Өсімдіктердің куаңшылыққа төзімділігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1. Өсімдіктердің қолайсыз температуралық жағдайларға
төзімділігі ... ...4
1.1.1. Өсімдіктердің салқындыққа (төмен температураға)
төзімділігі ... .5
1.1.2. Өсімдіктердің суыққа-аязға
төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1.3. Өсімдіктердің қыстағы басқа қолайсыз жағдайларға
төзімділігі...8

1.2. Өсімдіктердің куаңшылыққа
төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

1.2.1. Куаңшылықтың өсімдіктегі физиологиялық және биохимиялық
процестерге
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..12
1.2.2. Өсімдіктердің қуаңшылыққа төзімділігін анықтау және арттыру

әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

1.3.Галофиттердің қысқаша
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

1.3.1.Өсімдіктерді індетті ауруларға
төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Жер шарының әр түрлі аймақтарында климаттық жағдайлар, топырақ
құрылыстары мен химиялық құрамдары, жылдың жылы және салқын маусымдарының
ұзақтығы мен ара-қатынастары, температура айырмашылықтары, т.б. біркелкі
емес, алуан түрлі болып келетіндігі белгілі.
Осыған байланысты жер бетінің әр түрлі аймақтарында өніп өсетін
жануарлар мен өсімдіктердің тіршілік әрекеттерінде көптеген ерекшеліктер
байқалады.[1]
Өсімдіктердің табиғатта таралуы олардың шыққан тегіне байланысты.
Мысалы оңтүстік аймақтарда жылу сүйгіш қысқа күңдік өсімдіктер, оң түстік
аймақтарда ауа райының салқындығына бейімделген ұзақ күндік өсімдіктер
тараған. Белгілі географиялық аймақтың бөліктерінде өсімдіктердің тұқым
қуалаушылық қасиеттеріне байланыстырылған сүйгіштер су қоймаларына жақын,
көлеңкеге төзімділері орман шымылдықтарында өніп-өседі.
Қоршаған ортаның белгілі мерзімділікпен және кездейсоқ өзгерулерін
байланысты өсімдіктердің тіршілік әрекеттерінде де көптеген ерекшеліктер
қалыптасады. Мысалы, таулы, тегістік дала, қоңыр-жай, қуаңшылық-шөлейт
аймақтарда, қиыр шығыс пен солтүстік аймақтарда тіршілік ететін өсімдік
топтарының өздеріне тән сыртқы морфологиялық ерекшеліктерімен қатар,
олардың ішкі физиологиялық, биохимиялық, яғни, зат алмасушылық
процестерінде де ерекшеліктер қалыптасқан. [2]
Сонымен өсімдіктің ішінде ортаның қолайсыз жағдайларының әсеріне бірте
деп бейімделуінің нәтижесінде төзімді және төзімсіз топтар, түрлер, өкілдер
пайда болады.
Төзімділіктің алғашқы түрі белгілі мерзімділікпен, әсер ететін
жағдайларға (үйреншікті қыс пен жаздық, жазғы қуаншылықтар, талтүскі ыстық,
т.б.) байланысты қалыптасып, екіншісі — үйреншіксіз, кездейсоқ, күтілмеген
жағдайларға (радиация, шаң мен газ, індетті аурулар туғызатын организмдер,
химиялық уытты заттар) байланысты қалыптасады. [3]

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1. Өсімдіктердің қолайсыз температуралық жағдайларға төзімділігі

