Қазақстан Республикасының білім жүйесінің негіздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

l. Кіріспе . . . 7

ll. Негізгі бөлім . . . 4-25

2. 1. Қазақстандағы халыққа білім беру жүйесінің тарихы . . . 4-14

2. 2. Білім беру ісінің мәні, міндеттері, принциптері және құрылымы . . . 15-18

2. 3. Қазақстан Республикасының білім жүйесінің негіздері . . . 19-20

2. 4. Қазіргі жалпы бастауыш, негізгі, орта білімнің даму бағыттары . . . 21-22

2. 5 12 жылдық білім беру жүйесі . . . 23-25

lll. Қорытынды . . . 26

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 27

Кіріспе

Еліміздің егемендік алып, қоғамдық өмірдің барлық, оның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгіліктендіру мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.

Қазіргі кезде біздің республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигамасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда:

― білім мазмұны жаңа үрдістік біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру бағдарламаларының нақтылануымен баи түсуде;

― ақпараттың дәстүрлі әдістері - ауызша және жазбаша, телефон және радио байланыс - қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде;

― баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына, азамат, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде;

― мектеп, отбасы және қоршаған әлеуметтік ортаның балаш тәрбиесіндегі бірлігіне ұмтылыс жасалуда;

― қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалық технологияның кеңінен қолданылуына және ғылымның роліне мән берілуде;

Оқыту технологиясын жетілдірудін психологиялық-педагогикалық бағыттағы негізгі ой-тұжырымдары төмендегіше сипатталады:

― есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;

― білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым жүйесіне көшу;

― оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту.

Қазір республика оқу орындары педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған көп нұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын менгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Негізгі бөлім

2. 1 Қазақстандағы халыққа білім беру жүйесінің тарихы.

Қазақстан кең-байтақ өлкесінде білім ісінің пайда болып, даму тарихы да өзінің ілкі бастауларын сонау ерте замандардан алады. Қазақстан жерінде, әсіресе, оның отырықшы аудандарында орта ғасырдың ерте дуірінде ақ көптеген мектептер (мұсылманша бастауыш оқу орны) мен медреселер, діни білім беретін ортадан жоғары оқу орындары жұмыс істей бастағаны тарихтан белгілі.

Ертедегі Исфиджаб, Тараз, Сайрам, Түркістан, Отырар, т. б. қалаларында көптеген медреселер болған, олардың жалпы саны 87-ке жеткен. Ауылдық жерлерде мектепте молдалар (татар, башқұрт, т. б. ) ұстаздық еткен. Оқыту ақысы халықтан жиналған. Балалар қыс, күз айларында оқыған, Оқу мерзімі 4 жыл, оқуға 7 жастан бастап қабылданған, жыл аяғында емтихан тапсыру мектеп бітіргені үшін балаға ресми куәлік тапсыру тәртібі сақталмаған. Медреселер мұсылмандық рәсімдерін таратушы оқу орны болып қана қоймай, ірі мәдениет орталығы ретінде де қызмет атқарған. Бұл оқу орындарында заңтану, тарих, логика, философия, математика, астрономия, медицина, т. б. пәндер енгізілген. Медреселердің жанында салиқалы кітапханалар болған.

Патша үкіметінің 150 жылға созылған отарлау саясаты халқымыздың егемендік жолындағы ғасырлар бойғы күресіне зор нүқсан келтіргенімен, Батыс пен Шығыстың рухани өмірдегі қарым-қатынасына жол ашты. Мысалы, Змеиногорскіде (Шығыс Қазақстан) қорғасын - мырыш кен орнында 1761 жылы Омбы қаласында ″Азиялықтар мектебі″ ірге көтерді. Осындай мектеп 1789 жылы Орынбор қаласында да ашылды.

Қазақ феодалдарының (сұлтан, би, бай, старшин) балаларына Неплюев кадет корпусына (1825), Омбы кадет корпусына (1848) түсіп оқуына рұқсат етілді. Алғашқы қазақ мектебі Бөкей хан ордасында (1841), 1850 жылы Орынбордағы шекара комиссиясының жанына ашылған болатын.

