Шарль Луи Монтескьенің мемлекет және құқық туралы ілімдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе.
I-тарау.XVIIIғ.I-жартысындағы Франциядағы саяси ойлар.
1.1.Вольтердің саяси ілімдер көзқарастары.
1.2.Шарль Луи Монтескьенің мемлекет және құқық туралы ілімдері.
II-тарау. XVIIIғ. II-жартысындағы Франциядағы саяси ілімдер.
2.1.Жан Жак Руссоның халық суверинеті туралы теориясы.
2.2.Революция қарсаңындағы Франциядағы коммунистік ойлар.
Қорытынды.

XVIII ғасырдағы Францияның саяси ілімдері.
Кіріспе.
Революция қарсаңындағы Франция жағдайындағы ерте буржуазиялық
революцияларды идеялық дайындаған саяси доктриналардың кең таралуы мен
дамуына әкелді. Бостандық пен теңдік принциптері (буржуазиялық мағынада)
Англия Голландияда жариялаған және жартылай іске асырылған. Францияда ол
саяси ілімдердің өрлеу түсуіне әкелді.
Феодализммен күресте буржуазиялық
дүниетаным пайда болды.Феодалдық аболюттік режимнің негіздерін қалаған
саяси ұрандар 18ғасырдағы Франциядағы саяси-әлеуметтік, экономикалық
жағдайда осы дүниетанымның дамуына әкеліп соқты.
Феодализмге қарсы үшінші сословие тұрды. Ол діннің топтық
құрылымны бойынша әр текті болған. Оның құрамына буржуазия да, крестьяндар
да, жұмысшылар мен қала кедейлері де және т.б. кірді. Әр түрлі бұқара
халықтардың үшінші сословие одағы баянды болған жоқ және уақытша болған.
Оның ішінде дара таптық күрес басталды да, 1789-1794 жылдары Француз
буржуазиялық революция езеңінде тереңдей түсті.
Таптар мен партиялар қатаң болып кеткен күресі өзінің
бейнелеуін буржуазияның реакцшыл феодалды идеологиямен күресте, сонымен
қатар үшінші сословиенің саяси ойлар бағыттарының соқтығысуында табады. Ұлы
заман ұлы ойшылдарды дүниеге әкелді.
Буржуазияның идеологтары бүкіл ұлт атынан сөз сөйледі.
Жұмысшы тап қаланың басқа да тұрғындары буржуазияға жатқан буржуазиядан
бөлек ешқандай қызықтары болған жоқ немесе өздігінше дамыған класс әлде
кластың бөлімдері болған жоқ. Пролетариаттың дамығанымен және де жұмысшы
тап пен буржуазия арасындағы қақтығыстарының анықталмауы себебінен соңғысы
да сөз айлуға және революциялық көрінісін көрсетті.
18ғасырда саяси идеологиялардың негізгілерінің бірі-
ағартушылық болып саналады. Ол үшінші сословиенің қызықтарын қорғады.
Ағартушыларға Монтескье, Вольтер, Руссо және де басқа ойшылдар. Бұлардың
осы ойшыл саяси көзқарастарында айырмашылығы болғанмен, оларды бір ортақ
мақсат біріктіреді-
ол феодализмге қарсы күрес. Обьективті қарағанда ағартушылық буржуазиялық
идеология ретінде болады, өйткені, ағартушылардың бағдарламасының жүзеге
асырылуы нақты буржазиялық құрылымға әкелуі тиіс. Ағартушылардың көбі
қоғамды жоғарыдан реформалауды жүзеге асырғанымен, олардың феодалдық
құрылымға қарсы бағытталғанмен ол барлық ескі саяси әлеуметтік құрылым
өзінің обьективті мазмұнымен революциялық бағдарлама болып саналады.
Ағартушылар феодалдар мен діни религиямен күрес жүргізді.
Феодалды абсолюттік идены түсіндірген. Олар сослвиелергеқарсы теңсіздік
идеясын жүзеге шығарды және монархтың халық суверинететі идеясын жүзеге
асырған.

I-тарау. XVIII ғ.I- жартысындағы Франциядағы саяси ойлар
1.1. Вольтердің саяси ілімдер көзқарастары.Вольтердің шын есімі Франсуа
Мари Аруэ (1694 жылы туып ,1778 жылы қайтыс болған ). Француз ұлы
ағартушысы болып саналады. Ол қоғамдық ойдың тарихына католик тіркеудің
және діни фанатизімнің құмар әйгілейшісі ретінде кірді.
