Ғылыми техникалық прогрестің тиімділігі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Ғылыми техникалық прогрестің экономикалық тиімділігі

Мазмұны
Кіріспе
І. Ғылыми техникалық прогресс
1.1 ҒТП-ң мәні, даму бағыттары
1.2 ҒТП-ң тиімділігі
1.3 ҒТП-ң эволюция және революция нысандары

ІІ. ҒТП-ң даму стратегиясы
2.1 ҒТП-ң индустриалдық даму стратегиясы
2.2 ҒТП-ң иновациялық қызметі
2.3 Қазақстандағы индустриалдық иновация даму стратегиясы

ІІІ. Қазіргі ҒТР
3.1 Қазіргі ҒТР-ң жұмыс күшіне әсері
3.2 ҒТР және ұлттық зкономика құрылымы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Адамзат баласы өз басына әртүлі қоғамдық өндіріс әдістерін өткізгені
тарихтан белгілі. Олардың даму дәрежесін сипаттайтын ортақ көрсеткіш бар.
Ол еңбек құралдары. Экономика дәуірінің айыпмашылығы не нәрсе
өндірілгендігі емес, оны қалай және қандай еңбек құралдарымен
өндірілгендігінде. Шындығында еңбек құралы қоғамның өсу дәрежесін
анықтайды.
Ұзақ мерзімді қамтыған қоғам дамуының тарихы, еңбек құралдарының даму
тарихы десе болады.
Қазіргі ғылыми техникалық прогресс сонау ерте заманнан басталған еңбек
құралдарыны дамуының түпкі нәтижесі.
Бір кезде ең қарапайым еңбек құралдарына негізделген қоғамдық құрылыс
үстіміздегі ғасырдың екінші жартысында технологиялық өндіріс ретінде ең
жоғарғы дәрежесіне жетті.
Ғылыми техникалық прогресс (ҒТП) бұл өндіргіш күштердің тарихи
өркендеуінің нәтижесі. Сондықтанда қазіргі заман ғылыми- техникалық немесе
технология революция заманы. Олай болса осы құбылыстың басты сипаты қандай?
Ғылыми техникалық прогресс- ғылым мен техниканың, технологияның үздіксіз
дамуы, еңбек эаттарының өндіріспен еңбекті ұйымдастыру формаларымен әдісті
жетілдіру процесі.
ХХ ғасырдың 50 жылдарынан басталған ғылыми- техникалық революцияның өзіне
тән қазіргі көріністері ерекшеліктері бар.
- ғылыми техникалық прогресс кең ауқымды, әмбебап сипатқа ие болды. Ол
қоғам өмірінің барлық жақтарын қамтиды, тұрмыс жағдайына да, ұдайы өндіріс
фазаларына да ықпал етті. Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру және басқару
жүйеін мүлдем өзгертті, сапалық жаңалықтар енгізілді;
Ғылыми техникалық прогресс өзінің дамуына бір-бірімен тығыз байланысты,
және ол 2 формада болады.
Ғылыми техникалық прогрестің эволюциялық формасы әдетте техникалық
құралдар мен технологиялардың біртіндеп, үздіксіз дамып отыруын көрсетеді.
Бұл процестер ұзақ уақыт бойы болып отыруы және бастапқы кездерінде
маңызды экономикалық нәтижелер беруі мүмкін.
Ғылыми техникалық прогрестің революциялық формасы арқылы өндірістің
материалдық- техникалық базасына сапалы өзгерістер енгізуіне болады.
Қазіргі ғылыми техникалық революция ғылым иен техниканың жетістіктеріне
сүйенеді.
Ол энергияның көздері мен электрониканы кең қолданылуымен жаңа
технологиялық процестер мен болашағы бар маатериалдарды жасап шығаруымен
сипатталады.

І. Ғылыми-техникалық прогресс.

