
Проблемалық оқыту технологисы
Монахов М.
5
Ірі блокпен оқыту технологиясы
Шаталов, Эрдниев П.М.
6
Жобалау әдістемесі
Дж. Дьюи
7
Сын тұрғысынан ойлау
Джинни, Л. Стил, С.Крутис, Ч.Темпл
8
Жеделдетіп оқыту технологиясы (тілді дамыту)
Жүнісбеков Ә.
9
Алдын-ала оқыту технологиясы
Лысенкова А.
10
Тұлғалық гумандық технологиясы
Амонашвили Ш.
11
Шоғырландырып- қарқындап оқыту
(Концентрированно- интенсивное обучение)
Нұрахметов Н.Н.
Абдығалиев К.А.
12
Жүйелілік тұрғысынан оқыту технологиясы
Ғалиев Т.Т.
13
Интерактивті оқыту технологиясы
Я.А. Каменский
Жаңа педагогикалық технология арқылы оқыту барысында оқушыларды тұлға ретінде қалыптастыруға, бірден-бір әсер етеді. Мұғалім мен оқушылар бірлесіп оқи отырып, субъект-субъект ретінде болады. Мұғалімнің рөлі көбнесе оқу үдерісін ұйымдастыру алу басшысы, оқушылардың ынта-ықыласын белсенді етуші қалпында көрінеді. Жаңа педагогикалық технология оқушылардың өз өмір тәжірибесіне біліміне, сүйенулеріне негізделген [9,66]. Жаңа технология қолдануда практикалық тұрғыда зерттеуші қажет ететін дидактика міндеттерінің бірі болып саналыды. Жаңа технологияны пайдалану мұғалім мен оқушының қарым-қатынас жағдайын аса шеберлеп, білімділік, демократиялық бағытта уақыт талабына сай таңдауды қалайды. Математика пәнінде жаңа технологияны енгізіп пайдалану мұғалімдерді шеберлігі жағынан шыңдайды. Кез- келген сабағын қызықты өткізу үшін ізденіс, жаңаға ұмтылу, жұмысын жүргізу әр бір ұстаз үшін бұлжымас қағида [13,69]. Сонымен, педагогикалық технология оқытудың тиімді жолдарын зерттейтін, оқыту процесінде қолданылатын қағидалар мен әдістер, тәсілдер болып табылады. Педагогикалық технологияны іске асыру барысында мынадай міндеттерді жүзеге асыру қажет:
1. Мұғалімнің педагогикалық кәсіби іс-әрекетіне деген сенімділігі, ізденімпаздық шеберлігі;
2. Оқушының тұлғалық-бағдарлы дамуының ескерілуі;
3. Оқу процеінің кез-келген кезеңіндегі оқушы дайындығының іске асырылуы мен кепілділігінің міндеттілігі;
4. Оқыту технологиясында пайдаланатын педагогикалық ақпараттың міндеттілігі;
5. Оқушының білімді меңгерудегі танымдық қызығушылығы мен қажеттілігінің ескерілуі;
6. Оқушылардың өздіктерінен қорытынды жасауға, белсенді іс-әрекетке бағыттау;
7. Оқу процесін жобалағанда іс-әрекеттің, оқу материалы мен оқыту материалының дәлелділігінің бірлігі;
8. Оқыту процесінің жобалау технологиясы негізінде іске асырылуы;
9. Оқушының нәтижелі іс-әрекетін қалыптастыруды ұйымдастыру;
10. Белсенді іс әрекетті нәтижеге жеткізу [15,65].
Жаңа педагогикалық технологияның бірнеше түрлері бар. Солардың математика сабағында қолдануға болатын бірқатар түрін қарастырып кетсек;
:: Ойын арқылы оқыту технологиясы. Дидактикалық, тәрбиелік дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастық өзіндік талап-талғамдарына сүйенеді. Математика сабағында баланың бойындағы
білімділік, шығармашылық қасиеттерін аша түсуді көздейді [12,16].
:: Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы. Бұл технология ішкі құрылымында ерекшелігі бар. Бұл технологияның құрылымы 3 деңгейден тұратын оқыту мен үйретудің моделі. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы қызығушылықты ояту, мағынаны ашу, ой толғаныс кезеңдерінен түзіледі. Математика сабағы кезінде оқушы не үйренгенін саралап, салмақтап оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой електігінен өткізеді [12,16].
:: Деңгейлеп оқыту технологиясы. Деңгейлеп оқыту технологиясының дүниетану сабағында қолданудың басты идеясы мынадай;
деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдаланып, білім алуына жағдай жасау;
деңгейлеп оқыту әр түрлі категориядағы оқушыларға бірдей көңіл аударып олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Деңгелеп оқыту мұғалімнің жеке тәжірибесіне негізделеді [15,65].
:: Дамыта оқыту технологиясы. Дамыта оқыту технологиясы тұрғысынан алғанда сабақ 3 құрамдас бөліктерден тұрады. Оқушыларға ешқандай дайын үлгі берілмейді, яғни математика сабағында бір мәселе беріледі, мақсат мәселені шешу, талқылау мен жинақтау арқылы жүзеге асады. Ал, мұғалім тек қалыптастырушы, бағыттаушы. Шешімі табылған соң әр-кім өзінше дәлелдеуі тиіс [15,65].
:: Проблемалық оқыту технологиясы. Оқушының математика сабағында өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық, шығармашылық икемділігін дамыту. Атап айтқанда:
- оқушының белсенділігін арттыру; - оқу материалдарында баланы қызықтыратындай мәселе туғызу; - оқытудың бала өмірімен, еңбегімен байланыстылығы; - оқушы материалды сезім мүшелерімен ғана қабылдап қоймай, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру; [9,16]
Осы технологияларды математика пәнін оқыту барысында тақырыпқа, жоспарға сай технологияларды жобалап, таңдау керек. Оқыту технологиясын жобалау оқыту әдістерін таңдау дидактика үшін өте маңызды мәселе. Әдістерді таңдауда белгілі дидакт Ю.К.Бабанский мынандай өлшемдерді ұсынған, оқыту әдістерінің оқу материалдарының мазмұнына, оның өзіндік ерекшелігене сәйкестігі, оқыту әдістерінің оқу материалдарының мазмұнына, оның өзіндлік ерекшеліктеріне сәйкестігі, әдістерді таңдауда білім алушылардың мүмкіншіліктерін ескеру [15,65]. Сонымен, қазіргі білім беру жүйесінде педагогикалық технологиялардың алатын орны ерекше. Себебі әрбір мұғалім педагогикалық жаңа технологияны ұтымды пайдаланы отырып, жақсы жетістіктерге жетуге мүмкіндік алады. Өзінің кәсіби білім деңгейін көтереді және шәкірттерінің білім сапаларын арттыра түседі [9,16]. Математика сабағында жаңа технологияларды қолдану арқылы бастауыш сыныпта оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру, шығармашылық әрекетін дамытуға жол ашуға жағдай жасауға болады.
Бастауыш мектепті бітіргенен кейін бала еркін ойлап, қоршаған ортамен белсенді байланыс жасай білуі керек, толығымен алдында тұрған міндеттерді шешу дағдыларын игере алуы қажет. Мұның өзі бастауыш мектептің оқу - тәрбие процесінде жаңа педагогикалық технологияларды пайдалануы меңзейді.
Ал оқытуды жаңашылдық тұрғыдан ұйымдастыру өз кезегінде оқушылардың танымдық қызығушылығын арттырып, олардың шығармашылық әрекетін дамытуға жол ашады.
Сонымен, педагогикалық технология оқытудың тиімді жолдарын іздейтін, оқыту процесінде қолданылатын қағидалар мен әдістер, тәсілдер болып табылады.
