Статистика пәні және оның зерттеу объектісі (зерзаты)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Статистика туралы жалпы түсінік және оның даму процестері.
2. Статистика пәні және оның зерттеу объектісі (зерзаты)
Қолданылған әдебиет

1. Статистика туралы жалпы түсінік және оның даму процестері.
Қазіргі кезде "статистика" деген сөзді естімедім, білмедім дейтін адам
сирек болар. Солай дей тұрсақ та, кейбіреулер "статистиканы" ешқандай
маңызы жоқ, қаз-қатар сандар тізбесі деп түсінеді. Мұндай ұғымды
ұстанушылар — көрсетілген сандық көрсеткіштердің неге керек екенін
білмейтіндер, оның мағынасын жетік түсінбейтіндер және өзі өмір сүріп
жатқан елінің жетістіктері мен кемшіліктерін саралай алмайтындар. Шын
мәнінде статистика — бұл сандық көрсеткіштердің жиынтығы. Ол уақьгг өткен
сайын өзара байланыста әрқашан дамып, жетіліп, толығып отырады. Олай болса,
оқыған, білімдар адамдар сол көрсетілген сандық көрсеткіштерді оқи және
түсіне білулері керек. Себебі, ондағы көрсетілген сандық көрсеткіштер
арқылы мемлекетіміздің саяси және әлеуметтік-экономикалық даму немесе кему
процестерін толығымен көруге болады. Сонымен бірге статистикалық сандық
көрсеткіштерді қолданып, оған талдау жасау арқылы болашаққа, яғни белгілі
бір кезеңге болжам жасауға толық мүмкіңдік туады. Демек, статистикада жай
әншейін берілген құрғақ сандық көрсеткіштер емес, онда тек қана айқын,
дәлелді, нақты сандық мәліметтер көрсетіледі. Мысалы, республикамызда қанша
халықтың тұратындығы; оның ішінде еңбекке жарамдылары; дүниеге қанша сәби
келіп, қанша адамның қайтыс болғаны; енеркәсіп орындарының өндірген
өнімдері, олардың түрлері; халықты күнделікті керекті тұтыну заттарымен
қамтамасыз ету; азық-түлік мөлшерінің қанша және қандай жағдайда екендігі;
олардың облыстар, аудандарға қалай бөлінетінін біз әрдайым біліп отырғымыз
келеді. Ендеше, ондай сұрақтарға толық жауапты тек статисгика арқылы ғана
алуға болады. Сонда "статистика" деген терминді қалай түсінеміз?
"Статистика" - латынның статус (status) деген сөзі - қазақшаға
аударғанда заттың, нәрсенің, кұбылыстың жай-күйі деген мағынаны білдіреді.
Осы сөздің, негізінен, итальянның "stato" - мемлекет, statisto —
мемлекеттің жағдайын жетік білу деген сөзі шығады. Қазіргі кезеңде
"статистика" термині төмендегідей әр түрлі мағынада қолданылып жүр:
- статистикалық органдар арқылы көптеген қоғамдық құбылыстардың
өзгерістерін жүйелі түрде есепке алу;
- статистика — статистикалық жинақтарда, анықтамаларда, мерзімді
баспасөздерде жарияланатын сандық көрсеткіштер;
- статистика — қогамдық ғылымның бір саласы және оның өзіне тән жеке
пәні мен зерттеу әдістері бар ғылым.
Статисака қоғамдық ғылым ретінде бертінде пайда болды және оның даму
кезеңдерінің өзінше тарихы бар, Статистика ғылымының даму процесін,
бастамасын XVII ғасырдың аяқ кезінен Англиядан бастайды. Оның негізін
ағылшын ғалымдары Джон Граунт (1620-1674) пен Вильям Петтидің (1623-1687)
"Саяси арифметика" атты еңбегі қалады. В. Петтидің еңбегінің маңыздылығы
сонда, ол саңдық көрсеткіштер зандылығын қолдара отырып, қоғамдағы болып
жатқан көптеген құбылыстар мен өзгерістерді анық көрсеткендігі, яғни өндеу,
талдау жұмыстарын қалай жүргізу керек екендігін айқындағаны.
Статистика тарихының екінші бір бастауы "Саяси арифметикамен" бір
мезгілде шыққан неміс ғалымы Г. Конрингтің (1605-1631) еңбектерінде
қалыптаса бастаған мемлекеттану ғылымында жатыр. Мұнда статистика
география, этнография, заң және басқа да ғылым салаларымен бірге
зерттеледі. Себебі, статистиканың саяси экономикадан және басқа да
әлеутеттік-экономикалық пәндерден әлі де жігін ажырата қоймаған кезі еді.
Статистаканың одан ары дамуына көптеген ғалымдар өздерінің ғылыми
еңбектерімен атсалысты. Солардың ішінде мына ғалымдардың аттарын атамай
кетуге болмайды: неміс ғалымы Г. Ахенваль (1719-1772), бельгия ғалымы А.
Кетле (1796-1874), англия ғалымы А. Боули (1869-1957) және тағы басқалар.
Мысалы, XIX ғасырдың ортасына қарай бельгия ғалымы А. Кетле және оның
шәкірттері статистикалық қатарларда бірімен-бірі байланысты заңлылықтардың
бар екендігін дәлелдеді А. Кетле - Бельгияда дүние жүзінде бірішні болып
мемлекеттік орталық статистика мекемесін құрады жәке ол бірінші халықаралық
статистикалық конгрестің ұйымдастырушысы болып саналады.
XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың басында статистика ғылымы
қарыштап дами бастады. Оған көптеген ғалымдар мен статистиктердің сіңірген
еңбектері дәлел бола алады. Мысалы, математикалық статистиканың ықтималдық
теориясын қолдану арқылы көптеген сандық көрсеткіштерді есептеу тәсілдері
анықталады. Бұл салада П.Л. Чебышев, А.А. Марков, А.М. Ляпунов, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.