1.1.ҒТП-ң мәні, даму бағыттары.
Халық шаруашылығының техниканы қайта құрылуын анықтайтын салалар
дамуына әсерін тигізеді.
Өндіргіш куштердің тарихи өркендеуінің нәтижесі қазіргі ғылыми
техникалық прогресс. Сондықтан қазіргі заман ғылыми- техникалық немесе
технологиялық революция эаманы.
Олай болса осы құбылыстың басы көріністер және мәні қанждай?
ХХ ғасырдың 50-жылдарынан басталған ғылыми техникалық революцияның
өзіне тән қазіргі көріністері және ерекшеліктері бар. Олар мыналар:
- ғылым мен өндірістің интеграциялық қатынастары жоғары дәрежеге
жетті. Экономикалық өсу өрлеудің факторлары мен қайнау көздерін
шаруашылық құрылымын және тағы баска жағдайлары курт өзгерді;
- ғылыми техникалық прогресс кең ауқымды әмбебап сипатқа ие болды.
Ол қоғам өмірінің барлық жақтарын қамтиды, тұрмыс жағдайына да ,
ұдайы өндіріс фазаларына да ықпал етті. Өндіріс пен еңбекті
ұйымдастыру және басқару жүйесін мүлдем өзгертті, сапалық
жаңалықтар енгізілді.
- Жаңа принципті техника мен тнхнология жасалынып өндіріске
енгізілуде. Сапалық жаңа өндіріс апараты қалыптасып келеді.
Бірлескен жұмыс күші даму үстінде;
- Қазіргі ғылыми техникалық прогрестің ерекшеліктерінің бірі –
макроэлектрониканың жедел қарқынмен дамуы және пайдаланылуы.
Микроэкономикалық техниканың негізінде электрондық ақпарат ,
жасанды интелектуалды элементтерді бойына дарытқан электронды
есептеу машиналары (ЭВМ), икемді автоматтандырылған өндіріс пайда
болды. Бұл қазірдің өзінде, әсіресе келешекте қоғамдық өндірісті
дамытудығ негізгі факторына айналары сөсіз;
- ғылыми- техникалық прогрестің қарқынды дамуы қоғамдық өндірісті
алға бастыруда ғылымның рөлінің екендігінің айқын көрінісі. Ғылым
мен өндіріс қосылып біртүтас процеске айналды. Демек, ғылым
өндіргіш күштердің тікелей элементіне айналғандығы жөнінде
айтқымыз келеді. Осының негізінде:
- қалдықты аз қалдырытын немесе тіпті қалдықсыз технология өмірге келді.
Мұың экономикалық немесе экологиялық маңызы өз алдында ерекше ,
өндіріске озық технологияны пайдалану қазіргі ғылыми техникалық
революцияның негізгі көрінстерінің бірі, машина компонееттеріне және
элементтеріне жаңа сапалық өзгерістер енді. Бұл жағдай адамның
өндірістегі орны мен рөлін мүлдем өзгертті, жұмысты

4
- күрделендірді, жаңа биік талаптар қойылды, қазіргі ғылыми
–техникалық революция әлемдік сипатқа ие боды, бүкіл дүние
жүзілік құбылысқа айналды, биотехника кең өріс алды.
Қазіргі ғылыми техникалық прогресс өте тапшы шикізаттарды жасанды
жолмен алған заттармен алмастырудың негізгі бағыттарының біріне айналдырып
отыр. Бұл материалдарды өндеудің жаңа әдістерін одан сайын жетілдіріп және
іс жүзінде пайдалануды тездетеді.
Ғылыми техникалық революция жұмыс күшінің сапасын жақсаптуға жол ашады.
Демек, бұл білім беру жүйесінде де революциялық өзгірістер енгізеді.
Осы бағытта капитализм едәуір икемділік көрсетті, білім мен ғылымның мән
мағынасын дұрыс түсінді, оларға жағдай жасап , жан-жақты дамуына жол ашты.
Тәуелсіздікке қолы жеткен жас мемлекет Қазақстан үшін мұның маңызы зор.
Білім беру жүйесін уақыт, өмір талабына сай құру сөзсіз ізгі ниетпен туған,
ұлы мақсатты көздейтін процесс екендігін естен шығармаған абзал.
Ғылыми техникалық революцияның дүние жүзілік шаруашылық жүйесіне тән
ортақ жағдайлары мен заңдылықтары бар. Олардың негізгілері мыналар:
шаруашылық салалардың және экономикалық құрылымдық өзгеріске ұшырауы :
техника мен технологияның бір типтегі түрлері: бірлескен жұмыс күшінің
сапасына деген талаптың өсуі; еңбек өнімділігі мен еңбек интнесивутігінің
артуы; жұмысшы күшінің әрдайым босап қалуы: өндірістік емес салад жұмыс
істеушілердің үлес салмағының өсуі және тағы баска.

