Мектеп жасына дейінгі педагогика - мектеп жасына дейінгі балалардың тәрбиесі туралы, мектеп жасына дейінгі тәрбие мен оқыту заңдылығы туралы ғылым
Қазақстан педагогикасының тарихы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Педагогиканың шығуы және
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.1Педагогиканың дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2Қазақстан Республикасына педагогиканың пайда болуы ... ... ... ... ... ... .14
1.3Қазақстан Республикасында педагогиканың даму тарихы ... ... ... ... ... ...16
2 Қазіргі Қазақстан педагогикасының дамуына үлес қосқан ғалымдар және
қазіргі педагогика
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .20
2.1Педагогиканың даму тарихына педагог – ғалымдардың қосқан үлесі ... ...20
2.2Қазақстанда ой-пікірлердің
дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...24
2.3Қазіргі педагогика жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .33
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..36
Кіріспе
Зерттеу жұмысыныңөзектілігі: Педагогика тарихы тәрбиенің, тәрбие
мәселелерімен айналысатын мемлекеттердің және педагогикалық
теориялардың дамуын зерттейді. Педагогикалық институттарда профиль ді
бағдарламалар бойынша оқылатын оқу курсы да педагогика деп аталады. Қазіргі
кездегі педагогика оқу-тәрбие жұмысының мәселелерін қамтитын ғылым
салаларына жатады.19ғасырдың басында нарықтық қарым-қатынастың дамуына,
ғылыми-техникалық өркендеуге байланысты педагогика тармақталып, жеке пәндер
бөлініп шықты. Олар:жалпы педагогика; сәбилер мен мектепалды педагогикасы;
мектеп педагогикасы; сурдотифло педагогика және олигафрено педагогика, жеке
пән әдістері,педагогика тарихы.
Педагогика тарихы мұғалімнің педагогикалық білімі мен
шеберлігінің қалыптасуына әсер етеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер өткен замандардағы мектеп пен
педагогика тарихын зерттеп, ғылыми бағалауда біраз жұмыс істеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер мектеп ісі мен педагогикалық ой-
пікірін зерттеді.
Алғашқы қоғам тапсыз болды, соған сәйкес тәрбие де барлық
адамдарға ортақ , бірдей болды. Алғашқы қоғамның дамуының белгілі
сатысында тек ер бала мен қыз балаларға берілетін тәрбиеде ғана
кейбір айырмашылықтар кездесті. Ер балалар ер азаматтармен бірге қару-
жарақ жасауға,аң, балық аулауға қатысты, ал қыз балалар әйелдермен бірге
тамақ әзірлеуге , киім тігуге араласты. [1, 45-46]
Құл иеленушілерден басқа жай халықтың ( демостың) өз
балаларын мектепке оқытуға көбінесе мүмкіндігі болмады . Олар балаларын
қолөнерге үйретті , кейбіреулері сауатын ашумен ғана қанағаттанды. Ал
құлдар тек “ сөйлейтін құрал” ретінде бағаланды.
Педагогика адамдарды тәрбиелеу, білім беру және оқыту заңдылықтарын
ашып, соның негізінде алға қойылған мақсаттарға жетудің ең пайдалы
педагогикалық жолдары мен тәсілдерін көрсетіп отырады.
Зерттеу жұмысының мақсаты:педагогиканың теориялық негіздерін аша
отырып, адам дамуы мен қалыптасуының мән-мағынасын зерттей отырып, арнайы
ұйымдастырылған үрдіс сипатындағы тәрбиенің теориясы мен әдістерін
айқындайды.
Зерттеу жұмысының міндеті:
1. Педагогиканың дамуын анықтау;
2.Қазақстан Республикасында педагогиканың пайда болу тарихын қарастыру;
3.Қазіргі заман педагогикасының бағытын анықтау;
Зерттеу жұмысының бағыты: Педагогика ғылымының қазіргі заманда алатын
орны мен ерекшелігінің бағытын түсіндіру.
