Діни экстремизм мен терроризмнің оппозициялық биліктік сценариі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 2
1 Қазіргі заманғы терроризмнің шығуы және оның мәні 3
1.1 Терроризм түсінігі және оның пайда болу себептері. 3
1.2 Қазақстан және Орталық Азияда экстремизм мен терроризмнің таралуы 9
2 Терроризм қылмысымен күресудің жолдары мен әдістері. 19
2.1 Терроризммен күрестің әлемдік тәжірибесі. 19
2.2 Қазақстан Республикасында терроризм мен эктремизмге қарсы іс-әрекет
механизмі және құқықтық реттеу 28
Қорытынды 33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 34

Кіріспе

Курстық жұмысымның тақырыбы: Терроризмнің пайда болуы мен онымен
қазіргі кездегі күресу жолдары.
Өзектілігі: соңғы уақыттарда әлемнің түрлі елдерінде болып жатқан жан
түршігерлік сан-қилы оқиғалар көп мемлекеттер үшін терроризмнің аса күрделі
проблемаға айналып отырғандығын көрсетсе керек. Замана дерті саналатын
осынау қоғамдық қауіпті көріністің кең етек алып, өрттей қаулап бара
жатқаны мемлекетаралық және ішкі саяси, әлеуметтік – экономикалық, тарихи,
ұлттық, діни, тағы басқа факторлардың үлкен қайшылықтарға ұрынуымен
түсіндірілмек.
Осынау жағдайды ескере отырып, соңғы кездері әлемдік қауымдастықтар
терроризмге қарсы күрес шараларын белсенді түрде ұйымдастырып жүзеге
асыруда.
Қазақстан тәуелсіздік алғалы бәрі терроризмге тікелей душар
болмағанын атап өткеніміз жөн. Бұл сөз жоқ, республика басшылығының реформа
барысындағы салауатты саясатының жемісі болса керек. Алайда, егеменді
Қазақтанның әлемдік қауымдастық елдер қатарына енуімен қатар террористік
топтардың оған деген қызығушылығының пайда бола бастағаны да жасырын емес.
Сонымен қатар дипломатиялық, коммерциялық, ғылыми-техникалық және
гуманитарлық байланыстар да күн санап артып келеді. Көптеген мемлекеттер
Қазақстанда өздерінің дипломатиялық, сауда, тағы басқа өкілеттерін ашуда.
Олардың арасында террористік және экстремистік әрекеттерге ұшыраған ұйымдар
да, азаматтар да бар (АҚШ, Израиль, Иран т.б.).
Ресей, Тәжікстан, Қырғызстан, Өзбекстан елдеріндегі қанды оқиғалар
экстремистік топтардың өз мұраттарына жету үшін ештеңеден тайынбайтындығын
тағы да дәлелдеп бергендей. Демек, тап осындай ахуал кез келген уақытта
біздің елімізде де орын алуы мүмкін.
Курстық жұмыстың мақсаты. Терроризмнің түсінігін ашып көрсетіп, бұл
құбылыстың шығу себебін талдау. Осының нәтижесінде терроризммен күресудің
әдістері мен жолдарын сараптап, онымен күресудің механизмі мен стратегиясын
ашып көрсету.
Курстық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды,
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Қазіргі заманғы терроризмнің шығуы және оның мәні

1.1 Терроризм түсінігі және оның пайда болу себептері

ХХ ғасырдағы терроризм адамзат тарихында алғаш рет геосаяси, ішкісаяси,
ұлттық және идеологиялық мүдделерді қорғау мен оны ілгері бастыруда күшті
қарулардың біріне айналып отыр.

Терроризм - қазіргі заманда әр түрлі нысанда кеңінен таралған,алдын
ала болжануы қиын аса қауіпті құбылыс. Сондықтан терроризмді құбылыс
ретінде зерттеу өте қиын. Ең алдымен, бұл терроризм ұғымының жан-жақты
қабылданған ортақ түсінігі болмағандығымен тікелей байланысты. Терроризмде
сірә, барлығына келеңсіздік туғызатын жалғыз аспект бар, ол – күш көрсету.
Тіпті террордың идеологтары мен орындаушыларының өздері террордың күш
көрсету екендігімен келіседі. Бүкіл әлемдік адамзат тарихында адамдар күш
көрсетуді жиі пайдаланды және қазір де одан бас тартып отырған жоқ. Сонымен
"күш көрсету" дегеніміз қоғамдық қатынастардың жаңа формасы да, өзіндік
ерекшелігі бар "жаңа әлемдік тәртіптің" де, қазіргі заманғы мәселелерді
шешудің де ерекше түрі емес. Күш көрсетуге сүйенетін террор негізінде
ешқандай жаңалық әкелмейді. Оның террор ішіндегі басқа элементтерден
өзгешелігі, террордың күш көрсетуді мақсатқа жетудің жалғыз жолы ретінде
таңдап алуы болып табылады.

Терроризмнің ең қысқа және айқын анықтамасының бірі: "терроризм
дегеніміз саяси мақсаттағы дәлелді күш көрсету"[1] -дей отырып, күш көрсету
терроризмдегі басты орындардың біріне қойылады. ХІХ ғ өзінде – ақ террор
идеологтары (Бланки, Мост, Гейнцен, Бакунин) күш көрсетуді адамзаттың
неғұрлым әділетті әлеуметтік құрылымға "жылжуының" қажетті нысаны - деп
саналады. Сонымен, жер бетінде неліктен әділеттілік орнату ісінде күш
көрсетудің айтарлықтай маңызы бар деген пікір орын алып келеді. Дегенмен
бұл идеяның түп тамыры тереңде жатқан болуы керек. Сондықтан бар мәселе
заңды қоғамның да, терроризмнің де әділеттілікті қалай түсінуінде жатқан
сияқты. Егер жалғыз адам немесе адамдар тобы қоғамды өзгертуге бағытталған
белсенді әрекеттерін әділетті деуге құқықты болса, онда олардың пікірі
бойынша жүзеге асырылатын террор өзін-өзі ақтайды. Бұл терроризмнің аса
маңызды шегі болып табылады.