1.2 Жаңа педагогикалық технологиялардың өзіндік ерекшелігі және оны математика пәнінде қолдану маңыздылығы
XXI ғасырдың басындағы білім беру жүйесінде, сонымен қатар жалпы білім беруде мектепшілік ұйымдастырушылық құрылымдары, жаңа әдістерін, түрін, мазмұнын, мектепте білім беретін мақсатын қарау, білім беру үдерісін жетілдіру мен ұйымдастыруда жаңа педагогикалық-психологиялық философиялық тәсілдерді дайындау және және оны жүзеге асыру талап етіледі. Иновациялық технология қазіргі мектептің басты сипаты болып табылады. Иновациялар бірнеше проблемаларды шешеді, білім беру үдерісінің үздіксіз жаңаруына әкеледі [16,16]. Қазіргі заманғы ғылыми - техникалық үрдістің қарқыны білім беру жүйесінің алдына үлкен мақсаттар мен жаңа міндеттер жүктейді. Жас ұрпақты жан - жақты жетілген, ақыл - парасатты, ой - өрісі биік, бәсекеге қабілетті азамат етіп тәрбиелеу - қоғамымыздың ең өзекті мәселесі. Оқушылардың оқу белсенділігін қалыптастырудың бір көзі - сабақта жаңа технологиялар қолдану арқылы түрлендіріп өткізу. Қандай да болмасын, технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі, мақсатқа ұмтылуы, ақпаратты өзі іздеп табуы, шапшағаңдығы мен еркіндігі, шығармашылдығы, көңіл-күйінің көтеріңкі болуы қамтамасыз етіледі [17,55]. Ал, енді жаңа педагогикалық технологиялардың түрін қарастырсақ, діргірлік (проблемалық) оқыту бағдарламаланған оқыту жүйесі сияқты білім берудің белсенді технологиясына жатады. Оның негізі қандайда бір тапсырма проблеманы шешуде жатыр. Проблемалық оқыту технологиясына көптеген ғалымдар әр түрлі анықтама береді. В.Оконь проблемалық оқыту Проблемалық жағдай тудыру, проблема көтеру, қойылған мәселелерді шешуде оқушыларға қажетті көмек көрсету, ол шешімдердің дұрыстығын оқушылардың дәлелдеуі, оқушылардың меңгерген білімдерін жүйелендіру және бекіту үрдісіне басшылық жасау сияқты іс-әрекеттердің жиынтығы - деген [18,23]. Д.В.Вилькеев ғылыми ізденуге негізделген оқыту проблемалық оқыту бола алады деп есептейді. Ғалым И.Я.Лернер проблемалық оқытуды қарастыра отырып, проблемалық оқытудың маңызы Оқушы оқытушы жетекшілігімен жаңа танымдық және тәжірибелік мәселелердің шешімін табуға қатысуында,- деген ой түйіндейді [18,23]. В.Кудрявцев бойынша, проблемалық оқыту дегеніміз теориялық зерттеулер нәтижесін тәжірибеде қолдану және талдау. Мұндай пікірді М.И.Махмутов, Ю.К.Бабанский сияқты ғалымдар да қолдады. Проблемалық оқыту оқушылардың ой-санасының белсенді жұмыс атқаруы нәтижесінде және оладың ой-өрісін өз бетінше шығармашылық жолмен дамыту нәтижесінде жүзеге асады деген қорытынды жасауға болады. Сонымен проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы талдау, қорытындылау және т.б оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын проблемалық ситуация, танымдық қызығушылығының, қажетсінуінің және тағы да басқасын ескере отырып оқу мен оқытудың бұрыннан мәлім тілдердің қолдану ережелерінің жаңа жүйесі [18,23]. Осы, проблемалық оқытудың барлық міндеттерінің ішіне аса маңызды екі міндетті бөлу қажет. Біріншісі - оқытудың ғылыми дәрежесін артыру; екіншісі - ғылыми дүнеиетанымды қалыптастырудың тиімділігін арттыру. Проблемалы оқыту технологиясы - бұл проблемалы жағдайларды, оқушылардың белсенді танымдық қызметін ұйымдастыруға негізделген технология. Матиматика сабағында проблемалық технологияны қолдану ерекшелігіне келсек, яғни, математика пәнінде педагогикалық проблемалы жағдай белсенділікті оятатын әрекеттердің, таным обьектісінің жаңалығын, маңыздылығын және басқа да ерекшеліктерін айқындайтын мұғалім сұрақтарының негізінде туындайды. Тым қиын не тым жеңіл танымдық міндет оқушылардың ойында проблемалық жағдай туғызбайды. Проблемалы жағдайларды математика сабағының барлық, яғни жаңа тақырыпты түсіндіру кезінде, жаңа сабақты бекіту, тексеру кезеңдерінде ойластыруға болады. Мұғалім проблемалы жағдай туғызып, оның шешімін іздеуге оқушыларды бағыттайды. Сөйтіп, бала өз оқуының субьектісіне айналады, соның нәтижесінде бала жаңа білім игеріп, әрекет әдістерін меңгереді. Сонымен, проблемалық оқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолында меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту. Проблемалық оқыту технологиясының негізгі ерекшеліктері:
+ Проблемалық оқытудың ең басты ерекшеліктерінің бірі - теориялық мәселелерден туындайтын жаңа ұғымдар мен пікірлерді оқушылардың өз беттерімен іздестіруі.
+ Проблемалық оқытудың екінші ерекшелігі оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау қабілетін қалыптастыра отырып, өзіндік көзқарастарын қалыптастыру.
+ Проблемалық оқытудың үшінші ерекшелігі теориялық және тәжірибелік мәселелер арасындағы байланыс заңдылықтарынан келіп шығады да, дидактиканың оқыту мен өмір тәжірибесі арасындағы байланыс ұстанымымен анықталады. Яғни оқушылар теориялық білімдерін тәжірибеде қолдана алу мүмкіндігіне ие болады.
+ Проблемалық оқытудың төртінші ерекшелігі оқушылардың әр түрлі үлгідегі өздік жұмыстарын тиімді орындауы болып табылады. Оқушылар өздік жұмыстарын орындай отырып, бұрыннан қалыптасқан білім қорларын пайдаланады, жаңа білім, білік, дағды меңгереді.
+ Бесінші ерекшелігі дидактиканың жеке бағдарлы оқыту ұстанымымен анықталады. Әр түрлі қиындық деңгейіндегі оқу проблемаларын әр оқушы әрқалай қабылдайды және оның шешімін әркім әрқалай шешеді. Осыған сай бірнеше ғылыми болжам, дәлел, түсінік беріледі де, оқушылар оны салыстыра отырып, өз ой-пікірлерін, болжамдарын дәлелдейді.
+ Проблемалық оқытудың алтыншы ерекшелігі бойынша, оқушылардың "шығармашылық ойлауын" жетілдіру арқылы оларың шығармашылық қабілетін шыңдау, өзіндік ойлауы мен көзқарасын қалыптастыру көзделеді [19,46].
Проблемалық әдіс туралы белгілі ұстаз Қ. Бітібаева Проблемалық талдау оқушылардың танымын арттыру, ойлау белсенділігін жетілдіруде үлкен рөл атқарады және өзіндік ізденістеріне мол мүмкіндік ашады, әрі дамыта оқытудың негізгі жолы ретінде де пайдалы болып келеді, деген. Бастауыш мектеп математика пәнін оқыту әдістемесін жетілдіруде, оқытудың белсенді және иновациялық әдістер мен технологияларын бүкіл мазмұнын түбегейлі жаңарту, оны интеграциялау тиімді пайдаланыуды қажет етеді. Егер мұғалім математика пәнінде жаңа технологияларын пайдаланса, онда оқушылардың ойлау қабілеттері, сөзік қорлары, таным-қызығушылығы және топтық жұмыс істей отырып, көпшілік арасында сөйлеуге, өз ойын ортаға салуға, айтылған пікірлерді тыңдай білуге үйренеді жаңа педагогикалық технологияларды математика пәнінде қолднану маңыздылығы осыда. Оқытудың жаңашыл әдісін қолдану оқушыға да, мұғалімге де шығармашылықпен жұмыс істеуге ықпал етеді [3,29]. Проблемалық оқытудың жақсы жақтары:
- Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- Оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- Оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- Берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
Проблемалық оқытудың кемшіліктері:
- Оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;
- Мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау [12,66].