Ресей Халық ағарту министрлігі 1870 жылы бұратана халықтарға білім беру шаралары туралы арнаулы заң қабылдады. Осы заң бойынша шет аймақтағыларды орыстандыруды көздеген миссионнерлік педагогика жүйесі енгізілді. Мәскеуде құрылған арнайы миссионерлік қоғамның негізгі принциптерінде былай делінген: мұсылман елдерін ыдырату, арасына от жағу, яғни, пантүркшілдік пен панисламдыққа қарсы күресу ; бұратана халықтарды провославие дініне көшіріп, шоқындыру, халықты ата-баба тарихынан, ұлттық мәдениетінен қол үздіру орыс алфавитін енгізу, мұсылмандық мектептер мен медреселерді біртіндеп жою, олардың орнына орыс-түзем, орыс-қазақ мектептерін ашу, кейін бұлардың бәрін таза орыс тіліне көшіру, шет аймақтардағы отаршылдық саясатты жүзеге асыру үшін мисионер ғалымдар, оқытушылар кадрларын көптеп даярлау. Омскідегі ″Азия мектебі″, Орынборда Неплюев кадет корпусы, Омскідегі кадет корпустары құжатта көрсетілген шаралардың жүзеге асуы нақты көрінісі болатын.

Қазақ қоғамындағы білім беру ісі ″қазақтың тұңғыш ұстазы″ ретінде танылған Ы. Алтынсарин есімімен тығыз байланысты. Қазақ даласында Ы. Алтынсариннің ағартушылық қызметі мен идеялары бүгінде педагогика саласының ғылыми зерттеу жұмысына айналды. Оның ағартушылық қызметі қазақ халқының рухани-саяси отарлау саясатының қысымшылығы қысып тұрған кезеңге тұспа-тұс келді. Бұл саясатты тоқтатуға ағартушылардық жергілікті саяси күші болмады. Тек ұлттық білім беру жүйесін заман талабына сай, миссионерлік ағарту-оқу ісінің негізгі заңдылықтарын қабылдай отырып, Қазақстанда халық ағарту ісі жаңа жолға түсті.

XIX ғасырдың аяқ кезінде ″қазақ мектептері қандай болу керек″ деген мәселе күн тәртібіне қойыла бастады. Осы жөнінде бір-біріне қарама-қарсы екі көзқарас пайда болды.

Бірі-бұратан халықты шала сауатты қалдырып, төл мәдениетінен қол үздіріп, бірте-бірте орыстандыру саясатын көздеген миссионерлер (Н. И. Ильминский, т. б. ), ал екіншісі - орыс халқының прогрессивті озық мәдениет үлгілерін игеру арқылы ″Өз елін өркениетті елдердің деңгейіне көтеру қажет″ - дейтін қазақ ағартушылары (Ы. Алтынсарин, Ш. Уәлиханов, А. Құнанбаев) еді. Оқытудың жәдид (төте оқу) деп аталатын ағымы отаршылдық орыстандыру саясатына қарсы түркі тектес ұлттардың өзін-өзі сақтап қалу жолындағы қажырлы күресінен туған еді. Отаршылдар оның өрісін тарылтып бақты. Патша үкіметі ұлт мектептерінде екі ағымды (хадим-ескі діни араб оқуы, ал жәдид-жаңа араб әрпімен дүнияүй білім беру) бір-біріне қарама-қарсы айдап салу арқылы ұлттық сана-сезімнің оянуын тежеуді көздеді. Осының нәтижесінде хадим ағымының өкілдері жәдидшілерді, ″құдайға күпірлік жасады″ деп айыптап, олардың үстінен патша әкімшілігіне арыз жазуға дейін барды. Жәдид ағымына белсене қарсы шыққандардың бірі - Н. И. Ильминский. Жәдид ағымы мектеп, медресеге байланысты мына мәселелерді көтерді: біркелкі оқу жоспары мен бағдарлама жасау арқылы мұсылман мектептерін бір ізге түсіріу, оқу жоспарына арифметика, жағырапия, жаратылыстану, тарих, т. б. пәндерді енгізу арқылы қазіргі заман талабына сай шәкірттерге орта білім беруді қамтамасыз ету, сауатсыз, фанатик молдаларды тиісті білімі бар молдалармен алмастыру, дыбыстық оқыту әдісін енгізу, мектеп пен медресе бітіргендерге емтихан тапсыртып, оқушыларға тиісті құжаттар тапсыру, әскери міндетін атқаруды жеңілдету, мұсылман мектептерін бақылауды жұрт сайлаған құрметті азаматқа тапсырып, оны өлкенің ресми қамқоршысына бағынышты ету, т. б. Осы мектептердің материалдық жағына көмектесу, оқу құралдарымен қамтамасыз ету, мұғалімдерге тұрақты жалақы төлеу мәселесі де назардан тыс қалмады.

