Тәрбиенің барлық процесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Тәрбиенің принциптері

Тәрбиенің міндет – мақсаттарына байланысты Макаренко советтік тәрбие
жүйесінің мынадай негізгі принциптерін анықтаған: тәрбиеленушіге талап
қоюды оны құрметтеу және оған сенім білдірумен байланыстыру, коллектив
ішінде, коллектив арқылы және еңбекте тәрбиелеу.
Макаренко адамға зор талап қоюды құрметтеп сыйлаумен
байланыстырып отыруды – советтік тәрбие жүйесінің жетекші әдісі деп
саналады. Тәрбиелеушілерге сүйіспеншілік білдіруді оған талап қоюмен
байланыстырып отырса, балалардағы жақсы сапаларды байқап көруге, сол
спаларды одан әрі дамытуға мүмкіндік береді деді.
А.С.Макаренко творчествосында совет адамы үшін намыс сезімі,
оған сүйіспеншілік білдіруі, адам баласын сыйлау, адамның жоғары санасына
сенім білдіру мәселелері кең орын алған. Антно Семенович сонымен бірге
совет педагогикасының маңызды заң – тәрбиеленушілерге айқын, оның табанды
талаптар қойып отыру. Адамға неғұрлым көбірек талап қойса ол адамгершілік
жағынан көркейте беруге тиіс, сонықтан талап шалғай болмай, белгілі
мақсатқа жеткенше қойылуытиіс деген.
А.С.Макаренконың барлық тәжірбиесі оның осы өзі ұсынған негізгі
принціпі – адамды құрметтеп, сыйлауды оған талап қоюмен байланыстыру
принціпін жемісті түрде іс жүзінде асыраудың толық сипаты болады.
Қашан болсын адамның жақсы жақтарын жобалау керек, педагог
осылай етуге міндетті деп өсиет айтқан оптимист Макаренко, жоғарыдағы
балаға қатаң талап пен сүйіспеншілік білдіру жөніндегі принціпіне
байланысты, тәрбиедегі болашақ жолдар деген принціпті ұсынады.
Макаренконың ескеруінше адамды тәрбиелеу – бұл жастарымызды
өздерінің болашақтары – ертеңгі қуаныштары көрінерліктей болашақ жолдар,
бағыттар тәрбиелеу, оларға сол ертеңгі қуаныштарының жолдарын көрсету.
Алдында ешқандай қуанышы болмаса, адам жарық дүниеде тіршілік
етіп жүре алмайды. Адам өмірінің ең жақсы аты – шулы қозғаушысы ертеңгі
қуаныш ,- деген А.С.Макаренко.
Антон Семенович тәрбие жұмысын жүргізуде балалар колективінің
ертеңгі күні бүгінгісінен өзінің мәні және шеңбері жағынан жоғары және кең
тұратындай болып құрылуын талап еткен.
Өзінің тәжірбиелік тәрбе жұмыстарында бірімен – бірі байланысты
түрде құрылатын үш күрдеі түрлері ( жақын, орташа және қашық) болашақ
жолдары пайдаланған.
Макаренко бастапқы, жарқын болашаққа балалардың цирк, басқа
ойын – сауық орындарына баруға рұқсат алуын, орташа болашаққа жастардың
коллективтік оқиғаларға араласуын: мерекелік демонстрацияларға, бүкіл
халықтың мейрамдар мен науқандарға қатысу т.б. қосқан.
Мектеп бітіргенен кейін іске асуға тиісті балалардың бүкіл ел
өміріне араласуға ұмтылушылығын тәрбиелеуді Антон Семенович болашақтың
жолдары ең жоғары басқышы деп бағалаған. Ол болашақ жолдардың балалар
коллективінің тек қана қуанышы мен жақсылықты сезінуінен құрала
бермейтіндігін ескертті, Коллектив мүшелері болашаққа жетуде өздерінің
алдында кездесетін қиыншылықтарды меңгеріп, жеңе білуге тәрбиеленуі тиіс
деді.
Марксизім бізді – адамның жеке басын қоғамнан тыс.
Коллективтен тыс алып қарауға болмайды деп үйретеді деген Макаренко.
Сондықтан коллектив ішінде, коллектив үшін коллектив арқылы тәрбиелеу
Макаренконың тәрбие жүйесінің негізгі және орталық идеясы болды. Өзінің
шығармаларында коллектив ішінде тәрбиелену мәселесін советтік тәрбие
жүйесінің негізгілерінің бірі ретінде, ол коллективті тәрбиенің ең
бастысы, тәрбиенің бірден – бір, негізгі құралы деп бағалаған.
Макаренконың көрсетуінше, коллектив – адамдардың жайғана
жиынтығы, немесе кездейсоқ топтаса салуы емес, ол жалпы мақсатқа жетуді
алға міндет етіп қойған, қоғамға пайда тигізуге тырысушылардың тобы.
Сондықтан оның ойынша, нағыз шын коллектив, мейлі ересектер, мейлі балалар
коллективтері болсын, советтік құрлыс жағдайында олар совет қоғамының бір
бөлшегі болып есептеледі.
