Материалдарды қабылдау туралы акті

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 Материалдық құндылықтарды жіктеу және бағалау
1.1 Материалдардың қоймадағы есебін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Материалдардың қоймадағы есебін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3 Материалдық қорлардың бухгалтериядағы
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...13

2.Қоймадағы материалдық есеп
2.1Материалдық құндылықтар қозғалысының есебі бойынша құжаттамалар15
2.2 Бухгалтерия мен қоймадағы материалдық құндылықтың
есебі ... ... ... ... .19

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...28
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Кіріспе

Курстық жұмысымның тақырыбы: Қоймадағы материалдық есеп.
Кәсіпорындардың және ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген
дайын бұйымдары, сату үшін арналған тауарлары, сатып алынған бірақ әзірге
ұйымға келіп түспеген тауарлары, аяқталмаған өндіріс, пайдалануға
арналған қосалқы бөлшектері, отындары, ыдыс және ыдыстық
материалдары, жартылай фабрикаттар және басқа да материалдары сол
ұйымның тауарлық-материалдық қорлар түріндегі активі болып табылады.
Олардың өндірістік құралдарынан өзге заттары өндірісте
пайдаланылған
кезде өздерінің бастапқы құнын түгелдей өндірілетін өнімге
ауыстырады.
Шығарылатын өнімнің, атқарылатын жұмыстың өзіндік құнының жартысынан
көбі еңбек заттарының құнынан тұрады. Еңбек заттар өндірістік қор
болып табылады.
Материалдарды есепке алудың міндеттеріне келесілер жатады:
- дайындалған, келіп түскен, босатылған материалдарды
уақытында
есепке алып, кірістеу немесе есептен шығару;
- қоймадағы материалдардың және жеткізу кезінде
материалдардың
сақталуын бақылау;
- материалдық қорлардың қалдығының дұрыс сақталуын тексеру;
- материалдардың өндірісте пайдаланылу нормасын және
тұтыну
мөлшерінің қорын анықтау;
- өндірісте материалдардың ұтымды пайдаланылуын бақылау;
- дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтау және
олардың
жоспарлы бағасынан айырмашылығын тауып пайдаланылған материалдар құнын
әр объектінің шығынына қосу.
Материалдар өздері сақталып тұрған жері бойынша, яғни ұйым
қоймасында және бухгалтериясында есептеледі. Қоймадағы материалдар
түрлеріне қарай сөрелерде, шкафтарда және жәшіктерде орналастырылады.
Қоймадағы және цехтардағы материалдардың талдамалық есебі белгіленген
түрі бойынша олардың ішінде сорттары мен маркаларына орай жүргізіледі.
Қоймада материалдардың тек қана сандық есебі жүргізіледі.
Материалдардың әрбір номенклатуралық номеріне жеке карточка ашылады,
ол бухгалтериядан қоймаға жартылай толтырылған күйінде беріледі.
Алынған карточкаларда қоймашы материалдардың сақталу орнын сипаттайтын
реквизиттерді толтырады. Карточкаларға жазбалар құжаттардың
негізінде жазылады.Материалдардың қоймалық есебін жүргізу қоймашының
міндетіне кіреді. Қоймашы күн сайын кіріс және шығыс құжаттарын толтырады
және карточкаларға жазып отырады. Картотеканы жүргізу бойынша
жұмыстарды келесі күнге қалдыруға болмайды. Әрбір операциялық күннің
соңында карточкаларда сол күні қозғалысы болған материалдық құндылықтардың
қалдықтары шығарылады. Осы жайында қурсытқ жұмысымды жазамын.

1 Материалдық құндылықтарды жіктеу және бағалау
1.1 Материалдардың қоймадағы есебін ұйымдастыру

1 Материалдық құндылықтарды жіктеу және бағалау
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына (IAS) 2 Қорлар
сәйкес ұйымда тауарлы – материалдық қорлар есебі жүргізіледі.
Материалдық қорлардың барлық түрін есепке алу үшін 1300 Қорлар
бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттары пайдаланады. Бұл бөлімше
құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді:
1310 "Шикізат және материалдар",
1320 "Дайын өнім",
1330 "Тауарлар",
1340 "Аяқталмаған өндіріс",
1350 "Басқа да қорлар",
1360 "Қорларды қажетсіздендіруге резервтер".
1310 "Шикізат және материалдар" шотында шығарылатын өнімнің негізін
салатын немесе өнімді жасап шығаруда оның компоненті болып табылатын қажет
шикізаттар мен материалдарын есепке алады. Бұл жерде сондай-ақ өнімді
шығаруға қатысатын немесе шаруашылық, технологиялык және өндіріс процесіне
септігін тигізетін көмекші материалдар да есепке алынады.
1320 "Дайын өнім" шотында өңдеудің барлық сатыларынан өткен,
техникалық талаптарға сай, тұтынуға және сатуға дайын бұйымдар есепке
алынады.
1330 "Тауарлар" шотында басқа ұйымдардың өнімдері, тұтынуға дайын
тауарлар түрлері есепке алынады.