Жәдид ағымының көшбасшысы белгілі түрколог-лингвист А. Байтұрсынов болды. Жәдидшілер бастауыш мектеп мәселесіне айрықша мән берді, осыған орай бірнеше оқу құралдарын жарыққа шығарды.

Жәдид ағымы мектеп бітірушілердің медреселерде немесе жоғары оқу орындарында білімін әрмен қарай жалғастыру, олардың өз ықтиярымен мамандық таңдап алу мүмкіндігіне жол ашты, жұрттың бұл мектепке деген ынта-ықыласы тез өріс алуына жағдай туғызды. Қазан төңкерісінің жеңісінен кейін халықты қажытқан жиһангерлік және азамат соғысының қиян-кескі, зобалаң зардаптарына қарамастан, өлкедегі мектеп саны едәуір өсе түсті. Сол кездегі ағарту саясатындағы басты мәселенің бірі - жаңадан ашылып жатқан ауыл мектептерін мұғалім кадрларымен қамтамасыз ету жайы еді. Бұл міндет үш түрлі жолмен жүзеге асты.

Біріншісі, бұрынғы патшалы Ресейдің мұғалім-кадрлармен мектепке тарту, екінші жолы - білімге құштар сауатты жастарды қысқа мерзімді курстардан өткізу, үшіншісі, арнайы педагогикалық оқу орындарын көптеп ашу арқылы мұғалім даярлау.

1920 жылы қазанда Қазақ АССР-ының Оқу халық комиссариаты құрылды. Оның төрағасы болып А. Байтұрсынов тағайындалды. 1920 жылы 18 ақпанда Бүкілқазақстандық оқу-ағарту конференциясы шақырылды. Онда балаларды қорғау, бірыңғай мектеп жүйесін құру, кәсіптік-техникалық білім беру, саяси тәрбие жұмысы, т. б. оқу-тәрбие жұмысына байланысты мәселелер қаралды.

1922-23 оқу жылдары Академиялық орталық ұлт мектептерін төл оқулықпен, бағдарламамен қамтамасыз етуде біраз шараларды іске асырды, төл тілімізде 14 оқулық шығарылды. Олардың ішінде ″Физика″, ″Грамматика″, ″Алгебра″, ″Мектеп гигиенасы″, т. б. бар.

Бұл оқулықтарды жазуға қазақ зиялыларының алдыңғы қатарлы топ өкілдері: А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, М. Әуезов, С. Асфендияров, Т. Жомартбаев, Қ. Сәтбаев, Ә. Ермеков, Т. Жолдыбаев, т. б. қатысты.

Республикада жоғарғы білімді кадр даярлауда Алматы қаласында тұңғыш ашылған абай атындағы Қазақтың педагогикалық институты үлкен рөл атқарды. 1929 жылы араб алфавитінен латын графикасына көшті. 1940 жылы латын алфавитінен орыс жазуына көшу ісі өркениет жолындағы тағы бір үлкен соққы болды. Оқу-ағарту саласындағы осындай үлкен бұрмалаулар ұлт мәдениетінің дамуына кері әсерін тигізді.

1945-60 жылдары мектептер мен онда оқитындар саны күрт өсе бастады. 1950-60-шы жылдары тың игеруге байланысты мектептердің саны күрт өскенімен, қазақ мектептері көбірек жабылып, оның орнына орыс-қазақ және орыс мектептері көбірек ашылды. 1980-90 жылдары елімізде жаппай халыққа орта білім беру саласында біраз жұмыс жүргізілді. Соның бірі - мектепке 6 жастан бастап қабылдау.