Осыған байланысты социалистік қоғамның бір бастапқы ұясы болып саналатын
оқушылар коллективі де басқа коллективтерімен байланысты болуы тиіс, оның
алдында да қоғам мен ел алдында тұрған міндеттер тұрады. Макаренко
жалпы,ірі, тұтас коллективтер оның бөлімдері болып есептелетін бастауыш
коллективтерден тұратындығын көрсетті. Жеке бала бастауыш коллективтің
мүшесі, сынып оқушысы бола отыра ол ірі коллектив өмірімен, бүкіл мектеп
мақсатымен біре өмір сүруі тиіс деген.
Антон Семенович мектеп коллективінің маңызын барынш жоғары
бағалай білген, оның рөлін көтере білген, бұл жөнінен ол: Тәрбиенің барлық
процесі... сонда ұйымдасқан, ұйымшыл, тату бірлен – бір коллектив – мектеп
болуы керек..., - деді.
Макаренко коллективті сипатайтын негізгі ерекшеліктерді
анықтады, олар: айқын түрде мақсатқа талпынушылық, коллективтің барлық
мүшелерінің іс - әрекет жасауы, бірлігі, коллектив мүшелерінің өз арасында
міндеттерін анықтауы, бұл міндеттерін әр қайсысының ұқыпты орындауы, қатаң
түрде орнатылған тәртіптің болуы, оны коллектив мүшелерінің сөзсіз
орындалуы; өз мүшелері үшін коллективтің жеке адамдардының бүкіл коллектив
алдындағы жауапкершілігі, өз ара көмек, өз ара бағына білуі.
Макаренко өзінің өте мол тәжірбисіне сүйене отырып,
коллективтің өмір сүруінің өте маңызды заңы бар екендігін анықтаған, ол –
коллективтің қозғалысы, өсуі, ілгері дамуы. Оның ойынша, мұндай заңсыз
коллективті біздің қоғамымыздың кішкене бөлшегі деп есептеуге болмайды
деген, ал коллектив өміріндегі осындай дамуды қамтамасыз етудің негізгі бір
шарты – сол коллективтің әрбір мүшесінің санасына сіңген, айқын түрде
анықталған болашағы болуға тиіс; белгілі мақсат қойылуы қажет, міне
осындай қозғалыс, даму коллективке өзінің ертеңгі қуанышын көруге, оған
әуестене ілгері ұмтылуға көмектеседі деп үйреткен.
Макаренко өзінің Горький атындағы колониядағы және Держинский
атындағы коммунадағы жүргізілген тәжірбие жұмыстарында бұл әдісті табанды
түрде пайдаланған, сол арқылы колонистер мен коммуналарды еш уақытта бір
орында тоқтамауға, үнемі ілгері, алға ұмтылуға, үнемі алдарына мақсаттар
қойып, оған қайткен жағдайда да жететіндеріне көз жеткізіп, оларды ерекше
тапқырлықпен тәрбиелеп отырған.
Макаренко тәрбие процесінде тәртіп бұзушы тәрбиеленушілерге қарсы
кең түрде балалар коллективінің осы мәселеге байланысты
параллелді әрекет ету әдісін шебер қолданған.
Мұндай жағдайда педагог балалар коллективінің көңілін сол болған
оқиғаға аудара білуі тиіс және әр жеке оқушыға коллектив ықпал ете
білерліктей дәрежеге жеткізілуі керек. Сонда ғана коллективтің әрбір мүшесі
бүкіл коллектив өзінің жеке мүшелері үшін жауап бере алады.
Макаренко коллективті тәрбиелеуде сол коллективтен шыққан ең алдыңғы
топ – мықты коллектитің роліне үлкен мән берген, активті ол педагогтардың
ең жақын тірегі ретінде қараған. Горький атындағы коммунадағы коллективтің
мұндай активі комсомол ұйымы болған, Антон Семенович активті өзі
жетілдіріп, шынықтырып отырған.
Макаренко педагготар коллективінің оқушылар коллективін құруда шешуші
роль атқаратындығын атап көрсетті, ол : Педагогтардың нағыз жауапты
тәрбиеші болу үшін бір – ақ жол бар ол жол – педагогтарды коллектив етіп
ұйымдастыру.. - деген.
Мектеп бітіргенен кейін іске асуға тиісті балалардың бүкіл ел
өміріне араласуға ұмтылушылығын тәрбиелеуді Антон Семенович болашақтық
жолдардың ең жоғарғы басқышы деп бағалаған. Ол болашақ жолдардың балалары
коллективтің тек қана қуанышы мен жақсылықты сезінуінен құрала
бермейтіндігін ескертті, коллектив мүшелері болашаққа жетуде өздерінің
алдында кездесетін қиыншылықтарды меңгеріп, жеңе білуге тәрбиелеуі тиіс
деді.
Антон Семенович мектеп коллективтің маңызын бұрынғыша жоғары
бағалай білген, оның ролін көтере білген, бұл жөнінен ол: Тәрбиенің
барлық процесі... сонда ұйымдасқан, ұйымшыл, тату бірден – бір коллектив –
мектеп болуы керек... , - деді.
Мектептің оқушылары коллектив маңынан аспауға тиісті.
Әрқайсысының өзінде бет – бейне болу үшін, балалар бірімен – бірі таныс
болу үшін мұғалімдердің өздері кімдерді тәрбиелейтіндіктерін коридорда
көргенде білулері үшін, бүкіл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.