Тұтынушылық несие

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Банк ісі кафедрасі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Ақша, қаржы, несие пәні бойынша

ТАҚЫРЫБЫ: «Тұтынушылық несие, оның түрлері экономикадағы рөлі ».

ОРЫНДАҒАН: Ф-12 с\к К тобының студенті Жунусов Саят.

ТЕКСЕРГЕН:

Қостанай 2018

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1БӨЛІМ. Тұтынушылық несиелендірудің мәні мен мазмұны

1. 1 Тұтынушылық несиелендірудің ұғымы және несие жүйесінде алатын орны . . . 5

1. 2 Тұтынушылық сұраныстың институционалдық факторлары . . . 9

1. 3 Тұтынушылық несиелердің жіктелуі . . . 16

2. БӨЛІМ. Қазақстанның тұтынушылық несиелері

2. 1 Қазақстан Республикасының тұтынушылық несиелері . . . 22

2. 2 ҚР екінші дәрежелі банктерімен тұтынушылық несиелендіруді талдау . . . 24

Қорытынды . . . 30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 31

Кіріспе

Қазақстанның экономикалық және қаржылық дамуы халықтың әл-ауқатының жақсаруын және ертеңгі күнге сеніммен қарайтындығын көрсетеді, бұл жеке тұлғалардың несиелендіру қызметтеріне тікелей әсер етіп, қызығушылығын арттырады. Сондай-ақ, несиелендірудің жаңа түрлерін үзбей шығарып тұрады. Бұл қызметтің түрлеріне, ең бірінші, несиелік карталар, автонесиелеу, ипотекалық несиелеу, сонымен қатар, зәру мұқтаждыққа несие беру, шұғыл несиелендіру және т. б. көптеген несиелендірудің түрлері енгізілген.
Қазақстандағы тұтынушылық несиелендiру жүиесi әсiресе белсендi осыдан 3-4 жыл бұрын, жеке тұлғаларды несиелендiру көлемi ұлғая бастаған кезде дами бастаы. Алғашында несие алу үшiн кепiлдiкке мүлiк берумен қоса, үшiншi тұлғалардың кепiлдiк беруi қажет болатын, қазiргi кезде ол шарт емес. Кейбiр банкiлер «кепiлдемесi» жылына 16-24 пайыздық несиелер бередi. Ел экономикасы мен банктың секторлар үшiн жергiлiктi несиелендiрудiң маңызы өсуде, банк жүйесiндегi активтарындағы жергiлiктi несиелендiрудiң үлес 3 есе ұлғая түстi.
Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердің алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан жақты іс әрекет етеді, себебі коммерциялық банктерде несие ресурстарының негізгі бөлігі қалыптасады. Коммерциялық банктердің базалық қызметі - экономиканы және халықты несиелендіру. Банктің несиелік операциялары өте табысты болғанымен, банктік операциялардың ішіндегі ең тәуекелді болып келеді.
Өз клиенттеріне қарыз ұсына отырып, банктер салымшылардан ақша қаражаттарын қабылдап және оларды қарыз алушыларға ұсынуда қаржылық делдалдар рөлін атқарады. Банктің бұл қызметі несиелік қатынастардың барлық қатысушыларына тиімді. Бұл қатынастарда өзара мүдде көзделеді: әркім өзінің қажеттілігін қанағаттандырады.

Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердің алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан жақты іс әрекет етеді, себебі коммерциялық банктерде несие ресурстарының негізгі бөлігі қалыптасады. Коммерциялық банктердің базалық қызметі - экономиканы және халықты несиелендіру. Банктің несиелік операциялары өте табысты болғанымен, банктік операциялардың ішіндегі ең тәуекелді болып келеді.

Өз клиенттеріне қарыз ұсына отырып, банктер салымшылардан ақша қаражаттарын қабылдап және оларды қарыз алушыларға ұсынуда қаржылық делдалдар рөлін атқарады. Банктің бұл қызметі несиелік қатынастардың барлық қатысушыларына тиімді. Бұл қатынастарда өзара мүдде көзделеді: әркім өзінің қажеттілігін қанағаттандырады.

Тікелей банктік несиелендіруде қарыз несие берушілер мен тікелей қарыз алушыға ұсынылады. Несие беруші - банк, ал қарыз алушы болып қаржылық ұйымдар немесе қаржылық емес агенттер болуы мүмкін. Қаржылық ұйымдарға мақсатты қорлар, банктер, арнайы несиелік мекемелер кіретін болса, ал қаржылық емес агенттерге заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер кіреді. Бұл кезде несиелеу объектілеріне меншікті айналым қаражаттары, материалдық запастар жиынтығы, өндіріс шығындары, сыртқы экономикалық қызметке байланысты экспорттауға немесе импорттауға арналған тауарлар, азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар, құрал-жабдықтар және басқа да күрделі жұмсалымдар жатады.