Соғыс саясаттың жалғасы болып табылса, сондай-ақ террор да қоғамды
экстремалды, бірақ заңды құралдар арқылы, қайта құрудың формасы болып
табылады.
Қазіргі кездегі терроризмнің негізгі қозғаушы күші осы заманның
әралуан шешілмеген мәселелері болып табылады. Әр түрлі елдердің дамуы
арасындағы айырмашылық, дамушы елдердің дамыған елдерге қарағанда тұрмыс
жағдайларының нашарлығы, кедейлік, жұмыссыздық, сыбайлас жемқорлық,
сауатсыздық,дамушы елдердің жоғарғы билік өкілдерінің кез-келген жолмен
билікті сақтап қалуға ұмтылуы – осының барлығы ақырында терроризмнің
туындауы үшін қолайлы жағдай жасайды. Бұл туралы "Орталық Еуразия"
жобасының директоры Э.Рихтер "терроризм теңсіздік, әділетсіздік пен
қуғындау орын алған жабық қоғамдарда өркендейді" деп көрсетеді[2]. Алайда,
терроризмді әлеуметтік-экономикалық факторлармен ақтауға болмайды.

"Көбінесе террористер экономикалық сәтсіздіктерге, саяси қуғын мен
әлеуметтік теңсіздікке өздерінің қанды акцияларын ақтайтын жағдай ретінде
оларға сілтеме жасайды. Әрине бұл жағдайлар барлығына белгілі. Алайда олар
бейбіт адамдарға қатысты жасалатын тікелей және психологиялық күш көрсету
актілерін ақтай алмайды"[3].

Әлемнің түрлі елдеріндегі террористік әрекеттерге жасалған талдау оның
көп түрлі және көп қырлы құбылыс екендігін дәлелдейді. Халықаралық құқықта
да, терроризм ұғымының нақты және ортақ анықтамасының болмауы да осыған
байланысты. Сондықтан терроризмнің мәнін түсіну үшін оған түсініктемелік
жұмыс жүргізейік. Терроризм ұғымы "террор", "террористік акт"
түсініктерімен тығыз байланысты."Террор"- (terror)- латын тілінен
аударғанда, "қорқыныш, үрей" деген мағынаны білдіреді. Құқықтық ортада
"терроризм" ұғымының кеңінен таралған немесе дәлме – дәл анықтамасы жоқ.
Сондықтан бұл ұғымды түсіну үшін анықтамалық әдебиетке жүгінейік. Мысалы,
С.И.Ожеговтың орыс тілі сөздігінде: "террор-саяси қарсыластарды күш жұмсау
арқылы жою, тіпті өлімге бұйыруға дейін бару" деп көрсете отырып,
"террорлауды – террормен, күш көрсетумен қорқыту", "террорист" – жеке
террорлық актіге қатысушы немесе қолдаушы " деп анықтайды[4].
Бұл жерде терроризм жеке түрде көрсетіліп отыр, бірақ террор
бұқаралық сипатта да болады. Сондықтан бұл анықтама терроризмге тұтастай
түсінік бере алмайды. Бұл жағдайда біз тағы бір –шетел сөздерінің сөздігін
алып қарастырамыз. Онда: "террор-күш көрсету шаралары арқылы саяси
қарсыластарды басу, қорқыту саясаты"[5] - делінген. Бұл жердегі
"қарсыластарды" деген сөз террордың бұқаралық сипат алғанын көрсетеді.
Ал, террор туралы анықтаманы "әскери энциклопедиялық сөздікте" өте
қатаң түрде келтіреді. Онда былай делінген: "террор-саяси немесе таптық
қарсыластарды күш көрсетудің барлық құралдарымен қорқыту тіпті адамдарды
жоюға дейінгі әрекетке бару"[6]. Бірақ мұның барлығы локальды түрде
көрінеді, себебі саяси қарсыластар барлық уақытта белгілі бір шеңберде өмір
сүреді. Мысалы, мемлекеттік, биліктік парламенттік, ресми құрылымдар мен
институттік шеңберлерде. Сондықтан ХХ ғ. соңы мен ХХІ ғ басындағы бұқаралық
сипат алып отырған террорға бұл анықтама әлі де болса сәйкес келмейді.
Сонымен, өмірде кездесетін террор мен терроризмнің әртүрлі
анықтамаларын салыстыру арқылы талдау жасаған кезде, біздің түсінетініміз,
жоғарыда көрсетілген түсініктердің бір-бірінен алшақтығы мен айырмашылығы
және олардың қазіргі уақытқа сай келмейтінінбайқауға болады. Сонымен қатар
"террор" мен "террористік акт", ”террор" мен "терроризм" және тағы басқа
түсініктердің ара қатынастылығының жоқтығы да көзге көрінеді.Осыдан келіп
бұл сөздердің мағналық шатасуы келіп шығады, себебі "террор" деген
түсінікке әртүрлі мазмұн араласып кетіп отыр. Мысалы, террор әдіс ретінде
ерекше, біртұтас құбылыс – терроризммен шатастырылып отыр. Сондай-ақ,
террорды күшейту әдістерімен орындалатын саясатпен де шатастырады.
Сонымен, терроризм түсінігін сараптай келе, нақты анықтама Қазақстан
Респуликасының "Терроризммен күресу туралы" Заңында көрсетіліп отыр деген
тұжырымға келуге болады. Бұл Заңда:"
Сонымен, терроризм түсінігін сараптай келе, нақты анықтама Қазақстан
Респуликасының "Терроризммен күресу туралы" заңында көрсетіліп отыр деген
тұжырымға келуге болады.
Бұл заңда: Терроризм-мемлекеттің қауіпсіздігін бұзу, мемлекеттік
органдардың шешім қабылдауына ықпал ету мақсатында жасалатын қылмыстық іс-
әрекет. Мұндай іс-әрекеттерге-стратегиялық және өмірлік маңызы бар
обьектілерді, мемлекеттің коммуникациясын, халықты қамтамасыз ету жүйесін,
мүлікті және басқа да материалдық обьектілерді жою немесе жоямын деп
қорқыту, мемлекеттік немесе қоғамдық қайраткердіә өміріне қастандық жасау,
шетел мемлекетінің өкіліне немесе халықаралық ұйымның қызметкеріне шабуыл
жасау, жеке тұлғаларға қатысты күш көрсету немесе күш көрсетемін деп
қорқыту, тұлғаларға қатысты күш көрсету немесе күш көрсетемін деп қорқыту,
тұлғаларды кепілге немесе басып алу жатқызылады.
Терроризмнің мәнін түсіну үшін, бірінші, оның элементтеріне
тоқталайық;
-Террористік акт.
- Террористік акция.
-Террористік қызмет.
-Террорист.
-Террористік әдіс және құрал.
-Террористік ұйым.
Террористік акт терроризмнің басты және негізгі элементі болып
табылады. Террористік актісіз терроризм де болмайды.
Террористік акт – терроризм мақсатына жету үшін әдейі жасалынатын іс-
әрекет. Мұндай әрекеттерге жарылыс және ұшақтарды айдап әкету, өндіріс
орындарында диверсия ұйымдастыру, жасау, кепілге алу, тағы басқа әрекеттер
жатады. Террористік актілердің өзі шын мәнінде ресми мәлімдеген
мақсаттарына жете алмайды. Көп жағдайда бұл тек террористердің өздерінің
талаптары мен мүмкіндіктерін көрсету үшін жасау болып табылады. Террористік
актілерден кейін көп жағдайда оның ұйымдастырушылары мен орындаушылары
көпшілік алдында оны орындағаны үшін жауапкершілікті мойнына алады.
Сондықтан басты мақсаттарына жетпесе де, олар аралық мақсатқа жетеді.
Террористік акция – ол терроризмнің мақсатына жетуге және террористік
сипаттағы қылмыстарды жасауға бағытталған іс-әрекеттер жиынтығы.
Терроризмнің орталық элементі – ол террористік қызмет. Бұл туралы
Қазақстан Республикасыныңә Терроризммен күресу туралы Заңында нақты
анықтама берілген: Террористік қызмет – террористік сипаттағы қылмыс
жасауға бағытталған әрекет.[7]
Ол төмендегі әрекеттерді қамтиды: терроризм идеологиясын тарату,
террористік акцияларды ұйымдастыру, жоспарлау, дайындау және жасау,
террористік акцияларды өткізуге арандату, террористік мақсатта күш
көрсетуге шақыру, террористік акцияларды жасау мақсатында қылмыстық ұйымдар
немесе заңсыз әскериленген құрылымдарды ұйымдастыру, террористер мен
террористік ұйымдарды қаржыландыру, террористер құрамына тарту.
Террорист – бұл террористік қызметті және терактіні жүзеге асыратын
тұлға. Террористер бастамашылар (инициатор), ұйымдастырушылар және
орындаушылар болып бөлінеді.
Террористік әдіс – бұл террористік актіні жүзеге асыратын әдістер.
Мұндай әдістер әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, кейбір террористік ұйымдар
саяси тұлғалардың өміріне қастандық жасаса (Испаниялық ЭТА), ал
кейбіреулері жарылыс жасауы мүмкін.
Террористік ұйым – ол террористік акцияларды жасау үшін екі немесе
одан да көп тұлғалардың тұрақты түрге бірігуі. Мысалы, терроризмнің
субъектісі жеке тұлға (фанатик-экстремист), ал арнаулы террористік
ұйымдар (Аль-Каида, Хамас, Исламдық Джихад) және тіпті көптеген
мемлекеттер (кейбір Ислам елдері, тәлиптер режиміндегі Ауғаныстан) болуы
мүмкін.
2001 жылдың 11 қыркүйегіндегі АҚШ-қа террористік шабуыл терроризм
туралы кәдімгі көзқарасты мүлде өзгертті. Осы жағдай ХХІ ғасырдың басында
нағыз бұқаралық сипат алып, осының нәтижесінде адамзат бірте – бірте
локальді терроризмге көндіге бастады. Тіпті Ирландиядағы, Испаниядағы,
Израильдегі және Палестинадағы ондаған жылдарға созылған терроризм осы
елдер мен аймақтардың локальді мәселелері ретінде қаралады. Қазіргі әлем
үшін басты фактісі болып, жоғарыда айтылған локальді жөргектен өсіп шыққан
терроризмнің халықаралық сипаты мойындалды. Басты қажеттілік осы феноменді
тез арада түсіну болса, басты проблема күнделікті өмірден терроризмді
шеттету мүмкіндігі болып табылады. Сонымен қатар террористік актінің келесі
белгілері болады.
1) Зорлық - зомбылықтың ең дөрекі нысандарын қолдану немесе қолдану
қаупімен қорқыту;
2) Террористік актінің мақсаты оның нәтижесінде туындайтын құрбандықтар
мен қиратулар шегіне асып түседі.
3) Террористік актінің мақсатына оның тікелей құрбандары болып
табылмайтын тұлғаларға психологиялық жолмен әсер ету арқылы қол
жеткізіледі.
4) Терроризм құрбандары олардың нақты маңызына қарай емес, символикалық
мәніне қарай таңдалады.
Террористік актіні мынадай жағдайларда халықаралық сипаттағы қылмыс
деп дәрежелеуге болады, егер:
1) Террорист және террористік акті нәтижесінде зардап шегетін
тұлға бір немесе әр түрлі мемлекеттердің азаматтары болса, алайда
қылмыс аталған мемлекеттің аумағынан тыс жерде жасалса;