Проблемалық оқыту технологиясының басқа технологиялардан артықшылығы: зейіннің дамуына мүмкіншілік жасайды, байқампаздықты танытады, оқушының танымдық іскерлігін белсенді дамытады, жауаптылық, сыншылдық, өзін сынау, бастамашылдық және өзіне баға беру әрекетін дамытады. Бұдан басқа проблемалық оқыту білімнің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Сонымен проблемалық оқыту оқушының танымдық көкжиегін кеңейтеді, шығармашылық белсенділігін арттырады, білім игеру қарқынын тездетеді, қасиет сапасын жақсартады, жаңа тапсырмаларды орындау кезінде өз бетінше жұмыс істеуге үйретеді, оқуға деген ынта - ықыласын оятады. Ал, енді сын тұрғысында ойлау технологиясына келсек, сын тұрғысынан ойлау сынау емес, шыңдалған, бірін - бірі толықтырған ойлау. Ең бастысы жекелей, топта, сыныпта оқушылардың білім деңгейін көтеруге ретімен сұрыптап қолданған технологиялардың қай - қайсысы болсын сабақтың сапасын арттыруда үлесі зор. Сыни тұрғысынан ойлау дегеніміз - ой қозғай отырып, оқушының өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп тұжырым жасауға бағыттау. Өз бетімен және бірлесіп, шығармашылық жұмыс жасау [20,24]. Негізінде әдіс-тәсілдердің түрі өте көп, бірақ бастауыш сынып математикасында көбнесе қолданатын әдістер - көрнекілік, практикалық және көбнесе сөздік әдіс қолданылмай жатады. Мен ойлаймын мұғалім бұл әдісті жиі қолданып отыруы қажет бұл баланың еркін сөйлеп, өз ойын сыни тұрғыда жеткізуге көп көмегін тигізеді. Сыни тұрғыда ойлау - Қазақстандағы білім беруді тамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Бұл модуль оқушылардың да, мұғалімдердің де сыни тұрғысынан ойлауды дамытуды саналы және оймен қабылдауды көздейді. Бұл жобаның тиімді әдіс, тәсілдерін қолдану арқылы оқушы өз ойын еркін жеткізуге пәнге қызығушылығы оянып, талдау жұмыстарын жүргізе білуге үйренеді. Оқушылардың сабаққа қызығушылығы оятқан әдістер арқылы өз ойларын топта талдай бастайды. Мтематика пәнінде бастапқы деңгейде сыни тұрғысынан ойлау үрдісі нәтижесінде оқушы тиісті ақпарат жинайды, дәлелдерді сыни тұрғысынан талдайды және бағалайды, келтірілген шешімдерді жинақтап қорытады, тәжірибе негізінде болжамдар мен ұсыныстар қайта қаралады [21,88]. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы ұстаз бен оқушыны ізденуге жетелейтін, шығармашылық шабыт беретін, болашаққа деген үмітті арттыратын бағыт. Әр оқушыда өзін - өзі дамыта, жетілдіре бақылай алатын дағды қалыптастыру, соған сәйкес өз бетінше білім алуға үйрету, дамудың ең биік шыңына жету болып табылады [12,15]. Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына шараларды білу қажет:1.Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін уақыт керек. 2.Оқушыларға ойланып, толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру. 3.Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау. 4.Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс - әрекетін қолдану. 5. Кейбір оқушылардан жауабының, сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету. 6.Сын тұрғысынан ойлауды бағалау. Сын тұрғысынан ойлау технологияларын пайдалану нәтижесінде қазіргі оқушының: - Сабаққа қызығушылығы артады; - Нақты өз деңгейінде бағаланады; - Жеке қабілеті айқындалады; - Өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді; - Даму мониторингі айқын көрінеді; Негізінде бастауыш сынып математика сабағында сыни тұрғыда ойлау көбнесе қарсы пікір айтуға, баламалы шешімдер қабылдауға, ойлау және іс-әрекетімізге жаңа және түрлендірген тәсілдерді енгізуге дайын болуға, ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттерге және басқаларды сыни тұрғыда ойлауға баулуды білдіреді. Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамыту әдіс - тәсілдерін тиімді қолдану - олардың тілін дамытып, тілді жақсы меңгеруіне мүмкіндік береді. Сыни тұрғыдан ойлаудың басты ерекшелігі сол - нені білетінін нені меңгергенін, нені меңгермегенін білуге боладығынның нәтижесінде олардың намыс пайда болып, қасындағы оқушыдан қалып қалмауы үшін саббаққа дайындалу ынтасы арта түседі [20,24]. Жаңа педагогикалық технолдогияның келесі түрі - деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясы. Осы жылы Жамбыл Жабаев атындағы №5 мектеп-гимназиясына практикаға барғанымда байқадым сабақтың тиімділігін арттыру мақсатында, оқушы қызметін белсендету негізінде деңгейлік саралау технологиясын мұғалімдер сабақ үстінде кеңінен қолданады. Өйткені, оқыту практикасында деңгейлеп оқыту технологиясын енгізуге оқу ақпараттары көлемінің ұлғаюы, оқушыларға түсетін салмақтың артуы басты себеп болып отыр. Деңгейлеп оқыту- оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға қойылатын талаптардың әр түрлілігі арқылы жүзеге асырылады. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты: әрбір оқушы өзінің даму деңгейіне оқу материалын меңгеруін қамтамасыз етеуі [12,15]. Математика сабағында деңгейлеп оқыту технологиясының ерекшеліктері;
1. Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып білім алуға жағдай жасап, мүмкіндік береді.
2. Деңгейлеп оқыту әр түрлі категориядағы балаларға бірдей зейін аударып, олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
3. Деңгейлеп саралап оқыту құрылымында білімді игерудің негізгі үш деңгейі қарастырылады: ең төменгі (минималды базалық), бағдарламалық, күрделенген деңгей.
Базалық деңгей мемлекеттік стандарт бойынша анықталған ең төменгі шек. Сондықтан оны әрбір оқушы меңгеруі тиіс. Бұл деңгей оқушыға өзінің қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
4. Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген деңгейлеп оқыту технологиясы тиімді де нәтижелі болу үшін:
- Жеке тұлға ерекшеліктеріне;
- Психикалық даму ерекшеліктеріне, яғни есте сақтау қабілетінің ерекшелігіне, ойлану қабілеті, зейін ерекшелігіне, өзінің эмоциясын басқара білуіне;
- Математика пәні бойынша білімді игеру деңгейіне оқушының білімімен іс-әрекет тәсіліне назар аударып, көңіл бөлу керек [10,10]. Бұл технологияны бастауыш сынып математикасында қолданудың маңызы зор. Әр сыныпта оқу озаттары мен үлгермеушілер пайда болу себебі- балалардың даму деңгейінің бірыңғай болмауы, жеке қабілеттеріндегі айырмашылықтар және т.б. болып отыр. Сол себептерден мұғалімдер көбнесе сабақ үстінде деңгейлеп саралап оқытуды жиі пайдаланып отырады. Осының нәтижесінде әр оқушы сабақ кезінде жаңа білім қосып қана қоймайды, соны өзі игеріп, талап, пікір таластыру деңгейіне жетуге тырысады, даму үстінде болуды қалайды [5,15]. Деңгейлік саралау оқушы мен мұғалімнің белсенді шығармашылық қызметін дамытумен қатар, оларға өз білімін жаңа әдіспен бағалауға мүмкіндік береді. Барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырмаларды орындаудан бастайды да, оларды міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана келесі деңгейге көшіп отырады. Бұл оқушылар арасында жарысу жағдайын тұғызады және әр оқушының мемлекеттік стандартқа сай білім алуына кепілдік береді, әр оқушының өз қабілетіне, қызметіне сәйкесті жоғары деңгейге көтерілуіне толық жағдай жасайды.
Деңгейлеп оқыту технологиясының өзіндік ықпалы зор. Оқушыларға өздік жұмысын ұйымдастырып өткізуге көмегін тигізеді.Оқушылар өздік жұмыстарын орындап, білімдерін мониторингтік жүйе арқылы өздері бағалап, диагностикалауға қол жеткізеді. Қараевтың деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы мынандай 4 түрге бөлінген:
1) Репродуктивтік деңгей - жалпыға бірдей стандартты білім негізінде тапсырма беріледі. Мұндай тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне және оқушыға байланысты.
2) Алгоритмдік деңгей- мұнда оқушы мұғалімнің түсіндіруімен қабылдаған ақпаратты пайдалана отырып орындайды.
3) Эвристикалық деңгей- оқушы өзі ізденіп, қосымша әдебиеттерді қолдана отырып жауап береді.
4) Шығармашылық деңгей -оқушының таза өзіндік шығармашылығын байқатады. Жаңа тақырыпты оқушылар шығармашылық ізденіс үстінде өздігінен меңгереді [12,15].
Деңгейлеп оқыту әр оқушының белсенділігін оятады. Оқушы сабаққа бұрынғысынан тиянақты дайындалып, сабақ барысында ұпайлар жинауға тырысады. Оқушының пәнге қызығушылығын арттырудың бір саласы деңгейлеп, саралап оқытуда байқағаным, оның тиімді жақтары. 1) сыныптағы барлық оқушы жұмыспен қамтамасыз етіледі. Оқушы белсендігін оятады. 2) Оқушы өз білімінің деңгейіне жұмыстанады.
3) Оқушының өз бетімен жұмыс істеу тиянақтылыққа, ұстамдылыққа тәрбиелеп, жауапкершілігі артады.
Әрине тиімді де орынды пайдаланылған педагогикалық технология сапалы білім негізі бола алады. Бүгінгі шәкірт ертеңгі күнгі әр түрлі саланың маман иесі. Мұндай сабақтарда оқушылардың тапсырылған жұмыстарға іскерлігі қалыптасады. Болашақ өмірінде белгілі бір кәсіби мамандықты таңдап алуға септігін тигізеді [12,15].
Психолог Л.С. Выгодскийдің айтуынша Бала дамуының ең шарықтау шегі- бұл тіл мен ойдың шығармашылығы. Оқыту барысында жаңа технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой өрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін өсіреді. Оқыту мен дамыту әдістерінің екуіде жеке тұлғаның қалыптасуына ықпал ететін маңызды айғақтар болып саналады. Дамыта оқытуда оқушының ойлау, ізденушілік, зерттеушілік қабілеттері артып, талдау арқылы белгілі бір шешімге келуге, оны дәлелдей білуге, оқушының өз ой-пікірін айтуға мүмкіндік беріледі. Бастауш саты- бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп - оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы [22,12]. Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда негізінен дамыта оқыту технологисы басшылыққа алынады. Себебі қазіргі оқулықтар дамыта оқыту технологиясы негізінде жазылған. Сондықтан әрбір бастауыш сынып мұғалімі Дамыта оқыту технологиясындағы сабақтың құрылымын, әдіснамалық негіздерін толық меңгеріп, өз іс-тәжірибесінде шығармашылықпен қолдана білу тиіс [12,15]. Оқу - адамның психикалық дамуының формасы, элементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады. Даму ұғымы сөздікте ... мөлшерлік өзгерістердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері 1.1 Жаңа педагогикалық технологиялар туралы жалпы түсінік және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7 1.2 Жаңа педагогикалық технологиялардың өзіндік ерекшелігі және оны математика пәнінде қолдану маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2 Бастауыш сынып математикасында жаңа педагогикалық технологияларды қолдану жолдары
2.1 Бастауыш сынып математикасында интерактивті тақтаны қолдану ... ... 23
2.2Бастауыш сынып математикасында жаңа педагогикалық технологиялар арқылы сабақ өту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..40
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі. Ертеңгі күннің бүгінгі күннен асып түсуіне ықпал етіп, адамзат қоғамын алға қарай жетелеуші құдіретті күш тек білімге ғана тіреледі. Заман талабы тұрғысынан жеке тұлғаны дамытудағы қоғамның рухани және адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруда білім беру саласы - баса назар аударарлық мәселе. Ал, осы білімді беретін және дамытатын әрине, ұстаз және сол ұстаздың әдіс-тәсілі, білім біліктілігі - деп ойлаймын.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2015 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму атты Қазақстан халқына Жолдауында Біздің мақсатымыз - елі бақытты, жері гүлденген қасиетті Отанымыз Қазақстанды Мәнгілік ел ету! Әлемдегі ең дамығы 30 мемлекеттің қатарына қосып, бай да қуатты елдер мен иық түйістіру және Дағдарыстың бәрі өткінші, өтеді де кетеді. Ел тәуелсіздігі, ұлт мұраты, ұрпақ болашағы сияқты ұлттық құндылықтар ғана мәңгі - деп атап көрсеткен болатын [1].
