Паскаль тілінде мәтіннен ақпараттарды өңдеу

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
Көкшетау Арна колледжі

Реферат

Тақырып:Фунциялар және олардың бағдарламадағы атқаратын қызметі.

Орындаған: ИС-21-О тобының студенті
Махметов Е.Қ.
Тексерген: Уалиева А.М.

Көкшетау-2007 ж

Жоспар.
Кіріспе

I бөлім. Turbо Pascal бағдарламау тілі
1.1.Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері.
1.2. Символдық мәліметтерді еңгізу.
1.3. Паскаль тілінде мәтіннен ақпараттарды өңдеу.

II бөлім. ТР Функциялар және олардың бағдарламадағы атқаратын қызметі.

2.1. Функция туралы түсінік.
2.2. Фунцияларды қолдану.
2.3. Функцияның бағдарламадағы қызметі.

Қорытынды
Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Қосымшалар

Кіріспе.
Паскаль тілі қарапайым программалармен қатар, күрделі өндірістік
мәселелерді шеше алатын құрылымды тіл болып табылады. Ол Бейсик тіліне
қарағанда аздап күрделі болғанымен, компюьтер үшін ыңғайлы, программа құру
реттілігін алгоритмдік тәртіппен қарыстыратын, оқушыларды іс-әрекет
тәртібіне тәрбиелейтін тіл болып табылады.
Компьютер көмегімен график тұрғызу, оларды экранға, қағазға басып
шығару, Паскаль тілінде жазылған программаны машина тіліне аударып,
объектік модуль жасау тәсілдері де толық көрсетіледі.
Паскальдің тағы бір ерекшелігі, ол құрылымдық программалау принциптерін
ескере отыпып әзірлеген. Құрылымдық программалар кезінде реттеу және жөндеу
өте жеңіл, қателіктер жиілігі өте төмен. Паскальда деректердің құрылымдық
типтері молынан кездеседі, оларға қарапайым массивтер, файлдер,
көпшіліктер, жазулар, айнымалылар, сілтемелі айнымалылар жатады.
Паскаль – программалардың ерекше сенімділігін атап өту қажет, ол
мәселен, айнымалыларды және оларға сәйкес типтерді міндетті түрде сипаттау
сияқты, шеттен шыққан артықшылықпен жүзеге асырылады.
Паскальдың келесі бір айырмашылығы – модульдік программалау, ол
дегеніміз- алдын ала бірегей, толық көмекші модульдер оқулықханасын
даярлау, оларды кейіннен, кезекті программаға қажетті модульді қосу арқылы
іске асады.