2) Террористік акт халықаралық қорғау аясындағы тұлғаларға қарсы
бағытталған болса;

3)Террористік акт бір мемлекеттің аумағында дайындалып, басқа
мемлекеттің аумағында жүзеге асырылса;

4) Бір мемлекеттің аумағында террористік актіні жүзеге асырған террорист
басқа мемлекеттің аумағында жасырынса және оны ұстап беру туралы
мәселе қойылса;
Қазіргі біздің заманымызда терроризмнің сипаттамасы үзбей күрделеніп,
олардың әдістері тез арада жетілуде. Террористік актілерден антигуманистік
принциптері тез күшейіп, бұл бір жағынан бұқаралық сипатта болса, екінші
жағынан осының нәтижесінде қатыгездікке ие болып отыр. Исламдық фанат –
шахидтердің АҚШ-қа қарсы 2001 жылдың 11-ші қыркүйегіндегі террористік
актілері мынаны көрсетті: терроризм әлемдік масштабтағы ұйымдасқан күшке
айналып, өзінің құрбандарының масштабы бойынша ол тұрақты соғыс әрекетінің
деңгейіне жетіп отыр. Сонымен, терроризм түсінігін Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың
мына сөздерімен қорытындылауға болады:

"Терроризм белгілі бір мақсат пен міндетті жүзеге асыру үшін күш
көрсету идеологиясын тұғыр етеді. Терроризм көзқарастар мен идеялардың
емес, әрекеттердің жүйесі, өйткені ол қара басының қамын күйттемейді. Ол
өзінен-өзі әлеуметтік құндылық бола алмайды, алайда, қызмет көрсетудің бір
түрі ретінде айтарлықтай әрекетшілдік пен сұранысқа ие".[8]

Терроризмнің қайнар көзі мен себептерін білу террористік бағыттағы
қылмыстарды тергеуге және оның алдын-алуға немесе жоюға көмектеседі.Қ.Р-ның
"Терроризммен күресу туралы" Заңында террористік қызметтің себебі мен
жағдайын анықтау және жою, терроризммен күресудің негізгі мақсаты деп
көрсетілуі кездейсоқ емес.