Өсімдік организміне жоғары температураның (ыстықтың) әсерін зерттеу
жұмыстары ХІХ-ғасырдың 70-жылдарынан-ақ басталған болатын. Мысалы, Сакс
(Sachs, 1864) әртүрлі өсімдіктердің өзіне тән ең жоғарғы (максимум)
температуралық деңгейі болады деп көрсетті. Көптеген өсімдіктер +51° С
ыстыққа 10 минуттен артық төтеп бере алмайды, бірақ +49-50° С ыстыққа
ұзағырақ уақыт шыдайды деп тұжырымдады.
Кейінірек, өсімдіктердің көпшілігі үшін ең жоғарғы температуралық
деңгей бұған қарағанда төменірек болатындығы анықталды. Мысалы, картоп
өсімдігі 42,5° С ыстыққа бір сағаттан артық шыдай алмай, залалданатындығы
байқалды. [1]
Заппер (Zapper, 1935) өсімдіктердің әртүрлі экологиялық топтарға
жататын өкілдерінің ыстыққа төзімділігін зерттеді. Зерттелген өсімдіктерді
ыстыққа төзімділік деңгейіне қарап, төмендегідей 6 топқа бөлді:
1. Көлеңкеде өсетін саумалдық (Oxalis acetosella), шытырлақ (Іmpatiens
parviflora), т.б - температуралық максимумы + 40,5-42,5° С.
2. Су өсімдіктеріне жататын элодея (Elodea callitrichoides) —
+38,5°С), валлиснерия (Vallisneria) — +41,5° С.
3. Біршама көлеңкелеу жерде өсетін шыршай (Geum urbanum), сүйел шөп
(Chelidonium majus), қырыққұлақтардың, т.б. өсімдіктерде ең жоғары
температуралық деңгейі +45-46° С шамасында болады.
4. Ең жоғарғы температуралық деңгейі +48°С шамасында болатын қалампыр
гүлдердің біраз түрлері, андыз, т.б. ашық, қуаңшылық аймақтарда өсетін
өсімдіктер.
5. Қоңыржай аймақтарда осетін (мезофиттер) қара алқа (Solarium nigrum)
және сасық мендуана (Datura stramonium) — +49,5 және +47°С; қарамықша
(Agrostemma githago) +44-45° С.
6. Ыстыққа өте төзімді жасаңшөптер (суккулент) +48,5-54,5°С ыстыққа
шыдай алады.
Фотосинтез процесі тыныс алуға қарағанда, жоғары температураға
сезімталдау келеді. Су тапшылық кезеңдерінде жеделденетін полимерлердің
алмасуы, соның ішінде белоктардың ыдырауы, температура көтерілгенде одан да
үдей түседі. Белоктардың ыдырауынан пайда болатын аммиак өсімдіктің
төзімсіз клеткаларына уытты әсер етеді. Ыстыққа төзімді өсімдіктерде көп
мөлшерде пайда болатын органикалық қышқылдар аммиактың артық мөлшерін
байланыстырып, клеткаларды уланудан сақтайды. [6]

1.1.1. Өсімдіктердің салқындыққа (төмен температураға) төзімділігі

Шығy тегі жағынан оңтүстік өсімдіктердің көпшілігі төмен, жағымды (+)
температураның (1 ден 10°С-қа дейінгі аралықта) әсерінен де зақымданады.
Қоңыржай аймақ өсімдіктері бұндай салқындыққа төзімді, қалыптағандай өсіп-
өнуін тоқтатпайды. Оларға арпа, сұлы, зығыр, сиыр жоңышқа сияқты өсімдіктер
жатады.
Салқындықтан зақымданған өсімдіктердің жапырақтары алдымен солып,
соңында қурап қалады. Салқындықтың әсерінен хлорофилдердің ыдырауы
нәтижесінде жапырақтардың түссізденуі күріш, сиыр бұршақ өсімдіктерінде,
қоңырлануы — күнбағыс, қияр өсімдіктерінде жиі байқалады.
Жылу сүйгіш өсімдіктерде жеке органдарының салқындықтан зақымдануы
бірдей болмайды. Жүгері мен карақұмықтың сабақтары, күріш пен сиыр
жоңышқаның, керісінше, жапырақтары төзімсіздеу келеді. [4]
Өсімдіктердің салқындыққа төзімділігінің физиологиялық себептері
туралы әртүрлі көзқарастар кездеседі. Неміс ғалымы Сакс (1862) салқын
температураның әсерінен өсімдіктерде су алмасу процесі бузылады деп
ұйғарды. Тамырлары салқынданған өсімдіктерде транспирация нәтижесінде
буланған судың орны толмағандықтан өсімдік мүшелері қурап қалады деп
көрсетті. Кейінірек бұндай болжамның дұрыс еместігі байқалды.
Агрономиялық тәжірибелерде жылу сүйгіш өсімдіктердің салқындыққа
төзімділігін жоғарылату мақсатында біраз әдістер қолданылады. Мысалы,
егістікті калий тыңайтқыштарымен қамтамасыз ету, ауаның ылғалдығының
жоғарылауы және жарықтың жақсы түсуі өсімдіктердің төзімділігін біршама
күшейтеді. Тиімді әдістердің біреуі - шынықтыру болып есептеледі. Ол үшін
өсімдіктің өнген тұқымдары бір ай бойы тәулігіне 12 сағат ішінде 0 ден —5°
С дейінгі жағдайда, қалған мерзімде +15-20°С жағдайда сақталады.
Өсімдіктердің төзімділігін жылу сүйгіш өсімдіктерді салқындыққа төзімделеу
өсімдіктерге телу арқылы да жоғарылатуға болады (мысалы, қауынды
асқабаққа). [9]
Осылай өнген тұқымдарды бірнеше ұрпақтарда шынықтырудың нәтижесінде
біраз өсімдіктердің (мысалы, қызанақ) салқындыққа төзімді сорттары
шығарылды. Тұқымдарды егу алдында микроэлементтердің, азот қышқылы аммоний
тұздарының әлсіз (0,25 %) ерітінділерімен ылғалдап өңдеу әдісі де
айтарлықтай нәтиже береді.
Аталған әдістердің жағымды әсерлері өнделген өсімдіктерде энер-гияның
алмасуы мен органоидтар құрылысының тұрақтылануына байланысты деп
тұжырымдалады. [7]