1340 "Аяқталмаған өндіріс" шотында өндеудің барлық түрінен өтпеген
және техникалық бөлім де, тапсырыс беруші де қабылдап алмаған аяқталмаған
жұмыстар аяқталмаған өндіріске жатқызылады, ал олар бойынша жұмсалған
шығындар аяқталмаған өндіріске жұмсалған шығындарды кұрайды және есепке
алынады.
1350 "Басқа да қорлар" өндіріс қалдықтары, жөнделмейтін ақау
бөлшектері, негізгі құралды жою барысында алынған материалдар және т.б
есепке алынады.
1360 "Қорларды қажетсіздендіруге резервтер" шотында қоларды
қажетсіздендіруге арналған резервтер есепке алынады.
Әрбір ұйымдар қажеттігінше әрбір шоттар бойынша субшоттар және
материалдық есебі бойынша аналитикалық (талдамалы) шоттар аша алады.
Тауарлы-материалдық құндылықтар келесідей активтер түрінде болады:
өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған
шикізаттар, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар және құрастырушы
бұйымдар, отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа
материалдар; аяқталмаған өндіріс;ұйым қызметі барысында сатуға шығарылған
дайын өнім, тауарлар.
Өндіріс процесіне еңбек құралдарымен қатар өндірістік босалқы
қорлары еңбек заттары ретінде қатысады. Еңбек құралдарынан айырмашылығы
еңбек заттары өндіріс процесіне бір-ақ рет қатысады және олардың құны
өндірілетін өнімнің материалдық негізін құрай отырып, өнімнің өзіндік құнын
құрайды.
Өндіріс барысындағы функционалдық ролі мен мақсаты бойынша барлық
материалдық босалқылар негізгі және көмекші болып бөлінеді.
Негізгілер — дайындалатын өнімнің заттай материалдық негізін (нан
пісіргенде ұн) құрайтын материалдар болса, көмекші материалдар өндірілетін
өнімнің өзіндік құнына кіргенімен негізгі материалдар сияқты оның заттай
негізін құрай алмайды. Өнімге қажетті қасиеттерді беру үшін көмекші
материалдар негізгі материалдарға қосымша пайдаланылады.Материалдарды
негізгі және көмекші етіп бөлу шартты сипатқа ие, өйткені олар өнімді
шығаруға жұмсалған материалдардың санына технологиялық сипатына және баска
да көптеген факторлеріне тәуелді болып келеді.
Материалдардың есебін ұйымдастырудың басты алғы шарты: оларды дұрыс
бағалау болып табылады.
Тауарлы-материалдық қорларды бағалау кезінде неғұрлым арзан өзіндік
құнымен, не таза құнымен бағаланады. Қолда бар тауарлы-материалдық
қорлардың бүлінуі немесе олардың жекелей, әлде толықтай ескіруі немесе
олардың бағасының төмендеуі, яғни бір сөзбен айтқанда, өзіндік құнының
деңгейіне келтіру мүмкіндігі болмаған жағдайда, өзіндік құнның орнына сату
(өткізу) бағасы пайдалануы мүмкін.
Егер ұйым материалдық құндылықтарды келісімді бағасымен есепке алса,
онда олардың нақты өзіндік кұнына көліктік – дайындау шығындары (КДШ)
қосылуы мүмкін. КДШ құрамына теміржол тарифі, су фрахты, автомобиль,
ұшақтар және басқа да көлік түрлері аркылы тасымалдау түрінде жарналардың
барлық түрлері кіреді; жабдықтаушылардың теміржол және басқа көлік
мекемелерінің қоймаларынан материалдарды жеткізу; қорларды алу және
дайындауға байланысты іс-сапарлардың шығындары, қоймалардағы тұрақты қойма
жұмыскерлерінің еңбек ақысынан басқа тиеу, түсіру және қаттау шығындары;
жабдықтаушы, делдал мекемелерге төленген комиссиялық сыйлықтар және
босалқыларды алумен тікелей байланысты басқа шыгғндар жатады.
Шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы
бөлшектер және басқа босалқы материалдар кәсіпорын балансында өздерінің
нақты өзіндік құнымен көрсетіледі. Осы баға бойынша құндылықтар
синтетикалық есепте де керсетіледі; талдамалы есепте-тұрақты есеп бағасымен
(келісімді немесе жоспарланған - есеп бағасы) көрсетіледі.
Сауда шегерімдері, артық төлемдер және басқа да түзетулер алынған
шығындарды анықтаған кезде шегеріледі. Тауарлы-материалдық қорлардың (ТМҚ)
таза сату құнын шығару үшін олардың жай шаруашылық қызметінің барысында
сатылатын бағасынан сату мен комплектацияға кеткен шшығынын алып тастағанға
тең. Өзіндік кұн мынадай себептер бойынша қалпына келтірілмеуі мүмкін, онда
тауарлы-материалдық запастардың таза сату құны пайдаланады:
- осы тауарлы-материалдық қорлар біршама бүлінген;
- олар тұтастай немесе ішінара ескірген;
- олардың сату құны төмендеген.
