Саяси мәдениеттің жіктелуі. Мәдениет - ұлттың болмысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
Саяси мәдениеттің жіктелуі
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Саясаттану ілімінде бұл тақырыптың маңызы зор. Ол нақтылы саяси
жүйенің сипатын, қазіргі саяси тәртіптің мәнін, қоғамдық топтардың саяси
санасы мен іс-әрекеттерінің ерекшеліктерін, саяси процестердің даму жолын
және бағытын түсінуге мүмкіңдік береді. Саяси мәдениет адамдардың жүріс-
тұрысы мен әр түрлі ұйымдардың қызметіне, олардың ішкі және сыртқы саясат
құбылыстарын ұғынуға, саяси болжам жасауына тікелей әсер етеді,
Бұл ұғымның саясаггануға енгеніне көп болған жоқ. XX ғасырдың 50
жылдарының екінші жартысы — 60 жылдардың басында Г. Алмонд, С.Верба, Л. Пай
деген Американың зерттеушілері мен олардың шәкірттері саясатқа да,
мөдениетке де қатысы бар өзгеше қоғамдық құбылыс жөнінде бірнеше жұмыстар
бастырып шығарды. Олар кейін "саяси мәдениет" деген атпен кең тарап кетті.
Бірақ б±дан саяси мәдениет жөнінде б±рын ешқандай ой-пікір болмаған
екен деген ой тумауы керек. Себебі, антикалық ойшылдар, атап айтқанда,
Платон ("Мемлекет", "Зандар" деген еңбек-терінде), Аристотель ("Саясат"
деген еңбегінде), кейінірек Н. Макиавелли, Ф. Бэкон, Ш. Монтескье және
басқа ойшылдар да б±л мәселеге көңіл аударған. Олар әр түрлі салт-
дәстүрлерде тәрбиеленген, әр ќилы әлеуметтік және саяси тәжірибе алған
адамдар бірыңғай, біртектес жағдайды әр түрлі сезіп, оған сан қилы жауап
қайтаратындығын байқаған. Бұл неліктен, неге бай-ланысты болатындығын
білгілері келген. Сол сұрақтарға жауап іздеген.
Саяси мәдениет тұжырымдамасын белгілеп, оның негізгі пікірлерін
жасауға М. Вебер, Э. Дюркгейм, Т. Веблен, Т. Парсонс сияқты батыстың ірі
саясатшылары мен әлеуметтанушылары да елеулі үлес қосты. Ал жалпы "саяси
мәдениет" деген ұғымды бірінші қолданып, ғылыми әдебиетке енгізуші деп
XVIII ғасырда өмір сүрген немістің ағартушысы, фєлсафашы Иоганн Гердерді
санайды.
Бірақ олардың қай-қайсысы болмасын "саяси мәдениетті" саяси µмірдің
белгілі бір әрісін білдіретін саясаттанудың ұғымы ретінде қолданбады, мұны
жасаған жоғарыда аттары аталған американдық ғалымдар болды.
Кейінірек бұл мәселені зерттеуге Польшаның, Кеңес Одағының,
Болгарияның және т. б. бұрынғы социалистік елдердің қоғам-танушылары
қосылды. Біраќ, өкінішке орай, олардың басым көпшілігі "дамыған социалистік
қоғамның" саяси мәдениеті дүниедегі ең озығы, ең демократияшыл деген
желеуді дәлелдеуге тырысты.
Саяси мәдениет ұғымының жалпыға бірдей ортақ анықтамасы жоқ. Қазіргі
саяси әдебиетте оның 30-дан астам анықтамасы кездеседі. Бұл мєселенің
күрделілігімен әлі жете тексерілмеген-дігін біддірсе керек.
Саяси мәдениеттің мағьнасьн айќындау үшін ең алдымен оның құрылымын
жақсы білген жөн. Бұл жөнінде де ғалымдар арасында келіспеушілік бар.
Америкалық саясатшылар Г. Алмонд пен С. Верба саяси мәдениетті
адамдардың психологиялық бағдарларының жиынтығы деп түсінеді. Бірталай
саясатшылар оны саяси қазыналардың, нанымдардың, н±сқаулардың жиынтығы деп
санайды.
Сонымен қатар басќа да көзқарастар бар. Мысалы, ағылшын саясатшылары
Р. Карр мен М. Бернстейн саяси мәдениетке саяси идеялар мен әлеуметтік
тәжірибе, адамдардың саяси µзін-өзі ұстауы да кіреді дейді. Олардың ойынша,
саяси мәдениетке әлеуметтік топтардың саяси іс-әрекеттеріндегі тәсілдерді,
саяси нанымның табиғаты және оның мүшелерінің қазыналары жатады.