1.2.Ғылыми техникалық прогрестің тиімділігі.

Ғылыми техникалық прогрестің тиімділігі дегеніміз, ғылыми- техникалық
іс-әрекеттің нәтижесі. Ол – салыстырмалы өлшем бірлік үлестерімен немесе
пайыз бойынша белгіленеді және шығындарының нәтижелігін көрсетеді.
Тиімділік теориясында ғылыми техникалық прогресстің әсерін таза өнімнің
көлемімен салыстыруға болады.
Салалар мен кәсіпорындар деңгейінде әсер ретінде таза өнім немесе таза
өнімнің бір бөлігі пайда алынады.
Сонымен бірге әсерге- нақты еңбек шығындарын азайту, материал
ресурстары мен күрделі қаржылыардың шығындарын азайту жатады. Салалар ,
кәсіпорындар үшін шығынадр өзіндік құн немесе өндірістік қорлар
қолданылады.
Тиімділіктің бірнеше түрлері бар:
-Ғылыми техникалық прогрестіе халық шаруашылығындағы тиімділігі –
Халық шаруашылығындағы әсердің шығындарға қатынасын сипаттайды және оның
атқарымдық қызметін көрсеткіштер арқылы өлшенеді.
5
-
- Ғылыми-техникалық прогрестің шаруашылық есеп тиімділігі
шығындарды салалар, кәсіпорындар бойынша сипаттайды, халық
шаруашылық жүйесінің барлық звеноларының іс- әрекетін бағалайтын
көрсеткіштер арқылы есептеледі, әсер дегеніміз таза өнім немесе
пайда, ал шығын дегеніміз өндірістік қорлардың құны немесе
өзіндік құн.
Шаруашылық есеп түрінің кең тараған түрі өндіріс рентабелділігі.

- Ғылыми-техникалық прогрестің өсімділік тиімділігі- әсердің өсімін
шығындардың өсіміне бөлу арқылы анықталады.
- Ғылыми- техникалық прогрестің салыстырмалы тиімділігі бойынша әсер
мен шығынларлы есептеу үшін салыстырмалы варианттардың көрсеткіштері
алынады. Әсер ретінде бұл жерде көбінесе, бір вариатпен салыстырғанда
өзінің құнының төмендеуі нәтижесінде болған пайда алынады; ал шығын ретінде
– таңдап алынған ең жақсы вариант бойынша өзіндік құнды төмендетуге
жұмсалған қосымша күрделі қаржылар алынады.
-Ғылыми-техникалық прогрестің абсолюттік тиімділігі – халық щаруашылық
немесе шаруашылық – есептің ең соңғы әсерінің салыстырмалы тиімділігі
бойынша таңдап алынған вариатты іске асыруға кеткен шығыедарға қатынасын
көрсетеді.
Тиімділікті есетеудің реті:
- әрбір вариант бойынша есептеуге қажетті көрсеткіштерді анықтау;
- варианттарды салыстырмалы түрде келтіру;
- кетірілген шығындардың ең аз мөлшері бойынша немесе салыстырмалы
тиімділіктің ең көп мөлшері бойынша нықталған, ең тиімдірек вариантты
анықтау;
- таңдап алынған вариантты көрсеткіштері бойынша бағалау;
Ғылыми- техникалық прогрестің жалпы шараларына – еңбек құралдарымен
(машиналар мен жабдықтар, ғимараттар, құралдар жене т.б.) , еңбек заттарның
(шикізат, материал, отын, энергия) жаңа түрлерін шығарып қолдану, қайта
құру және жаңғырту, сонымен бірге өндірісті, еңбекті басқаруды
ұйымдастырудың әдістерін жетілдіру жатады.
Ғылыми- техникалық прогрестің шараларының экономикалық әсері төмендегі
формула бойынша анықталады.