Егер де ондай мүмкіндігі болмаса материал қоры сатылған таза құнына
немесе одан да төмен бағаға сатылуы мүмкін.
Сатылатын таза құнын да, өнімнің өзіндік құнынана да төмен бағасы
бойынша анықтау үшін ТМҚ-ға мына төмендегідей әдістерді қолдануы мүмкін:
-баптық әдісі - әрбір ТМҚ түрлерінің баланстық және сатылатын таза
құнының ең кіші мәні алынады;
-негізгі материалдар тобының әдісі – ТМҚ топтарының баланстық және
сатылатын таза құнының ең кіші мәні алынады;
-жалпы қорлар деңгейінің әдісі – барлық ТМҚ-дың баланстық және
сатылатын таза құнының ең кіші мәні алынады.
Материалдардың бір ғана түрінің алу бағасы есептік кезең барысында
әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан оларды дұрыс анықтау үшін, ҚЕХС (IAS) 2
Қорлар қарастырылған әдістердің бірін қолданады: арнайы (тұтастай)
идентификациялау әдісі; орташа өлшемді әдіс қорларды бастапқы сатып алу
бағалары бойынша бағалау әдісі (ФИФО).
Орташа өлшенген құндық әдісі. Бұл әдіс кезінде материалдық қорлардың
құны – ай басындағы қалдық құнына ай бойында келіп түскен құндылықтарын
қосып есептелінген орташа бағасы түсіндіріледі.
ФИФО әдісі – босалқыларды алғашқы сатып алу бағалары бойынша бағалау
әдісі. Бірінші кезекте сатып алынған құндылықтардың нақты өзіндік құны
жұмсалған материалдарға жатқызылады деп есептеледі, яғни бірінші келген –
бірінші кетеді. Сонымен қатар, соңғы қалдық құны ең кейінгі сатып
алынғанның құнына негізделеді.
Арнайы идентификациялау (бірыңғайлау) әдісі. Бұл әдіс запастардың
партиялық есебін дәл ұйымдастыру мүмкіндігі болған жағдайда қолданады.

1.2 Материалдардың қоймадағы есебін ұйымдастыру

Қоймалардағы материалдық құндылықтарды есепке алуды материалдық
жауапты адамдар немесе олардың келісімімен жұмысын атқаратын есепшілер
материалдарды есепке алу үшін арналған карточкаларында жүргізеді.
Босалқылардың әрбір номенклатуралық нөміріне жекелеген карточкалар ашады,
содан соң ол бухгалтериядан қоймаға жартылай толтырылған күйінде беріледі.
Алған карточкаларда қоймашы материалдардың сақталатын орнын
(стеллаждар, ұялар) сипаттайтын реквизиттерді толтырады. Карточкаларға
жазбалар құжаттардың негізінде жазылады.
Егер қоймадағы материалдық құндылықтардың қалдықтары қорлардың
белгіленген нормасынан жоғары немесе тең болса, онда қойма меңгерушісі бұл
туралы жабдықтау бөліміне хабарлауы тиіс. Бұл мақсатта қорлардың
белгіленген нормаларынан нақты қалдық қорының ауытқушылығы туралы дабыл
анықтамасы қолданылады. Ол нақты қалдық кордың белгіленген қалдықтарынан
ауытқушылығын бақылау үшін және қозғалыссыз жатқан қалдыққа бақылау жасау
үшін қолданылады. Анықтаманы бір дана етіп қойма меңгерушісі (қоймашы)
материалдарды есепке алу карточкасының деректері бойынша жасайды.
Анықтамаға деректерді енгізудің өлшемдерінұйымінің материалдық-техникалық
жабдықтау бөлімі белгілейді.
Бухгалтерияға берер алдында жазбалардың дұрыстығы және карточкадағы
қалдыктардың шығарылуы қойманың өзінде тікелей тексеріледі. Материалдық
құндылықтардың қозғалысын рәсімдейтін құжаттарды бухгалтер коймадағы
"Құжаттарды қабылдау-өткізу тізімінің" негізінде кабылдайды.
Жетіспеушіліктер мен материалдық жағынан жауапты адамдардың
қызметіндегі тәртіп бұзушылықтар туралы, сондай-ақ іріктеп тексерулер мен
өткізілген нұсқамалардың нәтижелері туралы бухгалтерияның қызметкері бас
бухгалтерге хабарлауға тиіс.
Айдың аяғында қоймаға бухгалтериядан материалдардың қалдықтарын есепке
алатын кітабын қоймашыға береді, оған қойма меңгерушісі материалдарды
есепке алу карточкасындағы қалдықтарын көшіріп жазады. Мұнан кейін
деректерді салыстырып тексеру үшін материалдық босалқы қорлардың есептік
топтары бойынша және бүтіндей алғанда кітап бойынша жиынын бухгалтерияға
қайтарады.
Сөйтіп, қойма меңгерушісі материалдарды есепке алуға, олардың
карточкаларын жүргізуге, құжаттардың тізімдерін жасауға және қойма есеп
кітабының қалдықтарын шығаруға міндетті.