Ал, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2007 жылғы 28 ақпандағы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Қазақстан халқына Жолдауында Білім берудің сапасын жаңарту мен әлемдік білім стандартына сәйкес ұлттық білім беру жүйесін құру екендігі қажет - деп атап көрсеткен болатын [2].
Менің ойымша, Қазақстанды Мәнгілік ел ету! үшін де, әлемдегі ең дамығы 30 мемлекеттің қатарына қосу үшін де, білім сапасын көтеру үшін де ең алдымен тәрбиелі, білімді және де білікті, рухани дамыған, педагогикалық технологиялардың қыр-сырын жетік меңгерген шығармашыл тұлғаны яғни, мұғалімді тәрбиелеу қажет.
Қазіргі заман талабына сай білім беру саласындағы жаңашыл ұстазға қойылатын талапта жаңаша болатыны сөзсіз. Ұстаздар алдындағы басты міндет - оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп және жаңа педагогикалық технологияларды меңгере отырып еліміздің жарқын болашағын жасайтын тәрбиеліде, білімді оқушыларды тәрбиелеу.
Қазақстан Республикасының 2021 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында: білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамассыз ететін, білім беру салалары арқылы іске асыру керектігкі көрсетілген. Негізінде, математика пәні әлем туралы ғылыми көзқарасты негізгі және заманауи мәдениеттің құрамдас бөлігі болып табылады. Қазіргі таңда математикалық ойлауды қалыптастыру өте маңызды. Математикалық пайымдаулар мен оларды құру ережелері оқушылардың өзіндік пікірін қалыптастыру, дәлелдей білу дағдыларын дамытуға көмектеседі. Бастауыш саты - оқушы дамуының негізі қаланатын ерекше кезеңі болғандықтан, олардың алғашқы ұғымдары осы уақытта қалыптасады. Математиканы адамзатқа әлемді танып білуде анализ және синтез, матиматикалық индукция мен дедукция, абстракциялау мен айқындау тәсілдерін жүргізуге, сонымен қатар қорытындылардың шынайылығын дәлелдеуге мүмкіндік береді. Математиканы оқыту үдерісінде оқушылар критикалық ойлауды, зерттеу және қарым-қатынас дағдыларын дамытады, математикалық білімді өмірде және шығармашылықта қолдану қабілетін тұрақты дамытуға және жетілдіруге талпыныс қалыптастырады. Ал осы бағытта мұғалімдер жаңа технологияларды, балалар белсенділігін қалыптастыратындай әдіс-тәсілдерді талмай ізденіп, меңгеруі қажет [3,16].
Н. С. Лейтестің пікірінше, бастауыш мектеп кезеңінде оқушыларда ғажайып өзгерістер болып жатады, яғни, ойдың күрделі қасиеттері қалыптасады және олардың даму деңгейлері ойдың даму барысының бала кезеңдерімен салыстыруға болмайтындай жылдамдықпен дамиды. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың негізгі бағыты бұрынғы ойнау кезеңінен оқу үрдісіне бет бұру кезеңі болып есептеледі. Осыған орай оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың тиімді жолдарының бірі - әр-түрлі жаңа әдіс тәсілдерді және де жаңа педагогикалық технологиялармен, ақпараттық технологияларды қолданып қызығушылығын арттыру арқылы сабақ өту [4,18]. Жаңа технологияны қолданатын болса, онда мұғалім оқушының даралығын, өзіндік қасиетін көруіне мүмкіндік туғызады. Сабақтың рефлекциясы жеке тұлғаның еркін дамуына жағдай жасайды, оқушылардың жеке қабілеттерін есепке алады. Осы сабақтар жоғары білім деңгейін, дағдының қалыптасуын қамтамасыз етеді есте сақтау қабілетін, зейінін нығайтады, оқушының ой өрісін дамытады және пәнге деген қызығушылығын арттарады, заманауи жалпы білім беретін мектептердің талабына сай келеді [5,81]. Математика пәні бастауыш сынып оқушыларына бастапқы білім берудің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруда маңызды орын алады. Бастауыш сынып оқушысының ақыл-ойы дұрыс дамуы, оқушыларда саналы және берік есептеу біліктілігін қалыптасуы, қисынды пікір айту қабілетін қалыптасуы үшін Математика сабақтарын дұрыс ұйымдастыру қажет етіледі. Ал, сабақтың өз дәрежесінде өтуі үшін мұғалім көп ізденіп, барынша оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытатындай жұмыстарды ұйымдастыруы керек. Қазіргі кезде мектепте қолданып жүрген 50-ден астам жаңа технологиялардың түрлері бар мұғалім жаңа технологиялардың тиімді пайдаланып, математика сабағында көптеп қолдану арқылы оқушыларды сабаққа ынталындырып, қызығушылықтарын оятады, әрі түсінікті меңгертеді. Ал екінші жағынан өзінің ұстаздық шеберлігін көрсетеді. Мұғалім сабақта жаңа технологияларды тиімді қолданса: бүгінгі мектеп оқушылары ертең өз жолында кездескен қиыншылықтарды жеңуге, өз мәселелерін өздері шешуге, саналы шешім қабылдауға дайын болар еді. Қазіргі замандағы білім жүйесінің құрылымы мен қызметіндегі қоғамдық тенденциялардың мазмұны мен маңызын анықтауға байланысты құралған педагогикалық технологитялар өз тиімділігін дәлелдеуде [6,16].
Зерттеудің мақсаты: Математика пәнінде жаңа педагогикалық технологиялардың қолданылуын зерттеу. Зерттеудің нысаны: Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту үдерісі.
Зерттеудің пәні: Бастауыш сыныптарда жаңа педагогикалық технологиялар арқылы математика пәнін оқытып үйрету үдерісі.
Зерттеудің болжамы: Егер сынып жетекші математика пәнін оқытуда жаңа педагогикалық технологияларды тәжірибеде дұрыс пайдаланса және де жаңа педагогикалық технологиялардың қыр-сырын меңгеріп қолдана алса, онда осы мәселеге байланысты жұмыс тиімді ұйымдастырылады да, білім сапасын арттыруға ықпал етеді.
Зерттеудің қойылған мақсаты мен пәні, жасалынған болжамына сәйкес зерттеудің міндеттері анықталды:
-- Жаңа педагогикалық технологиялар және оның түрлеріне шолу жасау;
-- Математика пәнін оқытуда педагогикалық технологиялардың қолдану ерекшеліктерін зерттеу;
-- Білім стандартта, оқу бағдарламаларына және оқулықтарға зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттеріне орай талдау жасау;
-- Заманауи сынып жетекшісінің іс-әрекеттерін дұрыс ұйымдастырылуы, матиматика пәнінде оқушымен атқаратын жұмыстарында жаңа әдіс-тәсілдерді қолдануына қатысты материалды жинақтау.
Зерттеудің әдістері:
-- зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен әр-түрлі педагогикалық газет, журналдармен оқып танысу және пайдалану;
-- оқу бағдарламалары мен оқулықтарды талдау;
-- әдістемелік құралдарды зерттеу тақырыбыма орай талдау;
-- білім беру мәселесіне қатысты құқықтық, нормативтік және ресми құжаттармен оқып танысу;
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша философтардың, педагогтар мен психологтардың, әдіскерлердің еңбектері; Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2015 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму атты Қазақстан халқына Жолдауы, Н.Ә.Назарбаев Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан халыққа Жолдауы, мемлекеттік білім беру бағдарламалары мен тұжырымдамалары, жаңа педагогикалық технологиялар туралы және дүниетануды оқыту әдістемесі туралы әр-түрлі әдебиет көздері.
Зерттеудің базасы:Тараз қаласы, Жамбыл Жабаев атындағы №5 мектеп-гимназиясы.