1.1.2. Өсімдіктердің суыққа-аязға төзімділігі

Төмен (-) температураның қолайсыз әсерінен, әсіресе, қыстап шығатын
шөптесін, ағаш тектес және жемісті өсімдіктер жыл сайын көптеп залалданады.
Өсімдіктің төменгі температураға төзімділігінің, аяздан зақымдануы мен
опат болуының себептерін зерттеу жұмыстарымен ғалымдар өсімдіктер
физиологиясы ғылымы жаңа ғана қалыптаса басталған кезден-ақ айналысқан.
Олардың ең алғашқылары - француз ғалымдары Бюффон мен Дюамаль (1737)
өсімдіктердің төменгі температура әсерінен зардап шегуі немесе опат болуы,
олардың ұлпаларында мұздың пайда болып, қайтадан еруіне байланысты деген
болжам ұсынған. [1]
Өсімдіктердің аязға төзімділік себептерін тәжірибелер арқылы зерттеу
жұмыстарын алғаш Сакс бастады деуге болады. Оның ұйғаруынша өсімдіктің
аяздан зақымдануына ұлпада пайда болған мұздың еру жылдамдығы себепші
болады. Ал Мюллер-Тургау (1866) болса зақымдану пайда болған мұздың
мөлшеріне байланысты деген пікір ұсынды. Бұл пікірді Молиш (1897) өз
тәжірибелерінде дәлелдеді.
Өсімдіктердің суыққа төзімділігінің физиологиялық себептерін жан-жақты
ғылыми зерттеу жұмыстарының алға қарай дамуына орыс ғалымы Н.А.Максимовтың
1913 жылы жариялаған “Физиологические основы морозостойкости растений”
деген еңбегі үлкен ықпалын тигізді.
Температураның төмендеуі ферменттік жүйелерге есер етіп, белоктар
ыдырап, қарапайым, төзімді заттарға айналады. Сонымен қатар, қанттарды және
белоктарды коагуляцияланудан қорғайтын басқа заттардың мөлшері көбейеді.
Төмен температураның әсерінен зат алмасу процесі бұзылып, өсімдік
зақымданып және тіршілігін тоқтатуы да мүмкін. [3]
Төмен жағымсыз (-) температураның әсерінен клетканың өлімінің негізгі
екі себібі бар: 1) сусыздану; 2) мұздық қысымнан клетка құрылысының
бұзылуы.
Аяздың әсерінен пайда болған мұздың әсерінен әр түрлі өсімдіктердің
зақымдануы да біркелкі болмайды. Мысалы, картоп пен нарғызгүл түйнектері
ілезде, ал қырыққабат, пияз біраз уақыттан соң зақымданады. Солтүстік аймақ
өсімдіктері, күздік дәнді дақылдар 15-20°С-тық аязға төтеп бере алады.
Жапырақты және қылқанды ағаштардың қыстап шығатын бүршіктері мен қылқандары
одан да күшті аязға төзімді.
Өсімдіктердің қатты суыққа төзімділігі клеткаларындағы физикалық-
химиялық өзгерістерге байланысты. Қыстайтын жапырақтарда және басқа
мүшелерде қанттардың мөлшері көбейіп, крахмалдың мөлшері азаяды. Клеткада
қанттың көбеюі протопласт коллоидтарының су ұстағыш қабілетін күшейтіп,
клеткада байланысқан судың мөлшері көбейеді де, бос судың мөлшері азаяды.
Байланысқан су оңайлықпен қатып мұзға айналмайды. Ағаш өсімдіктердің
біразының қабық паренхимасында май және липидтер мөлшері көбейеді. Бұлар
суықтан қатпайды да қорғаныштық рөл атқарады. Сонымен қатар, белоктар да