Әрбір атаулары, сорттары бойынша шартты сандық белгілері —
номенклатуралық нөмірі (коды) беріледі, содан соң барлык құжаттарда тауарлы
– материалдық қорлардың бары мен қозғалысы бойынша берілген нөмірі
қойылады. Номенклатуралық нөмірі: баланс шоттарының нөмірі немесе
материалдардың қатар нөмірі бойынша берілуі мүмкін. Материалдардың
номенклатурасында есептелінетін материалдардың бірлік бағасы көрсетіледі,
яғни ол баға-номенклатурасы деп аталады. Ол жүйеленген материалдар тізімі
бойынша жасалады және оны кәсіпорынның барлық бөлімшесі (материалды-
техникалық жабдықтау, бухгалтерия, қаржы бөлімдері) анықтама ретінде
пайдаланады.
Тауарлы-материалдық құндылықтардың түсуін кұжатпен рәсімдеу. ТМҚ-ды
кәсіпорын әртүрлі жағдайда алуы мүмкін: жабдықтаушының қоймасынан, темір
жол станциясынан, айлақтардан, аэропорттан, материалды жауапты тұлғалар
арқылы өз қоймаларынан.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарлы – материалдық қорларды алған
кезде алушы-кәсіпорын өздерінің жауапты тұлғалары аркылы жүзеге асырады.
Материалдардың қозғалысын есепке алған кезде мынадай типтік кұжаттар
пайдаланылады.
Жабдықтаушылардың қоймасынан тауарларды алу үшін материалды жауапты
тұлғаға сенімхаты беріледі. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушының қолын
қойғызып, қолхат алу арқылы береді.
Берілген сенімхатты есептеу журналы, сенімхатты тіркеуге және беруге
жауапты тұлғада сақталады.
Сенімхатты беру үшін лауазымды тұлғамен келісім шарт жасалады, ондай
келісім шарты жоқ болған жағдайда бір жолғы сенімхаттар беріледі. Берілген
сенімхатта ұйымдар оның мерзімін көрсетеді. Сенімхатқа кәсіпорын басшысы,
бас бухгалтері қол қойып, мөр басады. Сол сенімхатта алынатын тауарлардың,
тізімі сенімхаттың артқы (кері) жағында жазылады.Егер де алынатын тауарлар
саны жағынан көп болмаса және түрлері де бір тектес болып келсе, онда
олардың жалпы сапы мен сомасы бір жолға жазылады.
Бір қоймаға жататын тауарлы – материалдық қорларды алынған жағдайда
оған бірнеше накладной керек болса, сенім беруші сенімді тұлғаға бір
сеінмхатын беруіне болады, бірақ онда берілген барлық накладнойдың нөмірі,
күні көрсетілуі тиіс. Егерде бір ғана сенімді тұлғаның бірнеше қоймадан
тауар алуына тура келсе, онда оған әрбір қоймаға ұсыну үшін жеке сенімхат
беріледі.
Сенімхат, әрекет ететін мерзіміне қарамастан, тауарлы-материалдық
құндылықтарды алған кезінен бастап беріледі. Мерзімі өткен сенімхаттары
бойынша есеп бермеген лауазымды тұлғаға жаңа сенімхаттар берілмейді. ТМҚ
ала салысымен материалды жауапты тұлға тапсырманы орындағаны туралы
құжаттарды бухгалтерияға беріп, тауарлы – материалдық қорларды қоймаға
өткізу керек, олардың сол құндылықтарды қуаттайтын сенімхаты толық болмаса
да.
Егер де тауарлы – материалдық қорларды алу құқы жойылса, онда одан
сенімхаты қайтып алынады, ал жіберушілерге басқа сенімхат беріледі.
Пайдаланбаған сенімхаттар мерзімі өткеннен кейін келесі күні сенім
білдірушіге қайтарылады. Пайдаланбаған сенімхатты қайтарған кезде оны
"Сенімхаттарды есепке алу журналына" тіркейді және оның түбіршегіне
"пайдаланбаған" деген белгісін жасайды. Осындай сенімхаттар есеп беру
кезеңнің соңына дейін сақталады, сосын есепті кезеңнің соңында жойылады.
Жабдықтаушылар тауарлы – материалдық қорларды босатқан кезде, әрбір
жіберілген бөлігіне үш данада накладной жазып, онда сенімхаттың нөмірі,
күні көрсетіледі. Оның біріншісі тауарлы – материалдық қорларды алушыда,
екіншісі жіберушінің өзінде қалады, оны ол алдағы кезеңде жіберілетін
тауарлы – материалдық қорларды бақылау жасау үшін пайдаланады. Ал үшіншісі
бухгалтерияға беріледі. тауарлы – материалдық қорларды босатып біткен соң,
ең соңғы партиясының құжаттарымен бірге сенімхатын да бухгалтерияға
тапсырады. тауарлы – материалдық қорларды мынадай жағдайларда сенімхат
бойынша босатуына болмайды:
·     сенімхаттың барлық реквизиттері толық толтырылмаса, жөнделген
немесе өшірілген болса;
·     көрсетілген сенімхаттағы құжаттары болмаса;
·     сенімхаттың мерзімі біткен болса;
·     ұйыміден берілген сенімхаттың жойылғаны туралы хабар алса;
·     сенімхат бергенұйымі өз қызметін тоқтатса (жойылса, қайта
кұрылымдық өзгерістер жасаса).