Курстық жұмыстың мазмұны. Курстық жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеу жұмысының ғылыми аппараты баяндалған. Жұмыстың бірінші бөлімі. Жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері, мұнда жаңа педагогикалық технологияның пайда болуы, оның түрлері, осы жаңа педагогикалық технологиялар туралы ғалымдар ойы, қолдану тиімділігі, жалпы алғанда Жаңа педагогикалық технологиялар не үшін керек? және де жаңа педагогикалық технологиялардың түрлерін қолдану маңыздылығы мен қолдану ерекшелігі туралы баяндалған. Зерттеу жұмысының кезеңдері: 1 кезең зерттеу тақырыбына байланысты библографиялық жұмыс жасадым нәтижесінде 25 әдебиетпен таныстым. Кіріспе бөлімінде ғылыми аппартпен жұмыс жасадым (зерттеудің көкейкестілігі, зерттеудің мақсаты, зерттеудің нысаны, зерттеудің пәні, зерттеудің болжамы, зерттеудің әдістері, зерттеудің көздері, зерттеудің базасы.) 2 кезең Курстық жұмыстың теориялық бөлімінде (жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері, жаңа педагогикалық технологиялардың пайда болу және мен мән-мағынасы, жаңа педагогикалық технологиялардың түрлері) осы тақырыптарға байланысты материалдыр жинақтап таныстым. Ал, ІІ бөлімінде практикалық жұмыста жаңа педагогикалық технология әдістемелерімен математика сабақтарында жаңа педагогикалық технологиялардың түрлерін пайдалану және интерактивті тақтамен жұмыс жасауға арналған жұмыс түрлерін зерттедім.
І Жаңа педагогикалық технологиялардың теориялық негіздері 1.1 Жаңа педагогикалық технологиялар туралы жалпы түсінік және оның түрлері
Білім беру реформасы табысының басты өлшем - тиісті білім мен білік алған еліміздің кез-келген азаматы, әлемнің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілуі болып табылады. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызыметіне қол жеткізуге тиіспіз - деген президент жолдауынан ұлттық бәсекелестікке қабілетті ұрпақтың білім деңгейімен анықталатынын, әлем кеңістігене көтерілу үшін мектеп табалдырығынан сапалы да, саналы білім беру болып табылады [1]. Ұлттық білім үлгісінің негізгі бағыты - адамды қоғамның ең негізгі құндылығы негізінде тану, оның ұлттық дүниетанымын қалыптастыру, сол арқылы оқушының рухани жан дүниесінің бойына, шығармашылық еркіндігі мен белсенділігінің кәсіби іскерлігінің қалыптасуына жағдай жасау және оған мүмкіндік беру. Қазіргі заман талабына орай ұрпақтарымызды парасатты да білікті, мәденинтті де білімді етіп тәрбиелеп олардың дүниетанымын азаматтық деңгейде дамытамыз десек, бойында ұлттық және азаматтық намысы бар ұрпақ өсіргіміз келетін болса, онда білім берудің түрлерімен әдістерін жақсартумыз керек. Үйреншікті әдіс-тәсілдер баланы қызықтырмайды. Сондықтан қайткеде баланың ойына, сезіміне серпіліс ендіруді мақсат етіп қою керек. Мектептің негізгі құндылығы оқушы десек, оған жеке тұлға ретінде қарау міндетіміз, соған байланысты мұғалімге жаңа талаптар қойылуда. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бақылауы орын алады. Білім беру саласындағы оқытудық озық технологияларын меңгермейінше сауаты жан-жақты маман болуы мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адами қабілеті қалыптасуына игі әсерін тигізеді өзін- өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [7,16]. "Жаңа педагогикалық технология" сөз тіркесін пайдалану үшін оның мәнін анықтап алу керектігі туындайды. Ол үшін алдымен "технология" ұғымының мазмұны жөнінде немесе ұғымының шығу мен қолдану аясын білу керек. Педагогикалық іс-әрекет саласына "технология" деген сөзді енгізу "индустриялдық" технология (Ф.Б.Гильбрейт, Ф.У.Тейлор және т.б.) жасаған идеяларына негізделген және ол оқытуда техникалық жабдықтарды қолданумен байланысты. Білім беру саласындағы педагогикалық технологияның басқа бағыттары оқу материалын талдау техникасын, мұғалім мен оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға, сонымен қатар педагогикалық технология ұстаздар мен оқушылардың аз ғана күш жұмсап ең жақсы нәтижелерге жетудің тиімді ұстанымдары мен әдістерін анықтауға бағытталған. Технология - шеберлік туралы ғылым деген ұғымды білдіретін грек сөзі. Ал, ғалымдар айтуы бойынша технология:
1. Белгілі - бір маңызды әрекетте, өнерде, шеберлікте мақсатқа жету үшін қолданылатын әдіс (В.Даль)
2. Белгілі заттың бейнесін өзгерту үшін қолданылатын өнер, біліктілік әдіс - тәсілдер (В.М.Шелель)
3. Белгілі затты, тұлғаны сапалы өзгертуде қолданылатын білім мен әдіс - тәсілдер жүйесі (И.Г: Зайнышев)
4. Адамның әрекетін, біліктілігін тәжірбиесін еңбекке қажетті заттарды әлеуметтік шындықты сапалы өзгертуге бағытталған әрекеттер жүйесі (Р.В.Овчарова) [8,36].
Педагогикалық, психологиялық сөздікте "Педагогикалық технология - педагогикалық үдеріс пен оған қатысушылар іс-әрекетін құраушы кезеңі, жәй - күйлері арасындағы өзара байланысты бірізділік пен үздіксіздік жұмысы. Ақпараттық технология да педагогикалық технологияның құрамдас бөлігі" болып табылады деп мазмұндалған. В.П.Беспальконың анықтамасы бойынша Педагогикалық технология дегеніміз тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс, тәсілдер - оның құрамды бөлігі ғана. Педагогикалық жүйе ретінде ол оқушының жан - жақты қалыптасуына ықпал ететіндей оқытудың әдіс, құрал, үрдістерінің мақсатты жиынтығын қарастырады. Б.Т.Лихачев анықтамасы бойынша Педагогикалық технологияны форма, әдіс, амал, тәрбие құралдарының бірлігі негізінде арнайы іріктеліп алынған псхологиялық - педагогикалық қондырғының жиынтығын қарастырады. В.В.Воронов анықтамасы бойынша Педагогикалық технология - бұл тиімді оқыту жүйесін құрумен айналысатын жаңа бағыт - деп есептейді.
М.А. Чошановтың анықтамасы бойынша Оқатудың технологиялары- дидактикалық жүйенің процессуалдық құрамдас бөлігі. Ал В.М.Монахов Педагогикалық технологиялар оқыту процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізудің ойластырылған моделі - деп көрсеткен [9,156]. Оқушыны қалай оқыту керек? деген сұрақты мұғалімнің кәсіптік даярлығынан, жаңа технологияны пайдалана білуіне және сол арқылы баланы әлемдік ақпараттық қоғаның толыққанды мүшесі ретінде қалыптастыра білу шеберлігінен іздеу қажет. Осыған байланысты мектеп педагогтары кәсіби деңгейін дамытуда педагогикалық, ақпараттық-комуникациялық технологияларды қолдануға ерекше мән береді [10,63]. Мұғалімнің алдына қойып отырған басты міндеттің бірі - оқытудың әдіс - тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру. Осыған орай Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басым міндеттерінің бірі - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық комуникациялық желілерге шығу деп атап көрсетілген. Бастауыш сырыптарында математиканы оқыту - күнделікті өмірде және тұрмыста кеңінен қолданылып, мектепте басқада пәндерді табысты оқу және білімді жалғастыру үшін қажетті математикалық білім, білік дағдылардың практикалық негізін қалайды және осыларды игеру - процесі оқушыларды тәрбиелеу және жан-жақты дамыту ісімен тығыз және табиғи байланысты жүргізіледі. Сондықтан математика сабақтары балалардың ғылыми көзқарасының негіздерін қалыптастыруға олардың танымдық қабілетерін дамытуға, ақыл-ой, есін және тағыда басқа қырларын шыңдай түсуге, оқуға және қоғамдық пайдалы еңбекке баулуға, жалпы алғанда адамзат қоғамындағы жо арғы ізгі игіліктерді игеру және қорғау қасиеттерін тәрбиелеуге септігін тигізеді [11,54].
Жаңа педагогикалық технология - мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарлынған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс - әрекеттер жиынтығы. Жаңа педагогикалық технологияның басты міндеті - оқушының оқу танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа толықтай жету болып табылса, педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып есептеледі [12,63].
Жаңа педагогикалық технологияларды математика пәнінде қолданып жұмыс істеу үшін төмендегідей алғышарттар керек.
+ Оқыту үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
+ Оқушылардың сабақтастығын болдырмау шаралырын кешенді түрде қарастыру жәнеде ғылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылықтарды үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
+ Жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім стандарттарымен жете танысу;
Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру барысында оқыту міндеттері жаңаша сипат алады. Олар: педагогикалық қызметтің өзекті мәселелерін білу, оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқауларын қарастыру, оқу модулін құрастыру, оқушылардың жаңа материалды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар жүйесін жасау, оқу әрекетінің бағалау көрсеткішін анықтау.
Жаңа технология үдерісінің талабы - оқушыларға білім беруде белгіленген мақсатқа жету, оқушылардың іс әрекеті арқылы ойлау дағдыларын, оқу - танымдық іс- әрекеттерін белсендіре отырып, сабақтағы үш біріккен мақсатты жүзеге асыруға қол жеткізу [13,13]. Сондай-ақ жаңа педагогикалық технологиялар оқу-тәрбие үдерісінің нәтижесінде оқушының дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды. Сонымен, барлық жаңа технологиялардың мақсаты - пәнді оқытуда оқушылардың жеке басының дара дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру [8,29].