Англияда бірнеше жыл қуғында болған кезде Вольтердің дүниетанымы
пайда болды. Елге келгенімен ол “Философиялық хаттар” (бірінші аталуы
“Ағылшындар туралы хаттар”) еңбегін жазып, Европада атақ шықты.”Хаттарда”ол
Д.Ж. Локтон және т.б. ағылшын ағартушыларының ілімдерін, сонымен қатар
Англиядағы либералдық тәртіп пен мемлекеттік құрылысты
насихаттады.”Философиялық хаттар” Франция ағарту дәуірі бағдарламаның
бірінші көбейуі болып табылады.Бардапта жай ұстаушы оларға ойшылмен дамыған
және айқындалған философия мен тарих еңбектерінде, көркем әдебиет
туындыларында және сан алуан помфлеттерде мазмұндалған.
Вольтер феодалдық тәртіптердің сынын рационализмді ұстанудан өткізді.
Философтардың көз қарастарына орай депотиялық биліктің орнына парасат пен
еркіндік патшалығы келеді. Сол патшалықта әр адамға қарапайым құқықта
беріледі: жеке қол сұқпаушылыққа құқық, жеке меншікке құқық, еркін басылым
намыс еркіндігі және т.б. Вольтер еркіндікті феодалдық ескілікті жою деп
түсінген феодалдық ескілік адамның творчестволық инициотивасын, оның жеке
кәсіпкерлік қызметін қысым жасайды. Вольтер еркіндікті тәуелсіздікке
жақындырған; еркіндіктін мәні тек заңдардан ғана тәуелсіз болмау.
Вольтердің қол иленушіліктін жою программасында мемлекеттік және
шіркеуге жатқан құлдарды босату негізінде әтеуі керек болды. Ал помещиктер
мен шарулар тек қожайынның рұқсатымен босатылды. Осы ілімде, басқа
ілімдерге қарағанда, ойшыл двориандық мақсаттарын қарастырды.Вольтер
парасат патшалығының саяси ұйымдастыруында жан-жақты анықтап, толықтықты
енгізуге талап еткен жақ. Идеалды мемлекет құрылымын барлық көрініске
шығарып, ел зандылықтарға және билікті жүзеге асырудың либералды тәсілдерін
насихаттауда өзінің көңінін бөлді. Оған бір ғана жәйт түсінікті болды –
мемлекетті тек қана өзіндіктер басқару керек. Біз бәріміз бір сәттыдағы
адамдармыз деген сөздердің мағынасына шақырып, Вольтер социалды теңдікті
де, саяси теңдікті де теріске шығарды. “Біздің бахытсыз дүниеде адамдар екі
тапқа бөлінбей өмір сүре алмайды.Біріншісі, байлар тобы – бұйрықтарды
беретін, ал екіншісі- кедейлер тобы берілген бұйрықтарды атқаратын.”
Теоретикалық Вольтер республикаға көп көңіл бөлген, бірақ оның ойынша
ол практикада аз қолданған. Вольтер сол кездегі мемлекеттік ұйымдастырудың
үлгісі ретінде Англиадағы парламантті көрсеткен. Философтың соңғы
еңбектеріне қарағанда, оның саяси идеалы “биліктін бөлінуі” идеясына жақын
болды. Қоғамдағы келе жатқан өзгерістер білімнің өсуі мен мәдениеттің
көтерілуімен байланысты. Сондықтан билеушілер реформалар жүргізуге мәжбір
болды. Патшаларды дұрыс жолға тұрғызу үшін, ол Пруас королі Фридрихке жол
жүруге және Ресей импираторы екінші Екатирина мен хат алмасуға талап етті.
Вольтердің революциаға араласуына ХVIII ғ. Ағартушыларының ойы болды.
Болатын революциаларды ақтау, тирандарды жою армандары, ағартушыларды
қантөгіспен және азаматтық соғысқа әкелуіне байлнысты болған жоқ.
Кәіпкерлердің идеологиясында осы ойларға “өнер көрсетулерін” алдындағы
қорқақтық та қосылады. Вольтер айтуынша – “Гернь философиаға кіріскен
кезде”, бәрі де қиратылып жойылады.Ағартушылар біртіндеп келе жатқан
реформалардың өткізуінде үміттенген. Вольтердің тармхи орны оның француз
ағарту дәуірінің программасының дамытуы, фундаментталды методологиялық
проблемаларды қарастыруы және діннің критикалық негіздерін жасауы болды.