кейде ыдырап, аязға шыдамдылау заттарға - амин қышқылдарға айналады. [5]
И.И. Туманов (1931) өсімдіктердің шынығу теориясын қалыптастырды. Осы
теорияға сәйкес күз айларында күннің ұзақтығы қыскарып, ауа салқындайды,
өсімдіктер қыстың қолайсыз жағдайларына бейімделе бастайды. Күз айларындағы
күннің ашық кездерінде өсімдіктерде фотосинтез процесі тоқтамайды, тыныс
алуы төмендейді. Нәтижесінде өсімдік ұлпаларында қанттардың мөлшері
көбейіп, қыстап шығуға қажетті жағдай қалыптаса бастайды. Күздік дақылдарда
негізінен глюкоза мен сахарозаның мөлшері көбейеді. Ауа райының
температурасы 0° С-дан жоғары кезде байқалатын осы процестер шынығудың
бірінші сатысы деп аталады. Бұл сатыда клеткалардағы судың мөлшері біршама
төмендейді. Клеткада жиналған қанттардың әсерінен биоколлоидтар өзгеріп,
коллоидты байланысқан судың салыстармалы мөлшері көбейеді де, суыққа
төзімділігі артады. [2]
Өсімдіктердің одан да күшті аяздарға төзімділігі күзгі температура
2-5°С-қа дейін төмендеген кезде басталатын, шынығудың екінші сатысыңда
қалыптасады. Осы сатыда клетканың сусыздануына байланысты физикалық және
химиялық процестер жүзеге асады. Осы сатыны қалылты өткізген күздік дәнді
дақылдар 20-25°С аяздарға шыдай алады.
Күздік бидайдың қыс айларында тыныс алу жүйесінде өте күрделі
өзгерістер байқалады. Шынығу процесінде пероксидаза ферментінің ырықтығы
төмендеп, аскорбиноксидазаның, әсіресе полифенолоксидазаның ырықтығы
жоғарылайды. Сонымен қатар аскорбин қышқылының тотықсызданған түрінің
мөлшері көбейеді.
Өсімдіктердің аязға төзімділігі олардың тыныштық күйге ауысуымен тығыз
байланысты. Өсімдік тыныштық күйде болғанда оның органдарындағы зат алмасу
процестерінің бағыты және ферменттердің сапасы өзгереді. Тыныс алу
жүйелерінің біреуі екіншісіне ауысып, зат алмасу қарқындылығы күрт
төмендейді. Организмде әр түрлі күрделі қосындылар — гликопротеидтер,
липопротеидтер пайда болады. Қанттар, илік заттар және липоидтар жиналады.
Белоктар шыдамды күйе ауысады. [10]
Протоплазмада мұз кристалдарының пайда болуына ықпалын тигізетін
биохимиялық процестердің барлығы өсімдіктердің зақымданып, опат болуына
себепкер болуы мүмкін. Тыныс алу және гидролиздік реакция жылылықтың,
немесе басқа жағдайлардың әсерінен жоғарылауы өсімдік ұлпаларында бос судың
мөлшерін көбейтіп, соңында мұздың пайда болуына жағдай жасайды.
Қорытып айтқанда, жыл сайын қыстап шығатын өсімдіктердің төменгі
температуралық жағдайға, суыққа, аязға төзімділігі — ол сыртқы ортаның
түрлі әсерлерінің нәтижесінде біртіндеп пайда болатын, физиологиялық,
биохимиялық процестердің өзгерулеріне байланысты бейімделушілік
қабілеттілігінің қалыптасуы.
Өсімдіктердің суыққа, аязға төзімділігін арттыру әдістерінің халық
шаруашылығы үшін маңызы зор. [1]