Шығармашылық қабілетін дамыту
Кесте-1
Оқу үрдісін оқушының сезінуі
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары
Өз бетімен әрекеттену
Оқу мен тәрбиенің бірлігі
Баланың өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру
Тапсырмалар әр оқушының қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай берілуі
Бір техниканың өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі кезде әдебиеттерден қазіргі заманғы білім берудің бағыты мен технологияларын қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргені мәлім, олардың ішінде мектепте математика сабағында оқытуға лайықты 17-20 технологиялар бар.
Қазіргі заманда жиі кезесетін технологиялар төменгі кестеде көрсетілген: [14,16].
Кесте-2
№
Технологиялар атауы
Авторлары
1
Саралап деңгейлеп оқыту
Қараев Ж.А.,Кобдикова Ж.У.
2
Модульдік оқыту технологиясы
Жампеисова М.М.
3
Дамыта оқыту технологиясы
Тұрғымбаев Т.,Эльконин Д.Б.
Давыдов В.В.,Зайцев В.
4
Проблемалық оқыту технологисы
Монахов М.
5
Ірі блокпен оқыту технологиясы
Шаталов, Эрдниев П.М.
6
Жобалау әдістемесі
Дж. Дьюи
7
Сын тұрғысынан ойлау
Джинни, Л. Стил, С.Крутис, Ч.Темпл
8
Жеделдетіп оқыту технологиясы (тілді дамыту)
Жүнісбеков Ә.
9
Алдын-ала оқыту технологиясы
Лысенкова А.
10
Тұлғалық гумандық технологиясы
Амонашвили Ш.
11
Шоғырландырып- қарқындап оқыту
(Концентрированно- интенсивное обучение)
Нұрахметов Н.Н.
Абдығалиев К.А.
12
Жүйелілік тұрғысынан оқыту технологиясы
Ғалиев Т.Т.
13
Интерактивті оқыту технологиясы
Я.А. Каменский
Жаңа педагогикалық технология арқылы оқыту барысында оқушыларды тұлға ретінде қалыптастыруға, бірден-бір әсер етеді. Мұғалім мен оқушылар бірлесіп оқи отырып, субъект-субъект ретінде болады. Мұғалімнің рөлі көбнесе оқу үдерісін ұйымдастыру алу басшысы, оқушылардың ынта-ықыласын белсенді етуші қалпында көрінеді. Жаңа педагогикалық технология оқушылардың өз өмір тәжірибесіне біліміне, сүйенулеріне негізделген [9,66]. Жаңа технология қолдануда практикалық тұрғыда зерттеуші қажет ететін дидактика міндеттерінің бірі болып саналыды. Жаңа технологияны пайдалану мұғалім мен оқушының қарым-қатынас жағдайын аса шеберлеп, білімділік, демократиялық бағытта уақыт талабына сай таңдауды қалайды. Математика пәнінде жаңа технологияны енгізіп пайдалану мұғалімдерді шеберлігі жағынан шыңдайды. Кез- келген сабағын қызықты өткізу үшін ізденіс, жаңаға ұмтылу, жұмысын жүргізу әр бір ұстаз үшін бұлжымас қағида [13,69]. Сонымен, педагогикалық технология оқытудың тиімді жолдарын зерттейтін, оқыту процесінде қолданылатын қағидалар мен әдістер, тәсілдер болып табылады. Педагогикалық технологияны іске асыру барысында мынадай міндеттерді жүзеге асыру қажет:
1. Мұғалімнің педагогикалық кәсіби іс-әрекетіне деген сенімділігі, ізденімпаздық шеберлігі;
2. Оқушының тұлғалық-бағдарлы дамуының ескерілуі;
3. Оқу процеінің кез-келген кезеңіндегі оқушы дайындығының іске асырылуы мен кепілділігінің міндеттілігі;
4. Оқыту технологиясында пайдаланатын педагогикалық ақпараттың міндеттілігі;
5. Оқушының білімді меңгерудегі танымдық қызығушылығы мен қажеттілігінің ескерілуі;
6. Оқушылардың өздіктерінен қорытынды жасауға, белсенді іс-әрекетке бағыттау;
7. Оқу процесін жобалағанда іс-әрекеттің, оқу материалы мен оқыту материалының дәлелділігінің бірлігі;
8. Оқыту процесінің жобалау технологиясы негізінде іске асырылуы;
9. Оқушының нәтижелі іс-әрекетін қалыптастыруды ұйымдастыру;
10. Белсенді іс әрекетті нәтижеге жеткізу [15,65].
Жаңа педагогикалық технологияның бірнеше түрлері бар. Солардың математика сабағында қолдануға болатын бірқатар түрін қарастырып кетсек;
:: Ойын арқылы оқыту технологиясы. Дидактикалық, тәрбиелік дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастық өзіндік талап-талғамдарына сүйенеді. Математика сабағында баланың бойындағы
білімділік, шығармашылық қасиеттерін аша түсуді көздейді [12,16].
:: Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы. Бұл технология ішкі құрылымында ерекшелігі бар. Бұл технологияның құрылымы 3 деңгейден тұратын оқыту мен үйретудің моделі. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы қызығушылықты ояту, мағынаны ашу, ой толғаныс кезеңдерінен түзіледі. Математика сабағы кезінде оқушы не үйренгенін саралап, салмақтап оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой електігінен өткізеді [12,16].
:: Деңгейлеп оқыту технологиясы. Деңгейлеп оқыту технологиясының дүниетану сабағында қолданудың басты идеясы мынадай;
деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдаланып, білім алуына жағдай жасау;
деңгейлеп оқыту әр түрлі категориядағы оқушыларға бірдей көңіл аударып олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Деңгелеп оқыту мұғалімнің жеке тәжірибесіне негізделеді [15,65].
:: Дамыта оқыту технологиясы. Дамыта оқыту технологиясы тұрғысынан алғанда сабақ 3 құрамдас бөліктерден тұрады. Оқушыларға ешқандай дайын үлгі берілмейді, яғни математика сабағында бір мәселе беріледі, мақсат мәселені шешу, талқылау мен жинақтау арқылы жүзеге асады. Ал, мұғалім тек қалыптастырушы, бағыттаушы. Шешімі табылған соң әр-кім өзінше дәлелдеуі тиіс [15,65].
:: Проблемалық оқыту технологиясы. Оқушының математика сабағында өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық, шығармашылық икемділігін дамыту. Атап айтқанда:
- оқушының белсенділігін арттыру; - оқу материалдарында баланы қызықтыратындай мәселе туғызу; - оқытудың бала өмірімен, еңбегімен байланыстылығы; - оқушы материалды сезім мүшелерімен ғана қабылдап қоймай, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру; [9,16]
Осы технологияларды математика пәнін оқыту барысында тақырыпқа, жоспарға сай технологияларды жобалап, таңдау керек. Оқыту технологиясын жобалау оқыту әдістерін таңдау дидактика үшін өте маңызды мәселе. Әдістерді таңдауда белгілі дидакт Ю.К.Бабанский мынандай өлшемдерді ұсынған, оқыту әдістерінің оқу материалдарының мазмұнына, оның өзіндік ерекшелігене сәйкестігі, оқыту әдістерінің оқу материалдарының мазмұнына, оның өзіндлік ерекшеліктеріне сәйкестігі, әдістерді таңдауда білім алушылардың мүмкіншіліктерін ескеру [15,65]. Сонымен, қазіргі білім беру жүйесінде педагогикалық технологиялардың алатын орны ерекше. Себебі әрбір мұғалім педагогикалық жаңа технологияны ұтымды пайдаланы отырып, жақсы жетістіктерге жетуге мүмкіндік алады. Өзінің кәсіби білім деңгейін көтереді және шәкірттерінің білім сапаларын арттыра түседі [9,16]. Математика сабағында жаңа технологияларды қолдану арқылы бастауыш сыныпта оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру, шығармашылық әрекетін дамытуға жол ашуға жағдай жасауға болады.
Бастауыш мектепті бітіргенен кейін бала еркін ойлап, қоршаған ортамен белсенді байланыс жасай білуі керек, толығымен алдында тұрған міндеттерді шешу дағдыларын игере алуы қажет. Мұның өзі бастауыш мектептің оқу - тәрбие процесінде жаңа педагогикалық технологияларды пайдалануы меңзейді.
Ал оқытуды жаңашылдық тұрғыдан ұйымдастыру өз кезегінде оқушылардың танымдық қызығушылығын арттырып, олардың шығармашылық әрекетін дамытуға жол ашады.
Сонымен, педагогикалық технология оқытудың тиімді жолдарын іздейтін, оқыту процесінде қолданылатын қағидалар мен әдістер, тәсілдер болып табылады.