Вольтердің әлеуметтік идейалары француз қоғамдықты сауда мен кәсіпкерліктін
қызметіне қатысты болды. Өзінің объективті мағынасымен олар революциялық
характерімен болды.
Вольтер өзінің саяси теориясын жасамай, бірақ саяси ілімдердің әрі
қарай дамуына үлкен әрекет жасаған идеологтар қатарына жатады. Вольтердің
саяси ілімдерін жан-жақты француз ағартушылары зерттеген.

1.2.Шарль Луи Монтескьенің мемлекет және құқық туралы ойлар. Француз
ағарту дәуіріндегі мемлекеттің үлкен теоретигі Шарль Луи де Монтескье
болған.(1689-1755) өзінің қоғамдық – саяси көзқарастарын біріншіден ол
“Парсы хаттары” романында және “Римдіктердің күйреуі және билеушілік
себептері туралы ойлау” тарихы очеркте сонымен қатар басқа да шағын
теңестіру еңбектерінде жазды. Көп тарихи заңдылықтарын көп жылдық зерттеу
нәтижесінде, оның басты еңбегі жарыққа шықты.Ол “Заңдар рухы туралы”кітабі
(1748 жылы ).
Ағарту идеологиясындағы алғаш қарастырылған саяси доктринасын құрды.
Өзінің ілімдерінде саяси - әлеуметтік теория базасын кеңейтуге ұмтылды.
Сонымен бірге ол себептерді қарастырып, заңдылықтағы өзгерістерге әкелу
және тарих заңдары мен сақталып қалған материалды зерттеген. Тарихтың
периоды құдайдын рұқсатымен және уақытын кездей соғымен анықталмайды деп
айтқан. “Мен ортақ бастауларын таптым, - Монтескье жазған, - әрбір халықтын
тарихы олардың өзінен ағым сияқты шығады және өзі өздеріне әрекет жасап
кететін көрдім”.Өзімнің принциптерін мен өз еркімен шығармай, табиғаттың өз
жолдарынан шығардым.
Монтескьенің империкалық зерттеу тәсілдері рационализмнің тәсілдерімен
бірге қолданады. Солай алғашқы қоғамды зерттеу мемлекеттік биліктін
қолданбалы теорияның шығу тегін алдын алуға көмек берді. Қарапайым
жағдайдағы идеясын қолданып (азаматқа дейінгі), бірақ ол сол уақытта
рационалдық конструкциялар (мұнда мемлекеттің пайда болуы қарапайым
құқықтың міндеттерінен шығарылады). Қоғамдық келісім сөзінің мағынасын
дұрыс түсінген жоқ екен.
Саяси ұйымдастырған қоғамның пайда болуын Монтескье тарихи процес
ретінде қарастыруға мәжбір болды. Оның ойынша, мемлекет пен оның эаңдары
соғыс нәтижесінде пайда болады. Керекті материал болмағандықтан (мемлекет
пайда болуының ортақ теориясын құру үшін) осы процесті ойшыл түсіндіруге
тырысады (құқықтық және әлеуметтік институттардың пайды болуына анализ
жасап).Сондықтан ол өзінің алдындаға теоретиктердің ілімдерімен
салыстырады. Олар тарихи фактілерге қарамай табиғи заңға ауыстырға
әлеуметтік құбылыс, меншік (Дж. Локк) және соғыс (Т.Тобс) сияқты. Монтескье
тарихи салыстыру жолымен қоғам мен мемлекетті, эмпирикалық құқықтануды
зерттеудің белгісі бастаушылардың бірі болды.
Қоғамдық өмірдің заңдылықтарын Монтескье ұлттын ортақ рух түсінігі
арқылы айтып түсіндіреді.(Оның негізгі еңбегінің атты осыдан шықты).Оның
ілімдеріне сәйкес ортақ рух, әдет – ғұрып және ұлт заңдарға көптеген
себептер әрекет етеді. Осы себептер екі түріне бөлінеді: - моральдық және
физикалық.
Физикалық сұлтаулар қоғамдық өмірді ең алғашқы қадамджарында
анықталады. Халықтар жабайшылық күйден шығу кезі. Осы себептерге: климат,
топырақтын күйі, мемлекеттің орналасуы, териториясы, халық саны және т.б.