1.1.3. Өсімдіктердің қыстағы басқа қолайсыз жағдайларға төзімділігі

Өсімдіктердің қысқа төзімділігі суыққа (аязға) төзімділікпен салыстырғанда
біраз кеңірек мағынаны білдіреді. Әрине, суыққа төзімділік қысқа
төзімділіктің маңызды бір бөлігі болып есептеледі.
Қыстап шығатын өсімдіктер (күздік дақылдар) мұз қабыршақ әсерінен,
борсудан, дүмпуден, тұншығудан, судың булануынан залалданады.
Мұз қабыршақ аяз бен жылымық жиі кезектесіп тұратын жағдайларда пайда
болады. Ол өсімдік денесінде пайда болған мұздың қолайсыз әсерін күшейте
түседі. Мұз қабыршақтың аспа және тығыз түрлері болады. Осы мәселені
зерттеушілердің біразы мұз қабыршақ өсімдікке айтарлықтай зиян тигізбейді
деп есептейді. Дегенмен, егістік бетінде пайда болған мұз қабыршақ, қыстағы
басқа жағдайларға байланысты әлсіреген өсімдіктерге қолайсыз әсер етуі
мүмкін. [6]
Оз кезінде А.А.Рихтер және А.И.Гречушников (1932) егістікте жасанды
мұз қабыршағының әсерінен өсімдік клеткаларында оттегінің жетіспеуінен
спирт пайда болатындығын байқады. Бірақ И.И. Тумановтың (1940)
тәжірибелерінде мұз қабыршағының астындағы оттек мөлшері 20% шамасында
болатындығы, яғни өсімдік оның тапшылығынан зақымданбайтындығы дәлелденді.
Өсімдік денесінде тыныс алудың анаэробтық күйге ауысуы оттегінің
концентрациясы 9,2 % шамада болғанда ғана байқалады.
Жалпы айтқанда, мұз қабыршағының әсерінен бидай органдарында газ
алмасу процесінің нашарлануына байланысты зат алмасу реакцияларында өте
күрделі өзгерістер байқалады. Клетканың энергетикалық деңгейі төмендеп, қор
күйіндегі көмірсулар тез ысырап болады да, пайда болған уытты өнімдерінің
әсерінен жеке органдардың, кейде тұтас өсімдіктің зақымданатындығын
байқауға болады. [9]
Қыста қар қалың жауып және ол ұзақ уақыт сақталатын аудандарда күздік
дақылдар борсу ауруына шалдығады. Осындай жағдайларда да өсімдіктердің
залалдануы оттегінің жетіспеуіне байланысты деп есептелінеді. Бірақ, арнайы
тәжірбиелердің нәтижесінде қардың қалындығы 50-100 см болған жағдайдың
өзінде де, топырақ бетіндегі oттек мөлшері 20 %-тен кем болмайтындығы
байқалды.
Өсімдікте қардың қалың қабаты астында ұзақ уақыт (2-3 ай) қалып қойған
жағдайда, оттек мөлшерінің кемуінен біраз өсімдіктердің біршама
зақымданатындығы дәлелденді. Қыста қалың қар астында (50-100 см)
температура 0-3°С шамасында болады. Бұндай жағдайда өсімдік бойындағы мұз
еріп, тыныс алу жоғарылайды. Әрине, ең алдымен тыныс алуға қанттар
(көмірсулар) жұмсалатындықтан, кейде олардың мөлшері 20-25 %-тен 4-2 %-ке
дейін төмендейді. Соның салдарынан өсімдік бойындағы қорлық заттардың
мөлшері азайып, көктемде ондай өсімдіктер індет ауруларға өте шалдыққыш
болып қалады. Көбінесе, осындай жағдайда қыстан шыққан өсімдіктер қар зеңі
Fusarium nivale саңырауқұлақ ауруынан залалданатындығы байқалды. [7]
Өсімдіктердің тұншығуы күзде, немесе көктемде егістік бетінде шалшық
судың көп уақыт жиналып қалуынан байқалады. Күздегі шалшық судың әсерінен
өсімдік айтарлықтай зиян шекпейді. Себебі, күзде су әлі қатып үлгірмеген
кезде жапырағы және басқа жерүстілік мүшелері белгілі деңгейге дейін