Жабдықтаушылар сатып алушының қоймасына автотранспортпен тауарлы –
материалдық қорларды жеткізіп берген кезде сатып алушылардың материалды
жауапты тұлғасы (қойма меңгерушісі жабдықтаушылардың экспедиторынан алған
тауарлы – материалдық қорлардың санын және брутто салмағын, тауарлы-
транспорттық (көліктік) накладной мәліметімен салыстырады, олар екі данада
жазылады. Егер олардың мәліметінде айырмашылық болмаса, онда оның бір
данасына қол қойып және штамп басып, тауарлы – материалдық қорлар
қабылданды деп жазады. Накладнойдың бір экземпляры материалды жауапты
тұлғада қалады. Ал егер айырмашылық болса, онда оның саны мен сомасына акті
жасалады. Ол екі дана етіп жазылады және оған екі жақтың да жауапты
тұлғалары қол қояды. Оның біреуін жабдықтаушыға жібереді, ал екіншісі
тауарлы – материалдық қорларды қабылдаған жауапты тұлғада қалады, одан әрі
ол бухгалтерияға беріледі. Акты жабдықтаушыға талап-тілек қоюға негіз бола
алады.
Егер жүк қосарлана жүретін құжаттарынсыз келсе, онда тауарлы –
материалдық қорларды актімен рәсімделеді, сол актіде нақты тауарлы –
материалдық қорлардың саны мен бағасы көрсетіледі. Бұл жағдайда
жабдықтаушылардың өкілі қатысқаны жөн, егер де олар болмаса тәуелсіз
бакылаушылар қатысады.
Тауарлы – материалдық қорларды халықтан да сатылып алынуы мүмкін. Бұл
материалды жауапты тұлға сатып алынған тауарлы – материалдық қорларға акті
жасайды, онда: сатушының аты-жөні, СТН (салық төлеушінің тіркеу нөмірі),
ТМҚ аты, алынған бағасы, жалпы құны көрсетіледі.
ТМҚ-ды кірістеуге мына құжаттар негіз болып саналады:
· шот-фактура, онда: қатар нөмірі мен күні, атауы және жабдықтау мен
ТМҚ-ты сатып алушының СТН, ҚҚС-ын есепке қою туралы куәлік нөмірі,
әкелінген ТМҚ атаулары мен саны, құны, акцизделетін ТМҚ сомасы т.б.;
· тауарлы-транспорттық накладной;
· тауарды қабылдап алған материалды жауапты тұлғаның жазған
накладнойы мен құжаттары, атап айтқанда:
Кіріс ордері. Жабдықтауышлардан немесе өңдеуден түскен запастарды
есепке алу үшін пайдаланылады. Ол бір ғана данада жазылады және ол жауапты
тұлғадан материалдар қоймаға келіп түскен кезде толтырылады.
Материалдарды қабылдау туралы акті. Жабдықтаушылардың ілеспе
құжаттарындағы мәліметтерді сандық және сапалық айырмашылықтары бар
босалқыларды қабылдау кезінде қолданады; сондай-ақ құжаттарсыз түскен
материалдарды қабылдаған кезде де. Қабылдау комиссиясы міндетті түрде
материалдық жауапты тұлғаның, жіберуші өкілінің немесе мүдделі емес мекеме
өкілінің қатысуымен актіні екі дана етіп жасайды. Құндылықтар қабылдағаннан
кейін құжаттармен қоса актілердің бір данасы материалдық қорлардың
қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерияға, екіншісі — жабдықтаушыға талап
хатын жазу үшін, жабдықтау бөліміне немесе олардың бухгалтериясына
жіберіледі.
Материалдық құндылықтардың өндірісте дайындалған және сақталған
кезіндегі жетіспеушілігі мен жоғалуы туралы актісі. Табиғи шығын нормалары
айқындалмаған материалдық қорларын дайындау, сақтау немесе өндіру
процесінде орын алған жоғалтуды анықтау үшін қолданады. Қорлардың
сақталуына жауапты бөлімдердің балансынан шығаруға және кінәлі адамдардан
өндіріп алуға аталған құжат негіз бола алады.
Бұл құжат материалды қабылдау жөніндегі актіге тіркеледі. Екі данасы
толтырылып, комиссия мүшелері мен кінәлі кісілер қол қояды. Бірінші данасы
бухгалтерияға жіберіледі, ал екіншісі - бөлімшеде қалады.
Табиғи шығын нормаларына сәйкес материалдардың жоғалуы туралы актісі.