Кеңес әкіметі кезінде б±л пікірге Ф. Бурлацкий мен А. Галкин қарсы
шықты. Олар адамдардың саяси іс-әрекеттері саяси мәдениет ±ғымынан кең, оны
өз алдына бөлек зерттеу керек деп пайымдайды. Бірак б±л көзќараспен келісу
ќиын. Себебі, біріншіден, саяси мәдениеттен саяси іс-әрекет пайда болады.
Екіншіден, егер адамдардың саяси өзін-өзі ±стауын саяси мәдениеттен бөліп
алсақ, оның іс-әрекеттік жағы ескерілмей ќалады. Ал қандай мәдениет
болмасын ол сананың элеметтерімен бірге наќтылы іс-әрекетгің бірлігін
білдіреді. Сондыќтан біз саяси мәдениетке саяси санамен ќатар іс-әрекеттер
де кіреді дейміз.
Саяси мәдениет қоғамдағы саяси өмірдің барлық салаларын қамтиды. Оған
ең алдымен саяси сананың мәдениеті, адамдардың, топтардың, ±лттардың өзін-
µзі мәдени ±стауы, осы саяси жүйенің шеңберінде ж±мыс істейтін саяси
мекемелердің мєдениеті, өкімет пен азаматтардың µзара қатынастарына
байланысты тарихи қалыптасқан саяси н±сқаулар, ќазыналар жатады.
Сонымен, саяси мәдениет деп белгілі бір қоѓамѓа немесе әлеуметтік
қауымдастыққа тән саяси санамен іс-әрекеттердің ±ќсастық жиынтыѓын айтады.
Саяси мәдениеттің µзіндік міндеттері, қызметтері бар. Оларға танымдық,
реттеушілік, тәрбиелік, біріктірушілік, қорғау, сабақтастық қызметтері
жатады.
Танымдық қызмеші — ќоғам мен саясаттың дамуын айќындайтын зањдылықтар
мен принциптерді танып-білуге, субъектіні саяси салада табысты ж±мыс
істеуге керекті біліммен, ќоғамды басқарудың әдіс-тәсілдерімен
қаруландыру.
Реттеушілік қызметі — саяси жүйенің қалыпты жұмысын, дамуын, саналы
қоғамдыќ тәртіпті қамтамасыз ету, әлеуметтік-таптық, ±лттық қатынастарды
реттеу.
Тәрбиелік қызмеші — әркімді қоғамдық-саяси қызметке, әрекетке, саяси
белсенділікке ынталандыру, табандылыққа, кеңшілікке, тµзімділікке, қоғам
алдында жауапкершілікке баулу.
Біріктірушілік қызметі — қазіргі µмір сүріп отырған саяси жүйені
қолдау арқылы әлеуметтік топтар, таптарды біріктіру, бұқараны мемлекет пен
ќоғам ж±мыстарын басқаруға ж±мылдыру.
Қорѓау қызметі — ќоғамның қарыштап алға дамуына еәйкес келетін саяси
қ±ндылықтарды, қазыналарды сақтау.
Сабақтастық қызметі — саяси тәжірибені бір ұрпаќтан екінші ұрпаққа
жалғастырып, саяси процестің тоқтаусыз ұласып дамуын қамтамасыз ететін
тарихи сабақтастық.

Саяси мәдениеттің жіктелуі
Қоғамдық жағдайға және ондағы қалыптасқан саяси үлгілер мен ережелерге
байланысты әр елдің саяси мәдениеті өзгешеленеді, ерекшеленеді. Батыс
саясаттануында оны жіктеудің кең тараған түрі Г. Алмонд пен С. Вербаның
"Азаматтық мәдениет" (1963) деген кітабында келтірілген. Онда Англия, АҚШ,
ГФР, Италия, Мексиканың саяси жүйелерінің негізгі құрамдас беліктері мен
жүмыс істеу түрлері сараланып, салыстырылады. Соның нәтижесінде олар саяси
мәдениеттің патриархтық, азаматтық, қоғамшыл деп үш тұрпатын атап
кµрсетеді. Патриархтық мәдениет азаматтардың саяси өмірге ықыласынтасының
жоќтығымен сипатталады. Азаматтық т±рпатында адамдар саяси институттардың
шешімдерін мойындап, толык орындайды, бірақ олардың жұмысына бел шешіп
араласпайды. Саяси мәдениеттің қоѓамшыл т±рпатында азаматтар саясатқа зер
койып, оның жұмысына белсене қатысады. Ал өмірде көрсетілген тұрпаттар
"таза" күйінде емес, бір-бірімен аралас түрінде кездеседі. Зерттеушілердің
айтуынша, солардың ішінде кең тарағаны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.