жатады. Ыстық мемлекеттерде “деспотизм билік етеді”.Ал солтүстік жақтағы
адамдар (суық климатпен көп жерлері құнарсыз) жыныққан, батыл және
еркіндікті сиюшілер. Солтүстік халықтарға бір қалықты басқару формалары
сәйкес келеді.
Физикалық себептермен сәйкестікті анықтау үшін, саяси өмерді анықтайтын
Монтескье көп рет осыны байқады: заңдар өте тығыс байланысқан сол
тәсілдермен қай тәсілдер әр түрлі халықтар өздері өзіне өмерде қажетті
нәрселерді таба алады.
Физикалық себептердің арасындағы басты ролін Монтескье географиялық
факторларға аудурған. Қоғам өміріндегі география айналысы мәні туралы
сұрақтың туындалуы желісті болды, немесе құқық пен мемлекіттің объективті
себептерін, саяси ойды дұрыс қойып анықтау екен. Осыдан француз ағартушысы
материалды саясатты түсінушілікке жақындалды. Сол кезде географиялық фактор
абсалютизациясы қарпайым шығыстарға әкелді (Мысалы, азия халықтары –
бағынушылықтарға, ал европа халықтары билік етуге). Монтескьенің осы
ілімдері геосаясат және расизм идеологтарымен қарастырылды.
Моральдық себептер Монтескьенің айтуы бойынша әрекетке кейінрек түседі,
өркениеттің дамуымен. Олардың қатарына: саяси құрылымның себептері, діни
сенімдер, әдет – ғұрыптың танымдар, салт – дәстүр және т. б. жатады.
Моральді себептер физикалық себептерге қарағанда, халықтардың
заңдылықтарына қаттырақ әрекет ете алады, уақыт өткен соң оларды мүлдем
жояды.
“Моральды себептер ортақ рухқа көбірек әрекет етеді, физикалық
себептерін салыстырғанда ортақ рухты анықтағанда ұлттың ортақ мінезі
көбірек ескертіледі” деген Монтескье. Монтескьенің өзінің ілімі объективті
және субъективті себептердің өзара байланысы қоғамның тарихи дамуының есебі
болып табылады. Бірақ осы талғаулар ойшылдың рационализм философиясы
рухында қарастырылды(еркін сана мен объективті керектік ұстанушылар)
Заңдар рухы туралы кітабында автордың сөзінше климат мораль астында
деген мақсатты көрсету.
Моральды себептердің арасында ең бастысы мемлекеттік құрылыс принциптері
болып табылады. Мүмкін либерализмнің көп идеалогтар үшін де, қоғамның
рационалды ұйымдастыру проблемасы ол, ең біріншіден саяси – құқықтық, содан
кейін әлеуметтік. Алғашқы либерализм идеологиясында бостандық белгісі
заңдылық режимі мен мемлекеттік дұрыс ұйымдастыруы болды. Монтескье де
Вольтер сияқты саяси бостандықты өзіндік қауіпсіздікті индивидтің биліктен
тәуелсіздіктен азаматты құқықтармен түсіндіреді. Монтескьенің айтуынша
бостандық ол бәрін заң бойынша бәріе істеу құқығы. Бостандық идеалогының
негізделуінм ойшыл сәйкес келетін мемлекеттік формаларды қарастыруымен
байланыстырады. Ол билік басқару етудің үш түрін анықтайды:
республика(демократия, аристократия ) монархия және деспатия. Бұлардың
әрқайсысын да өзіндік принцип бар. Ол іскерлік жағынан мемлекеттік биліктің
мінез-құлқын азаматтармен өзара қарым-қатынас жасау арқылы Монтескье
мемлекет құрлымы түсінікті болашақтағы доктриналарда саяси тәртіп сияқты
белгіленген болатын. Республика – ол мемлекет ішіндегі билік бүкіл халыққа
жатады(демократия) немесе оның жартысына (аристократия). Алғашқы
Республиканың басты принципі саяси қайрымдылық болады мысалы: Отанға
сүйіспеншілік (осы принцип әртүрлі жолмен республикалық құрылымның екі
түрмен белгіленеді): демократия тендікке ұмтылады, ал аристократия – к
умеренности.
Монархия ол заңға сүйенетін жеке бақару; ар бұның принципі болып
табылады. Монтескье дворяндықты монархиялық принциптің насихаттаушысы деп
айтқан.