Ұйым қоймасына жабдықтаушылардан келіп түскен кезде табиғи шығын
нормаларына сай қорлардың кемігені анықталса немесе өңделгеннен кейін
оларға табиғи шығын нормалары қойылған болса, осы акты жасалады. Қорларды
қабылдауды жүргізген кезде жасалынған актіге кіріс ордері қосымша қызмет
атқарады. Комиссия екі дана етіп жасап қол қойып, бірінші данасын
бухгалтерияға өткізеді, ал қорлардың жоғалуына материалды жауапты тұлғалар
ол сол адамдардың есебіне есептен шығаруға негіз бола алады, ал оның екінші
данасы қоймада қалады.
Материалдардың (тауарлардың) бүлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі.
Кәсіпорында бүлінудің, сынудың, қираудың нәтижесінде арзандатуға және
қорларды (тауарларды) есептен шығару үшін пайдаланылады. Ол екі дана етіп
жасалынады. 1-ші дана бухгалтерияға жіберіліп, қорлардың жоғалуына себепші
болған материалды жауапты тұлғаларға есептен шығаруға негіз болады, 2-ші
данасы бөлімшеде қалады.
Тауарлы-материалдық қорды босатқанда рәсімделетін құжаттар.
Кәсіпорынның қоймасынан материалдар өнімді әзірлеуге және басқа да
шаруашылық қажеттілігі үшін цехтарға, сондай-ақ сыртқа өңдеуге немесе
артығын сатуға босатқан кезде пайдаланылады.
ТМҚ цехтан цехқа берілсе, онда оны өндірістің ішіндегі қозғалысы деп
санайды, ал егер де орталық қоймадан цех қоймасына берілсе, онда ол өндіріс
шығын ретінде танылады.
Материалдардың шығысы мынадай құжаттар бойынша рәсімделеді: лимиттік-
жинақтама картасы; материалдарды айырбастауға (қосымша босатуға) арналған
талап-актісі; материалдарды босатуға (ішкі орын ауыстыруға) арналған талап
накладнойы.
Лимиттік-жинақтама картасы - өнімді дайындауда үздіксіз пайдаланылатын
құндылықтарды босату, сондай-ақ өндіріс қажеттілігіне керек құндылықтарды
босатудың белгіленген лимиттерін (шектерін) сақтауға, ағымдағы және
қоймадағы материалдық қорларды бақылауға және оларды есептен шығаруға негіз
бола алатын құжат. Лимиттік-жинақтама карталары жабдықтау бөлімі немесе
жоспарлау бөлімі материалдардың (номенклатуралық нөмірлердің) бір түріне
(атауына) екі дана етіп дайындалады. Бір данасы ай басталғанша цехқа -
қорды пайдаланушыға, 2-шісі — қоймаға немесе цехтың қоймасына беріледі.
Өндіріске қорлар қоймалардың, цех өкілдерінің лимиттік-жинақтама картасы
ұсынған кезде ғана босатылады. Қоймашы екі данаға да босатылған қорлардың
күні мен мөлшерін жазған соң, лимитте калған қалдығы шығарылады.
Қоймашының лимиттік-жинақтама картасын цех өкілі, ал цехтың лимиттік-
жинақтама картасына қоймашы қол кояды. Бастапқы құжаттардың санын
мүмкіндігінше азайту мақсатында материалдарды босатудың материалдық есеп
картотекасында көрсеткен дұрыс. Бұл жағдайда қорларды босатудың шығын
кұжаттары жасалмайды, лимиттік-жинақтама картасы жүргізіледі. Лимиттік
босатуды карточканың өзінде көрсетуге болады. Цех өкілі қорларды алу
кезінде тікелей материалдар есебінің картотекасына қол қояды, ал қоймашы
лимиттік жинақтама картаға қол қояды.
Лимиттік-жинақтама (алынбалы) картасы бойынша өндірісте пайдаланбаған
(қайтарылған) қорлардың есебі де жүреді. Бұл кезде ешқандай қосымша
кұжаттар жасалмайды. Лимиттен тыс босатулар немесе қорлардың бір түрін
екіншісімен алмастыру тек ұйым басшысының немесе осыған өкілетті адамдардың
рұқсат етуімен ғана жүзеге асырылады.
Өндіріске лимиттен артық жіберу және қорларды ауыстыру арнайы талап-
актісімен рәсімделеді. Лимитті өзгертуді тек сондай құқық берілген тұлғалар
ғана жүзеге асыра алады. Материалдық қорларды босату тек лимиттік-жинақтама
картасында көрсетілген қоймалардан босатылады. Қоймашы лимиттік жинақтау
картасына жіберілген қорлардың күні мен мөлшерін белгілеп, әрбір
номенклатуралық нөмір бойынша лимиттің қалдығын анықтап отырады. Лимит
пайдаланылып болған соң, лимиттік-жинақтама карточкасын қоймашы
бухгалтерияға өткізеді. Ішінара толтырылған реквизиттері мен лимиттік-
жинақтама картасының мәліметтері компьютерлік техниканың көмегімен де
өңделеді.