Шығыс елдерiнiң көрсеткiштерiмен салыстырғанда, бiздiң елiмiздегi несиелендiру нарығының өсу қарқынын байқауға болады.

Қазiргi уақытта Қазақстандағы тұтынушылық несиелендiру нарығындағы бiрталай өзгердi, ұлғайды.

Бiрiншi ондыққа кiретiн банкiлердiң барлығы жеке тұлғаларды несиелендiру бойынша өз программаларын ұсынады. Баспана мәселесiн шешуге, автокөлiк сатып алуға берiлетiн несиелерiнен басқа да көптеген тауар, жиһаздан ұялы телефонға дейiн сатып алуға берiлетiн несиелер түрлерi қосылуда.

Қазiргi кезде тұтынушылық несие Қазақстан Республикасының экономикасы мен қаржылық секторының маңызды құрамы.

Тұтынушылық несиелендiру түрiн әрi қарай дамыту үшiн саяси және экономикалық тұрақтылық шаруашылық заңдылықтарының сақталуы дұрыс орындалуы қажет. Несиелiк келiсiм-шарт жүргiзген кездегi екi жақтанда бiрдей сенiмдiлiк болу қажет.

Былайша айтқанда несие немесе несиелiк карточка беру кезiнде, банк несие алушының несиенi жұмсау, қолдану кезiнде табыс қысқармайтынына, азаимайтынына сенiмдi болу керек. Несие алушыда банктың қаржылық жағынан тұрақтылығына сенiмi мықты болу керек.

Егерде екi жақтың бiреуi өз мiндеттерiнен безген жағдайда екiншi жақ заңды түрде қаржылық жағдайын оперативтi және минималды шығын шығарып өз мүддесiн қорғауға жағдайы болу керек.

Тауар немесi тұрғын үйдi қарызға сатып алу елiмiздi банкiлерiмен ұсынылған. Бiрақ, қазiргi кезде Қазақстанда несие көбiнесе табысы жоғары тұлғаларға берiледi.

Тұтынушылық несиелендірудің ұғымы және несие жүйесінде алатын орны.

Банктер қызметінің мәні оларды басқа органдардан ажырататын функцияларды орындаудан көрініс табады. Қазіргі кезде әмбибап банктер банк қызметтерінің және қаржылық қызметтерінің барлық аспектілерін түгелдей қамтитын өнімдердің орны. Несиенің капиталдық жасампаздық теориясы натуралистік қарама-қарсы идеяны ұстанады. Оның тұжырымдамасы бойынша несиеге экономиканың дамуында шешуші рөл беріліп, оны ұдайы өндіру процестерінен алыстатады. Несие ақшамен және байланыспен теңестіріледі. Бұл теорияның негізін салушы, ағылшын экономисі Дж. Лонның ойынша несие елдің барлық пайдаланылмаған мүмкіндіктерін қозғалысқа келтіріп, байлық пен капиталдың жиналуына себеп болады. Ол банктерді делдалдар ретінде емес, капитал жасаушылар деп қарастырады.

Бұл теорияның қолданушылары ағылшын экономистері Г. Макмед, Дж. Кейнс, Ф. Хоутри, И. Шумперет(Австрия), А. Ган (Германия) болды. Олар ақша мен несиені сатып алу күшіне сай байлық деп есептеді. Несие пайда әкеледі, сондықтан ол “өндіргіш капитал” болып табылады, ал, банктер “несие фабрикасы”. Бұл екеуі де несиені, яғни капитал жасайды. Олар банктер барлығын, депозиттерді, яғни капитал жасайды деп пайымдайды. Сондай - ақ олар банктер шексіз депозиттерді, соған сәйкес несие мен капитал жасайды деп есептейді. Міне, осындай несие ауқымының шексіз кеңеюі қайта өндірудің, экономикалық дамудың қозғаушы күші екенін ұйғарып, экономиканың тұрақты дамуына әсер етеді. Сондықтан олардың теориялары “өтемпаздық теориясы” деген атауға ие болды. Олар несиенің шегін, несие ауқымының шексіз кеңеюі инфляция мен оның зардаптарына әкелетінін ұмытып кетті.