Әлемдік ғылымда терроризмнің пайда болуы табиғатына әсер ететін екі
жол бар:[9]

1. Биологиялық жол – адамдардың күш көрсетушілік мәні, яғни адамдардың
басқа адамның мүдделеріне қауіп төндіруі;

2. Әлеуметтік жол - әлеуметтік қарама-қайшылықтың шығуы. Бірақ бұл
жерде бұған қарсы мынадай мысалды келтіруге болады: терроризм тұрақты
қоғамдарда автономды түрде әрекет етеді.

Мысалы, Испаниядағы сепаратистік ұйым Эта, Жапониядағы Ревалюциялық Қызыл
Армия. Терроризмнің маңына қалың бұқараны біріктіретін масштабты идеяның
бар болуы, оларға қажетті заңдылықты әкелетін сияқты. Заңдылықты жұртқа көз
- қылып, олар өзінің халқын азат етумен бақытты етеміз деп, шетелдерде
өздерін жақсы жағынан көрсеткісі келеді.

О.М.Хлобустов және З.Г.Федоровтың ойы бойынша терроризмнің пайда
болуына жалпы қылмыстың өсуі әсер етеді дейді.[10]

М.В.Назаркин терроризмнің базалық себептеріне әлеуметтік шиеленістерді
жатқызады.[11]
В. Л. Васильев терроризмнің шығуының феномені мен дамуын былай
қарастырып: "көптеген тарихи, этнопсихологиялық, саяси және басқа
факторлардың өзара әрекет етуінің нәтижесі."[12]
В.Малисон мен С. Малисон "Терроризмнің көптеген себептері негізгі
әділетсіздіктер мен кәдімгі адам құқығын таптауда жатыр" деп
есептейді.[13]
Халықаралық терроризмнің түбірлі себептерін 1979 жылғы халықаралық
терроризм туралы арнайы комитет былай деп көрсетті. "Неоколониализм,
расизм, агрессия саясаты, шетелдік оккупация және оның салдарлары:
әділетсіздік, теңсіздік, құлдық қанау, қысым".[14]
Жоғарыда көрсетілген барлық зерттеушілердің айтуы бойынша
әлеуметтік қарама-қайшылықтардың комплексі шын мәнінде барлық әлеуметтік
шиеленістердің негізі мен алғашқы себебі болып келеді. Бірақ бұл
терроризмнің ерекшелігін ескере бермейді.
Қалыптасқан жағдайда жасалған талдау қазіргі заманғы терроризмнің
саяси-діни бағытта екенін көрсетеді. Олардың пайда болу негізіне бірқатар
мемлекетаралық және мемлекеттік ішкі саяси, әлеуметтік, экономикалық,
тарихи-аумақтық, ұлттық, діни және басқа да сипаттағы шиеленіс тудырушы
факторлар жатады. Бұл тұрғыда неғұрлым үлкен қауіпті террорды өздерінің
мақсаттарына жетудің әдісі ретінде пайдаланатын ислам фундаменталистерінің
экстремистік акциялары мен ұмтылыстары төндіреді.

1.2 Қазақстан және Орталық Азияда экстремизм мен терроризмнің таралуы

Кеңестер Одағы ыдырағаннан кейін Орталық Азия аймағында пайда болған
жаңа тәуелсіз мемлекеттер тек әлеуметтік-экономикалық ғана емес, сонымен
қатар әлеуметтік-мәдени және идеологиялық мәндегі күрделі мәселелерге тап
болды. Іс жүзінде барлық Орталық Азиялық елдер исламның саясаттануының
өткір мәселесімен бетпе-бет келіп, сол кеңес дәуірінен кейінгі кезеңдегі
аймақтарда діни экстремизм мен терроризмнің таралу мүмкіндігінің басты
алғышарты болды.[15] Осы жағдай туралы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә. Назарбаев өзінің "Сындарлы он жыл" деген еңбегінде былай деді:
"Ғаламдық қарама-қарсылық сейілгеннен кейінгі "идеологиялык ваккум"
ахуалында, көптеген мұсылман елдерінде (соның ішінде, бұрынғы КСРО
республикаларында) исламды қауырт саясиландыру байқалды. Индустриялы
елдердің экономикалық дамуы мен басқа мемлекеттер арасындағы бел алған
пропорциялық сәйкессіздік батыстық либерализмнің кердең қадамына жел беріп,
бұқара көпшіліктің санасына бүгінгі дүние тіршіліктің әділетсіздігі туралы
ұғым ұялатты."[16]

Сонымен исламды саясиландыру ықпалында жоғарыда айтылған елдерде діни
экстремизмнің әртүрлі формада таралуы көп жағдайда біркелкі белгілер мен
ұқсас факторлардың нәтижесінде болып отыр. Орталық Азиялық елдермен бір
экономикалық, саяси, әлеуметтік-мәдени кеңістікте тұрған Қазақстанда діни
экстремизмнің шығуы мен таралуының кейбір жақтары орын алуы мүмкін. Н.Ә.
Назарбаевтың еңбегінде бұл туралы былай көрсетілген:"Қазірдің өзінде
Орталық Азиялық аймаққа халықаралық экстремистік және террористік топтар
ықпалының тарай бастауы біздің аймақ үшін де айқын қауіп-қатер болып
отыр.Соңғы кездері Орталық Азия республикаларында, осы елдердің саяси
тұрақтылығын бұзуға қауіп төндіретін үгіт-насихат тактикасы халықаралық
террористік ұйымдар тарапынан мейлінше қарқын алып отырғанын байқамауға
болмайды.[17]

Исламды саяси мақсатта қолдану ТМД елдерінің біразында әртүрлі
формада көрінеді. Мысалы, ислам жалауын автономия құру мақсатында қолдануы
- Грузияда Аджария, Молдовада Гагаузия, Ресейде Татарстан, Башқұртстан,
Ингушетия, Дағыстан және Шешенстан.

Діни экстремизм мен терроризмнің исламдық бағыттағы Орталық Азия
кеңістігінде таралуы мынадай обьективті себептерге байланысты болды.