I бөлім. Turbо Pascal бағдарламау тілі
1.1.Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері.
Паскаль тілін 1968-1971 жылдары швейцариялық ғылым Никлаус Вирт
оқып-үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Бұл тілдің
стандарты кейінірек бекітілді, ол сол кездерде кең таралған АЛГОЛ,ФОРТРАН,
БЕЙСИК тілдерінде қарағанда жетілдірілген, жұмыс істеуге ыңғайлы тіл болды.
Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние
жүзінде тез таралады. Қазіргі кезде барлық дербес компьютерлер осы тілде
жұмыс істей алады. Паскаль тілінде жазыған программаның дұрыстығын
компьютерде тексеру және жіберілген қатені түзету оңай.
Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен
трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға
түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде
программаның екі нұсқасы болады, оның біріншісі – алгоритмдік тілдегі
алғашқы түпнұсқасы, ал екіншісі – объектік кодта жазылған программа. Есеп
нәтижесін машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны
түзету қажет болғанда, оның алгоритмдік тілде жазылған алғашқы нұсқасы
өнделеді.
Қазіргі кезде Паскаль тілі кез клген күрделі есептерді шығара алатын,
кең таралған стандартты оқу тіліне айналды. Сондықтан жалпы білім беретін
мектептерде программалауды оқытуда осы Паскаль тілі таңдалып алынған.
Паскаль тілінде программа жеке-жеке жолдардан тұрады. Оларды теру,
түзету арнайы мәтіндік редакторлар арқылы атқарылады. Программа алдындағы
азат жол немесе бос орын саны өз қалауымызша алынады.
Паскаль тіліндегі программа үш бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау
бөлімі және операторлар бөлімі.
Кез келген программаның алғашқы жолы PROGRAM сөзінен басталатын оның
тақырыбынан тұрады. Одан кейін программаның ішкі объектілерінің сипатталу
бөлімі жазылады. Бұл бөлім программадағы айнымалылар, тұрақтылар тәрізді
объектілердің жалпы қасиеттерін алдын ала анықтап алуға көмектеседі.
Паскаль тілінің басқару операторларына шартсыз және шартты көшу
операторлары, цикл ұйымдастыу операторлары жатады.
Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері. Жоғарыда біз символдық
типтер жөнінде алғашқы түсінік берген болатынбыз. Ал бұл символдық
мәліметтерді еңгізу және шығару ерекшелігі жөнінде сөз болады.
Осы кезге дейін қарастырылған программаларда біз тек сан мәндерімен
ғана жұмыс істедік. Ал қазргі компьютерлердегі программалардың кез клген
символдық айнымалыларды өндеуге толық мүмкіндігі бар. Сондықтан бұл тарауда
символдық ақпаратты перентақтадан енгізу және дисплей экранына шығаруға
қарастырамыз.
Пернетпқта мен дисплей мәліметтерді енгізу мен шығарудың стандартты
құрылғылары болып табылады, оларды пайдалану үшін INPUT және OUTPUT
түйінді сөздерді қолданылады. Сандық ақпарат енгізу және шығару кезінде
READ және WRITE операторларының көмегімен стандартты процедураларды
(INPUT,OUTPUT) пайдаланған тәрізді жұмыс істей береміз.
Символдық мәліметтерді өңдеу символдық (литерлік) типті анықтайтын CHAR
(ағылшынның CHARACTER- символ деген сөзінен қысқартылып алынған) түйінді
сөзі арқылы жүзеге асырылады. CHAR типіндегі айнымалының мәні компьютерде
пйдалынатын кез келген жеке символ болып, ол мәлімет өрнектеудің қодтық
кестесінің белгілі бір мәніне сәйкес келуі тиіс. Әрбір символ 0 мен 255
арасындағы кез келген бір бүтін санмен бейнеленеді, оның негізгі болып
ASCII кодтары саналады. Оның 0 – 127 кодтарына сәкес символдары әмбебап
таңбалар болып табылады, оларға латын әріптері, тыныс белгілері, цифрлар,
арифметикалық операция таңбалары және басқару символдары кіреді. Ал 128-255
кодтарына сәкес символдар арнайы символдар мен ұлттық алфавит әріптері үшін
қолданылады. Орыс, қазақ алфавитінің әріптері осы соңғы топтп орналысқан.
Символдық немесе литерлік айнымалыға компьютер жадынан бір байт орын
беріледі.
Егер программада мынадай сипаттау мысалы болатын болса:
VAR A, B: CHAR;
BELGI, SYMBOL: CHAR;
онда меншіктеу операторларындағы айнымалылар мен тұрақтылар мәні апострофқа
алынған бір символ болуы тиіс. Мысалы, A:=’k’, B:=’5’, A:=’;’ тәрізді болуы
мүмкін. Символық мән дисплей экранына немесе принтер арқылы қағазға
шыққанда, белгілері алынып тасталады да тек символдың өзі көрінеді.
Символдық мәліметтер үшін логикалық нәтиже беретін =,,,=,,= қатынас
таңбалары бар өрнектер пайдалынады, өйткені барлық символық өз кодтарын
сәйкес реттеліп орналасқан. ASCII кестесінде қай символ бұрвн орналасса,
оның коды келесі символға қарағанда кіші болып есептеледі. Әріп кодтары
алфавитке сәйкес біртіндеп өсуі бойынша тізбектеле орналасады. Мысал
ретінде қарастырайық.

Символ Коды Символ Коды Символ Коды Символ Коды
А 65 a 97 а 160 0 48

B 66 b 98 б 161 1 49

C 67 c 99 в 162 2 50

... ... ... ... ... ... ... ...