Материалды айырбастауға арналған талап-актісі. Бұл құжат қорлардың
белгіленген лимиттен артық босатылуын немесе олардың ауыстырылуын есепке
алу үшін қолданылады, сондай-ақ қоймадан қорларды шығаруға негіз болып
табылады. Ол екі дана етіп дайындалады: бірі алушыға, екіншісі — қоймаға.
Қоймашы актінің екі данасына да босатылған қорлардың күні мен мөлшерін
белгілеп, содан соң қалдығын шығарады. Алушының актісіне қойма меңгерушісі,
ал қойма актісіне - алушының өкілі қол қояды. Талап-актілерді бухгалтерияға
немесе компьютерлік техникаға өңдеуге берместен бұрын талап етілген
босалқылар түгелдей алынуы керек. Материалдық босалқыларды лимиттен тыс
босату және басқалармен айырбастау тек қанаұйым басшысының немесе оған
өкілетті тұлғалардың рұқсатыменұйымінің тиісті бөлімдерімен келісілгеннен
соң ғана жүзеге асырылады.
Материалдарды босатуға (ішкі орын ауыстыруға) арналған талап
накладнойы, қорларды ұйымның өз ішіндегі қозғалысына және олардың
кәсіпорынның аумағынан тыс жердегі шаруашылықтарына, сондай-ақ басқа
мекемелерін босатуды есепке алғанда пайдаланылады. Ол екі данада
дайындалады. Материалдарды өз кәсіпорынының шаруашылықтарына босатқанда I
данасын алушыға береді, екіншісін — қоймаға кейінірек бухгалтерияға
өткізеді. Бір данасы қоймаға, ал екіншісі цехқа құндылықтарды кіріске алуға
негіз бола алады.
Материалдық қорлардың қоймадағы есебі келесі тәртіпте жүргізіледі:
қоймалардан түскен кұжаттар ретімен жинақталып, жөнелту қағаздарымен
жабдықталады, содан соң олардың деректерін бухгалтериядағы мәліметтермен
салыстырады. Құжаттардың бірінші даналары кейінгі есептік өңдеуге
пайдаланылады, ал екінші даналары - материалдар сақталатын орындарда
қалады, олар құндылықтар топтары және номенклатуралық нөмірлері бойынша
орналасады. Олар анықтамалық мақсаттарда және қоймалар бухгалтериядағы есеп
деректерін салыстырып тексеру үшін пайдаланылады.
Салыстырудан кейін құжаттардың деректері кәсіпорында белгіленген есеп
топтары бойынша материалдарды жинақтап есепке алудың жинақтаушы
тізімдемесінде топтастырылады, ол тауарлы-материалдық құндылықтар кірісі
мен шығысы бойынша 1310 "Шикізат пен материалдар" бөлімшесінің жинақтаушы
шоттары және материалдар топтары бойынша жүргізіледі. Бұл тізімдемеде
материалдардың әрбір тобы бойынша өткен айдағы тізімдемеден келесі айдың
басындағы қалдығы, ағымдағы құжаттарындағы өткізу тізімдерінің топтары
бойынша материалдардың кірісі мен шығысы сомалық сипаттамасы көрсетіледі
және айдың аяғындағы әрбір жинақтаушы шоты мен материалдар тобы бойынша
қалдығы шығарылады.
Жинақтаушы тізімдемесі қойма мен бухгалтерлік есептерінің мәліметтерін
салыстыру үшін пайдаланылады, ол материалдар есебінің карточкасы мен
материалдардың қалдық кітабы бойынша жүргізіледі.

1.3 Материалдық қорлардың бухгалтериядағы есебі
Материалдардың қалдықтарының кітабы бір ай бойы бухгалтерияда
сақталады және оны материалдардың қалдықтары туралы мәліметтерді алу үшін
пайданылады. Айдың аяғында кітап бухгалтериядан қоймаға беріледі, қойма
меңгерушісі есепті жылдың аяғындағы материалдық құндылықтардың қалдықтарын
оған түсіріп, өз қолын қойып оны растайды. Материал қалдықтарының кітабы
есепті айдан кейінгі, айдың 1-3 күні бухгалтерияға тексеруіге және топтар
мен тауарлы - материалдық құндылықтарды есепке алу жөніндегі шоттар бойынша
жинақталған есебі беріледі.
Айдың аяғында материалдарды жинақтап есепке алудың жинақтаушы
тізімдемесіндегі қалдықтар туралы әрбір есептік топ бойынша сомалық түрдегі
деректер материал қалдықтарының кітабындағы топтарының жиынтығымен
салыстырылады. Бұл деректер сәйкес келуге тиіс, өйткені қоймадағы
(карточкалардағы, сонан соң материал қалдықтарының кітабындағы) және
бухгалтериядағы (материалдарды жинақтап есепке алудың жинақтаушы
тізімдемесімдегі) жазбалар бір құжаттың негізінде жазылады.