Зерттеу жұмысының нысаны: Қазақстанда педагогика ғылымының пайда болуы
мен дамуы.
Зерттеу жұмысының пәні: Педагогика пәні тәрбиемен байланысты
болғандықтан, педагогиканың маңызы мен тәрбие теориясын ашады.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:Педагогика адамдарды тəрбиелеу,
білім беру жəне оқыту заңдылықтарын ашып, соның негізінде алға қойылған
мақсаттарға жетудің ең пайдалы педагогикалық жолдары мен тəсілдерін
көрсетіп отырады.
Педагогика (гр. 'παῖς', paіda — бала, гр. 'ἄγω', gogos — жетектеуші) —
жеке адамды тәрбиелеп, қалыптастыру үшін белгілі мақсатқа бағытталған
жүйелі тәрбие мен білім беру туралы ғылым; тәрбиені, білім беруді және
оқытуды зерттейтін теориялық және практикалық ғылымдардың жиыны.Адам
жөніндегі ғылымдардың, теория идеяларын біріктіріп, оларды өз теориясын
дамытуда негізге алады. Сондай-ақ Педагогика таза қолданбалық қызмет
атқарып, адам тәрбиесіне бағытталған практикалық іс-әрекетті, яғни қажетті
ептілік, дағды, қабілеттер жүйесін қамтиды. Білім берудің мақсатын,
міндетін, мазмұнын, қағидалары мен әдістерін оқытудың дидакт. теориясын,
адамды тәрбиелеу мен жетілдіру жолдарын тәрбие теориясы, оқыту мен тәрбие
әдістерін іске асырудың жолдарын педагогика әдістемесі қарастырады.
Педагогикалық институттарда профиль ді бағдарламалар бойынша оқылатын оқу
курсы да педагогика деп аталады. Қазіргі кездегі педагогика оқу-тәрбие
жұмысының мәселелерін қамтитын ғылым салаларына жатады. 19ғасырдың басында
нарықтық қарым-қатынастың дамуына, ғылыми-техникалық өркендеуге байланысты
педагогика тармақталып, жеке пәндер бөлініп шықты. Олар:жалпы педагогика
(тәрбие, білім беру және оқытудың жалпы заңдылықтарын зерттейді), сәбилер
мен мектепалды педагогикасы, мектеп педагогикасы, сурдотифло педагогика
және олигафрено педагогика (керең, зағип және ақылыкем балалардың тәрбиесі
мәселелерінзерттейді), жеке пән әдістері,педагогика тарихы.
Педагогика ұғымдарының бірі-тәрбие. Тәрбие дегеніміз - адамдарды
қоғамдық өмірге және өнімді еңбекке дайындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа
қоғамдық-тарихи тәжірибені беру процесі. Тәрбие ұғымы кең мағынада
әлеуметтік қоғамдағы құбылыс ретінде барлық тәрбие салаларын, атап айтсақ:
отбасы, мектепке дейінгі мекеме, оқу тәрбие орындары, еңбек ұжымы, ақпарат
құралдары, баспа орындарын қамтиды. Біздің мемлекетте бұл салалар қоғамдық,
мемлекеттік мақсатқа қызмет етеді. Кең мағынада деген ұғымда бүкіл сыртқы
әсерлердің, адамды қоршап тұрған, табиғи және әлеуметтік ортаның,
тәрбиешілердің мақсатты іс-әрекеттерінің ықпалымен адамды қалыптастыру.
Тәрбие ұғымы тар мағынада, тәрбиеші тәрбиелейді, кең мағынада өмір
тәрбиелейді деп қолданудың тәрбие жайлы ұғымды анықтауда зор мәні бар.
Тәрбие - тар мағынада жеке тәрбиелік міндетті шешуге, жеке адамның белгілі
бір қасиетін қалыптастыруға, мәселен, эстетикалық талғамын тәрбиелеуге
бағытталған жұмыс болып саналады. Тәрбие жаңа ұрпақты өмірге, еңбекке
дайындау арқылы коғамның алға қарай дамуын қамтамасыз ететін процесс.