1929 - 1933 жж. әлемдік дағдарыс несиенің капиталдық жасампаздық теорияның абыройын жоққа шығарды. Алайда, оның оңтайлы нәтижелері болмай қалған жоқ. Оны Дж. Кейнс пен оның ізбасарлары оларды дағдарыстарыстың және екінші дүниежүзілік соғыстың зардаптарын жою үшін пайдаланды. Олар экономиканы несиемен реттеудің принциптерін негіздеді: экономикаға несие салымдарының инвестициясын кеңейту жолымен несие пайызын төмендетуге болады. Дж. Кенстың тұжырымдамасы бойынша айналымдағы ақша жиынтығы пайызға, пайыз - инвестицияға, инвестиция - өндіріске, өндіріс - табысқа, табыс - бағаға әсер етеді. Сондай - ақ ол ақшаның белгілі бір деңгейге дейін пайызға әсер етпейтінін, ал инвестицияның пайызға үнемі әсер етпейтінін мойындады.

Батыс және Еуропамен 24 - тен астам дамыған елдердің қамтитын Еуропа Одағы Америка Құрама Штаттан капитал қорланымының кіші көлемімен және несие нарығының жеке сараланым (сегмент) операцияларының жеткілікті дамымауымен ерекшеленеді. Мұндай тенденциялар Жапонияның несие капиталы нарығына да тән.

Егер Қазақстанның несие нарығына тоқталатын болсақ, онда оның сараланымдары әр түрлі деңгейде екенін, сондай - ақ ол енді қалыптасып келе жатқанын атауға болады. Мысалы, Қазақстан ақша және капитал нарығының сараланымы елдегі өндірістік және жеке қорланымның және банк жүйесінің жақсы дамымағанына байланысты едәуір жетілді.

Ипотека нарығы алғашқы даму сатысында, оның инфрақұрылымы мен заңдық базасы жасалуда. Бірақ, бұл нарықты әзірге даму сатысында деп айтуға болмайды, ол ипотекалық несиелеудің Батыс үлгісінен алшақ жатыр.

Қор нарығы кенжелеп қалған. Оның заңдық базалары мен инфрақұрылымы әлдеқашан әзірленіп, биліктің ынтасы болса да, ол әлі даму тұрғысынан енді - енді оянып келе жатыр. Егер мемлекеттік бағалы қағаздар қалыпты дамыса, ал корпарациялық бағалы қағаздар түрлі объективті себептерге байланысты мүлде дамымаған. Тұтынушылық несие дамыған елдерде кеңінен тараған және ол өндірістін ауқымы мен тауар айналымының көлеміне тікелей байланысты болады. Қазақстанда ол инфляцияның салдарынан, өндіріс пен тауар айналымының құлдырауынан және шаруашылық жүргізуші субъектілердің арасындағы сенімінің азаюынан тиісті деңгейде дамымай қалды.

Тұтынушылық несие көбінесе ауыл шаруашылығында қолданылады. Азық - түлік корпарациясы фермерлерге, шаруа қожалықтарына жанар- жағар май материалдарын, тұқымды, минералды тыңайтқыштарды және өсімдікті қорғайтын құралдарды тауарлық несие түрінде ұсынады. Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексіне сәйкес коммерциялық несие ұғымы аванс түрінде берілетін несиені, тауарлардың, жұмыстың және қызмет көрсетулердің алдын - ала төлемін қамтиды.

Коммерциялық несиені тауар жеткізушілер сатып алушыларға жеткізілген тауар үшін алынатын төлемнің мерзімін ұзартумен береді. Бұл арада соңғысы алғашқысына вексельді, яғни, төлем міндеттемесін табыс етеді. Бұл вексель банкте атаулы құннан төмен баға бойынша ескерілуі (банктің сатып алуы) мүмкін немесе оның кепілдігімен (кепілге салынумен) банк несиесін алуға болады. Дамыған нарықтық экономика жағдайында коммерциялық несие банк несиесімен әрдайым аралас болады.

Банк несиесі. Нарықтық экономикада несиенің негізгі формасы банк несиесі. Бұл жағдайда несие қатынасының объектісіне сауданы ақшалай қаражатпен беру процесі жатады. Мұндай несие уақытша қаржылай көмекке мұқтаж мамандандырылған қаржы несие ұйымдарына, көбінесе банктерге, қарыз алушы кәсіпорындарға, ұйымдарға, халыққа, мемлекеттерге беріледі.

Банк несиесінің бірінші ерекшелігі - банк өз қарыз алушыларына несиені өзінің капиталынан ғана емес, сонымен бірге, тартылған ресурстардан да береді. Қазақстан банктерінің несие ресурстарындағы өзіндік капиталының үлесі шамамен алғанда 18-20% - ті құрайды, ал, қалғаны - тартылған ресурстар (депозиттер, банкаралық қарыз ақшалар) .

