Әңгіме - ойынның негізінде ұстаз балалармен қатынасуы жатады, балалардың ұстазбен және балалардың дос доспен қатынасуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I. Қазақ тілі сабақтарын ойын түрінде жүргізу жолдары
1.1. Дидактикалық ойындардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Дидактикалық ойындарды өткізу және ұйымдастыру ... ... ... ... 15
1.3. Сауаттылыққа үйретудегі дидактикалық
ойындар ... ... ... ... ... ... ..16
II.Қазақ тілі сабақтарында қолданылатын дидактикалық ойындардың тиімділігі
2.1. Ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалана
білу ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.2. Мемлекеттік тiлге оқыту
мәселесi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
III.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .29
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3 0
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Сабақ – күрделі жүйе, оның құрылысы
кезеңдеріне байланысты дидактикалық мақсатқа тәуелді. Дидактикалық мақсат
пен сабақтың құрылымы сабақтың типінің негізін қалайды.
Сабақтың әр кезеңі аяқталған бір кесінді сияқты. Бастама нүктесі –
дидактикалық міндеті болса, нәтижесі – соңғы нүктесі.
Ойын дегеніміз не? Ойын - қоғамдық тәжірибені қалыптастыру бағытындағы
іс-әрекеттің бір түрі, яғни тәртіпті, өзін-өзі басқаруды жетілдіреді. Адам
тәжірибесіндегі кең тараған дамыту ойынының қызметі: ойынға тарту, рахат
беру, демалдыру, қызығушылығын тудыру.
Тіл үйрету барысында әрбір сабақта ойын түрлерін және өзара сөйлесу
үлгілерін қолданған дұрыс. Сабақ барысында ойын элементтерін дидактикалық
материал ретінде пайдаланудың пайдасы бар. Ойын арқылы баланың бойына
адамгершілік қасиеттерін, өмірге құштарлығын қалыптастыруға болады.
Курстық жұмыстың мақсаты: тіл дамыту сабағында баланы даму, жетілу,
қозғалу, қызықтыру ерекшелігін зерттеу.
Курстық жұмыстың мақсат-міндеттері:
1. таңдаған тақырыбымның өзекті екенін дәлелдеу;
2. дидактикалық ойындарды өткізу және ұйымдастыруын анықтау;
3. ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалана білуің талдау;
4. тіл дамыту сабақтарын құру және оны оқыту мағынасын іріктеуің зерттеу;
5. тіл мерекесіне орай сыныптан тыс Ана тілім – ардағым үйірме жұмысын
ұсыну.
Жұмыстың құрылымы: Жұмыс кіріспеден, екі негізгі тараудан және
қорытындыдан тұрады. Зерттеу жұмысының соңында пайдаланған әдебиеттердің
тізімі мен қосымша берілді.
І. Қазақ тілі сабақтарын ойын түрінде жүргізу жолдары
1.1. Дидактикалық ойындардың түрлері
Ойын - бала және балалар ұжымының дамуында, мектеп жасына дейінгі
кезеңде үлкен роль атқарады.
Ойын теориясына маңызды үлес қосқан Н.Крупская. Бала ойындарының
әлеуметтік ерекшеліктерін, өмір құбылыстарының әсерін ескере отыра, ол
ойында ең алдымен қоршаған ақиқат пен онымен байланыс туралы әсер мен
елестетуді кеңейту құралын көрді.
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған - ол жазды, - ойындар ерекше
мағынаны білдіреді: оларға ойын – оқу сияқты, оларға ойын – еңбек, оларға
ойын - тәрбиелеудің салмақты түрі. Ойын мектеп жасына дейінгі балаларға –
қоғамды тану әдісі.
Ойынның негізгі ерекшелігі – бала айналадағы ортасын қимылмен,
адамдардың қызметімен қайтарады. Ойында бөлме теңізбен, орманмен, метро
станциясымен және темір жол вагонымен болуға мүмкін.
Осындай ойынның сипаты барлық басқа ойын қызметі түрлерінен айырады
және өнермен туыстастырады. Ойнағанда, балалар бөлмеде қалғанда теңіз
арасында қалқиды, оны жеңу қуанышын және қорқыныш сезімін уайымдайды. Ер
жүрек ғарышкерлер сияқты, айға ұшады және қайтып келеді. Оқиғалар ертегіде
сияқты күндермен емес, сағаттармен дамиды.