Еліміз егемендік алғаннан кейін білім негіздерін демократиялық, интеграциялық принциптерге орайлас әр балданың жеке-дара ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, оқытып, тәрбиелек талап етілді. Осы жайттар ұлт мектептерінің жаңа бағдарламаларынан елеулі орын алды. Арнаулы білім салаларына икемі бар балаларға арналған лицей, гимназия, колледж, медреселер сияқты мектептің жаңа түрлері ұйымдастырылды.

Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы Заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді. Осы Заң және Қазақстан республикасының өзге де нормативтік-құқықтық актілеріне сәйкес мемлекеттік саяси принциптері айқындалды. Қазақстандағы білім беру қалыптасу ерекшеліктері және қөздері (19ғ аяғы мен 20ғ басы)

Орыс қазақ халықтарының экономикалық, саяси қатынастары ұзақ тарихи дәуірлерді қамтиды. Осы терең тамырлы байланыстар өрістей келе, Қазақстанның Ресейге қосылуына алғы шарттар әзірледі.

Қазақстанның Ресейге қосылуы 1731 жылы Кіші жүздің, 1740 жылы Орта жүздің өз еркімен Ресей қол астына енуінен басталып, ХІХ ғасырдың орта шенінде Қазақстанның Ресейге қосылу үрдісі аяқталды.

Бұл қосылу - Қазақстанға Ресейдің экономикасы мен алдыңғы қатарлы мәдениетінің ықпал етуіне қолайлы жағдайлар туғызды, өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың дамуына әсер етті.

Ресей бұқараны қанау мен езуді мақсат етті. Мұндай жағдайда шет аймақтар халқы құқық атаулыдан жұрдай етіліп, патша өкіметінің аяусыз отаршылдық қанауына ұшырады. Царизм орыс емес халықтар үшін қаныпезер жендет, халықтардың түрмесі болды.

Бұл жөнінде Орынбор губерниясының белгілі чиновниктерінің бірі: “Мен қырғыздарды орналастырамын, оларды оқытамын және Европа халықтары дәрежесіне жеткіземін деп, филантроптардың гипербологиялық үміттерімен әуестенбеймін. Мен барша көңілмен қырғыздардың үнемі малшы, көшпелі болып қалуын тілеймін, олардың еш уақытта да егіншілікпен айналыспауын және де ғылымды былай қойғанда, қолөнершілікті де білмеуін қалаймын” - деп патша өкіметінің шын ниетін жасырмай ашық айтқан.

Екі ұлт аралығындағы туып қалыптаса бастаған қоғамдық-мәдени байланыстар және олардың қазақ елінің рухани өміріне тигізген прогрестік ықпалы кедергі-тосқауылсыз болып жатпады. Ол даму үрдісі еді, сондықтан да ол үрдіс ұзақ және қиын кезеңдерден өтті.

1744 жылы Орынборда татар мектебі ашылып, мұнда әскери шендегілердің балалары оқыды. Бұл мектепті бітіргендер өкімет кеңселерінде, сауда-саттық орындарында жұмыс істеп, тілмаштық қызмет атқарды. 1786 жылы Омскіде ашылған “Азия мектебі” де осындай мақсатты көздеді. Олардың ішінде қазақ балалары да болды.

Ресей империясының құрылымында бірінші қазақ хандығы географиялық және саяси жағдайлар күшінде Бөкей хандылығы болды, онда, академик С. З. Зимановтың есептеуінше ішкі басқарудағы кейбір өзінің саясатын қарастырады. ХІХ ғасырдың екінші жартысында Бөкей хандылығында мектептегі білім беру кең тарала бастады. Бұнда үлкен рөлді Жәңғір хан атқарды. Ханның білім беру саясатының орталығында мешіт жанындағы бастауыш мектептерін ұйымдастыру болды. 1841 жылдың желтоқсанында Жәңгір ханның үкімімен орталық мектеп ашылды. Мектепте арабша, тарша, және орыс тілі, жаратылыстану негізі, тарих және медицина оқытылды. Мектепті жақсы бітіргендер кадет корпусында білім алды. 1865 жылы Мемлекеттін кеңесінің шешіміне сәйкес Омскі қаласында, “образования должностных лиц из среды ордынцев” деген қазақ мектептері ашылды. Бұл мектеп оқушыға арналған: Ақмола обласынан 10 қазақ балалары үшін вакансия және Семей облысынан 10 бала үшін вакансия.