Осы несие формасының екінші ерекшелігі - шаруашылық айналымға әлі түсе қоймаған, кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың банкке орналастырылған уақытша бос қаражатын банк саудаға береді.

Банк несиенің үшінші ерекшелігі - банк ақшалай қаражатты саудаға өздігінен өсетін құн ретінде болатын капитал формасында береді. Қарыз алушы бұл ссуданы пайдаланғаны үшін банкке пайыз төлейді. Қарыз алушы осы несиені өндіріс саласында пайдаланғаннан кейін пайда алады, әрі оның есебінен несиегерге пайыз төлейді. Банк несиесінің айналыс саласына ғана қызмет ететін коммерциялық несиеден айырмашылығы, ол, сонымен қатар, өндіріс саласына және жинақтау саласына да қызмет етеді. Банк несиесінің қолданылу аясы коммерциялық несиеге қарағанда әлдеқайда кең, өйткені коммерциялық несие - несие мәмілесінің бағытымен, мерзімімен, және сомасымен шектеліп қалған.

Банк несиесі банк пен қарыз алушының арасында несие келісімшарты немесе несие келісімі бекітілгеннен кейін беріледі. Банк несиесінің мақсаты: негізгі және айналым капиталына арттыру, маусымдық қорларды толықтыру, вексельдер есебі және оны қайта есептеу халықты несиелеу.

Ол материалдық тұрғыдан қамтамасыз етілуі, мақсатты бағытының болуы, мерзімділігі, қайтарылуы және ақылы принциптері негізінде банктің қарызға беретін ссудалық капиталдың қозғалысын білдіреді.

Банк несиесі берілетін мерзіміне қарай қысқа мерзімге және ұзақ мерзімге бөлінеді. Ұзақ мерзімді несие ұзақ мерзімді активтердің ұлғайтылған ұдайы өндірісіне арналған, яғни ол бір жылдан да көп уақытқа негізгі қорларды құруға, қайта жарақтандыруға, ұлғайтуға әрі жаңғыртуға беріледі.

Банк несиесінің есебінен залалдардың орнын толтыруға, жарғылық капиталды қалыптастыруға, бұрын алынған несиені өтеуге, айыппұл, өсімақы, тұрақсыздық төлемдерін және тағы басқа. төлеуге болмайды.

Несие есеп айырысу құжаттарының төлеміне қолма - қол ақшасыз түрінде, жекелеген жағдайларда, мысалы ауыл шаруашылық өнімдерін сатып алуға, еңбекақы төлеуге және тұтыну қажеттіліктеріне қолма - қол ақшамен беріледі.

Несие қарыз алушыларға тек несие келісім шартында қарастырған мақсаттары үшін беріледі. Және несие қарыз алушының заң тұрғысынан құқық қабілеттілігі болған жағдайда, несиені өтей алатын қабілеті болған жағдайда, және қаржылық жағдайы тұрақты болғанда ғана беріледі. Несие келісім шартының шарттары әрбір қарыз алушыға жеке анықталады.

Банк несиесі маңызды ерекшеліктерін сақтай отырып, айтарлықтай сандық және сапалық өзгерістерге ұшырады. Қазақстанда мұндай несиені тек банктің қаржы несие мекемелері ғана беріп қоймайды, сонымен қатар, оны қаржылық компаниялар да, несие серіктестіктері де, несие кооперативтері де, микронесие ұйымдары да және тағы басқа береді. Алайда, бұл осы несие формасының мәнін өзгертпейді. Coндай - ақ, қарыз алушылырдың құрылымы да өзгереді. Акционерлік қоғамдардан, компаниялардан, фирмалардан және xaлықтан өзге оны үкімет те, банктер де, жергілікті органдар да және тағы басқа алады.

Банктің несие салымдарының мөлшері несие ресурстарына байланысты болады. Бүгінгі таңда банктердің мұндай ресурстарын депозиттер ғана емес, сонымен қатар, клиенттердің шоттағы уақытша бос ақшалай қаражаттары, банкаралық нарықтағы қарыз ақшалар, шетелдік қаржы несие институттарынан алынатын қарыз қаражатты құрайды.

Осылармен бір мезгілде Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі өзінің ақша несие саясаты арқылы экономиканы несиелейтін саланы да реттеп отырады. Ол банктердің несие қоржынының сапасы нашарлаған жағдайда депозиттерді міндетті түрде ең аз шамада резервтеудің деңгейін арттыру жолымен экономиканы несиелеудің аясын тарылтады. Бұл несиенің тек экономикалық қана емес, сонымен бірге, әкімшіліктік шекарасының болатынын да көрсетеді.

1. 2 Тұтынушылық сұраныстың институционалдық факторлары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.