Y 89 y 121 ю 238 8 56

Z 90 z 122 я 239 9 57

Символ кодына сәкес ‘c’, ’c’; ‘z’ ‘y’ ‘2’’1’, ‘x’ ‘z’, сияқты
теңсіздіктерді жазуға болады.

Е с к е р т у. Қазақ әріптері ASCII кестесінің бос орындарына
орналасқандықтан, олар үшін бұл заңдылық сақталмайды.
Әріптерді кодтардың орналасу ретімен алфавит бойынша мына программа
арқылы экранға шығаруға болады:
PROGRAM KODTAR;
VAR c: CHAR;
BEGIN
FOR c:=’a’ TO ‘z’ DO
WRITE (c)
END.
Мұның нәтижесінде дисплей экранында a b c d ...z символдары көрінеді. Ал
алфавитті кері тәртіпте бейнелеу қажет болса, онда FOR операторының алғашқы
жолын басқаша мынадай түрде for c:=;z; downto ‘a’ do жазу керек.
Символдық типтегі мәлімет үшін төмендегідей стандартты функциялар
анықталған:
chr(x) – byte типіндегі х өрнегін символға түрлендіреді;
ord(ch) – c символын оның byte типтегі сәйкес кодына түрлендіреді;
pred(ch) – ch –тың алдыңғы кодына сәйкес символды береді;
succ(ch) - ch - тан кейінгі кодына сәйкес символды береді;
upcase(ch) - кіші латын әріптерін бас әріптерге айналдырады, басқа
символдарға әсер етпейді.

1.2. Символдық мәліметтерді еңгізу
Символдық деректерді пернетақтадан енгізу READ (READLN) операторы
арқылы жүргізіледі, оларды енгізудің төменгідей ерекшеліктері бар.
1. Бар орын таңбасы – ‘__’ Паскаль тілінде символ орнына
жүретіндіктен, символдық айнымалылардың мәндері символдар бос
орынсыз жазылады.
2. Бір айнымалыға бір ғана символ меншіктеледі. Мысал ретінде
төмендегі программа үзіндісін қарастырайық:
... ... ... ... ... ... .
VAR A, B, C: CHAR;
... ... ... ... ...
READ (A, B, C);
... ... ... ... ...
Бұл мысалдағы READ операторы орындаларда пернетақтадан мынадай
мәндер SNR егінзсек, онда айнымалылар өз орындарына сәкес:
A=’S’, B=’N’.C=’R’ мәндерін қабылдайды. Егер мәндерді S_N_R
түрінде берсек, онда айнымалылар орындарына сәйкес A=’S’,
B=’__’, C=’N’ мәндерін қабылдайды да, соңғы екі таңба ешқайда
енгізілмейді.
3. Символдық айнымалыларды енгізудың тағы бір ерекшелігі – тек
Enter пернесі басылса да, оны READ операторы бос орын символы
ретінде қабылдайды. Мысалы, айнымалыларға: A=3, B=4, C=’W’,
D=’F’ мәндерін меншіктеп, оны экранға шығару қажет болса, онда
оған мынадай програма жазу керек.

PROGRAM SIM;
VAR A, B: INTEGER;
C, D: CHAR;
BEGIN
WRITELN (‘A, B, C, D)
END.
Бұл программа орындалу кезінде пернеиақтадан мынадай мәндер енгізілген
болса:
3 4
WF
онда A=3, B=4, C=’__’, D=’W’ болады, себебі 4 санына соң босылған Enter
пернесі бос символ ретінде меншіктеледі де, соңғы F символы ешқайда
енгізілмейді. Программадағы айнымалылар мәнді дұрыс қабылдауы үшін екі
оператордың арасына параметрсіз және бір енгізу операторын мына түрде жазу
қажет:
READ (A, B);
READLN;
READ (C, D);
Осылай жазылған үш оператор A=3, B=4, C=’W’, D=’F’ мәндерін дұрыс
меншіктеуді қамтамасыз етеді. Символдары енгізу операторларының алдына
міндетті түрде READLN операторын қою қажет. Егер жоғарыдағы программа
үзіндісіне символдары енгізу операторын (READ (C, D);) 1- орынға шығарсақ
та, оның алдына READLN оператоын қою қажет, яғни айтылған ерекшелікке
байланысты жоғарыдағы жолдарды былай да жазуға болады:
READLN;
READ (C, D);
READ (A, B);
Программада сандық және символдық мән қабылдайтын айнымалылар үшін екі
рет енгізу операторын жазудың да қажеті жоқ. Жоғарыдағы екі оператор орнына
READ (A, B, C, D); операторын орындауда айнымалыларға мәнді былай берсек:
45. 31
K N
онда дисплей экранында 4531К көрінеді, демек А=45, B=31, C=’__’, D=’K’
болғаны, ал егер мәндер былай берілсе:
45 31 K N
Онда дисплейден 4531KN көрінеді, яғни осылай енгізу дұрыс нәтиже береді.
Readln операторы көмегімен пернетақтадан бір символ енгізіп, оны
экранның келесі қатарына қайта шығаруды орындайтын testread программасының
мәтіні төменде келтірілген.
Program testread
Var ch: char;
begin
writeln(Символ енгізіндер);
writeln(ch символы енгізілді);
write(Enter перенесін басындар); readln
end.
Егер осы программаның Символ енгізіндер деген хабарламасынан кейін
бір символ басып, оны босатпасақ, онда сол басылған символ бейнесі экранға
127 рет шығады да, одан кейін тек тарсылдаған дыбыс қана естіледі. Бұл 127
символ сақтай алатын перентақта буферінің енгізілген таңбалармен толып
қалғанын көрсетеді.
Негізінде перне басылғанда бірден екі код қалыптасады, оның алғашқысы –
символ коды, ал екіншісі – кеңейтілу немесе сканерлеу коды. Алфавиттік-
цифрлық перне басылғанда, олардың символ коды пайдалынылады. Ал кеңейтілу
коды басқару пернелері (Ctrl, Shift, Caps Lock, F1, F2 т.б.) үшін өте
маңызды. Бұлардың символ коды нөлге тең боылп саналады да, программаларда
олрадың тек сканерлеу коды пайдаланылады. Сканерлеу кодын пйдалану Турбо
Паскаль программасының CRT модулінің ReadKey функциясы арқылы жүзеге
асырылады. Символ енгізу кезінде бұл функция курсорды келесі орынға
жылжытпай, ол орынға кез келген символ бейнесін шығара алады. Келесі
testread2 программасы ReadKey функциясын пайдаланып, кіші латын әріптерін
бас әріптерге түрлендіреді.
Program testread2
uses CRT;
var ch: char;
begin
writeln(Латын алфавитінің кіші әріптерін енгізіндер (z –
программадан шығу): ’);
repeat
ch := ReadKey;
write(UpCase(ch));
until ch = ‘z’;
end.
Төменгідегі кестеде басқару пернелерінің немесе олардың
комбинацияларының сканерлеу коды берілген.
1 - кесте
комбинацияларды сканерлеу коды

Басылған Сканерлеу коды Басылған пернелік Сканерлеу коды
пернелік
Ctrl+@Ctrl+3 3 PgDn 81
Shist+Tap 15 Ins 82
Alt+1..Alt+= 120..131 Del 83
Alt+Q..Alt+P 16..25 F1..F10 59..68
Alt+A...Alt+L 30..38 Shift+F1..Shift+F1084..93
Alt+Z..Alt+M 44..50 Ctrl+F1..Ctrl+F10 94..103
Alt+Enter 28 Alt+F1..Alt+F10 104..113
Home 71 Ctrl+PrintScreen 114
Ctrl+Home 119 PgUp 73
Ctrl+PgUp 132 75 Ctrl+ 115
77 Ctrl+ 116
End

79 Ctrl+End 117
80 Ctrl+PgUp 118

Төмендегі scan_codes программасы басылған пернелердің сканерлеу кодын
анықтауға арналған. Ол программамен жұмыс істеу барысына Ctrl+PrSc
(принтерге экрандағы мәліметті шығару) немесе Ctrl+Alt+Del (ДОС-ты қайта
жүктеу) пернелер комбинациясын басу керек емес, ал Ctrl+Break пернелерін
басу программа жұмысын тоқтатады.
Program scan_codes
uses CRT;
var ch: char;
begin
writeln(‘Программа символ коды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.