Кадет корпустарының оқу курсы сегіз жылдық, әр класс екі жылдық мерзімді болды. Оқу бағдамаларының әскери училищелерден айырмашылығы - еуропалық эскадронда француз және неміс тілдері, ал азиялық эскадронда шығыс тілдері (араб, парсы, татар) оқытылды.

Кадет корпустарын бітірушілер Қазақстандағы әр түрлі басқару орындарына қызметке жіберілді. Олардың біразы орыс тілін меңгерген және орыс мәдениетінен хабардар, әжептәуір білімді жастар болды, кейбіреулері орыс баспа сөзімен байланыс жасап, қазақтарды орыс оқу орындарымен таныстырды, сол арқылы қазақ жастарын оқу орындарына ынталандыруды ойлады.

60-жылдардағы халық ағарту жөніндегі алдыңғы қатарлы теориялар біртіндеп мектеп тәжірибесіне ене бастады. Бұл кезде ағарту ісінде қоғамдық орындардың тәуір бастамалары өріс алды. Қалалар мен ауылдарда бастауыш мектептердің бірнеше түрлері ашылды: жеке адамдар ашқан гимназиялар, жексенбілік мектептер дүниеге келді.

Қазақ балаларына арналған Орынбор орыс мектебі 1850 жылы 22 тамызда ашылды. Мектепке 50 бала қабылданды. Мектептің оқу жұмысы белгілі тәртіпке келтіріле бастады: оқу жылының мерзімі белгіленді, жалпы оқу мерзімі (7 жыл), оқушыларды қабылдау кезеңі (әрбір екі жыл сайын), жазғы демалыс (15 маусымнан 15 тамызға дейін) анықталды, сабақ кестесі мен оқушыларға арналған үзіліс енгізілді, емтихандардың ережесі жасалды.

Орынбордағы қазақ балаларына арналған тұңғыш мектеп (1850-1869) оқушылар санының тым шағындылығына қарамастан, қазақтар арасында орыс білімін таратудың алғашқы ошағы болды. Бұл мектептің оқу-тәрбие жұмысына орыстың прогресшіл бағыттағы ғалымдарының жағымды әсері болды. Мектептің бүкіл оқу-тәрбие жұмысы арқылы қазақтарға арналған орыс мектебін ұйымдастырудың алғашқы тәжірибесі жинақталды.

Қазақстан аймағы ХІХ ғасырдың 60 жылдарындағы әкімшілік реформасы бойынша үш генерал-губернаторлығына бөлінді: Ақмола (орталығы-Омск қаласы) және Семей (орталығы-Семей қаласы) областары Батыс-Сібірге орталығы Омск қаласында; Орал (Орал қаласы) және Торғай (Орынбор қаласы) облыстары - Орынбор қаласындағы Орталығы Орынбор; Сырдария (Ташкент қаласы) және Жетісу (Верный қаласы) облыстары Ташкент қаласындағы Түркестан орталығы.

Осыған орай Қазақстанның әр облысында ғасырдың аяғында бұл облыстардағы үкіметтік оқу жүйесі жалпы Ресейлік жүйеге сәйкес болғанмен, әр облыстағы үкіметтік мектептердің жүйесінде өздеріне тән ерекшеліктері болды.

Ішкі қазақ (Бөкей) ордасында мектептер негізінен екі түрі (алты жылдық екі класты, төрт жылдық бір класты орыс-қазақ училищілері) болды.

Торғай және Орал облыстарында алты жылдық екі класты уездік, төрт жылдық болстық орыс-қазақ училищелері және Ы. Алтынсарин негіздеген ауыл мектептері ұйымдастырылды.

Ақмола мен Семей облыстарында интернатты мектептер ашылып, кейінен ауыл шаруашылық мектептеріне айналды. 19-ғасырдың аяғында бұл облыстарда ауылдық мектептер ашылды.