Біріншіден, мұсылмандық дәстүрлерді ұстанушы халықтар өмір сүріп
жатқан Орталық Азия елдерінде коммунистік идеология құлағаннан кейін
"идеологиялық ваккум" орнықты. Бұл ваккум іс жүзінде ислам идеологиясымен
толтырыла бастады, сөйтіп мұсылман қауымы қоғамдық күшке айнала бастады.

Екіншіден, өзіндік мемлекеттілік алған халықтарда бірден ұлттық сана-
сезім оянып өсе бастады. Сондықтан бұл елдердің (Тәжікстан, Қырғызстан,
Түркменстан, Өзбекстан) басқару режимдері исламдық дәстүрлердің қайта
өркендеу процесін жан-жақты қолданып отырды.

Сөйтіп, ислам дін басыларының ықпалының күшейгені соншалық, олар енді
саяси билікке ұмтыла бастады.

Үшіншіден, оңтүстікте "темір шымылдықтың" ашылуына байланысты ислам
дүниесіне идеологиялық ағымдардың кіруіне мүмкіндік жасалды. Бұл мұсылман
елдері өзінің Орталық Азиялық аймағының бай табиғи ресурстарына деген
қызығушылығын жасыра отырып, оны "бірыңғай ислам дүниесін" құрамыз деген
идеологиялық бүркемелеумен жабуға тырысты.

Төртіншіден, бұл елдерде әлеуметтік-экономикалық қиыншылықтардың
болуы, кейбіреуінің экономикалық артта қалуы қарсылық қозғалысының өсуіне
әкеп соқты.

Бесіншіден, Орталық Азияның көптеген мұсылман қауымдарында
мемлекеттік құқықтық іс жүзінде орындалмайды. Заңсыздық көп жағдайда
қоғамдық қатынастардың қалыбы мен атрибутына айналды. Сондықтан мұсылман
бұқарасының санасында исламды жақсы деген көзқарас стихиялы түрде қалыптаса
бастады. Сөйтіп ол баламалы құқық рөліне айнала бастады.

Алтыншыдан, Орталық Азия мемлекеттерінің бірқатарында исламдық
бағыттағы экстремизмнің әртүрлі формаларының таралуының негізгі
себептерінің бірі - бұл елдердегі мұсылман бұқарасының мультиэтникалық
құрылымының қалыптасуы болды. Коммунистік интернационализм идеологиясы мен
соған сәйкес ұлттық саясаттың жойылуынан кейін, көп этникалық мұсылман
қауымы маңызды қоғамдық реттеушіден айырылды. Сондықтан бұл елдерде ислам
жалауының астында қоғамның өзін-өзі реттеуші процесі стихиялы түрде тарала
бастады.

Жетіншіден, исламда саясиландыру факторын кейбір Орталық Азияның
жекелеген саяси орталары өздерінің мақсатына жету үшін белсенді түрде
қолдана бастады. Кейбір жағдайда мұсылман діні саяси және басқа да іс-
әрекетпен араласып, кей жағдайда қылмыстық сипат ала бастады.

Сегізіншіден, исламды саясиландыру факторы болып қалыптасқан саяси
жүйенің тиімділігінің төмендеуі табылады. Осыған байланысты қазіргі әрекет
етіп отырған режимнің баламасы ретінде "Ислам мемлекеті-Халифатты құру
идеясы пайда болады. Мысалы,Өзбекстандағы Ферғана аумағына сепаратистік
бағыттағы діни экстремизмнің енуі. Бұлар Ташкентке қарсы тұруда өздерінің
құралы етіп ислам ұранын алды.

Тоғызыншы, Орталық Азия елдерінің кейбір басшыларының исламдық
бағыттағы діни экстремизмнің таралуының қауіптілігін ескермеуі, сонымен
қатар бұл процеске өз уақытысында қарсы шаралар қолданбауы жағдайдың
ушығуына әкеп соқты.

Исламды саясиландыру процесі Орталық Азия елдерінде бірте-бірте діни
экстремизм мен терроризмнің таралуына әкеліп соғуы негізгі үш кезеңде өтті.

Бірнші кезең, 80-ші жылдардың аяғы мен 90-шы жылдардың басы – Орталық
Азияның бірқатар елдерінде ислам дінінің қайта өркендеуі.

Екінші кезең, 90-шы жылдардың басы мен аяғына дейін – бұл аумақта
әскери шиеленістің нәтижесінде діни факторлардың күшеюі.

Үшінші кезең, 90-шы жылдардың аяғы мен 2000 жылдың басы – бірқатар
Орталық Азия елдерінде діни топтардың күшеюі. Әртүрлі исламдық топтар
геосаяси масштаб дәрежесіндегі саяси ойындарға қолданыла бастады.

Бұл аймақтағы исламдық бағыттағы діни экстремизмнің енуі мен оның
таралуына талдау процесін жүргізгенде жағдайдың дамуының үш негізгі
сценариін бөліп көрсетуге болады:

1) Аумақтық-кландық;
2) Оппозициялық -биліктік;
3) Сыртқы шиеленіске тарту сценариі;[18]
Бірінші топ бойынша діни экстремизм және терроризм негізінен
Тәжікстанда таралды. Оның себебі, Республика тәуелсіздік алғаннан кейін
бұрынғы билік басындағы аумақтық элита билік басына тартылмады. Сөйтіп елде
азамат соғысы басталды. Қарсыластарды бірінші кезекте олардың
партиялылығына қарап емес, туған жеріне қарап бөлді.[19] Діни экстремизмнің
таралуының аумақтық-кландық сценариының сипаттық ерекшелігі болып діни,
саяси ұйымдардың құрылуы мен жұмыс істеуі табылады. Мысалы, алғашқыда
исламдық Қайта Өркендеу Партиясы, кейіннен Біріккен Тәжікстан Оппозициясы
(БТО).
Діни экстремизм мен терроризмнің оппозициялық биліктік сценариі
Өзбекстанда болып жатқан саяси процестерге байланысты болды. Өзбек билік
органдары ұсынған ұлтшылдық "дұрыс мағыналы" идеологиясы қоғамды
біріктіруді қамтамасыз етуі керек еді, бірақ оларға кері әсерін тигізді.
Ұлтшылдық идеологиясы халықтың санасында исламдық қағидаларды ұстанумен
көрініп, исламның мемлекеттен бөліну принципіне қарама-қайшылықта болды.
Жай адамдардың діни еркіндігін шектеу олардың наразылығын тудырып, қоғамда
оппозициялық көңіл күйдің көрінуіне себеп болды. Өзбекстанда исламдық
партияларға тыйым салу, исламдық экстремистік топтардың пайда болуына әкеп
соқты Мысалы,1998 жылы Тәжікстанда Ж. Наманғани бастаған бүлік басылғаннан
кейін, ол Өзбекстанға келіп тығылып, онда өзбек билік органдарына қарсы
әрекеттер жасады.[20] Өзбекстанның өзінде экстремисттік ислам топтары
құрылуының негізгі көзі Ферғана, Андіжан, Наманған облыстары болды. Себебі,
ол жерлерде исламның дәстүрлері өте күшті дамыды. 90-шы жылдардың басында
діни экстремистер Наманған облысында бірқатар ерекше ауыр қылмыстар жасады,
яғни мемлекеттік шенеуніктерді өлтіру орын алды. 1999 жылдың ақпанында
Ташкентте Ислам Каримовқа қастандық жасалды.
Діни экстремизм мен терроризмнің таралуының сыртқы шиеленіске тарту
сценариі -Қырғызстанда орын алды. Мұның алғашқы қадамы Қырғызстан
территориясында 90- жылдардың басында ислам дәстүрлері мен идеологиясын
насихаттау болды. Арнайы қызмет органдарының мәліметі бойынша Қырғызстанға
жыл сайын мұсылмандық мазмұндағы 10000 дана кітаптар араб елдерінен келе
бастады. Ош және Жалалабад облыстарында экстремистік әдебиетті тарату мен
сақтағаны үшін 300-ге жуық адам тартылды.[21]
90-шы жылдардың аяғында бұл "сыртқы шиеленіске тарту" іс жүзінде
жүзеге аса бастады.

Мысалы, 1999 жылы жазда болған Баткен оқиғасы "Домино" принципінің
заңдылығын дәлелдеді.

Бұл оқиға Қырғызстандағы қоғамдық-саяси тұрақтылықтық әлсіздігін
көрсетіп ғана қойған жоқ, сонымен қатар экстремистік топтардың енуі үшін
шекараның ашық тұрғанын көрсетті.

Қазіргі кезде Қазақстанның мұсылман қауымында сандық және сапалық
өзгерістер болып отыр. Қазіргі заманғы коммуникация құралдары біздің
елімізге кез-келген идеологияның, соның ішінде радикалды исламның енуіне
жағдай туғызып отыр.

Қазақстанда терроризм мен діни экстремизмнің таралуына мүмкіндік
жасайтын факторлардың 2 тобы әсер етеді. Оның бірі Қазақстандағы мұсылман
қауымының ішінде жағдайды шиеленістіру мүмкіндігімен байланысты. Екіншісі
Орталық Азия аймағындағы жағдайдың дамуы мен сырттың геосаяси әсері себепші
болады.

Сондай-ақ Қазақстандағы діни экстремизм жай ғана болжал еместігі тағы
бар. Мен атап өткендей, негізгі қауіп, ең алдымен, шырқы бұзылған сырттың
әсерінен болуы және ондай қауіп нақты тұлға танытып, экстремизм элементтері
қазірдің өзінде бой көрсетіп отырған Еуразияның төңірегіміздегі
аймақтарынан бастау алуы мүмкін.

Көрші мемлекеттердегі экстремистердің белсенділік танытулары және ол
мемлекеттердің контртеррорлық әрекеттер арқылы есе қайтаруға пейіл болуы
елдегі, әсіресе, оңтүстік аймақтағы діни тұрақсыздыққа дем беретін
факторлардың бірі болуы кәдік.

Мұның өзі, Қазақстандағы конфессиялар арасындағы бейбіт ахуалға
байланысты қалыптасқан орнықты да беймарал жағдайды білдіргенмен, дінге
еріктілік пен діни адалдық режимін сақтау жолында бұл проблеманы сөз етпеу
немесе белгілі-бір алдын алу шараларын қолға алмау дегенді әсте
білдірмейді.[22] Экстремизмнің таралуы елдің территориясына радикалды
исламдық идеологиялық экспанция арқылы етек алуы мүмкін. Қырғызстан мен
Өзбекстанда қатаң әкімшілік-құқықтық режимнің енгізілуіне байланысты,
көптеген радикалдық, халықаралық, исламдық ұйымдардың миссионерлік іс-
әрекеті қиыншылыққа ұшырап отыр.

Сондықтан радикалды исламның идеологиясының таралуының негізгі
тармақтары жақын арада Қазақстанның Оңтүстік облыстарына бағытталуы мүмкін.
Көп елдердің белгілі радикалды топтары өздерінің идеясын бүкіл Орталық
Азиялық аймаққа тарату мақсатында кең Қазақстанның халқын исламдандыруға
қызығушылық танытып отыр. Оның үстіне, Қазақстан халқының мұсылман қауымы
арасына радикалды және экстремистік ұйымдар мен қозғалыстар өз ықпалдарын
жүргізіп, қалайда біздің аумаққа табан тіреп қалу үшін ұдайы әрекет етіп те
отыр.

Фундаменталистер мен экстремистер негізгі бәсті Қазақстан халқының
мұсылман қауымына бағыттайды. Алайда осы орайда, діни фундаментализм мен
экстремизмнің Қазақстандағы үш мыңға жуық діни ұйымдар мен қозғалыстардың
басын біріктіретінін, басқа да 40-қа тарта конфессияға қауіп-қатер төндіре
алатынын ескеру қажет.

Мұндай әрекеттердің сәтімен ауыздықталғанына қарамастан, оның алдағы
уақыттарда да төбе көрсетпеуін қаперге алып отыру керек.

Дегенмен Қазақстан аумағында белгілі-бір күштердің діндерді шектен тыс
саясаттандыру бағытындағы айқын да табанды әрекеттері, біраз себептерге
байланысты, әзірше сәтсіз болып шықты.[23]

Жалпы алғанда исламға байланысты жағдай Қазақстанның құқық қорғау
құрылымдары жағынан бақылауға алынып отырса да, соған қарамастан оқиғаның
дамуының бақылаудан шығып кету қаупі жылдан жылға өсіп отыр.

Қазақстанның территориясында исламдық бағыттағы діни экстремизм мен
терроризмнің таралуы үшін себеп болатын нәрсе мұсылман қауымының
ортасындағы ішкі қарама-қайшылықтың өсуі. Бұл жағдай еліміздің мұсылман
халқының менталитетінің ерекшелігіне байланысты.