Э= Р-Ш

Мұндағы: Э – есептеу кезеңіндегі ғылыми-техникалық прогрес шараларының
экономикалық әсері;
Р – есептеу кезеңіндегі ғылыми- техникалық прогресс шаралары құндық
бағасы;
Ш - есептеу кезеңіндегі ғылыми- техниалық прогресс шараларына
кеткеншығындардың құндық бағасы;

Есептеу кезеңіндегі нәтижелердің құндық бағасы мына формула бойынша
анықталады;

Р = ∑ Ра

Мұндағы: Р – есептеу кезеңінің;
∑- жылындағы нәтижелердің құндық бағасы;
А – келтірілген шығындардың коэффициенті.

1.3. ҒТП-ң эволюция және революциялық нысандары.

Адамзат баласы өз басынан әр- түрлі қоғамдық өндіріс әдістерін
өткізгіендігі тарихтан белгілі.Олардың дамуы дәрежесін сипаттайтын ортақ
көрсеткіш бар.Ол- еңбек құралдары.Экономикалық дәуірдің айырмашылығы не
нәрсе өндірілетіндігінде емес,оны қалай және қандай еңбек құралдарымен
өндірілетіндігінде.Шындығында еңбек құралы қоғамның өсу дәрежесін
анықтайды.Ұзақ мерзімді қамтыған қоғам дамуының тарихы,еңбек құралдарының
даму тарихы десе де болады.Қазіргі ғылыми-техникалық прогресс сонау ерте
заманнан басталған еңбек құралдары дамуының түпкі нәтижесі және шарықтау
шегі.
Бір кезде ең қарапайым еңбек құралдарына негізделген қоғамдық құрылыс
үстіміздегі ғасырдың екінші жартысында технологиялық өндіріс ретінде ең
жоғары дәрежесіне жетті. Осы технологиялық өндіріс әдісі дегеніміз не?
Қоғамдық өндірісті дамытуға тек қана еңбек құралының болуы жеткіліксіз.
Оған қоса қажетті материалдар, тиісті технологиялар, қуаттар, ақпараттар
және өндірісті ұйымдастыру керек. Осылардың жиынтық мазмұны технологиялық
өндіріс әдістері деп аталады. Демек, технологиялық өндіріс әдісі дегеніміз
қоғамдық өндірісті дамытуға қажетті еңбек құралы, материалдар
технологиялар, қуаттар, ақпараттар және өндірісті ұйымдастырудың жиынтығы.
Бұл арифметикалық сандық қосынды емес,сапалық категориялар. Технологиялық
өндіріс әдісінің даму сатылары бар.
Ол қоғам дамуының тарихымен ұласып жатады. Сондықтан жекеленген
қоғамдық экономиклық формациялардың даму тарихы технологиялық өндіріс
әдістерінің дамуына тікелей әсер етті және даму сатыларын белгілеп берді.
Демек қазіргі технологиялық өндіріс әдісі бірден пайда болған жоқ, әлі
тарихи ұзақ мерзімді қамтитын күрделі процесс.
Алғашқы қауым тұсында адамдар ең қарапайым еңбек құралдарын пайдаланды.
Сондықтан олар табғатқа бағынышты еді. Бертін келе от жағу пайда болды. Ол
металлургия өндірісінің өмірлік өзегіне айналды. Тас, қола, темір
ғасырлар атағына ие болған әр-түрлі технологиялық әдіс өмірге келді.