Тәрбие -педагогикалық кең мағынада қоғамның арнайы бөлінген адамдары -
мұғалім, педагог, тәрбиешілердің басқаруымен жүргізілетін мақсатты үрдіс.
Олар арнайы тәрбие жұмысын ұйымдастырып, жеке адамның қалыптасуына ықпал
жасайтын жиынтық факторларды пайдалана отырып ерекше әдіс-тәсілдерді
қолданады.
Тәрбие жайлы әр түрлі теориялар мен пікірлер айтылып келеді. Тәрбиені
ересек адамдардың балаларға ықпал жасауы деп түсіндіруінілер де бар. Бұл
жағдайда бала енжар объект түрінде қарастырылады. Ол педагогикалық
процестің субъектісі бола алмайды, яғни, өздігінен ойланып, белсенді іс-
әрекет жасай алмайды. Бұдан тәрбиеге бір жақты анықтама беру байқалады.
Білім беру - табиғат пен қоғам жайында жинақталған білім жүйесін
жеке адамның меңгеруі және оны өмірде тиімді етіп қолдана білуі.
Білім беру ұғымын педагогикаға тұңғыш енгізген И. Песталоцци.
Білім беру - оқыту мен тәрбие жұмысын біріктіретін және жеке бастық дамуына
ықпал жасайтын процесс.
Тәрбие - адам қоғамында ғана болатын қоғамдық құбылыс,
адамдардың саналы әрекеті. Ол алғашқы қоғамдағы еңбек пен материалдық
өмір процесінде пайда болды. Қоғам дамуының алғашқы басқышы- рулық
қоғамға дейін адамдар табиғаттың дайын заттарымен қанағаттанды, аң
аулаумен шұғылданды. Адам қоғамының, адамның өзінің дамуында еңбектің
әсері өте зор болды. Еңбек процессінде, ересектермен күнделікті қарым-
қатынас жасауда балалар өмірге қажетті дағдылар мен еңбек әрекеттерін
меңгерді, халықтың әдет - ғұрпымен танысты, алғашқы қоғамдағы
адамдардың өміріндегі салт-сананы сақтауға үйренді.
Қазіргі кездегі тарихи – педагогикалық ғылымының басты
міндеттерінің бірі - дүние жүзіндегі ең бірінші социалистік мектептің
құрылу тәжірибесін шын ғылыми түрде жинақтап , зерттеу болып саналады.
Педагогика адамдарды тәрбиелеу, білім беру және оқыту заңдылықтарын
ашып, соның негізінде алға қойылған мақсаттарға жетудің ең пайдалы
педагогикалық жолдары мен тәсілдерін көрсетіп отырады.
Педагогика тарихы мұғалімнің педагогикалық білімі мен шеберлігінің
қалыптасуына әсер етеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер өткен замандардағы мектеп пен
педагогика тарихын зерттеп, ғылыми бағалауда біраз жұмыс істеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер мектеп ісі мен педагогикалық ой-
пікірін зерттеді.
Алғашқы қоғам тапсыз болды, соған сәйкес тәрбие де барлық
адамдарға ортақ , бірдей болды. Алғашқы қоғамның дамуының белгілі
сатысында тек ер бала мен қыз балаларға берілетін тәрбиеде ғана
кейбір айырмашылықтар кездесті. Ер балалар ер азаматтармен бірге қару-
жарақ жасауға,аң, балық аулауға қатысты, ал қыз балалар әйелдермен бірге
тамақ әзірлеуге , киім тігуге араласты.
Құл иеленушілерден басқа жай халықтың (демостың) өз балаларын
мектепке оқытуға көбінесе мүмкіндігі болмады . Олар балаларын қолөнерге
үйретті , кейбіреулері сауатын ашумен ғана қанағаттанды. Ал құлдар тек
“ сөйлейтін құрал” ретінде бағаланды.
Ертедегі грек ғалымдары мен философтары Платон және Аристотель
өздерінің еңбектерінде тәрбие мен оқыту туралы өте құнды пікірлер
қалдырды. Олардың бұл пікірлері педогогика ғылымының дамуына себеп
болды.
Көрнекті грек философы Платон (біздің заманымызға дейінгі 427-347
жылдары өмір сүрген) тәрбиені мемлекет тарапынан ұйымдастыру керек деп
есептеді. Өзінің педогогикалық пікірінде ол Спарта және Афины тәрбиесін
ұштастыруға тырысты. Платон мектепке дейінгі тәрбиенің қоғамдық болуын
жақтады. 3-тен 6 жасқа дейінгі балалар тәрбиешілердің басқаруымен
уақытын ойын алаңдарында өткізу тиіс деп санады. Мектепке дейінгі
тәрбиеде Платон ойынның рөлін өте жоғары бағалады. Сонымен бірге
балаларға айтылатын әңгімені мазмұны жағынан іріктеп алуды талап етті.
Атақты грек философы және ғалымы Аристотель ( біздің заманымызға
дейінгі дәуірдің 384-322 жылдары өмір сүрген) мемлекеттің түпкі мақсаты
барлық адамдарға тәрбие беру деп білді және тәрбие беруді мемлекеттік
іс деп санады. Ол қоғамдық тәрбие мен жанұядағы тәрбиенің өзара
байланысты болуын жақтады. Ал ол даму тәрбиенің нәтижесінде жүзеге
асырылады. Аристотель барлық адамдарға тәрбие беру мемлекеттің мақсаты
дегенде құлдарды ескермеді, оларды “сөйлейтін құралдар” деп санады[1].
Аристотель тәрбиенің әр түрлі салаларының ( дене , ақыл-ой және
моральдық тәрбиенің) байланысты болуын жақтады. Дене тәрбиесімен қатар
оқуға , жазуға, сурет салуға музыкаға үйреткен дұрыс. Мектепте бала
елеулі білім алуы керегін әдебиетті , грамматиканы , тарихты ,
философияны, математиканы, астрономияны, музыканы оқуы керек деп есептеді.
Мұндай дәрежеде әйелдерге де білім беру қажет деп санамады. Моральдық
тәрбие беруде Аристотель моральдық дағдылар мен мінез-құлыққа
жаттықтыруға үлкен мән берді. Моральдық тәрбиенің үш көзі- табиғи
нышандар, моральдық дағдыларды және сананы дамыту керектігін айтты.
Моральдық тәрбие беруде жанұяның рөлін ол өте жоғары бағалады. Тәрбие
жөніндегі Аристотельдің пікірлері кейінгі дәуірлерде педогогикалық ой-
пікірлердің дамуына үлкен әсер етті.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлім педагогиканың дамуы жайлы айтылған; екінші бөлім
Қазақстан педагогикасының даму тарихы және ұлы педагог ғалымдар жайлы;
қорытындыда екі бөлімнің қысқаша қорытындысы жазылған; пайдаланған
әдебиеттер тізімінде курстық жұмысты жазуға пайдаланған әдебиеттер
тізімінен тұрады.
1.Педагогиканың шығуы мен дамуы.
1.1 Педагогиканың дамуы
Қандай да болмасын ғылым салаларының дамуы қоғамның өмірлік
мұқтаждығынан, талабынан туады. Педагогиканың пайда болуы қоғамның жас
ұрпақты тәрбиелеудің тиімді жолын табу мақсатынан және де өндірісті дамыту
талабынан туған. Тәрбие ұрпақ пен ұрпақты байланыстыратын дәнекер болып
саналады. Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті.
Педагогикалық ұғымдар арқылы педагогикалық құбылыстар, олардың
өзара байланысы, даму заңдылықтары айқындалады.
Көп жылдар бойы ұйымдастырылған тәрбие мен тек балалар
қамтылғандықтан, педагогиканы бала тәрбиесі туралы ғылым деп атады.