қалыптасып үлгірген өсімдіктердің тіршілік әрекеттері, соның ішінде
фотосинтез процесі де, тоқтамайды және топырақ бетіндегі аэрация
бұзылмайды.
Күздік дақылдар көктемгі шалшық судың астында ұзақ уақыт қалып қойған
жағдайда көбірек залалданады. Оның себебі, жоғарыда айтылғандай,
өсімдіктердің қыстан әлсіреп шығатындығына байланысты болуы мүмкін. Сонымен
қатар, топырақта судың шектен тыс молдығы шала тотықты қосындылардың пайда
болуын күшейтіп, қоректік элементтердің игерілмейтін қосынды күйлерін
көбейтеді. Анаэробиоздық жағдайда күздік өсімдіктерде пигменттердің
мембранадағы белок-липоидтық қосындылармен байланысы нашарлап, а
хлорофилдің мөлшері төмендейді, хлоропластардың құрылысы бұзылып,
нитратредуктаза ферментінің ырықтығы нашарлайды. Сонымен қатар,
көмірсулардың анаэробтық өзгерістерінің өнімдері — пирожүзім қышқылының,
спирттің, ацетоальдегидтің мөлшері көбейіп, олардың өзгерулерін
катализдейтін ферменттер ырықтығы жоғарылайды. [3]
Өсімдіктердің дүмпуі тамыр жүйесінің үзілуіне байланысты. Бұндай
жағдай күшті үскіріктерде топырақтың үстіңгі қабатының (2,5-5 см) қатып
қалғандығынан байқалады. Егер, температура одан әрі төмендесе, топырақтың
осы қабаты қылтүтіктер арқылы қатпаған қабаттан суды сора бастайды. Осының
нәтижесінде топырақта аралық бос қатпар пайда болып, қатқан қабат жоғары
көтеріліп, тамыр жалаңаштанып қалады.
Күздік дақылдардың дамуға байланысты апатқа ұшырауы Батыс сібір
сияқты, қысы қатты аймақтарда жиі кездеседі. Сондықтан, ондай аудандарда
күздік дақылдар егілмейді десе де болады. Тамыр жүйесі созылғыш өсімдіктер
дүмпуге төзімдірек келеді. Мысалы, үсікке төзімсіз күздік сұлы тамырының
созылғыштығы 40 % болса, төзімді өсімдікте — 50 %-ке жетеді.
Біраз зерттеушілер (Васильев, 1955) дүмпу құбылысын екі түрге бөледі.
Бірінші түрі, жоғарыда көрсетілгендей, активті деп аталады. Екінші,
пассивті түрі, дақыл шөгіп үлгірмеген (айдап өңдегеннен кейін) топыраққа
егілгенде байқалады. Жауын-шашын әсерінен ондай топырақ шөге бастасымен
өсімдіктердің түптену буыны біртендеп топырақтан ажырап, ашылып қалады да,
қыстағы суықтан оңай зақымданады. [8]
Біраз жағдайларда қыстап шығатын өсімдіктер қыс айларында өз бойынан
суды біршама мөлшерде шығындау нәтижесінде де зиян шегетіндігін байқады.
Мысалы, орманды, тоғайлы алқаптарда қыс түскенше қалыпты өсіп-өнген
өсімдіктер (ағаш-бұталар) көктемде өздігінен қурап өліп қалады.
Қыс айларында өсімдіктердің қорғансыз ашық бөліктері — жапырақ сілемі,
перидерма, бүршіктер арқылы біршама мөлшерде су ысырап болатындығы
дәлелденді. Әсіресе, жапырақ жаңа түскен кезде сілемдері арқылы судың
булануы өте қарқынды болады да, қысқа дейін біртіндеп төмендейді. Сонымен
қатар, өсімдіктердің жеке түрлерінде судың көрсетілген бөліктері арқылы
бөлінуі біркелкі болмайтындығы да байқалды. Мысалы, алма ағашының бойынан
бөлінетін жалпы судың ең көп мөлшері (59 %) перидерма арқылы бөлінсе, жөке
ағашында ол жапырақ сілемі арқылы бөлінеді. Осы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.