1.2 Жаңа педагогикалық технологиялардың өзіндік ерекшелігі және оны математика пәнінде қолдану маңыздылығы
XXI ғасырдың басындағы білім беру жүйесінде, сонымен қатар жалпы білім беруде мектепшілік ұйымдастырушылық құрылымдары, жаңа әдістерін, түрін, мазмұнын, мектепте білім беретін мақсатын қарау, білім беру үдерісін жетілдіру мен ұйымдастыруда жаңа педагогикалық-психологиялық философиялық тәсілдерді дайындау және және оны жүзеге асыру талап етіледі. Иновациялық технология қазіргі мектептің басты сипаты болып табылады. Иновациялар бірнеше проблемаларды шешеді, білім беру үдерісінің үздіксіз жаңаруына әкеледі [16,16]. Қазіргі заманғы ғылыми - техникалық үрдістің қарқыны білім беру жүйесінің алдына үлкен мақсаттар мен жаңа міндеттер жүктейді. Жас ұрпақты жан - жақты жетілген, ақыл - парасатты, ой - өрісі биік, бәсекеге қабілетті азамат етіп тәрбиелеу - қоғамымыздың ең өзекті мәселесі. Оқушылардың оқу белсенділігін қалыптастырудың бір көзі - сабақта жаңа технологиялар қолдану арқылы түрлендіріп өткізу. Қандай да болмасын, технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі, мақсатқа ұмтылуы, ақпаратты өзі іздеп табуы, шапшағаңдығы мен еркіндігі, шығармашылдығы, көңіл-күйінің көтеріңкі болуы қамтамасыз етіледі [17,55]. Ал, енді жаңа педагогикалық технологиялардың түрін қарастырсақ, діргірлік (проблемалық) оқыту бағдарламаланған оқыту жүйесі сияқты білім берудің белсенді технологиясына жатады. Оның негізі қандайда бір тапсырма проблеманы шешуде жатыр. Проблемалық оқыту технологиясына көптеген ғалымдар әр түрлі анықтама береді. В.Оконь проблемалық оқыту Проблемалық жағдай тудыру, проблема көтеру, қойылған мәселелерді шешуде оқушыларға қажетті көмек көрсету, ол шешімдердің дұрыстығын оқушылардың дәлелдеуі, оқушылардың меңгерген білімдерін жүйелендіру және бекіту үрдісіне басшылық жасау сияқты іс-әрекеттердің жиынтығы - деген [18,23]. Д.В.Вилькеев ғылыми ізденуге негізделген оқыту проблемалық оқыту бола алады деп есептейді. Ғалым И.Я.Лернер проблемалық оқытуды қарастыра отырып, проблемалық оқытудың маңызы Оқушы оқытушы жетекшілігімен жаңа танымдық және тәжірибелік мәселелердің шешімін табуға қатысуында,- деген ой түйіндейді [18,23]. В.Кудрявцев бойынша, проблемалық оқыту дегеніміз теориялық зерттеулер нәтижесін тәжірибеде қолдану және талдау. Мұндай пікірді М.И.Махмутов, Ю.К.Бабанский сияқты ғалымдар да қолдады. Проблемалық оқыту оқушылардың ой-санасының белсенді жұмыс атқаруы нәтижесінде және оладың ой-өрісін өз бетінше шығармашылық жолмен дамыту нәтижесінде жүзеге асады деген қорытынды жасауға болады. Сонымен проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы талдау, қорытындылау және т.б оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын проблемалық ситуация, танымдық қызығушылығының, қажетсінуінің және тағы да басқасын ескере отырып оқу мен оқытудың бұрыннан мәлім тілдердің қолдану ережелерінің жаңа жүйесі [18,23]. Осы, проблемалық оқытудың барлық міндеттерінің ішіне аса маңызды екі міндетті бөлу қажет. Біріншісі - оқытудың ғылыми дәрежесін артыру; екіншісі - ғылыми дүнеиетанымды қалыптастырудың тиімділігін арттыру. Проблемалы оқыту технологиясы - бұл проблемалы жағдайларды, оқушылардың белсенді танымдық қызметін ұйымдастыруға негізделген технология. Матиматика сабағында проблемалық технологияны қолдану ерекшелігіне келсек, яғни, математика пәнінде педагогикалық проблемалы жағдай белсенділікті оятатын әрекеттердің, таным обьектісінің жаңалығын, маңыздылығын және басқа да ерекшеліктерін айқындайтын мұғалім сұрақтарының негізінде туындайды. Тым қиын не тым жеңіл танымдық міндет оқушылардың ойында проблемалық жағдай туғызбайды. Проблемалы жағдайларды математика сабағының барлық, яғни жаңа тақырыпты түсіндіру кезінде, жаңа сабақты бекіту, тексеру кезеңдерінде ойластыруға болады. Мұғалім проблемалы жағдай туғызып, оның шешімін іздеуге оқушыларды бағыттайды. Сөйтіп, бала өз оқуының субьектісіне айналады, соның нәтижесінде бала жаңа білім игеріп, әрекет әдістерін меңгереді. Сонымен, проблемалық оқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолында меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту. Проблемалық оқыту технологиясының негізгі ерекшеліктері:
+ Проблемалық оқытудың ең басты ерекшеліктерінің бірі - теориялық мәселелерден туындайтын жаңа ұғымдар мен пікірлерді оқушылардың өз беттерімен іздестіруі.
+ Проблемалық оқытудың екінші ерекшелігі оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау қабілетін қалыптастыра отырып, өзіндік көзқарастарын қалыптастыру.
+ Проблемалық оқытудың үшінші ерекшелігі теориялық және тәжірибелік мәселелер арасындағы байланыс заңдылықтарынан келіп шығады да, дидактиканың оқыту мен өмір тәжірибесі арасындағы байланыс ұстанымымен анықталады. Яғни оқушылар теориялық білімдерін тәжірибеде қолдана алу мүмкіндігіне ие болады.
+ Проблемалық оқытудың төртінші ерекшелігі оқушылардың әр түрлі үлгідегі өздік жұмыстарын тиімді орындауы болып табылады. Оқушылар өздік жұмыстарын орындай отырып, бұрыннан қалыптасқан білім қорларын пайдаланады, жаңа білім, білік, дағды меңгереді.
+ Бесінші ерекшелігі дидактиканың жеке бағдарлы оқыту ұстанымымен анықталады. Әр түрлі қиындық деңгейіндегі оқу проблемаларын әр оқушы әрқалай қабылдайды және оның шешімін әркім әрқалай шешеді. Осыған сай бірнеше ғылыми болжам, дәлел, түсінік беріледі де, оқушылар оны салыстыра отырып, өз ой-пікірлерін, болжамдарын дәлелдейді.
+ Проблемалық оқытудың алтыншы ерекшелігі бойынша, оқушылардың "шығармашылық ойлауын" жетілдіру арқылы оларың шығармашылық қабілетін шыңдау, өзіндік ойлауы мен көзқарасын қалыптастыру көзделеді [19,46].
Проблемалық әдіс туралы белгілі ұстаз Қ. Бітібаева Проблемалық талдау оқушылардың танымын арттыру, ойлау белсенділігін жетілдіруде үлкен рөл атқарады және өзіндік ізденістеріне мол мүмкіндік ашады, әрі дамыта оқытудың негізгі жолы ретінде де пайдалы болып келеді, деген. Бастауыш мектеп математика пәнін оқыту әдістемесін жетілдіруде, оқытудың белсенді және иновациялық әдістер мен технологияларын бүкіл мазмұнын түбегейлі жаңарту, оны интеграциялау тиімді пайдаланыуды қажет етеді. Егер мұғалім математика пәнінде жаңа технологияларын пайдаланса, онда оқушылардың ойлау қабілеттері, сөзік қорлары, таным-қызығушылығы және топтық жұмыс істей отырып, көпшілік арасында сөйлеуге, өз ойын ортаға салуға, айтылған пікірлерді тыңдай білуге үйренеді жаңа педагогикалық технологияларды математика пәнінде қолднану маңыздылығы осыда. Оқытудың жаңашыл әдісін қолдану оқушыға да, мұғалімге де шығармашылықпен жұмыс істеуге ықпал етеді [3,29]. Проблемалық оқытудың жақсы жақтары:
- Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- Оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- Оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- Берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
Проблемалық оқытудың кемшіліктері:
- Оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;
- Мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау [12,66].