Біріншіден, Қазақстанның мұсылмандық этностарының санасында
этноконфессионалдық бағыт басым. Ислам сол этникалық айырмашылықтарды алып
тастай алмайды. Бұл айырмашылықтар олардың көпшілігіне күшті
этнодифференциалды фактор ретінде қызмет етеді. Қазақстанда тұратын
бірқатар мұсылман қауымдары белгілі дәрежеде Қазақстанның діни
басқармасының ресми құрылымдарына бағынбай, өзінің автономдылығын сақтап
отыр. Екіншіден, Қазақстанның мұсылман қауымының өзегін құрайтын қазақ
халқының көп бөлігі өздерінің аумақтық мүдделерін қорғап отыр.

Осы тенденциялар Қазақстанның мұсылман дін басыларының арасында қарама-
қайшылықтардың өсуіне әсер етуі мүмкін. Олардың арасында Қазақстанның Діни
басқармасының басшыларына қарсы тұратын лидерлер белсенділік танытуы
мүмкін. Мұндай жағымсыз жағдайдың өсуі жай мұсылмандардың сеніміне нұқсан
келтіруі мүмкін. Сондықтан мұндай жағдай көпшіліктің арасында сенімсіздік
туғызып олардың арасында діни оппозициялық ағымдардың өсуіне әкеліп соғуы
да мүмкін.

Терроризм мен діни экстремизмнің Орталық Азия мен Қазақстан
территориясында таралу мүмкіндігін ескере отырып, біздің елімізде соңғы
жылдары бұл құбылыспен күресуде бірқатар механизмдер жасалынды. Бұл іс-
әрекеттер мемлекеттің ішкі саясатының негізгі міндеттерінің біріне айналды.
1999 жылғы белгілі Баткент оқиғаларынан кейін, Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың
тапсырмасы бойынша Қазақстанда терроризм мен экстремизмге қарсы әрекет ету
үшін Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік Кеңесінің комиссиясы жедел түрде
құрылды. Ел Президентінің арнайы жарлығы - "Экстремизм мен терроризмнің
шығуының алдын-алу шаралары туралы" - қабылданды.

Осы жарлыққа байланысты еліміздің құқық қорғау мен арнайы қызмет
органдары діни бірлестіктердің заңдылықты сақтауына тексеру жүргізіп,
мемлекеттік шекара бөлімдерінде кедендік, визалық және паспорттық бақылау
күшейтілді.

Мұнымен қатар халықаралық қатынас жолдардың, көліктердің барлық түрлері
күшейтіліп, туристік және миграциялық ағындарды реттеу жұмыстары басталды.

Астыртын миграциялық жолдарды, есірткілер мен контрабандаларды шектеу
мақсатында, қатерлі топ аталатын елдер азаматтарының Қазақстанда оқу
визасын әзірлеу уақытша тоқтатылды. Сонымен бірге еліміздің оқу
орындарындағы студенттердің, оқушылардың және оқытушылардың халықаралық
алмасуларын реттеуге байланысты шаралар қабылданды.

Республика аумағына қылмысты адамдар, халықаралық іздестіруде жүрген
террористік және экстремистік жасақ мүшелері, Солтүстік Кавказдан қоныс
аударушылар немесе босқындар атын жамылып өтіп кету фактілері анықталуда.

Шекаралық аймақтардағы ахуалды тұрақтандыруда Қазақстанның көрші
елдермен мемлекеттік шекараны делимитациялау процесінің мәні зор.

Қазақстан мен көрші мемлекеттер арасындағы шекараны делимитациялау
процесі 2002 жылы толық аяқталды деуге болады. Мемлекеттік шекараны жедел
шектеу шаралары жүзеге асырылды. Мәселен, оңтүстіктегі шекаралық учаскеге
қосымша бөлімшілер мен ҰҚК-нің Шекаралық қызметіндегі бөлімшілері, екі
шекаралық отряд орналастырылып, оннан астам жаңа бақылау - өткізу
пункттері, сондай-ақ қосымша блокпостар қойылды. Қазіргі шақта Оңтүстік
Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда және Маңғыстау облыстарында 30-дан астам жаңа
кеден пункттерінің құрылысы жүріп жатыр. Мемлекет аумағының, әсіресе елдің
оңтүстік өңірінің, бүкіл периметрі бойынша шекара күзетін күшейту үшін
қосымша шаралар жасалды.

Дәл осындай мақсат барысында Оңтүстік әскери округі құрылды, оған
қосымша Батыс, Шығыс және Орталық негізгі өңірлік бағыттар бойынша үш
әскери округ жасақталды.

Ұлттық қауіпсіздіктің 2002-2005 жылдар аралығындағы шараларын жүзеге
асыру жоспарына сәйкес, халықаралық терроризм мен діни экстремизмге қарсы
әрекет ету мақсатында шекаралық өңірлердегі таулы және шөлейт өңірлерде
өзара әрекеттесуді үйлестіру үшін ҰҚК-нің шекаралық қызметінің, ¬орғаныс
Министрлігі мен ІІМ-нің ішкі әскер бөлімшелерінің біріккен тактикалық
жаттығулары тұрақты түрде өткізіліп тұратын болады.

ҚР-ның ІІМ-де арнайы бөлімше - Сұңқар құрылды. Ал шекара аймағындағы
аудандарда миграциялық және жол полициясы күшейтілді. Құқық қорғау
органдары үнемі өндірістік кәсіпорындардың, өмірді қамтамасыз ететін
обьектілердің, көлік коммуникациялары мен аэропорттардың қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін шаралар жүргізіліп отыр. [24]

Қазақстан терроризм мен экстремизмнің таралуын тоқтату мақсатында,
күштеу шараларын қолданудан басқа, әлеуметтік- экономикалық жағдайды
жақсартуға бағытталған шаралар қолданып отыр.

Мысалы, елде макроэкономикалық жағдай тұрақтануға жетті, инфляция
тоқтатылды, біртіндеп экономикалық өсу басталды. Әлеуметтік жағдайды
жақсартуға ерекше көңіл бөлініп отыр. Бұл бағытта үкімет жұмыссыздық және
кедейшілікпен күресу бағдарламасын қабылдады. Бұл бағдарлама бойынша елде
400.000 жұмыс орнын құруды көздеп отыр. Қазіргі кезде бір қатар маңызды
әлеуметтік бағдарламалар жүзеге асып отыр: денсаулық сақтау, білім беру,
зейнетақы реформасы, халықтың әлсіз топтарын әлеуметтік қорғау.

Елде ішкі саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету, ұлтаралық және діни
келісімді нығайту, демократиялық реформаларды жалғастыру мәселелеріне
ерекше көңіл бөліп отыр.

Осылайша терроризм проблемасы мен оны туындатушы себептерді шешуге
мемлекеттік органдар тарапынан айтарлықтай көңіл бөлініп отыр. Сонымен
бірге бұл жұмыстарды одан әрі жалғастырудың және антитеррорлық шараларды
орындаудағы формалды әрекеттерден арылудың қажеттігі де бар. Дүние
жүзіндегі терроризм мен экстремизмнің негізгі ошақтарындағы ахуалдың өрбуін
бажайлағанда, террористік белсенділік деңгейінің бүгінгі таңда жоғарылап
тұрғанын айтуға тура келеді.[25]

ТМД елдерінде Қазақстан Республикасының Президентінің инициативасымен
біріңғай Антитеррорлық орталық құрылды. Бұл орталық ТМД елдерін осы бағытта
күштерін үйлестіріп отыруға арналған.

Қазақстан Орталық Азия мәселелеріне Дүниежүзілік қауым мен жетекші
халықаралық ұйымдардың, әсіресе, БҰҰ-ның назарын аудару үшін белсенді іс-
әрекет жасап отыр. Осы мақсатта 2000 жылдың сәуірінде аумақтағы көршілермен
- Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан - терроризм, саяси және діни
экстремизм, транснационалдық ұйымдасқан қылмыспен және қауіп-қатерге қарсы
күресу үшін бірігіп іс-әрекет ету арқылы келісімге қол қойылды.

БЅл жерде жақын төңірікте де, сондай-ақ одан гөрі кең ауқымда да
қауіпсіздік пен интеграциялық процесс құрылымдарына Қазақстанның ден қоюы
және белсенділікпен қатысуы жолында терроризмге және басқа да қауіп қатерге
қарсы әрекет ете алатын жүйе құру туралы болып отыр. ТМД-ның Антитеррорлық
Орталығы, Ұжымдық ¬ауіпсіздік Келісім Ұйымы, Шанхай Ынтымақтастығы Ұйымы
бұлардың бәрі де осы аймақтағы қауіпсіздік жүйесінің қат-қабат буындары
болып табылады. Біз Каспий өңірі аясындағы қауіпсіздіктің
консолидацияланған құрылымын құру мүмкіндіктерін қарастырудамыз.[26]

Жалпы алғанда, Қазақстан бүгінгі күнде Орталық Азия аумағында жағдайды
тұрақтандырушы рөлді ойнап отыр. Бұл ең алдымен біздің еліміздің
Президенті жүргізіп отырған сыртқы саяси бағытымызға байланысты. Ал
террорризм мен экстремизмді таратуға қарсы күрестің перспективасына келсек,
Қазақстан өкіметі мұның қандай да бір формасымен мақсатқа сай алдағы
уақытта да күреседі. Экстремизм мен терроризмнің ұлттық белгісі жоқ, ол
ұлттан тысқары жатыр.

Сондықтан да біздің еліміздің басшылығының принципиалды позициясы да
осыдан көрінеді.

Бүгінгі Қазақстан, сөз жоқ, қолайлы ахуалды бастан кешіп отыр, себебі
дүние жүзінде терроризмнің таралуына байланысты процестерді мұқият
саралауға біздің уақытымыз жетеді, сондай-ақ бұл құбылысқа қарсы әрекет
ететін тәжірибеміз бар. Сонымен бірге, белгілі дәрежеде Қазақстанға жақын
орналасқан өңірдегі террорлық белсенділіктің елеулі өресі, қауіпсіздік
жүйесі жоғары дайындықты ұстап отыруды қажет етеді.[27]

2 Терроризм қылмысымен күресудің жолдары мен әдістері

2.1 Терроризммен күрестің әлемдік тәжірибесі

Терроризммен күрес әлемдік тәжірибеде әр түрлі нысандар мен әдістер
арқылы жүргізіледі. Оның өзіндік себептері бар.
Біріншіден, терроризм феномені өзінің табиғаты, қозғаушы күші, мақсаты
мен нысандары бойынша көп қырлы болып табылады. Ол әлемнің түрлі елдері мен
аймақтарында диверсиялық сипатта байқалады. Сондықтан да осыған қарсы
тұратын тиімді шаралар жүйесін жасауға қажеттілік туып отыр.
Екіншіден, терроризм қаупі әр елде әр түрлі қабылданады, терроризмнің
өзіндік, тиісті елге тән объекті – нысанасы болады, ал бұл жағдай ұлттық
антитеррорлық заңдар мен шараларды бір жүйеге келтіруді қиындатады. Басқаша
айтқанда, әр мемлекетте терроризмнің түрлі нысандарда байқалуының өзі оған
қарсы күрес жөніндегі жедел іздестіру және заңшығарушылық шараларды барлық
мемлекеттер үшін ортақ ұйымдық және құқықтық нормалар кешенін жасауға
кедергі келтіреді.
Үшіншіден, әрбір елдің үкіметтері ішкі және сыртқы саясаттарын
қалыптастыру және жүзеге асыру барысында өздерінің ұлттық мүдделерін
басшылыққа алады. Мемлекеттердің мүдделер әртүрлі болып, бір-біріне сәйкес
келмеуі, тіпті қарама-қайшы болуы да мүмкін. Аталған жағдайлардың жекелеген
мемлекеттерде антитеррорлық қызметті ұйымдастыру сипатына әсерін тигізетіні
белгілі және бұл халықаралық қауымдастықтың осы бағыттағы қызметіне кедергі
келтіреді. Мұндай кезде екі жақты стандарттардың орын алуы заңдылық болып
табылады[28].
Жоғарыда көрсетілген жағдайлар ХХ ғасырдың екінші жартысында шиеленісе
түсті. Әлемнің түрлі аймақтарында терроризммен және экстремизммен күрестің
нысандары мен әдістері ең алдымен олар қарсы бағытталған объектілерімен
тығыз байланысты еді. Мысалы. Таяу Шығыста террористік топтардың саяси топ
жетекшілеріне қастандық жасауы кеңінен таралды. Мұндай сипаттағы
террористік актілердің классикалық мысалына 1981 жылы 6-қазанда Каир
маңында әскери парад кезінде Египет Президенті А. Садаттың өміріне жасалған
қастандықты айтуға болады.
Ел Президентінің өлтірілуіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.