7
Осы технологиялық әдістердің бәрі де бір ғана энергетикалық күшке
негізделіп дамыды.
Құл иеленуші әсіресе феодалдық қоғамда технологиялық өндірістер
әдістері елеулі табыстарға жетті.
Олардың қозғаушы күштері сол кездегі мақсаттарға байланысты материалдық
өндірісті дамыту қажеттігі. Жаңа технология техника пайда болды да
өндірісті және еңбекті ұйымдастыруға өзгірістер енгізілді. Бұның барі туып
келе жатақн жаңа қоғам – капиталистік қоғамның талаптарына сай келеді.
Капитализмге мүлде басқаша технологиялық өндіріс әдістері қажет болды.
Ол тек қана еңбек құралының дамуының жаңа сапалық белгілермен , ірі
машиналық өндіріске жетудің жолдарымен белгіленеді. Ал ірі машиналы өндіріс
бірден пайдй болған жоқ. Оның тарихи дамуы және қалыптасуы белестері бар.
Ірі машиналы өндірістің құрылуы бірнеше кезеңнен тұрады. Олар: жай
коперация, мануфактура, фабрика (машиналы өндірісі)
Жай коперация дегеніміз белгілі бір өндіріс процесінде немесе түрліше,
бірақ бір-бірімен өзара байланысты өндіріс процестерінде көа адам жоспарлы
түрде, бірақ бір- бірімен қатар , өзара әрекетте жұмыс істейтіе еңбек
нысаны.
Екінші кезең – мануфактура (ХVІ ғасырдың орта шенінен ХVІІ ғасырдың 70
ж дейін орын алды)
Мануфактура машина әлі пайда болмаған еңбек бөлінісіне негізделген
коперация. Осы кезде еңбек бөлінісі, қолымен істейтін еңбек құарлы шарықтау
шегіне жетті, жиынтық жұмысшылар пайда болды және капитал қоғамына қажетті
алғы шарттар қаланды.
Өмірге үшінші кезең- фабрика (ХVІІІ ғасырдың соңы) келді. Ол ірі
машиналы өндіріске негізделген. Фабрика дамуы ұзақ мерзімді қамтып, үнемі
сапалық өзгерістерге болатын тарихи кезеңдерді басынан өткізді.
Қазіргі әр алуан, коп нұсқал негізге суйенген жаңа технологиялық өндіріс
әдісі фабрика дамуының түпкі жиынтық нәтижесі. Ғылыми-техникалық прогресте
осы фабрика дамуының сапалық қорытындысы.
Ғылыми-техникалық прогрестің екі нысаны бар. Ол эволюциялық және
революциялық нысандар.
Бірінші нысанында өндіріске енігзілген техникамен технологияны
жетілдіру және процестері сол бұрынғы ғылыми-техникалық приципке
негізделген. Ғылыми-техникалық прогрестің революциялық нысаны өндірісте
жаңа сападағы жаңа сападағы ғылыми-техникалық прогрестің революциялық
нысаны өндірісте жаңа сападағы ғылыми-техникалық принциптерді пайдалануға
негізделген. Бұл процесс қазіргі заман екендігін көрсетеді.
Қазіргі ғылым мен техниканы адамдардың игілігіне қызмет еткізу үшін ен
қажеттің бәрі бар. Қазіргі ғылыми техникалық прогресс қоғамдық өндірістің
материалдық негізін түбегейлі өзгертті

8

Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру, басқару, еңбек жағдайын жақсарту және
т.б. әлеутеттік экономикалық мәселелерді шешуге қадам жасалды.
Ғылыми-техникалық прогресс қоғамның басты өндіргіш күші адамның басты
жан-жақты өсіп жетілуіне, оның әл-ахуалымен рухани арттыруға әсерлі ықпал
жасап келеді. Сөйтіп ғылыми техникалық прогрес қоғамның барлық саласында
дамытушы пәрменді күшке айналды.
Ғылыми-техникалық революцияның ықпалымен рыноктық қатынасқа байланысты
еңбекшілердің қоғам алдында қоятын талаптарының ауқымы өсті, түрлері
көбейді. Қазір қарапайым адамдар еңбек және тұрмыс жағдайын жақсарту және
сауықтыру, еңбек ақы мөлшерін жұмыс күшінің ұдайы өндіріс саласына
сәйкестендіру, кәсіпорындарда жұмыс бақылауын кең түрде қолдану өндірісті
басқару және әлеуметті мәселелерді шешуге хақылы болуын, қоршаған ортаны
аялау жөнінде өкіметтің атқарушы батыл шешім қабылдауын еңбекке деген
құқықты іске асыру, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және соғыс
қауіпсіздігін қамтамасыз ету, осы саладағы жетістіктердің бәрін де биік
мақсатқа пайдалану және т.б. талаптарды өткір қойып отыр.
Қазіргі технологияның дамуы өндірістің табиғи фактордан тәусіздігін
бәсеңдетсе, екінші жағынан, оның рөлі барған сайын күшейіп (мысалы, ұдайы
өндіріс процесінде бұрын ескерілмеген немесе жете ескерілмеген ресурстар),
әуе және космос кеңістігі, дүниежүзілік мұхит т.б еніп отыр.
Осылайша табиғат ресурстарын табиғат экономикалық айналымға қамту
көлемі барған сайын арта түсуде. Бұдан бір тұтас экологиялық- экономикалық
ұдайы өндірістік жүйе қалыптасты деп қорытынды жасауға болады. Заманымыздың
ғұлаиа ғалымы академик вернадскийдің сөзімен айтқанда, бұл- ноосфера
дәуірінің басталуы.
Ғылым мен практикада дәлелдегеніндей, интенсивтендіру қоршаған ортаны,
табиғатты әлсіретпейді, қайта оның сол қалпындасақталып, жетіліп отыруына,
табиғи қалпында сақталып, жетіліп отыруына, табиғи қалпында қоры таусылмай
ұдайы өндіріліп тұруына ықпал етеді.
Адамдардың табиғатқа ықпалы қай қоғамда да қандай шаралар қабылдап,
оны ақылмен ойластырып, іске асыратындығы байланысты. Біздің еліміз
жағдайына табиғатқа көзұарас, оны аялау, қорғау, сақтау мәселесіне жете
көңіл бөлінбей келгені өкінерлік жағдай. Қандай мөлшерде қаншаға түсседе ең
алдымен өндірістік жоспарды орындау керек деген принцип табиғатқа, адам
баласына орны толмас зиян келтіріп келгенін айтпасқа болмайды. Арал теңізі,
Семей, капустин Яр полигондарына байланысты жайлар аймақтық мәселе емес,
бүкіл әлемдік дәрежедегі маңызды мәселе дер едік.
Өйткені республика халқына, табиғатына, оның болашағына тигізген қайқы
қасірет бір мемлекет күшімен жою қиын, оған әлемдік деңгейде бірлескен
шаралар жүйесі керек.