Ойындық қызметінің тағыда бір ерекшелігі - оның өз күштерімен әрекет
етуші мінез-құлығы. Балалар ойын жаратушылар және жасаушылар болып келеді.
Ойында бала әрекеттермен және бейнелейтін батыр сезімдерімен өмір сүреді.
Үнсіз балалар ойнамайды. Бала өзі қалса да, ол ойыншықпен
әңгімелеседі, ойында ойдағы қатысушысымен дидарласады, өзінің және шешенің
атынан немесе ауруның және дәрігер атынан сөйлейді және т.б.
Ойын барысында сөйлеу қатынас үлкен рөлін орындайды. Қатынаста балалар
ойлармен, әсерленушіліктермен ауысады, ниет және ойын мазмұнын анықтайды.
Ойында ауызша келісім ұйымдастыру міндетін орындайды, бір-бірін және
балалар аралық достықтарды түсіну басталуына және бекітуіне көмектеседі.
Бейненің өзара байланысы, ойындық әрекеттер және сөздер ойындық
қызметінің оқтамасын құрастырады, ақиқат елестетулері құралмен қызмет
етеді.
Ойынның негізгі құрылысты элементтері: ойындық ниет, сюжет немесе оның
мазмұны; ойындық әрекеті; рөлдер; ойынмен күштеп таңудың ережелер, және
балалармен жасалады немесе ересек ұсыныс жасайды. Бұл элементтер тығыз
өзара байланысы және ойынды балалардың өзіне тән қызмет сияқты анықтайды.
Ойындық ниет - бұл не және қалай балалар ойнайтының жалпы анықтамасы:
дүкен, емхана, ұшқыштар, қыздар - аналар (жанұя), балалар
бақшасы және т.б. Ол сөйлеуде тұжырымдайды, ойындық әрекеттерде әсер
етеді, ойындық мазмұнында қалаптасады және ойынның оқтамасы болып табылады.
Интерактивтік оқыту технологиясы мен концепциясы интеракция (ағлш.
Interaction - өзара әсер, бір-біріне әсер ету) құбылысына негізделген.
Оқыту барысында жеке тұлғалар арасында танымдық қарым-қатынас орнап, оның
субъектілерінің бәрі өзара қатынасқа түседі. Әр оқушының жеке жұмысы мен
оның жеке тұлғасын дамыту адамдардың бір-бірімен сөйлесу және өзара
әрекеттесу барысында жүзеге асады.
Осы концепцияны жақтаушылардың ойынша, осындай ситуацияның жиі
қолданылатыны және ыңғайлы түрі оқу ойындары болып табылады. М. В. Кларин,
Ю. С. Тюнников және басқалар ойындардың білім беру мүмкіндіктерін
зерттеген: ойындар педагогқа оқытудың (білім, білік, дағды) қолданылуын,
жаттығу мен өңделуін, әркімнің мүмкіндігін ескеруді, білім деңгейі әртүрлі
оқушыларды ойынға тең дәрежеде қатыстыру нәтижелерін көрсететін мүмкіндік
береді. Сонымен қатар ойындарда барынша эмоциялық-тұлғалық әсер ету,
коммуникативті білктілік пен дағды қалыптастыру, қарым-қатынас құндылығы
сияқты мүмкіндіктер бар. Сондықтан оқу ойындарын қолдану мектеп
оқушыларының жеке және тұлғалық сапаларын тәрбиелеуге қолайлы.
Интерактивтік оқу технолгиясы (ИОТ) – деп нәтижесінде оқу әрекеті
барысында олардың өзара мотивациялық, интеллектуалдық, эмоцияналдық және
басқада жақтарынан жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын,
оқушыларға педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік
беретін, мұғалім мен оқушының іс әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру
тәсілдерін айтамыз [1, 18].
ИОТ-сын қолданатын оқыту процесінің құрылымында мына кезеңдерді бөліп
көрсетуге болады:
1. Бағыттау. Ойынға қатысушылар мен эксперттерді дайындау кезеңі. Мұғалім
жұмыс тәртібін ұсынады, оқушылармен бірге сабақтың басты мақсаты мен
тапсырмаларын жасайды, оқу проблемасын құрастырады.
2. Ойын-сабақты өткізуге дайындық. Бұл ситуация, нұсқаулар, қойылымдар
мен басқа да материалдарды оқыту кезеңі. Мұғалім сценарий жасайды,
ойын тапсырмаларына, ережесіне, ролдерге, ойын бөлімдеріне, ұпай санау
тәртібіне (ойын таблосы құрылады) тоқталады. Оқушылар қосымша ақпарат
жинайды, мұғаліммен ақылдасады, ойын барысын және мазмұны туралы өзара
талқылайды.
3. Ойынды өткізу. Бұл кезеңде ойын процесінің өзі жүзеге асады. Ойын
басталғаннан кейін ешкімнің оған араласыуға және бағытын өзгертуге
қақысы жоқ. Тек жүргізуші ғана қатысушының әрекетін бағыттап отырады,
егер ол бастапқы мақсаттан ауытқып бара жатса. Мұғалім ойынды
бастағаннан кейін, аса қажет болмаса оған қатынаспауы керек. Бұл жерде
мұғалімнің міндеті: ойын әрекеттерін, нәтижелерін, ұпай санауды
бақылау және түсініспеушілік болған жағдайда түсіндіру, оқушылардың
сұрағына жауап беру немесе өтініші бойынша оның жұмысына көмектесу.
4. Ойынды талқылау. Ойын нәтижесін талдау, талқылау және бағалау кезеңі.
Мұғалім талқылау жүргізеді, оның барысында эксперттер сөйлейді,
қатысушылар өз пікірлерін айтады, өз позицияларын және шешімдерін
қорғайды, қорытынды жасайды, таңғалыстарын айтады, ойын барысында
туындаған қиындықтары, идеясы туралы әңгімелейді.
ИОТ-сын пайдалану әр оқушының іс-әрекетін сабақтастыруға (өзара
әсерлесудің бүтіндей жүйесі пайда болады: мұғалім – оқушы, мұғалім – сынып,
оқушылар – сынып, оқушылар - оқулықтар, топ – топ, топ - оқушы), оның оқу
әрекетін және тұлғалар арасындағы танымдық қатынастарын байланыстыруға
мүмкіндік береді.
Cабақты түрлендіріп қызықты өткізуге көмектесетін, оқушылардың
шығармашылық белсенділігін артыратын ойын элементтерін пайдалану өте
тиімді.
Адам мәдениеті ойын арқылы дамиды, демек балалық шақтан бастап,
қартайған кезге дейін адамды ойын жетелеп отырады. Ал бүгінгідей, динамика
ғасырында, оқу процесінде ойын алдыңғы орында, яғни, ойын технологиясы
арқылы баланың оқу ынтасын арттыру жеңіл болмақ..
Ойын дегеніміз не? Ойын - қоғамдық тәжірибені қалыптастыру бағытындағы
іс-әрекеттің бір түрі, яғни тәртіпті, өзін-өзі басқаруды жетілдіреді. Адам
тәжірибесіндегі кең тараған дамыту ойынының қызметі: ойынға тарту, рахат
беру, демалдыру, қызығушылығын тудыру [2, 67].
Тіл үйрету барысында әрбір сабақта ойын түрлерін және өзара сөйлесу
үлгілерін қолданған дұрыс. Сабақ барысында ойын элементтерін дидактикалық
материал ретінде пайдаланудың пайдасы бар. Ойын арқылы баланың бойына
адамгершілік қасиеттерін, өмірге құштарлығын қалыптастыруға болады.
Ойын - балалардың тілді үйренуге деген сенімін оятады. Рөлдік
ойындарда барлық балаларға бірдей рөлі тиеді де, бір-бірімен міндетті түрде
қарым-қатынасқа түсіп, сөйлеседі. Балалар белсенді жұмыс істеп, бір-біріне
жәрдем беріп, жұмыстарын мұқият тындап, өздерін және бір-бірін бағалайды,
ал мұғалім тек бағыттаушы болады.
Рөлдік ойындардың негізгі талаптары:
Ойын балалардың тілге деген қызығушылығын арттыруы қажет. Сонымен
қоса, ең бастысы балалар өздеріне лайықты рөлді өзі тандап алған жөн. Сонда
ғана олардың ойыны да, тілі де нанымды және сенімді шығады.
Рөлдік ойындарға топ болып қатысқан дұрыс.
Оқушы өзін рөлде неғұрлым еркін сезінетін болса, ол соғұрлым қызыға
ойнайтын болады.
Осындай шарттар бойынша дайындалған материалдар қолданылса ойын
соғұрлым жоғары тиімділік береді.
Ойын барысында мұғалімнің рөлі үнемі өзгеріп отырады. Бастапқы кезде
мұғалім балалардың ынта-жігерін бақылағаны жөн. Біртіндеп ол бақылаушы бола
бастайды.
1. Кейде мұғалімнің өзі де, басты рөлден басқа кез-келген рөлде ойнауына
болады, тек ол рөлі топтағы тіл қатынасын дұрыс бағыттап отыратындай
болсын.
2. Мұғалім көмек қажет ететін балаға жақындап, жұмысына жәрдем беруіне
болады.
3. Ойын барысында мұғалім баланың қатесін бірден түзетпейді, тек
білдіртпей өзіне ғана түртіп алады да, келесі сабақта осындай
қателермен жұмыс істейді.
4. Рөлдерді бөлу. Рөлдердің сипаттамасы түсіндіріліп айтылады. Адам
туралы мәлімет берілсе: ақ көңіл, адал, жалқау деп сипаттама беріледі.
Бала өзінің ойнайтын бейнесін тез елестету үшін ойын шарты дұрыс және
нақты түсіндірілуі қажет. Әдетте ойнайтын туралы көп айтудың да қажеті
жоқ, себебі бала өз рөлін шығару үшін жеке шығармашылық мүмкіншілігін
көрсету керек, ол үшін уақыт беру керек.
5. Рөлдерді мұғалім бөледі, кейде балалардың қалауларына да ерік берген
жөн, себебі шет тілін өзі қаншалықты біледі, соғаң орай өздеріде рөлді
тез тандайды. Өткізген ойынға қорытынды жасаған кезде мұғалім дұрыс
тәсіл қолданып, әсіресе, алғашқы мадақтауда абай болғаны жөн. Өйткені,
баланың ынтасын жоғалтады. Талдауда алдымен жақсы жақтарын айтып,
содан кейін ғана кемшіліктерге тоқталу қажет.
6. Егер мүмкін болса, ойын барысын бейнекамераға немесе дискке жазып
алған жөн. Артынан балалармен бірге көріп, тыңдап отырып, барлық
ойынды немесе кейбір тұстарын талдаған өте тиімді. Себебі, мұнда
тәрбиеші ойынға дайындық кезіндегі жіберіп алған қателіктерін байқайды
да, келесі жолғы ойындарда осындай кемшілікгерге жол бермейді, есте
сақтайды [3, 35].
1.2. Дидактикалық ойындардың түрлері
Ойындық қызмет – бұл адамның ешқандай басқа белгiлi бiр мақсатты
көздемейтін белсенділік ерекше сферасы, бірақ, физикалық және рухани
күштердің рақаттылығын алатындар.
Табиғат өмірге жан-жақты дайындалуға балалар ойындарын жасады.
Сондықтан, олар адам қызметінің түрлерімен генетиқалық байланысты болады
және танулар, еңбек, қатынас, өнер және спорт ерекше балалар түрі сияқты
болып шығады. Осыдан ойындардың аттары шыққан: танырлық, ойдың, құрылыстық,
ойын - еңбек, ойын - қатынас, музыкалық ойындар, көркемдік, ойын -
драматизациялар, жылжымалылық, спорттық...
Екі негізгі ойындардың типтерің айырып тануға керек: ойынның
бекітілген, ашық ережелермен және ойынның жасырылу ережелер. Дидактикалық,
танырлық және жылжымалылық ойындардың көпшілігі бірінші типті ойындарының
үлгісімен келеді, сонымен қатар мұнда өркендеу, ойдың, музыкалық, ойын -
жұбаныштар, аттракциондар кіреді.
Сюжеттік-рөлдік ойындарды екінші типіне жатады. Оларда Ережелер
анықсіз бар болады. Олар жанадан өндірілетін батырлардың мінез-құлығының
нормаларында: доктор өзі өзіне градусник қоймайды, ұшқыш кабинасында
жолаушы ұшпайды.
Дидактикалық ойындар ұйрету мазмұны бойынша, балалардың танырлық
қызметі, ойындық әрекеттер және ережелер, балалардың өзара қатынастарымен
ұйымдастыруы және оқытушы ролімен айырылады. Барлық ойындарға саналған
белгілер тән, бірақ біреуінде бір алға шығады, басқаларда – бөтендер [4,
23].
Әртүрлі жинақтарда 500-ден көбірек дидактикалық ойындар көрсетілген,
бірақ ойындардың айқын топтастыруы түрлері бойынша жоқ болады. Ойын жиі оқу
мазмұны және тәрбиелеумен ара қатыста болады. Бұл топтастыруда ойындардың
келесі типтерін ұсынуға болады:
- сенсор тәрбиелеу бойынша ойындар;
- ауызша ойындар;
- табиғатпен таныстыру ойындар;
- математикалық ұсынуларды құру бойынша және т.б.
Кейде ойын материалмен ара қатыста болады:
- дидактикалық ойыншықтармен ойындар;
- үстел - баспа ойындар;
- ауызша ойындар;
- псевдосюжеттік ойындар.
Ойындардың осындай топтастыруы олардың оқуға бағыттылығын және
балалардың танырлық қызметін ерекше көңіл аударады, бірақ дидактикалық
ойынның негізін ашпайды - балалардың ойындық қызметінің ерекшеліктерін,
ойындық мақсаттарын, ойындық әрекеттер және ережелерін, балалардың өмір
ұйымдастыруын , тәрбиеші басшылығын.
Оқушылардың қызмет түрі бойынша топтастырылған дидактикалық ойындардың
бірнеше типтерді атап көрсетуге болады.
- саяхат – ойындар;
- тапсырма – ойындар;
- жорамал – ойындар;
- жұмбақ – ойындар;
- әңгіме - ойындар (сойлесу - ойындар).
Саяхат - ойын - ертегімен, оның дамуымен, тамашалармен ұқсастық
болады. Саяхат - ойын нақты фактілер немесе оқиғаларды қайтарады, бірақ
дағдылы әдеттен өзгеше арқылы ашады, әдеттегі - жұмбақтылық арқылы, қиын -
жеңуге болатын арқылы, қажетті - қызықты арқылы. Барлық мынау ойында
болады, ойындық әрекеттерде, балаға жақын болады, оны қуантады. Саяхат
ойынның мақсаты - әсерін күшейту, ертегідегі әдеттілігін сәл-сәл танырлық
мазмұның қосып беру, балалардың қасында не болғанына көңіл аудару. Саяхат -
ойындар назарымен байқағыштықты өткірлейді, ойындық мақсаттарын пайымдау,
қиындықтарды жеңу және табыс жетуін жеңілдетеді.
Саяхат - ойындар әрқашанда қиялшыл. Дәл осы, ойын сюжеті дамуында нақ
елеңдетеді және белсенді қатысуына шақырады, ойындық әрекеттерің байыту,
ойын ережелерін меңгеріп алуына талаптану және қорытынды алу: мақсатты
шешу, бірдеңе білу, бірдемеге үйрену [5, 19].
Ойында ұстаздың рөлі күрделі, білімге талап ету, ойнаумен балалардың
сұрақтарына жауап беру, оқу процесін байқаусыз жүргізу.
Саяхат - ойын - іс-әрекет, ой, баланың сезімдерінің ойыны, оның
білімде қажеттіліктердің қанағаттандыру түрі.
Ойынның атауында, ойындық мақсаттарын тұжырымдап айтуында назарын
аударатын, белсенді ойындық қызметін туғызатын “шақыратын сөздер” болуға
тиісті. Саяхат - ойында ойындық қызметімен байланыстырумен бірге танырлық
мазмұнды ашу көптеген тәсілдер қолданылады: мақсаттарды қою, оның шешу
тәсілдерін түсіндіру, кейде саяхат жасау жол оқпанды әзірлеу, мақсаттарды
кезеңді шешу, оның шешімінің қуанышы, маңызды демалыс. Саяхат – ойындардың
құрамына ән, жұмбақтар, сыйлар және көптеген басқалар кейде кіреді.
Саяхат - ойындар кейде экскурсиялармен теңдестіріледі. Бірақ,
экскурсия – білім берудің тікелей түрі және сабақтардың бір түрі. Экскурсия
мақсаты: бірдеңеменем жиірек таныстыру.
Кейде саяхат - ойынды серуенмен теңдестіреді. Бірақ, серуен жиірек
барлығы денсаулықты жақсартатын мақсаттармен болады. Танырлық мазмұны
серуенде де мүмкін болады, бірақ ол негізгі емес жалғаспалы болып табылады.

Тапсырма - ойын - саяхат - ойындар сияқты құрылысты элементтерден
жасалады, бірақ, мазмұны жағынан ол қарапайым және ұзақтығы қысқаша.
Негізінде заттар, ойыншықтар және ауызша тапсырмалардың қимылдары жатады.
Олардың ойындық мақсаты және ойындық әрекеттері бірдеме істеуге ұсыныс
беруінде негізделген: “Буратино, тыныс белгілерді орын-орнына қою
көмектес”, “Незнайканың үй тапсырмасын тексер”.
Ойлау - ойын - “Не болар еді ..?” немесе “Не мен істедім ...”, “ Кім
болуды қалады және неге?”, “ Кімді достеп таңдадын?”. Кейде сурет баспен
сондай ойындарды қызмет ете алады.
Келесі әрекет ұғынуын талап ететін балалардың алдында мақсат қойылады
және жағдай жасалады, осы ойынның дидактикалық мазмұны деп аталады. Ойындық
мақсаты “Не болар еді ..?” немесе “ Мен не істередім ...” деген
сұрақтардың атауларында. Ойындық әрекеттер мақсатпен анықталады және
қойылған шарттармен немесе жасалған жағдайлармен сәйкестікте мақсатқа
лайықты шамаланған әрекетті балалардан талап етеді [6, 205].
Балалар белгіленген немесе қорытылған-дәлелділік жорамалдарды айтады.
Бұл ойындар білімді жағдайлармен ара қатынасын белгілеу іскерліктерді талап
етеді, себепті байланыстарды анықтау.Оларда жарыстық элементтер “Кім тез
ұғады?” де болады.
Жұмбақ – ойын. Жұмбақтың шығуы баяғыдан басталды. Жұмбақтарды халық
жасаған, ырымдарға кірген, салттарға, мейрамдарға қосылған. Олар білімдерің
және тапқырлықты тексеру үшін қолданылды. Осында педагогикалық бағыттылығы
көрінеді және ақылды алданыштар сияқты жұмбақтардың әйгілілігі болады.
Қазіргі уақытта жұмбақтар, жұмбақ айту және оны шешу, үйрету ойынның
түрі сияқты қарастырылады.
Жұмбақты табу және іспен көрсету күрделі суреттеуі негізгі белгілері
деп көрсетіледі. Осы суреттеуі сұрақ түрінде немесе онымен аяқталып
жасалады. Қисынды мақсат жұмбақтардың негізгі ерекшелігі болып көрінеді.
Кисынды мақсаттарды құру тәсілдері әртүрлі, бірақ барлық олар бала зерделі
қызметін жандандырады. Балаларға жұмбақ - ойындар өте ұнайды. Cалыстыру,
еске түсіру, ойлау, түсініп қалу қажеттілігі зерделі еңбек қуанышын
аңғарады. Жұмбақтарды шешуі талдауға, жалпылауға қабілеттілікті дамытады,
ойлау іскерлікті, қорытынды шығару, ойша пайымдауды қалыптастырады.
Әңгіме - ойын (сөйлесу). Әңгіме – ойынның негізінде ұстаз балалармен
қатынасуы жатады, балалардың ұстазбен және балалардың дос доспен қатынасуы.
Осы қатынас ойындық оқуында ерекше мінез-құлығын және балалардың ойындық
қызметін білдіреді. Әңгіме - ойында тәрбиеші жиі өзінен емес балаларға
жақын персонаж атынан айтады, сонымен ойындық қатынасын сақтайды, оның
қуанышын және ойынды қайтару ықыласын күшейтеді. Бірақ әңгіме - ойын
өзінде түзу оқу қабылдауларын күшейту қауіп-қатерін жасырады.
Тәрбиелеу-оқыту мағынасы ойын тақырып - сюжетінің мазмұнында жасалады,
ойында бейнеленген зерттеу объектісінің аспектілеріне назар қоздырады.
Ойынның танырлық мазмұны “беттерінде” жатпайды: оны табу керек, жаңалық
ашып бірдеңе нәтижесінде білу.
Әңгіме - ойынның құндылығы қызу-ойшыл процестерің жандандыруға талап
көрсетуінде шығады: сөз, әрекет, ойлау бірлікте және балалардың
елестетуінде. Әңгіме - ойын мұғалім сұрақтарын тыңдау және есту іскерлігін
тәрбиелейді, балалардың сұрақпен жауаптарын, әңгіме мазмұнына назар салуына
жұмылдырылу іскерлігін. айтылғанды толықтыру, пікір айту. Барлық осы
ойынмен мақсат қойылғанымен шешімдерді белсенді іздеуі мінездемесін береді
[7, 46].
Бірдеме туралы кіріспе әңгіме, сөз, ауызша бейне әңгіме – ойынның
негізгі құралы болып табылады. Балалармен алынған рақаттылық ойын нәтижесі
болып келеді.
Тәжірибеліде көрсетілген ойындар жиі қолданылады, немесе “тазада”
түрде, немесе басқа түрлерімен үйлестіріліп.

1.3. Дидактикалық ойындарды өткізу және ұйымдастыру

Сабақта өткізілетін әрбір ойындық әдісінің негізінде келесі принциптар
жату тиісті:
- Дидактикалық материалдың өзектілігі (математикалық тапсырмаларды
өзекті тұжырымдау, көрнекілік құралдар және т.б.) балаларға тапсырмаларды
ойын сияқты түсіну көмектеседі, дұрыс нәтиже алуында құштарлық сезу,
ықтимал шешімдерден жақсыға тырысу.
- Бірлестіктік - балалар ұжымын жоғары дәрежелі мақсаттарды шешуге
алғыр бірыңғай топқа, бірыңғай организмге ұйымдастыруға рұқсат етеді.
- Жарысу - оқушыда немесе оқушы тобында бір жағынан тапсырма
орындалуына уақыт қысқартуға, басқа жағынан нақты қабылдауға болатын нәтиже
дегенiне жетуге рұқсат ететін бәсекелестен жылдам және сапалы тапсырманы
орындауға талап етуін жасайды. Жоғарыда айтылған принциптер классикалық
үлгімен қайсы болса да командалық ойындар қызмет етеді: “Не? Қайда?
Қашан?” (бір жартысы сұрақ қояды, басқа бір жарты оларға жауап береді).
Көрсетілген принциптардың негізінде сабақтағы дидактикалық ойындарға
талапты тұжырымдауға болады. Дидактикалық ойындар балаларға таныс ойындарға
тiректенуге болады. Осы мақсатпен балалардың ар жағынан маңызды байқауын,
балаларға қандай ойындар көбірек ұнайды, қандайлар азырақ, олардың сүйікті
ойындарын табу.
- Әрбір ойын жаңалық элементті асырау тиісті.
- Балаларға пайдалы болып көрінетін ойынды зорлап беруге болмайды,
ойын – ол өз еркіменді іс. Балалар ойыннан бас тартуға мүмкіншілігі болуға
тиісті, егер ол оларға ұнамаса, басқа ойынды таңдауға.
- Ойын - сабақ емес. Балаларды жаңа тақырыпқа қосатын ойындық әдіс,
жарыс элементі, жұмбақ, ертегіге саяхат және көптеген басқа... – бұл тек
қана мұғалімнің әдістемелік байлығы емес, сонымен қатар, балалардың сабақта
жалпы және бай әсерлермен жұмысы.
- Мұғалімнің қызу күй-жағдайы қатысатын қызметке талапқа сай болуға
тиісті. Басқа әдістемелік құралдарына қарағанда, ойын, өткізетін адамнан
ерекше күй-жағдайларды талап етеді. Ойынды тек қана өткізуін білу емес,
сонымен қатар балалармен бірге ойнауға қажет.
- Ойын - диагностиканың құралы. Ойында бала барлық өзінің жақсы және
жақсы емес сапаларында ашылады.
Ойын ережесін немесе ойындық атмосфераны бұзған балаларға ешқашанда
тәртіптік шамасын қолдануға болмайды. Ол тек тілектес әңгімеге,
түсіндіруіне арналған сылтау болып мүмкін. Балалар бірге қосылып, кім қалай
ойында өзінді білдірді және қалай жанжалдан құтылу сұрақтарын талдайды және
реттейді [8, 41].

1.4. Сауаттылыққа үйретудегі дидактикалық ойындар

Балаларды сауатқа логика үйретуі: дыбыс - әріп, оқу - жазу, барлық
дидактикалық ойындар сәйкесті төрт топқа бөлінген: фонетикалық, графикалық,
грамматикалықтар, ауызша сөйлеуді дамытатын ойындар.
Сауатқа үйрету кезінде әр түрлі көрінулерде фонетикалық естілуі
ойындарды өткізуінің оқулық мақсаты болып қойылады:
1) Сөздерде оқылатын дыбысты орнату (“Кімнің дауысы”), дыбыс орынды
анықтау (“ Қайда дыбыс жасырынды ?”).
2) Айқын позицияларда берілген буынға сөздерді ойлап табу.
Жа - зу Ба - ла
3) Бояу қолдануымен буын-құйылыс схемасын жасау: көкті (қатан
дауыссыз), жасыл (жiнiшке дауыссыз), қызыл (дауысты). Сонымен қатар кері
тапсырма: тап осы схемамен буынды атау.
4) “Тірі әріптер” ойын. Балаларға әріптерді беру, олар буын болып
шығатын қосымшаны табуға тиісті (тіреу дауыссыз немесе дауысты).
5) Суреттер бойынша бірінші дыбыстарды, соңғыларды, буын басынан
екіншілерді бөліп көрсетіп буындарды құрастыру. Мысалы, жолбарыс, бұға
бейнеленген суреттерді. Балалар бірінші дыбыстармен буынды құрастырады (Ж),
(А), жа-рық, жа-сыл буындармен сөздерді ойлап табады . Содан сон,
суреттерді орындармен алмастырады, содан соң анау - уақыттардың тап осы
буынымен , анау - варищ . сөздерді ойлап табады, анықтайды, қандай қазір
буын болып шықты (жа буын).
6) Балалар осы буынмен сөздерді еске түсіреді: дене, демалыс - сөздің
басында, ып, ыс - соңында. Әрі қарай сөзбен жұмыс өткізіледі. Балаларды
“сөз” ұғыммен таныстырады. Сөздер қысқа және ұзын болады. Ең қысқалар -
бір әріптен құрылған одақтар және сылтаулар, Сөздің лексикалық мағыналарын
анықтауға арналған әр түрлі тапсырмалар беріледі.
1) Мағыналық қатарға керек сөз іріктеп алу: тіреулер бойынша белгілер
- жұмсақ, сарғыштау, қу ... (түлкі).
2) Ұғымды жалпылау: қандай сөз артық және неге? (жаз , күз, апта).
3) Керек сөзді қосу (пальто, бөрік, шарф - ...).
4) Жалпы сөзді атау (үстел, орындық, шкаф -...).
5) Сөздерді буындарға бөлу, сөзде буындарды есептеу, екпін буынды
бөлу. Қатты тарсылмен екпін буынды белгілеп екі буынды қағу.
6) Берілген схемаларға дауысты әріптермен сөздердің іріктеп алу:
а а е е е
та за ме ке ме
Тап осы буындардан сөз құрастыру (буындар жеке-жекелі берілген). Артық
сөзді шығару: қаз, қаздың балапан, ана қаз, ата қаз, гусеница. Туысқан
сөздердің тап осы сөзіне іріктеп алу: қар, аз қар, қарлы, кішкене қар,
қарда жүргіш, снегозадержание. Сөзінде бір дыбысты ауыстыру (әріпті) жаңа
сөз алу үшін: құрт, жұрт. Сөздерді кері ретте оқу: лас, сал, керек [9,
101].
“Кім тезірек, кім көбірек?” ойын. Тап осы сөз әріптерден басқа
сөздерді ойлап табу: құрт, құрал, ұшқыш, ұсақ.
“Кім осы сөзден көбірек сөздерді ойлап табады, тек қана қолдана әріпті
пайдаланып?” ойын. Мысалы: тапқыр, қар, арық.
Синоним, антоним, анонимдерді іріктеп табу.
1) Еңбек, жұмыс;
2) Күн - түн, биік - аласа, алыс - жақын, жүгіру - жүру.
3) Табақ – ыдыс, табақ – жапырақ.
“Сөзді жинау” ойын. Қандай екі сөз бірінде жасырынды? Ұшақ (өзі
ұшады), шаң сорғыш (шаң сорады).
Бөлек ойындардың көп нұсқа болғандықтан, топ мүмкіншіліктерінен аралап
шыға, тәрбиеші сабаққа арналған қажетті жаттығуларды таңдап алады.
Сондайлар: “ Әріп немен ұқсас”, “Ойнап оқимыз”, “Қызықты материал
(жаңылтпаштар, жұмбақтар, мақалдар, т.б.)”, “Сөздік (қанатты сөздер және
айтылулар, сөздердің тегісі)”.
Балалар әріпті жақсырақ есте қалдыру үшін оларға қиялдауға ұсыныс
жасауға болады, мысалы: неменеге ол ұқсас, оны есептік шыбықтардан
ақтару, қағаздан жұлу, екі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.