1868 жылдың 21 қазанындағы әкімшілікті бөлісу Қазақстанның білім беру жүйесінің қалыптасуына ықпал етті. Осы 19-ғасырдың 60-жылдарында орыс-ұлттық мектептерді ашу, түркі тілдес халықтар үшін мектеп ұйымдастыру, саяси және педагогикалық принциптер мен шарттарды жасау басталды.

1869жылы Н. И. Ильминскийдің ұсынысымен Қазан қаласында “Братство Святого Гурия” атты миссионерлік қоғам құрылады, тұрғылықты бөлім Түркістандық иепархияны ашады. 1883 жылы “қырғыздың рухани миссиясы” инциативасы бойынша, Мәскеулік миссонерлік қоғамның ұсынысы бойынша құрылады, Қазақстанда 14 миссонерлік стандар құрылды, онда 17 миссонерлік мектеп қазақ балалалары үшін ашылды. Қазақстанда ХІХ ғасырдың екінші жартысында Ресейдің басқада өлкелері сияқты “русско-инородческие школы” құрылады. Бұндай мектептер бастауыш орыс мектебі төменгі типтегі адамдар үшін ашылды, оның негізгі мақсаты басқа ұлттың балаларына алғашқы орыс тілін оқыту, жазу, есептеу білімдерін шектеп оқыту болды.

ХІХ ғасырдың ортасында Қазақстан аймағында медреселер мен мектебы-оқу орындары жұмыс істеді, оларды ежелгі Шығыс және Азия мұсылман халықтарының жоғары дамыған мәдениетіне тартуда, Орта Азия мен Қазақстан халықтарының ұлттық мәдениетінің дамуында жағымды рөл атқарды. Олардың көбін бай қазақтар қамқарлыққа алды. Мәлімметтер бойынша 1884 жылы Семей облысында 10 медресе мен мектеп болды, онда 615 оқушы оқыды, ал 1895жылы- 900 оқушысы бар 17 медреселер мен мектептер ашылды. Сырдария облысында 1895 жылы 2409 мектеп және 34 медресе ашылып, онда 28898 оқушы оқыды. Мектептерде көбінде 8-ден 17 жасқа дейінгі ұл балалар оқыды. Мектепті бітірушілер оқуларын медресе жалғастырды, оларды “талибулильда” (домагающие знание” немесе “шакирдалар” (оқушылар) деп атады. Деректерге сүйенсек сол жылдары, 1884 жылы Семей облысында 615 оқушысы бар 10 мектеп және медресе болса, ал Сырдария обласында 1892 жылы 27082 оқушылары бар 1897 мектептер мен 35 медреселер жұмыс істеді.

1897 жылғы санақ бойынша Сырдария облысының аймағында 31900 адам орыс ұлты тұрды, бұл 2, 16 пайыз тұрғынды құрды. Көбі орыс тілдес халықтар (орыстар, украйындықтар, белорустар) Ташкент уезінде тұрды.

ХХ ғ. басы - ХІХ ғасырдың аяғында Қазақстан жерінде орыс-қазақ мектептерін құру жөніндегі жұмыстар белсене жүргізілді. Осындай мектептер болашақта таза орыс типтегі мектептерді енгізу үшін уақытша шара болды.

Осы кезеңдегі Қазақстанның экономикалық дамуы қала тұрғындарының өсуіне әсерін тигізді, ең алдымен мектептер мен ондағы оқушылардың санының өсуіне ықпал етті. Сондай-ақ өлкедегі білім беру жүйесінің қалыптасу үрдісіне патша өкіметінің қөшіп-қонуыда маңызды ықпал жасады. Егер, 36 жылда (1870-1906 ж ж. ) Қазақстанда 521023 адам тұрса, 9 жылда (1907-1914 ж. ж. ), зерттеуші А. Н. Алексеенконың есептеуінше олардың саны 714395 адамды құрайды. Қоныс аударушылардың ұлттық құрамы жағынан әртүрлі оқу орындарын ашуға тікелей қатынасы бар.

ХХ ғасырдың басында қазақ халқы үшін негізгі мектеп ауыл мектептері болды. Қазақ халқының тұрғындары үшін ауыл мектептерінің позитивтік маңызын бағалай отырып, оқу-тәрбие үрдісінің мазмұны оқу округтарының бақылауында болатынын ескермей кетуге болмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.