Проблемалық оқыту технологиясының басқа технологиялардан артықшылығы: зейіннің дамуына мүмкіншілік жасайды, байқампаздықты танытады, оқушының танымдық іскерлігін белсенді дамытады, жауаптылық, сыншылдық, өзін сынау, бастамашылдық және өзіне баға беру әрекетін дамытады. Бұдан басқа проблемалық оқыту білімнің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Сонымен проблемалық оқыту оқушының танымдық көкжиегін кеңейтеді, шығармашылық белсенділігін арттырады, білім игеру қарқынын тездетеді, қасиет сапасын жақсартады, жаңа тапсырмаларды орындау кезінде өз бетінше жұмыс істеуге үйретеді, оқуға деген ынта - ықыласын оятады. Ал, енді сын тұрғысында ойлау технологиясына келсек, сын тұрғысынан ойлау сынау емес, шыңдалған, бірін - бірі толықтырған ойлау. Ең бастысы жекелей, топта, сыныпта оқушылардың білім деңгейін көтеруге ретімен сұрыптап қолданған технологиялардың қай - қайсысы болсын сабақтың сапасын арттыруда үлесі зор. Сыни тұрғысынан ойлау дегеніміз - ой қозғай отырып, оқушының өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп тұжырым жасауға бағыттау. Өз бетімен және бірлесіп, шығармашылық жұмыс жасау [20,24]. Негізінде әдіс-тәсілдердің түрі өте көп, бірақ бастауыш сынып математикасында көбнесе қолданатын әдістер - көрнекілік, практикалық және көбнесе сөздік әдіс қолданылмай жатады. Мен ойлаймын мұғалім бұл әдісті жиі қолданып отыруы қажет бұл баланың еркін сөйлеп, өз ойын сыни тұрғыда жеткізуге көп көмегін тигізеді. Сыни тұрғыда ойлау - Қазақстандағы білім беруді тамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Бұл модуль оқушылардың да, мұғалімдердің де сыни тұрғысынан ойлауды дамытуды саналы және оймен қабылдауды көздейді. Бұл жобаның тиімді әдіс, тәсілдерін қолдану арқылы оқушы өз ойын еркін жеткізуге пәнге қызығушылығы оянып, талдау жұмыстарын жүргізе білуге үйренеді. Оқушылардың сабаққа қызығушылығы оятқан әдістер арқылы өз ойларын топта талдай бастайды. Мтематика пәнінде бастапқы деңгейде сыни тұрғысынан ойлау үрдісі нәтижесінде оқушы тиісті ақпарат жинайды, дәлелдерді сыни тұрғысынан талдайды және бағалайды, келтірілген шешімдерді жинақтап қорытады, тәжірибе негізінде болжамдар мен ұсыныстар қайта қаралады [21,88]. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы ұстаз бен оқушыны ізденуге жетелейтін, шығармашылық шабыт беретін, болашаққа деген үмітті арттыратын бағыт. Әр оқушыда өзін - өзі дамыта, жетілдіре бақылай алатын дағды қалыптастыру, соған сәйкес өз бетінше білім алуға үйрету, дамудың ең биік шыңына жету болып табылады [12,15]. Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына шараларды білу қажет:1.Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін уақыт керек. 2.Оқушыларға ойланып, толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру. 3.Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау. 4.Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс - әрекетін қолдану. 5. Кейбір оқушылардан жауабының, сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету. 6.Сын тұрғысынан ойлауды бағалау. Сын тұрғысынан ойлау технологияларын пайдалану нәтижесінде қазіргі оқушының: - Сабаққа қызығушылығы артады; - Нақты өз деңгейінде бағаланады; - Жеке қабілеті айқындалады; - Өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді; - Даму мониторингі айқын көрінеді; Негізінде бастауыш сынып математика сабағында сыни тұрғыда ойлау көбнесе қарсы пікір айтуға, баламалы шешімдер қабылдауға, ойлау және іс-әрекетімізге жаңа және түрлендірген тәсілдерді енгізуге дайын болуға, ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттерге және басқаларды сыни тұрғыда ойлауға баулуды білдіреді. Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамыту әдіс - тәсілдерін тиімді қолдану - олардың тілін дамытып, тілді жақсы меңгеруіне мүмкіндік береді. Сыни тұрғыдан ойлаудың басты ерекшелігі сол - нені білетінін нені меңгергенін, нені меңгермегенін білуге боладығынның нәтижесінде олардың намыс пайда болып, қасындағы оқушыдан қалып қалмауы үшін саббаққа дайындалу ынтасы арта түседі [20,24]. Жаңа педагогикалық технолдогияның келесі түрі - деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясы. Осы жылы Жамбыл Жабаев атындағы №5 мектеп-гимназиясына практикаға барғанымда байқадым сабақтың тиімділігін арттыру мақсатында, оқушы қызметін белсендету негізінде деңгейлік саралау технологиясын мұғалімдер сабақ үстінде кеңінен қолданады. Өйткені, оқыту практикасында деңгейлеп оқыту технологиясын енгізуге оқу ақпараттары көлемінің ұлғаюы, оқушыларға түсетін салмақтың артуы басты себеп болып отыр. Деңгейлеп оқыту- оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға қойылатын талаптардың әр түрлілігі арқылы жүзеге асырылады. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты: әрбір оқушы өзінің даму деңгейіне оқу материалын меңгеруін қамтамасыз етеуі [12,15]. Математика сабағында деңгейлеп оқыту технологиясының ерекшеліктері;
1. Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып білім алуға жағдай жасап, мүмкіндік береді.
2. Деңгейлеп оқыту әр түрлі категориядағы балаларға бірдей зейін аударып, олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
3. Деңгейлеп саралап оқыту құрылымында білімді игерудің негізгі үш деңгейі қарастырылады: ең төменгі (минималды базалық), бағдарламалық, күрделенген деңгей.
Базалық деңгей мемлекеттік стандарт бойынша анықталған ең төменгі шек. Сондықтан оны әрбір оқушы меңгеруі тиіс. Бұл деңгей оқушыға өзінің қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
4. Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген деңгейлеп оқыту технологиясы тиімді де нәтижелі болу үшін:
- Жеке тұлға ерекшеліктеріне;
- Психикалық даму ерекшеліктеріне, яғни есте сақтау қабілетінің ерекшелігіне, ойлану қабілеті, зейін ерекшелігіне, өзінің эмоциясын басқара білуіне;
- Математика пәні бойынша білімді игеру деңгейіне оқушының білімімен іс-әрекет тәсіліне назар аударып, көңіл бөлу керек [10,10]. Бұл технологияны бастауыш сынып математикасында қолданудың маңызы зор. Әр сыныпта оқу озаттары мен үлгермеушілер пайда болу себебі- балалардың даму деңгейінің бірыңғай болмауы, жеке қабілеттеріндегі айырмашылықтар және т.б. болып отыр. Сол себептерден мұғалімдер көбнесе сабақ үстінде деңгейлеп саралап оқытуды жиі пайдаланып отырады. Осының нәтижесінде әр оқушы сабақ кезінде жаңа білім қосып қана қоймайды, соны өзі игеріп, талап, пікір таластыру деңгейіне жетуге тырысады, даму үстінде болуды қалайды [5,15]. Деңгейлік саралау оқушы мен мұғалімнің белсенді шығармашылық қызметін дамытумен қатар, оларға өз білімін жаңа әдіспен бағалауға мүмкіндік береді. Барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырмаларды орындаудан бастайды да, оларды міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана келесі деңгейге көшіп отырады. Бұл оқушылар арасында жарысу жағдайын тұғызады және әр оқушының мемлекеттік стандартқа сай білім алуына кепілдік береді, әр оқушының өз қабілетіне, қызметіне сәйкесті жоғары деңгейге көтерілуіне толық жағдай жасайды.
Деңгейлеп оқыту технологиясының өзіндік ықпалы зор. Оқушыларға өздік жұмысын ұйымдастырып өткізуге көмегін тигізеді.Оқушылар өздік жұмыстарын орындап, білімдерін мониторингтік жүйе арқылы өздері бағалап, диагностикалауға қол жеткізеді. Қараевтың деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы мынандай 4 түрге бөлінген:
1) Репродуктивтік деңгей - жалпыға бірдей стандартты білім негізінде тапсырма беріледі. Мұндай тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне және оқушыға байланысты.
2) Алгоритмдік деңгей- мұнда оқушы мұғалімнің түсіндіруімен қабылдаған ақпаратты пайдалана отырып орындайды.
3) Эвристикалық деңгей- оқушы өзі ізденіп, қосымша әдебиеттерді қолдана отырып жауап береді.
4) Шығармашылық деңгей -оқушының таза өзіндік шығармашылығын байқатады. Жаңа тақырыпты оқушылар шығармашылық ізденіс үстінде өздігінен меңгереді [12,15].
Деңгейлеп оқыту әр оқушының белсенділігін оятады. Оқушы сабаққа бұрынғысынан тиянақты дайындалып, сабақ барысында ұпайлар жинауға тырысады. Оқушының пәнге қызығушылығын арттырудың бір саласы деңгейлеп, саралап оқытуда байқағаным, оның тиімді жақтары. 1) сыныптағы барлық оқушы жұмыспен қамтамасыз етіледі. Оқушы белсендігін оятады. 2) Оқушы өз білімінің деңгейіне жұмыстанады.
3) Оқушының өз бетімен жұмыс істеу тиянақтылыққа, ұстамдылыққа тәрбиелеп, жауапкершілігі артады.
Әрине тиімді де орынды пайдаланылған педагогикалық технология сапалы білім негізі бола алады. Бүгінгі шәкірт ертеңгі күнгі әр түрлі саланың маман иесі. Мұндай сабақтарда оқушылардың тапсырылған жұмыстарға іскерлігі қалыптасады. Болашақ өмірінде белгілі бір кәсіби мамандықты таңдап алуға септігін тигізеді [12,15].
Психолог Л.С. Выгодскийдің айтуынша Бала дамуының ең шарықтау шегі- бұл тіл мен ойдың шығармашылығы. Оқыту барысында жаңа технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой өрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін өсіреді. Оқыту мен дамыту әдістерінің екуіде жеке тұлғаның қалыптасуына ықпал ететін маңызды айғақтар болып саналады. Дамыта оқытуда оқушының ойлау, ізденушілік, зерттеушілік қабілеттері артып, талдау арқылы белгілі бір шешімге келуге, оны дәлелдей білуге, оқушының өз ой-пікірін айтуға мүмкіндік беріледі. Бастауш саты- бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп - оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы [22,12]. Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда негізінен дамыта оқыту технологисы басшылыққа алынады. Себебі қазіргі оқулықтар дамыта оқыту технологиясы негізінде жазылған. Сондықтан әрбір бастауыш сынып мұғалімі Дамыта оқыту технологиясындағы сабақтың құрылымын, әдіснамалық негіздерін толық меңгеріп, өз іс-тәжірибесінде шығармашылықпен қолдана білу тиіс [12,15]. Оқу - адамның психикалық дамуының формасы, элементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады. Даму ұғымы сөздікте ... мөлшерлік өзгерістердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz