Шаруашылық серіктестіктің түрлері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚР шаруашылық сериктестіктегі қатынастардың ерекшеліктері

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1Cеріктестік туралы жалпы сипаттамасы және оның ұғымы,
түрлері ... ... ... ... ..4
1.1. Шаруашылық серіктестік ережелері, құрылтай құжаттары, құқықтары
мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Шаруашылық серіктестіктің
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2 ҚР-да шаруашылық серіктестіктегі қарым-
қатынастар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .17
2.1 ҚР-да шаруашылық серіктестіктердегі қарым-қатынастар
ерекшеліктері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 ҚР шаруашылық серіктестіктердегі қарым-қатынасты дамыту және қолдау
мәселелері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...21
3 Бірлескен қызмет туралы шарт (жай серіктестік
) ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 26
3.1 Бірлескен қызмет туралы шарттың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .30

Кіріспе

Заң Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес
жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктердің
құқықтық ережелерін, оларға қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін,
серіктестіктердің құрылу тәртібін, қызметін, қайта ұйымдастырылуЗаң
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес жауапкершілігі
шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктердің құқықтық
ережелерін, оларға қатысушы мен таратылуын белгілейді. Шетелдің қатысуымен
құрылатын жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар
серіктестіктердің ерекшеліктері шетелдік инвестициялар туралы заң
актілерімен белгіленуі мүмкін. Банк операцияларының жекелеген түрлерiн
жүзеге асыратын жауапкершiлiгi шектеулi және қосымша жауапкершiлiгi бар
серiктестiктердiң ерекшелiктерi банк заңдарымен белгіленуi мүмкiн. Қосымша
жауапкершілігі бар серіктестікке осы Заңның ережелері қолданылады, өйткені
осы Заңның 3-бабында өзгеше жағдай көзделмеген.
Серіктестіктің құрылтайшылары (қатысушылары) осындай баға берілген
кезден бастап бес жыл бойы серіктестіктің несие берушілері алдында салым
бағасы арттырылған сома шегінде бірлесіп жауап береді.
Серіктестікке салым ретінде мүлікті пайдалану құқығы берілетін
жағдайларда бұл салымның мөлшері құрылтай құжаттарында көрсетілген барлық
мерзімге есептелген осы мүлікті пайдалану төлемімен анықталады.
Салымдарды мүліктік емес жеке құқық және өзге де материалдық емес
игілік түрінде, сондай-ақ қатысушылардың серіктестікке қойған талаптарын
есептеу жолымен енгізуге жол берілмейді.

1 Серіктестік туралы жалпы сипаттамасы және оның ұғымы, түрлері

1. Серіктестік туралы жалпы сипаттама, құрылтай құжаттары, құқықтары мен
міндеттері

Серіктестік - коммерциялық ұйымдар қызметінің негізгі ұйымдық-құқықтық
нысаны. Қатысушылардың салымдары есебінен құрылған және қызмет нәтижесінде
алынған мүлік Серіктестіктің меншігі болып табылады.
Мынадай түрлерге бөлінеді:
жауапкершілігі шектеулі cеріктестік — өздерінің ақшалай немесе заттай
нысандағы салымдарын біріктіру жолымен немесе жеке тұлғалардың келісімі
бойынша құрылатын және несиегерлер алдында тек өзінің мүлкімен ғана жауап
беретін, несиегерлердің талаптары cеріктестік мүшелерінің мүлкіне
қолданылмайтын заңды шаруашылық ұйым түрі;
қосымша жауапкершілікті cеріктестік - шаруашылық қызметті жүзеге асыру
мақсатында заңды тұлғалармен немесе азаматтармен (жеке тұлғалармен)
жасалған келісім бойынша олардың мүлкін біріктіру жолымен құрылған ұйым;
жауапкершілігі шектеусіз cеріктестік. - міндеттемелері бойынша
қатысушылары салған капиталымен ғана емес, өзінің бүкіл мүлкімен ынтымақты
түрде толық жауап беретін коммерц. ұйым;
толық cеріктестік. - қатысушылары өзара жасасқан шарт негізінде
серіктестіктің атынан кәсіпкерлік қызметпен айналысатын және оның
міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі мүлікпен жауап беретін заңды тұлғаның
ұйымдық-құқықтық нысаны; сенімгерлік (коммандиттік)
cеріктестік. - міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен қосымша
жауап беретін бір немесе одан да көп қатысушылармен қатар, салымшылардың
мүлкіне өздері салған салымдардың жиынтығымен шектелетін бір немесе одан
көп қатысушыларды да енгізетін және серіктестіктің кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асыруына қатыспайтын cеріктестік.;
сауда cеріктестікгі - өнеркәсіп, а. ш. көлік салаларында, т.б саудамен
және басқа кез келген шаруашылық қызметпен айналысатын заңды тұлға;
шаруашылық cеріктестікгі – жарғы капиталы құрылтайшылардың
(қатысушылардың) үлесіне (салымына) бөлінген коммерц ұйым;
акционерлік қоғам - жарғы капиталы құрылтайшылардың (акционерлердің)
акцияларынан құралатын акционерлік ұйым.
Серіктестік деп кәсіпкерлік қызметке қатысушылар мен олардың
әріптестерінің бірігуін айтады. Серіктестік шаруашылықтарға әріптестердің
қатысуы жазбаша келісімдер мен шарттар түрінде бекітіледі. Серіктестіктерді
олардың құрылтайшылары құрайды.
Серіктестік шаруашылықтардың мүшелері:
- басқару істеріне қатысуға;
- серіктестік кызметі жөнінде мағлұматтар алуға;
- оның құжаттарымен танысуына;
- несие берушілермен есеп айырысқаннан кейін қалған пайданы бөлісуге;
- тиісті мүлік құнының ақшалай баламасын алуға құқығы бар.
Серіктестік шаруашылық, иелігіндегі мүліктердің құрамына жататындар:
- негізгі өндірістік құрал-жабдықтар (ғимарат, құрылыс, құрал-
жабдықтар);
- айналым құралдары (шикізат, материал, дайын өнім, аяқталмаған
өндіріс, басқа да тауарлы-материалдық құндылықтар);
- ақша қаражаты;
- басқа да құндылықтар кіреді.
Серіктестіктің мүшелері:
- құрылтайшылар атынан талап етілген құжаттарды дайындап беруге; .
-алдын-ала белгіленген жарналар мен салымдарды толық және уақытында
төлеулеріне;
- коммерциялық құпияларды сақтауға;
-құпия ақпараттарды жария етпеуге міндетті.
Бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай
құжаттарымен белгіленген мөлшерде үлестерге бөлінген серіктестік
жауапкершілігі шектеулі серіктестік деп танылады; жауапкершілігі шектеулі
серіктестікке қатысушылар оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және
серіктестіктің қызметіне байланысты зияндарға өздерінің қосқан салымдарының
құны шегінде тәуекел етеді. Бұл ережеден ерекше жағдайлар Қазақстан
Республикасының Азаматтық кодексінде және осы Заңда көзделуі мүмкін. Егер
серіктестіктің құрылтай құжаттарында оның белгілі бір мерзімге немесе нақты
бір мақсатқа қол жеткізу үшін құрылатыны көзделмесе, жауапкершілігі
шектеулі серіктестік белгіленбеген мерзімге құрылған болып есептеледі.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік заңды тұлға болып табылады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік өзінің міндеттемелері бойынша
өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді. Серіктестік өз қатысушыларының
міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Серіктестіктің жарғылық капиталға
салымдарын толық енгізбеген қатысушылары оның міндеттемелері бойынша әрбір
қатысушының салым енгізбеген бөлігінің құны шегінде ортақ жауапты болады.
Қатысушылары серіктестік міндеттемелері бойынша жарғылық капиталға
қосқан өздерінің салымдарымен, ал бұл сомалар жеткіліксіз болған жағдайда
өздері енгізген салымдардың еселенген мөлшерінде өздеріне тиесілі қосымша
мүлікпен жауап беретін серіктестік қосымша жауапкершілігі бар серіктестік
деп танылады. Қатысушылар жауапкершілігінің шекті мөлшері жарғыда
көзделеді. Қатысушылардың бірі банкрот болған жағдайда қосымша
жауапкершілігі бар серіктестік міндеттемелері бойынша оның жауапкершілігі,
егер құрылтай құжаттарында жауапкершілікті бөлудің өзгеше тәртібі
көзделмесе, қалған қатысушылар арасында олардың салымдарына бара-бар
бөлінеді.
Шаруашылық серіктестік туралы жалпы ережелер. Жарғылық капиталы
құрылтайшылардың (қатысушылардың) үлесіне (салымдарына) бөлінген
коммерциялық ұйым шаруашылық серіктестік деп танылады (АК-ның 58-бабының 1-
тармағы). Қазақстан Республикасының заңдары 1998 ж. 10 шілдеге дейін
шаруашылық серіктестіктердің мынадай 5 түрін көрсетті: толық серіктестік,
сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік, қосымша
жауапкершілігі бар серіктестік және акционерлік қоғам. Олардың ішінен
біздің республикамызда жән елемде барынша кең таралғандары — жауапкершілігі
шектеулі серіктестік пен акционерлік қоғамдар.
Шаруашылық серіктестіктің мүлкі оның дербес балансында көрсетіледі.
Баланста көрсетілген заттар шаруашылық серіктестікке меншік құқығында
тиесілі болады. Олардың құқықтық режимі АК-ның 2-бөлігіңде баянды етілген.
Баланста көрсетілген қалған активтер мүліктік құқықтар болғандықтан,
серіктестікке меншік құқығында тиесілі болмаса да, шаруашылық серіктестік
мүлкінің құрамына кіреді. Меншік иелері мен олардың мүлкін айқын жіктеу
заңгерлердің маңызды міндеті болып саналады. Даулы жағдайларда мүліктің
меншік иесін анықтау қажет болады. Әрбір меншік иесі өз мүлкінің кездейсоқ
жойылып кету қаупін сезеді және тек өз борыштары бойынша және тек өз
мүлкімен жауап береді. Іс жүзінде, өкінішке қарай, бұл қағида кейде бұзылып
жатады. Мысалы, мемлекет кейде өзі қатысатын коммерциялық ұйымдарды әлде
бір іс-әрекеттер жасауға міндеттейтін шешімдер қабылдайды.
Жалпы ереже бойынша жеке тұлға, занды тұлға және мемлекет шаруашыпық
серіктесгіктің қатысушысы бола алады. Мүнда заң бойынша кейбір шектеулер
қойылған. Азаматгар ғана толық серіктестіктердің катысушылары және сенім
серіктестігінің толық серіктері бола алады (АК-ның 58-бабьшың 3-тармағы).
Бүл шаруашылық серіктестіктерінің осы түрлерінің ерекшелігі болып табылатын
олардың толық жауапкершілігі қажеттігіне байланысты. Шаруашылық серіктестік
заң құжаттарьшда көзделген жағдайлардан басқа реттерде, өзге шаруашылық
серіктестіктердің құрылтайшысы бола алады. Мысалы, ЖШС туралы заңның 10-
бабының 1-тармағы "жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің бір ғана қатысушы
ретінде бір адамнан тұратын басқа шаруашылық серіктестігі бола алмайды" деп
белгіледі.
Шаруашылық серіктестіктің құрылтай кұжаттары — құрылтай шарты жөне
жарғы. Егер серіктестікгі бір адам құратын болса, онда құрылтай шарты
жасалмайды да, мұндай серіктестік жарғының және заңды тұлғаны құру
жөніңдегі жазбаша түрде рәсімделген шешімнің негізінде ерекет етеді (АК-ның
41-бабының 1-тармағының 1-бөлігі). Акционерлерінің саны жүз және одан да
асатын акционерлік қоғамды шаруашылық серікгестікке айналдыратьш жағдайда
да құрылтай шарты жасалмайды. Акционерлік қоғамнан өсіп шыққан
серіктестіктің жарғылық капиталындағы үлесіне құқығын делелдейтін құжат
шаруашылық серіктестік қатысушыларының тізілімінен алынған көшірме болып
табылады (АК-ның 58-бабының 9-тармағы).
Шаруашылық серіктестіктің құрылтай құжаттарын нотариат куәлан-дыруға
тиіс (АК-ның 58-бабының 4 және 5-тармақтары). Занды тұлғаларға арналған, АК-
ның 41-бабының 4,4—1 және 5-тармақтарыңца аталған жалпы мәліметтерден
басқа, шаруашылық серіктестіктің құрылтай құжаттарында әрбір қатысушы
үлесінің мөлшері туралы; олардың серіктестіктің жарғылық капиталына салатын
салымдарының мөлшері, құрамы, мерзімі жөне тәртібі туралы; серіктестіктің
жарғылық капиталына салымдар салу жөніндегі міндеттемелерін бұзғаны үшін
қатысушылардың жауапкершілігі туралы, соңцай-ақ заң құжаттарында көзделген
өзге де мәліметтер болуы тиіс (АК-ның 58-бабының 6-тармағы). Заңды тұлғаның
құрылтай шарты мен жарғысы арасында қайшылықтар туатын жағдайда:
— егер олар құрылтайшьшардың ішкі қатынастарына қатысты болса, құрылтай
шартының;
— егер олардың қолданылуы заңды тұлғаның үшінші тұлғалармен қатынастарында
маңызы болса, жарғының ережелері қолданылуы тиіс (АК-ның 41-бабының 6-
тармағы).
Салым ретінде мүлікгік құқық, мысалы, мүлікгі пайдалану қүқығы берілуі
мүмкін. Мұндай салымның көлемі құрылтай құжаттарында көрсетілген бүкіл
мерзім үшін есептелген осындай мүлікті пайдаланғаны үшін төленетін ақымен
анықталады. Салымдарды мүліктік емес өзіндік құқық және өзге де материалдық
емес игілік түрінде, сондай-ақ қатысушылардың серіктестікке қойған
талаптарын есептеу жолымен енгізуге жол берілмейді (АК-ның 59-бабы). Соңғы
ереже айтарлықтай пікірталас туғызады және мамандар арасында оның
жақтастары да, қарсыластары да жеткілікгі. Жарғылық капиталға салым салудың
тәртібі мен мерзімі, соңдай-ақ жарғылық капиталды қүру жөніңдегі
міңцетгемелерді орындамағаны үшін жауапкершілік заң құжаттарында және
(немесе) құрылтай құжаттарында белгіленеді (АК-ның 59-бабының 3-тармаіы).
Егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, жарғылық капиталдағы
барлық қатысушылардың үлестері жөне тиісінше олардьщ шаруашылық
серіктестігі мүлкінің құнындағы үлестері (мүліктегі үлес) жарғылық
капиталдағы салымдарына барабар болады.
Жарғылық капиталды өзгерту — іскерлік тәжірибеде жиі кездесетін
әдеттегі іс және ол өрбір серіктестікте дерлік байқалады. Жарғьшық
капитадды арттыру коммерциялық ұйымның қызметіндегі игі сет больш табылады,
несие берушілердің мүдделеріне нұқсан келтірмейді. Сондықтан оның құқықтық
реттелуі айтарлықтай шартты реттеуші сипатта болады. Ал жарғылық капиталды
азайту қажетсіз шара болып саналады,ол ең алдымен серіктестіктің несие
берушілерінің мүдделеріне жағымсыз есер етеді. Сондықтан шаруашылық
серікестшнің жарғылық капиталын азайтуға оның барлық несие берушілеріне
хабарлағаннанкейін жол беріледі. Олар бұл жағдайда серіктестіктің
мерзімінен бұрьш тоқтатылуын немесе тиісті міндеттемелерін орыңдауын және
оның зиянды өтеуін талап етуге құқылы (АК-ның 59-бабының 4-тармағы).
Шаруашылық серіктестіктері қатысушьшарьшың жалпы жиналысы (өкілдер
жиналысы) серіктестіктің жоғары органы болып табылады. Бір тұлға құрған
шаруашылық серіктестіктерде жалпы жиналыстың өкілетгігі оның бірден-бір
қатысушысьша тиесілі болады (АК-ның 60-бабының 1-тармағы).
Шаруашылық серіктестікте оның қызметіне күнделікті басшылық жасайтын
және оның қатысушыларьшың жалпы жиналысына (өкідцер жиналысына) есеп беріп
отыратын атқарушы орган (алқалық және (немесе, жеке-дара) құрылады. Заң
актілерінде немесе шаруашылық серіктестігі қатысушыларының жалпы
жиналысының (өкілдер жиналысының) шешімінде көзделген жағдайларда басқа да
алқалық атқарушы органдар құрылуы мүмкін (АК-ның 60-бабының 2-тармағы).
Шаруашылық серіктестік органдарының құзіреті, оларды сайлау
(тағайындау) тәртібі, сондай-ақ олардың шешімдер қабылдау тәртібі АК-ға,
заң құжаттарына және құрылтай құжатгарына сәйкес белгіленеді (АК-ның 60-
бабының 3-тармағы).
Шаруашылық серіктестіктердің акциялар шығару құқығы жоқ. Алайда, заң
актілері мен құрылтай құжаттары бойынша мұндай жағдайлар кәсіпкерлік
қызметтің кейбір түрлерін жүзеге асыратын жауапкершілігі шектеулі және
қосымша жауапкершілігі бар серіктесіікгер үшін көзделуі мүмкін (ЖШС туралы
заңның 60-бабы). Шаруашылық серіктестіктің қызметін мемлекеттік органдар
тексере алады. Олардың бұл саладағы қүзіретін заң актілері белгілейді.
Шаруашылық серіктестігі қаржы есеп-қисабының дұрыстығына көз жеткізу үшін
серіктестіктің немесе оның қатысушыларының мүдделерімен байланысы жоқ
кәсіби аудиторды шақыра алады (мүны сыртқы аудит деп атайды). Шаруашылық
серіктестігін аудиторлық тексеру серіктестіктің бір немесе бірнеше
қатысушының талап етуі бойынша соның (солардың) есебінен кез келген уақытта
жүргізілуге тиіс. Шаруашылық серіктестігінің қызметіне аудиторлық тексеру
жүргізу тәртібі зандармен және серіктестіктің құрылтай құжатгарымен
белгіленеді (АК-ның 60-бабының 4-тармағы).
Шаруашылық серіктестікке қатысушылардың құқықтары мен міндеттері.
Шаруашылық серіктестікке қатысушылардың:
- құрылтай құжаттарында белгіленген тәртіппен шаруашылық
серіктестіктің істерін басқаруға қатысуға;
- шаруашылық серіктестікгің қызметі туралы ақпарат алуға және құрылтай
құжаттарында белгіленген тәргіппен оның құжатгамаларымен танысуға;
- таза табысты бөлісуге қатысуға құқығы бар. Құрылтай құжаттарының бір
немесе бірнеше қатысушыны пайданы бөлісуге қатысудан шеттетуді көздейтін
ержелері жарамсыз болып табылады;
- шаруашылық серіктестік таратылғаи жағдайда несие берушілермен есеп
айырысқаннан кейін қалған серіктесгік мүлкіңдегі өздерінің үлесіне сәйкес
мүліктің бір бөлігін немесе оның құнын алуға құқығы бар:
Шаруашылық серіктестікке қатысушылардың заң құжаттарында және құрылтай
құжаттарында көзделген басқа да құқықтары болуы мүмкін (АК-ның 61-бабының 1-
тармағы).
Шаруашылық серіктестікке қатысушылар:
1) құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
2) салымдарды құрылтай құжатгарында көзделген тәртіп, мөлшер, әдістер
жөне мерзімдер бойынша салып отыруға;
3) шаруашылық серіктестік коммерциялық құпия деп жариялаған
мәліметгерді жария етпеуге міндетгі.
Шаруашылық серіктестіктің құрылтайшылары құрылтай құжаттарында
көзделген басқа да міңдеттерді атқаруы мүмкін (АК-ның 61-бабының 2-
тармағы).
Серіктестіктерді қайта құру және тарату. Шаруашылық серіктестік оның
қагысушыларының шешімімен ерікті түрде қайта құрылуы немесе таратылуы
мүмкін. Оларды қайта құру мен таратудың өзге негіздерін АК, Шаруашьшық
серіктестік туралы жарлық, ЖШС туралы заң және басқа заң құжаттары
анықтайды. Мысалы, несие берушілерге жарғылық капиталды азайту туралы
хабарламау шаруашылық серіктестіктер үшін осындай негіз болып табылады (АК-
ның 59-бабының 4-тармағы).

1.2 Шаруашылық серіктестіктің түрлері

Толық серіктестік.
Толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда қатысушылары
серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлкімен ортақ
жауапкершілікте болатын серіктестік толық серіктестік деп танылады (АК-ның
63-бабының 1-тармағы). Қатысушылары жауапкершілігінің ерекшелігіне
байланысты ҚР-дың кәсіпкерлік практикасьшда толық серіктестіктер кең
қолданыс таппаған. Сонымен бірге, көптеген батыс елдерінде сауда серіктесін
немесе клиентті таңдауда толық серіктестікке басымдық беріледі. Несие
берушілерге жоғары кепілдікті сақтау мақсатыңда азамат бір ғана толық
серіктестіктің қатысушысы бола алады (АК-ның 63-бабының 2-тармағы).
Толық серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерін оның құрылтайшылары
белгілейді, бірақ ол қатысушылардың жарғылық капиталға салымдарын салатын
кезде Қазақстан Республикасында заң жүзінде белгіленген айлық есептік
көрсеткіштің 25 мөлшерінен кем болмауы тиіс (Шаруашылық серіктестік туралы
жарлықтың 13-бабының 1-тармағы). Толық серіктестіктің ең жоғары органы —
қатысушылардың жалпы жиналысы болып табылады. Толық серіктестіктің, ішкі
мәселелері жөніндегі шешім барлық қатысушылардың жалпы келісімі бойынша
қабылданады. Серіктестіктің құрылтай шартында қатысушылардың көпшілік
даусымен шешім қабылданатын реттер көзделуі мүмкін. Егер құрылтай шартында
оның қатысушыларының санын анықтаудың өзгеше тәртібі көзделмесе, толық
серіктестіктің әрбір қатысушысының бір даусы болады. Құрылтай шартында
қатысушылар алатын дауыс санын олардың жарғылық капиталдағы үлесіне сай
белгіленетіндігі көзделуі мүмкін. Толық серіктестікті басқаруды осы
серіктестіктің атқарушы органдары жүзеге асырады. Басқару органдарының
түрлері, құрылу тәртібі жөне олардың құзіреті құрылтай құжаттарында
белгіленеді. Серіктестіктің ісін жүргізу тапсырылған толық серіктестікгің
органдары барлық қатысушыларға олардың талап етуі бойынша өз қызметі туралы
толық ақпарат беріп отыруға міндетті (АК-ның 65-бабының 1, 2, 4-
тармақтары).
Серіктестіктің қалған түрлерінен өзгеше, толық серіктестікте тұлғалық
жағдай барынша маңызды болады. Бұл серіктестердің толық жеке
жауапкершілігіне байланысты. Сондықтан толық серіктестікке қатысушының өз
үлесін (үлесінің бір бөлігін) оның басқа қатысу-шыларына немесе үшінші
жақтарға қалған барлық қатысушылардың келісімімен ғана беруіне болады. Үлес
(үлестің бір бөлігі) үшінші жаққа берілген жағдайда сонымен бірге толық
серіктестіктен шыққан қатысушыға тиесілі қүқықтар мен міңдетгердің бүкіл
жиынтығы соған ауысады. Толық серіктестіктің қатысушысы қайтыс болған ретте
қалған барлық қатысушылардың келісуімен қүқықты мирасқор (мұрагер)
серіктестікке кіре алады. Құқық мирасқор (мұрагер) қатысушының толық
серіктестік алдындағы борыштары бойынша, сондай-ақ серік-тестіктің үшінші
жақтары аддындағы бүкіл серіктестік қызметі кезінде пайда болған борыштары
бойынша жауапты болады. Құқық мирасқор (мұрагер) толық серіктестікке
кіруден бас тартқан немесе құқық мирасқорды (мұрагерді) қабылдаудан
серіктестік бас тартқан жағдайда, оған қатысушы қайтыс болған күні
белгіленген серіктестік мүлкіндегі үлестің құқық мирасқорлық негізінде
өзіне тиесілі қүны төленеді. Бұл реттерде тиісінше құрылтай құжаттарында
(жарғысьшда) көзделген мерзімде құрылтай шартыңда аталған серіктестік
мүлкінің мөлшері азайтылады, бірақ ол үш айдан кешіктірілмеуге тиіс (АК-ның
66-бабы).
Толық серіктестіктің қатысушысы серіктестіктен кез келген уақытта шыға
алады, ол бұл жөнінде қалған қатысушыларға іс жүзіңде шығатын мерзімінен
кемінде 6 ай бұрын ескертеді. Бес жылға дейінгі мерзімге құрылған толық
серіктестіктен мерзімінен бұрын бас тартуға дәлелді себептер болғанда ғана
жол беріледі. Толық серіктестіктің құрылтай құжаттарында қатысушылардың
серіктестіктен шығуы туралы өтініш беруінің өзгеше мерзімі көзделуі мүмкін.
Серіктестіктің қатысушылары арасында серіктестіктен шығу құқығынан бас
тартуға келісім жасау жарамсыз деп танылады (Шаруашылық серіктестік туралы
жарлықтың 16-бабы).
Толық серіктестікке қатысушылар қалатын қатысушылардың бірауыздан
қабылдаған шешімі бойынша және оған дәлелді себептер болған жағдайда, атап
айтқанда, оның (олардың) өз міңдетгерін дөрекі бұзуы немесе іс жүргізу
қабілетсіздігі байқалған жағдайда қатысушылардың біреуін немесе бірнешеуін
серіктестіктен сот тәртібімен шығаруды талап етуге құқылы. Толық
серіктестіктен шығарылған қатысушыға шығатын кездегі балансқа сәйкес салған
салымына қарай оның серіктес мүлкіндегі үлесінің құны төленеді (АК-ның 68-
бабы).
Толық серіктестікке қатысушының жеке борыштары пайда болуы мүмкін.
Қатысушының толық серіктестіктің жеке борыштары бойынша өз үлесін өндіріп
алуға өтініш жасауына борыштарды өтеу үшін оның басқа мүліктері жеткіліксіз
болған жағдайда ғана жол беріледі. Мұндай қатысушының несие берушілері
толық серіктестіктен серіктестік мүлкінен ақы өндіріп алу мақсатымен
борышқордың жарғылық капиталдағы үлесіне сәйкес мүліктің бір бөлігін бөліп
беруді талап етуге құқылы. Серіктестік мүлкінің бөліп берілуге жататын
бөлігі немесе оның қүны несие берушілердің бөліп беру туралы талаптары
қойылған кезде жасалған баланс бойынша анықталады. Қатысушының толық
серіктестік мүлкіндегі үлесінен ақы өндіріп алу оның серіктестікке қатысуын
тоқтатады (АК-ның 69-бабы).
Толық серіктестіктің занды тұлғалардың басқа түрлерінен мәнді
айырмашылықтары бар. Тарихи тұрғыдан қарағанда, занды тұлғалар жеке тұлға-
кәсіпкердің кәсіпкерлік тәуекелде тұрған мүлкін өзге мүліктен айыруға
мүмкіңдік беретін құқықтық нысан ретінде пайда болған. Серіктестіктің біз
қарастырып отырған нысанында жағдай өзгеше. Егер толық серіктестік
таратылған жағдайда, оның барлық борыштарын өтеу үшін нақтылы мүлкі
жетпейтін болса, серіктестік үшін жетпейтін бөлігі жөнінен оған қатысушылар
ортақ жауапкершілікті өздерінің заң құжаттарына сәйкес ақы өндіріп алынатын
барлық мүлкімен өз мойнына алады. Толық серіктестіктің қатысушысы
серіктестіктің борышы бойынша, егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе,
оған өзі кіргеннен кейін немесе кіргенге дейін пайда болғанына қарамастан
жауап береді. Алайда заң құжаттарында бүл ережеден ауыткушылық та
көзделген. Серіктесіік мүлкіңдегі өз үлесінен астам бөлігіндегі толық
серіктестіктің борыштарын өтеген қатысушы өзінің алдында серіктестік
мүлкіндегі өз үлесінің мөлшеріне тең үлестік жауапкершілікті мойньша алатьш
өзге де қатысушыларға таісті бөлігінде кері талап қоюға құқылы (АК-ның 70-
бабының 1, 2-тармақтары).
Толық серіктестіктен өз қалауымен шыққан немесе серіктестіктен соггың
шешімі бойынша шығарылған қатысушы, соңдай-ақ қайтыс болған қатысушының
серіктестікке кіруден бас тартқан құқық мирасқоры (мұрагері) серіктестіктен
өздері шыққан кезге дейін пайда болған серіктестік міндеттемелері бойынша
серіктестіктің өздері серіктестіктен шыққан жыл ішіндегі серіктестік
қызметі туралы есеп бекітілген күннен бастап, екі жыл бойы жауап береді. Өз
үлесін бір қатысушыға немесе үшінші жаққа беру арқылы серіктестік
мүлкіңдегі өз үлесінен несие беруші (несие берушілер) ақы өндіріп алу
арқылы шыққан қатысушы, сондай-ақ қайтыс болған қатысушының серіктестікке
қабылдаудан қалған қатысушылар бас тартқан құқық мирасқоры (мүрагері)
серіктестік міндеттемелері бойьшша жауап бермейді. Толық серіктестік
тоқтатылғаннан кейін қатысушылар серіктестік тоқтатылған күннен бастап екі
жыл бойы ол тоқтатылған кезге дейін пайда болған серіктестік міндеттемелері
бойынша жауапты болады. Толық серіктестіктің осы бапта көзделген
міндеттемелері бойынша өздерінің жауапкершілік тәртібін өзгертетін
қатысушылардың келісімі жарамсыз болып табылады (АК-ның 70-бабының 3—6-
тармақтары).
Занды тұлғаны таратудың жалпы негіздерінен басқа, серіктестікте жалғыз
қатысушы қалып, ол 6 ай ішінде серіктестікті қайта құрамаса немесе жаңа
қатысушылар қабылдамаған жағдайда да толық серіктестік таратылады. Егер
қатысушылардың бірі осы аталған негіздер бойынша серікгестіктен шығып
кетсе, серік-тестікгің жарғылық капитальшдағы өзге де қатысушылардың
үлестері, егер қүрылтай құжатгарыңда өзгеше көзделмесе, олардың салымдарьша
қарай көбейеді. Сонымен бірге қүрылтай құжатта — өзге ереже де көзделуі
мүмкін (АК-ның 71-бабы).
Сенім (коммандиттік) серіктестігі.
Сенім (коммандиттік) серіктестігі. Сенім серіктестігі ұйымының
көмегімен бизнес жүргізу қазақстандық, сондай-ақ дүниежүзілік тәжірибеде
айтарлықтай сирек кездесетін құбылыс. Алайда мұндай әдістің белгілі бір
жағдайларда өзіндік артықшылықтары болатындықтан, заң шығарушылар оны
кәсіпкерлік тандаудың мүмкіндіктерш ұлғайту үшін ұсынады. Серіктестіктің
міңдеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен (толық серіктерімен) қосымша
жауап беретін бір немесе одан да көп қатысушылармен қатар, серіктестіктің
(салымшылардың) мүлкіне өздері салған салымдардың жиынтығымен шектелетін
бір немесе одан көп қатысушыларды да енгізетін және серіктестіктің
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қатыспайтын серіктестік сенім
серіктестігі деп танылады (АК-ның 72-бабының 1-тармағы). Толық жөне сенім
серіктестіктерінің қызметі мен қүқықтық мөртебесінде көптеген үқсастықтар
бар. Сондықтан, сенім серіктестігіне АК-ның және Шауашылық серіктестік
туралы жарлықтың қағидалары қолданылады.
"Коммандит" термині латынның йеропеге — сақтау, сақтауға сеніп тапсыру
— деген сөзіне сай келетін итальянның соттап сөзінен шыққан, бұл
коммандитшілер мен серіктердің өзара қарым-қатынасының мәнін көрсетеді.
Маман кәсіпкерлер болмағандықтан және өзінің салымына ғана тәуекел ететін
коммандитшілер (салымшылар) серіктестіктің істеріне және оны басқаруға
қатыспайды. Олар табыс алу және серіктестіктің қызметі туралы ақпарат алу
қүқығын ғана сақтайды.

2 ҚР-да шаруашылық серіктестіктегі қарым-қатынастар
2.1 ҚР-да шаруашылық серіктестіктердегі қарым-қатынастар
ерекшеліктері.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік шаруашылық серіктестіктердің ең
көп таралған нысаны болып табылады. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
бірлескен кәсіпорындардың бірі болып саналады. Корпорация дегеніміз — бұл
оның құрушылары осымен бір мезгілде бірлесе және зандық тең негізде әрекет
ететін қатысушылар болып табылатын өзін-өзі ұйымдастырған занды тұлға.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметін АК және ЖШС туралы Заң
реттейді. Бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай
құжаттарымен белгіленген мөлшерде үлеске бөлінген серіктестік
жауапкершілігі шектеулі, серіктестік (бұдан былай — ЖШС) деп танылады;
жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар оның міндеттемелері
бойынша жауап бермейді және серіктестіктің қызметіне байланысты залалдарға
өздерінің қосқан салымдарының құны шегінде тәуекел етеді. Осы ережеден
өзгеше жағдайлар АК-да және заң актілерінде көзделуі мүмкін (АК-ның 77-
бабының 1-тармағының 1-тармақшасы). Мұнда, әңгіме, негізінен алғанда,
серіктестікгің әрекеттері үшін қатысушылардың (құрылтайшьшардың)
жауапкершілігі жөнінде больш отыр (мысалы, қараңыз, АК-ның 44-бабының 3-
тармағы және 59-бабының 1-тармағының 4-бөлімі). "Жауапкершілігі шектеулі
серіктестіктің салымдарды толық қоспаған қатысушылары оның міндеттемелері
бойынша өрбір қатысушының салым салмаған бөлігінің құны шегінде ортақ
жауапты болады" (АК-ның 77-бабының 1-тармағының 2-бөлігі) деген ереже
осыған жақын келеді. ЖШС қатысушыларының саны шектелмейді (АК-ның 77-
бабыньщ 2-тармағьшың 1-тармақшасы). Алайда бұл үнемі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.