Деспотия, монархиядан қарағанда жеке басқару заңсыздық пен произволда
пайда болды. Деспотия қорқынышта ұсталынып тұр және де дұрыс емес
мемлекіттік формасына жатады. “Осы мейрімсіз басқару туралы қорқынышсыз
айтуға болмайды” деген Монтескье. Егерде Европада деспотизм орнатылса онда
ешқандай әдет – ғұрыттар мен климаттар көмектесе алмайды. Монархияның
деспотияға айналуын тек қана жоғарғы биліктің дұрыс ұйымдастыруы тоқтата
алады. Осы және осыған ұқсас, ағартушының ой толғаулары, замандастармен
абсолютизм сыны мен тирандарды жоюға шақыруы қабылданды.
Антиқалық саяси ойдың салт – дәстүрлерімен жүріп, Монтескье былай деп
айтты: “республика шағын мемелекеттіге тән (полис сияқты), монархия –
орташа мемлекеттер, диспотия – үлкен империяларға”.
Осы ортақ ережеде бір ғана ескерту бар. Монтескье көрсетке, егерде
республикалық басқару түрі оны мемлекеттік федералды құрылыммен қоспаса
үлкен тереторияда орналаспайды. “Заңдар рухы туралы” еңбегінде үлкен
мемлекеттік республикалық орнатылуы туралы айтылады.
“Республикалық құрылымның орнатылуы, қоғам өкілдерінің бостандыққа
жеткенін көрсетпейді” деп айтқан Монтескье. Мемлекетте заңдылық пен
бостандықты қамтамасыз ету үшін республикада да, монархияда да биліктін
бөлінуін өткізу керек. Локтын ілімдерін дамуында, Монтескье билік түрлерін
олардың ұйымдастыруын, және т. б. байланысын және т. б. жете анықайды.
Монтескье мемлекеттік заң шығарушы, атқарушы және сот билігін атап
шығарады.Биліктің бөліну принципі (ойшылдың көз қарастарына сәйкес)
біріншіден әр түрлі мемлекет органдарға жатқызу үшін керек.Бүкіл биліктің
бір ғана адам қолында мекемеде және сословиеде болуы сөзсіз злоупотребление
мен произволға әкеледі. Биліктің бөліну принципі биліктің үш түрінің
әрқайсысына өзінің құқықтарын ғана бермей, олар бір-бірін ұстау үшін
құрылған. Мемлекетке бір билік екінші билікті тоқтатуға сияқты тәртіп
керек деді Монтескье.
Осы принциптердің жұмыс атқаруын, ойшыл Англияның мемлекеттік құрылымын
көрсеткен. Мұнда заң шығарушы билік парламентке жатады, атқарушы –коралые,
ал сәт билігі-присяжим.
Монтескьенің биліктін бөлінуі принципі оның алдындағыларға қарағанда
жаңартылған концепцияларда айырмашылығы. Біріншіден ол бостандықтын
либералды түсінігің биліктің бөліну механизмін конституциялық бекітілуі
қосты. Бостандық тек қана заңдармен және негізгі заңдармен орнатылады
деген ағартушы. Екіншіден, Монтескье биліктердің құрамына шектеулерге
жататын, сот органдарын енгізді. Басқаша айтқанда, парламентаризмнің
басқару жүйесі ретінде негізделуі, атқарушы мен заң шығарушының
құқықтарының шектелуінде негізделген (судьялардың тәуелсіздік принціпімен
толықтырған). Онымен қарастырылған үш билік уақыт өткен соң
конституционализм теориясының классикалық формуласы болды. Өзінің
ілімдерінде Монтескье сол уақыттағы либералды буржуазияның ең жаң-жақты
идеяларын біріктірді. (Ол реттелген және толық доктринаны құрды).
Негізінен Монтескьенің биліктің бөліну теориясы, моральдық абсолютизмге
шақырылды, және буржуазия мен дворяндықтар арасындағы компромиске келуінің
негізіне жатты.
Революция алдындағы Франция шарттарында осы ілім биліктін органдарының
пайда болуына шақырылды да заң шығарушы билік оларға берілді. Монтескьенің
компромист теориясы, дворяндықтың сақталуы және жоғарғы палатаға заң
шығарушы жиналысында білім беруін қарастыруында көрсетілді (мұрагерлік
аристократтардан тұрды). Ағартушы мурагерлік аристократияға, монархтардын
құқықтарын шектелуі буржуазияға да секілді өте тиімді болды екенін
дәлелдеуге ұмтылды. Ол үшін Францияның болашағы конституциялық монархияға
көрінді.