9
Дүние жүзілік мұхит, теңіздер де олардың мұнай өндіруімен (бұл
өндірудің 52 проценті) байланысты қатты ластанып отыр, тіпті ондағы
өсімдіктер мен хайуанаттар дүниесіне зор қауіп төнуде. Сондай-ақ егістік
жерлерде минерал тыңайтқыштарын орынсыз енгізудің адамзат пен табиғатқа
зиянды әсер – ықпалы қаншама десеңізші. Сондықтан экологиялық проблемалар
қазір дүние жүзілік көлемде қатты шиеленіскен күйде.
Табиғаттан алуды ғана білу жеткіліксіз. Оны сақтап, қорғау туралы кең
бағдарламалық шараларды тез арада іске асыру букіл адамзаттың, болашақтың
ең басты міндеті.
Ғылыми-техникалық прогресс қоғамдық дамудың, оның әлеуметтік міне мен
мазмұнын жоя алмайтын, бірақ дүниеде болып жатқан барлық құбылыстарға
орасын зор ықпал ететін табиғи, объективті процесс.

ІІ. Ғылыми-техникалық прогрестің даму стратегиясы.

2.1.ҒТП-ң индустриалдық даму стратегиясы.

Ғылыми-техникалық прогрес экономикалық өсудің басты бағыты болып
есептеледі. Ғылыми-техникалық прогрес ол ең алдымен ғылымның , кадрлардың
кәсіптік-техникалық деңгейінің өсуінің , қоғамдық еңбектің өнімділігін және
өнімнің сапасын арттыратын ғылыми-техникалық жаңалықтардың, өнертапқыштық
пен жетістіктердің бір-бірімен тығыз байланысын жүзеге асыратын процес .
Техникалық процесс материалды-техникалық базаның даму үрдісі деген сөз.

Техникалық процесс дегенді үнемі жеделдетіп отыратын өндіріс
құралдарын, қуат көздерін, жерді пайдалану әдістерін, өндірісті
ұйымдастырудың алдынғы қатарлы әдісімен үйлестірілген технологиялық
өзгерістер.
Ғылыми-техникалық прогресс қоғамдық өмірдің барлық жағын қамтиды және
өндірістік қатынасты айтарлықтай өзгерістерге апарады.
Эволюциялық дамукезінде оның өн бойында ғылыми-техникалық білім
біртіндеп қорланып отырса, революциялық даму кезінде ғылыми-техникалық даму
сапасының бірден артуы, материалдық-техникалық база мен өндірісті игерудің
әдістерінің түбегейлі өгеруі көрініс табады.
Ғылыми-техникалық прогресс ұдайы өндірісті қарқындату мүмкіншіліктерін
анықтайды.
Ғылыми-техникалық прогресс өзінің даму ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.