Бухгалтерияда материалдың жинақтама есебінің жинаушы тізімдемесінің
негізінде (сальдо әдісі қолданылғанда) немесе материалдық жағынан жауапты
адамдардың материалдық құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы есеп
берулерінде (егер сальдо әдісі қолданылмаса) "Материалдардың ақша түріндегі
қозғалысы" деген тізімдемесі жасалынады. Бұл тізімдемеде материалдық
құндылықтардың қоймадағы немесе материалдық жауапты адамдар арасындағы
қозғалысы көрсетіліп, нақты өзіндік құнымен есептік бағалары бойынша бір
айдағы материалдық құндылықтардың қалдықтары мен кірісі туралы деректері
шығарылады. Олардың негізінде материалдардың сомалық және пайыздық
ауытқулары анықталады. Табылған пайыз бойынша жұмсалған материалдық
құндылықтардың нақты құны шығарылады. Тізімдеме екі бөлімнен тұрады.
Тізімдеменің бірінші бөлімінде кәсіпорынға түскен материалдардың нақты
өзіндік құны мен есептік бағасының арасындаіы ауыткулары анықталады.
Тізімдеменің екінші бөлімі "Материалдардың синтетикалық есебінің
жинақтаушы тізімдемесі" немесе "Материалдық құндылықтардың қозғалысы мен
қалдығы туралы есеп беруі" мәліметтерінің негізінде жасалады. Бұл бөлімнің
деректері 1310 "Шикізат мен материалдар" мен 1330 "Тауарлар" бөлімдердің
шоттары жөніндегі мәліметтер Бас кітаппен салыстырылады.
Бухгалтерияда материалдың шығысына арналған құжаттардың бірінші
даналарының негізінде "Материалдардың шығысын бөлу" деген әзірлеме кесте
жасалады, онда цехтар мен шоттар тұтынушылар, тапсырыстар, жұмсау баптары
және есепке алу мен калькуляцияның басқа да обьектілері мен есептік бағасы
бойынша материалдардың жұмсалуы көрсетіледі.
Қаржылық есептіліктің ұлттық стандарттарына сәйкес қорлар қозғалысы
арнайы шоттарда көрініс табады.
орлардың сақталуына жүйелі бақылауды жүзеге асыру үшін бухгалтерия
материалдардың жекелеген түрлерінің қалдықтарына заттық қалпында іріктеме-
бақылау жүргізеді. Материалдардың өндірісте пайдаланылуына бақылауды
ұйымдастыру да бухгалтерияның маңызды міндеті болып табылады.
Өндірісте материалдардың пайдаланылуына бақылау жасау үшін мынандай
әдістер қолданады: нормадан ауытқушылықтарды құжатпен рәсімдеу, партиялар
бойынша ашып-санап-өлшеп керу есебі, түгелдеу.
Бір материалды екіншісімен ауыстырғанда нормадан ауытқуларын кұжатпен
рәсімдейді, сондай-ақ материалдардың нормадан тыс босатылғандарын да
"Материалды ауыстыруға (косымша босатуға) арналған талап-актісімен"
рәсімдейді.
Ашып-санаған материалдардың әрбір партиясы бойынша ауытқуларын анықтау
үшін партиялар бойынша ашып-санап өлшеп көру әдісі пайдаланылады. Бұл
есепті өндірістегі бөлуші—шеберлер, жоспарлау-диспетчерлік бюросы, яғни
ашып-санап көруге құқысы бар адамдар материалдардың әрбір партиясына арнайы
ашылатын есептік (ашып-санап-өлшеп көру) карталарында жүргізіледі. Есептік
партияларда ашып-санап-өлшеп көрудің технологиялық карталарына сүйене
отырып, осы партияны ашып-санап-өлшеп көру нәтижесінде қандай көлемде және
қайда дайындалғанын, сондай-ақ қалдық санын (нормалар бойынша) анықтап,
қаншасы алынуға тиіс екені, сондай-ақ қалдықтары (нормалары бойынша)
көрсетіледі. Бұған қоса, карточкаларға жұмыс орнына берілген материалдардың
саны, осы партияның нақты жасалған, дайындалған (бөлшектер) саны, сондай-ақ
қалдықтардың нақты саны да енгізіледі.
Ашып-санап-өлшеп көрудің көмегімен нақты дайындалған материалдың санын
нормативтік санымен салыстыру арқылы нәтижесі анықталады. Нормалар бойынша
материал шығысы өндірілген өнімнің санын шығыс үшін қолданылып
жүрген нормасына кебейту жолымен анықталады. Үнемделген немесе артық
жұмсалған материалдардың сандары өнімнің нақтылы шығарылуына кететін
нормативтік шығысымен салыстыру арқылы анықтадады. Қалдықтарға қатысты да
осындай бақылау жүргізіледі. Есептік картада ауытқулардың себебі мен
материалды ашып-санап-өлшеп көрген жауапты адамдардың аты-жөні көрсетіледі.

Партиялар бойынша есептеуді қолдану мүмкін болмағанда немесе орынсыз
болғаңда ауытқулар мерзімді түгендеудің көмегімен материалдардың әрбір
түріне қарай әрбір орындаушы, бригада, бөлімше немесе бүтіндей цех ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.