Монтескьенің ілімдері, саяси ойдың дамуында үлкен роль атқарды.
Монтескье – социологиядағы географиялық мектебінің бастаушысы болып
табылады; оның идеялармен тарихи құқық мектебінің өкілдері қолданылды. XX
ғ. басында Монтескье (идеяларын) ілім қызығушылық өсті. Мысалы: онымен
жалғастырған занның анықтамасы.
Ойшылмен талқандаған бостандық идеялары, азаматтық құқықтар мен биліктін
бөлінуі Франция конституциясын актілерінде бекітілді. Сонымен бірге АҚШ
конституциясы және басқада мемелекеттердің конституциясы негізіне қойылды.
1789 адаммен азамат құқықтарын деклорациясында мынау туралы айтылды.
“Биліктін бөлінуін өткізбей және құқықтармен пайдалануы берілмеген қоғамда,
конституциясы болмайды”.Монтескье классикалық конституционализмнің атақты
өкілі болып табылыды.

XVIII ғ. II-жартысындағы Франциядағы саяси ойлар.
2.1.Ж.Ж.Руссоның халық сувернитеті теориясы.
(1712-1778 ж.ж)
Ж.Ж.Руссоның саяси - әлеуметтік көзқарастары (атақты философ жазушы,
педогогика теоретигі) қоғакмдық ойдын жаңа бағытына жол берді (саяси
радикализмге).Қоғамдық құрылымның өзгеруі крестьяндар мен радикалды
кедейліктін бағдарламасына сәйкес келді.
Руссо үшін, әдеби атақты, Ғылым мен өнер туралы еңбегі әкелді,ол туралы
ойшылға конкурсты өткізетінін біліп осы еңбекті жазды (ғылым мен өнердің
дамуы, әдет – ғұрыптардың жақсылауына әкеледі ме? деген
тақырыбына).Берілген сұраққа Руссо – (Ағарту дәуірінің салт – дәстүрлеріне)
қарсы болды. Сөйлесуде, білімнің таралуы қоғамның әдет-ғұрыптарының дамуын
жоққа шығарды. “Ғылым мен өнердің дамуы, біздің қауыпсіз өмір сүруін
ештеңе қосқан жоқ, керісінше әдет – ғұрыптарды бұзды”деген Руссо. Адамға
керек емес білімнің таралуы, байлықты туғызады. Ал ол, адамның, екінші адам
арқылы, бай мен кедейшілерден “бас тартуына” әкеледі.Оның жұмысы көз
қарастар мен тайталастар туғызды да (оның ішіндегі, білімнің дамуы “Руссо
парадоксы” деп атап кетті) оған үлкен атақ әкелді.
Келесі еңбектерінде Руссо саяси- әлеуметтік доктринаны шығаруға
ұмтылады.Ол туралы көбірек”қоғамдық келісім туралы немесе саяси құқық
принципі” трактатында(1762ж. осы шығарма ойшылдың ең бастысы).”Адамдар
арасындағы теңсіздіктің негіздері және пайда болуы туралы сөйлесу” тарихи
очеркте айтылады.
Өзінің саяси- әлеуметтік ілімдерін Руссо,ғ. ағартушылары сияқты,
мемлекетті қарапайым күйден шығарды. Оның естественный күйде трактовкасы,
оның алдындағы ойшылдардан айырмашылығы болды. Философтардың қатесі (Руссо
Гобс пен Локкты еске алады) олардың сөйлеген сөздерінде болды.”Олар жабайы
кісі туралы айтты, бірақ азаматтық күйдегі адамды көрсетті”.Естественное
күй шын мәнінде болғаны туралы айтқаны да қате болды.Біз оны гипотеза
сияқты қабылдауымыз керек(адамды жақсырақ түсінуге талап ететін, айтқан
ойшыл).Сонымен трактаттау адам тарихының алғашқы қадамында, гепотикалық
табиғи күй аталып кетті.
Руссоның ойынша, алғашқы адамдар аң сияқты өмір сүрді.Оларда қоғамдық
ештеңе болған жоқ, сөйлесу де болған жоқ (өзіндік пен моральді айтпай).Олар
еркін және өз-өзімен тең болды.Олар өзара тең құқылы және еркін болды.
Әдістер мен білімнің, оның еңбек құралдарымен қоғамдық байланыстар дамыды.
Бірте-бірте әлеуметтік формированиелер пайда болуына әкелді (отбасығ,
халық).Жабайы күйден шығу периудығ, адам қоғамдық болған кезде, еркін болып
жүргені, Руссоның айтуынша бұл ең бақытты кезен болды.
Оның ойынша, өркениеттің дамуы, қоғамдағы теңсізден пайда болғанымен
және бостандық регресспен байланысты болды.
Бірінші мүліктін теңсіздік пайда болады. Руссоның ілімдеріне сәйкес,
ол жерге жеке меншікті орнатудың басы болды. Осы кезден, табиғи күйдің
орнына, азаматтық қоғам келеді. “Өзінің жер учаскесін қоршап алып, “Мұнау
менің ” – деп айтқан адам, оған сенген қарапайым адамдарды тауып алған,
азаматтық қоғамның негізін салушы болып табылады”.Жеке меншіктін пайда
болған қоғамның арасында байлар мен кедейлерге бөлінуі және олардың
арасындағы қатаң күрес байқалады. Байлар тез арада жеке меншік иесі өзінің
дәрежесімен рахаттанып, “өзінің көзшілерін парабощениесі туралы ойлады”.
Қоғамдық өмірдің келесі қадамында саяси теңсіздік пайда болады. Өзін
және мүлікті қауіпсіз ету үшін, байлардың біреуі өте жоспар құрды. Ол бүкіл
қоғамның барлық мүшелеріне қорғаулық жасау үшін, сот қағидаларын және дүние
жүзілік соттарды, қауындық билікті орнату болған екен.
Бәрі де бостандықты табамыз деп келісті. Солай мемлекет пайда болды.
Осы соттыдағы мүліктік теңсіздік тағы бір түрі пайда болады – қоғамның
бұйрық берушілерге және бағынушыларға бөліну арқылы пайда болады Руссоның
ойынша, қабылдаған заңдар, табиғи бостандықпен еркіндікті жойды да,
мүліктікті нақты бекітіп “узурпацияны құқыққа айналдырды” және де
азшылықтың пайдасына орай бүкіл творчестволық руды – еңбекке, құлдықты
кедейлікке айналдырды.
Ал теңсіздіктін соңғы қадамы, мемлекеттің деспотияға айналып кетуінен
басталады. (бөлек мүшелер қайта тең болады, немесе деспот алдында – ешкім
).Мұндай мемлекеттік ішінде басқарушылар да, заңдар да болмайды, мұнда тек
қана тирандар шеңбер қосылады деген Руссо халық жаңа табиғи күйге ауысып
жатыр, оның алдынғысына айырмашылығы ақырғы бөлінулерін көрсетуі.
Философтың ойынша депотты тақтан түсірсе, ол оны талқандауы туралы ештене
айта алмайды. Табиғи күйде бәріде күштілікте қуатын заңында ұсталынып
тұрады. Керанияға қарсы шығуы, құқықты акт болып табылады. Тонау оған әр
көмек беріп, өзіде жояды: бәріде өзінің табиғи жолмен келе жатыр. Егер
халық бағынып жүрсе, ол дұрыс істеп жатыр, деп жазған ойшыл.Ал егер халықта
бағынудан кетуге жол болса, ол керанияны жойыла алмайды, ол тек қана оған
жақсылық істейді. Келтірілген айтылушылар тонаушылықты айыптауы болды.
Руссоның теңсіздіктің пайда болуы туралы, алдындағы әдебиеттерде
аналогтары болған жоқ. Табиғи құқықтын ортақ схемасын және терминалогиясын
пайдаланып, (табиғи күй, азаматтық қоғамның мемлекетке көшуі).Руссо жаңа
дактринаны қабылдайды. Рационализм философияның обстракттық құрылуын, ол
тарихи мазмұнымен толтырады. Руссо, қоғамның дамуымен пайда болуының талап
етеді және осы процестін динамикасын зерттейді. Ойшыл, қоғамның әлеуметтік
теңсіздіктін терендеуі арқылы дамуы, тарихи диалектиканың элементтері бар
екені туралы айтты.
Руссоның көзқарастарына сәйкес, тбиғи күйде (біріншіде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.