- тәрбиені, білім беруді, оқытуды зерттейтін теориялық және қолданбалы
ғылымның жиынтығы.
- жас ұрпақтар тәрбиесі туралы ғылым.
- адам тәрбиесі туралы ғылым.
- адам дамуының әрбір жас кезеңіне сәйкес оған білім беру, оқыту,
тәрбиелеу, дамыту, өмірге даярлау туралы ғылым.
Педагогика ғылымының пайда болуы мен қалыптасуы, дамуы қоғамдық
өндірісті сақтап, дамыту, өскелең ұрпақты өмірлік іс тәжірибемен
қаруландыру, болашақ өмірге нәтижелі даярлау негізіндегі қоғамның
әлеуметтік қажеттілігінен туады. Ол қоғамдық қызмет атқарады. Педагогика
пәні – ғылым танымдық сала ретінде педагогика пәнінің зерттеу саласы –
қоғамның ерекше қызметі – тәрбие.
- Оқу – тәрбие мәдени ағарту мекемелерінде ұйымдастырылатын тәрбие, оқыту
мен білім беру.
- Адамның жеке басының даму, қалыптасы мәнін зерттеу негізінде арнайы
ұйымдастырылған педагогикалық процесс.
- Тұлғаның жеке басының дамуы мен тәрбиесі арасындағы заңды байланыстарды
зерттеу, оның негізінде тәрбиелеу қызметінің теориялық және әдістемелік
негізін құру.
- Адамның адамды тәрбиелеуі.
- Тәрбиелік іс - әрекет.
- Арнайы ұйымдастырылған әлеуметтік сала.
Педагогиканың категориялары: Педагогика, халықтық педагогика,
этнопедагогика, адамзаттың дамуы мен қалыптасуы, тәрбие, білім беру, оқыту,
ұлттық тәлім тәрбие, әлеуметтік қоғамдық қалыптасу және тәрбие. Өзін өзі
тәрбиелеу, өз бетімен білім алу, қайта тәрбиелеу, өз білімін жетілдіру,
педагогикалық методология, методологиялық негіздер, зерттеу әдістері,
тәсілдері.
Педагогика ғылымының әдіснамалық мәселелерін қарастыруды
ғылымдардың интеграциялық өзара ұштасуы мен үндесуін, дифференциялық
сараланып даму тенденциясын ескеру, зерттеу, тәрбие мен білім берудің
көптеген аспектілерін басқа ғылымдардың да зерттейтінін ескеріп, олардың
жетістіктерін пайдалану керек.
Жалпы педагогика негіздері кез-келген жас аралығындағы немесе
тәрбиенің кез келген саласындағы тәрбиені, тәрбиенің негізгі заңдылықтарын
зерттейді.
Мектеп жасына дейінгі педагогика – мектеп жасына дейінгі балалардың
тәрбиесі туралы, мектеп жасына дейінгі тәрбие мен оқыту заңдылығы туралы
ғылым.
Олигофренопедагогика. Сурпопедагогика. Тифлопедагогика. Логопедия.
Дефектология – (лат, кемістік туралы ілім) – дене және психикалық
кемшілігі бар балалардың психологиялық физиологиялық даму ерекшелігі туралы
ғылым.
Дефектологияның - арнайы педагогиканың міндеті – жүйелі түрде
балалар дамуындағы ақауды, кемшілікті жою, реттеу, коррекциялау, танымдық,
қимыл қозғалыстық, және бастың кемшіліктерін реттеу саласында жүреді.
Сурдопедагогика – саңырау немесе құлағының мүкісі бар балаларды
тәрбиелеу және оқыту мәселесімен айналысатын педагогиканың саласы.
Сурдопедагогика – латынша (Surdus) глухой, саңырау және нашар, мүкіс
еститін балалар мен ересектердің психикалық дамуы мен жетілуін оқыту, білім
беру, үйрету,, тәрбиелеу арқылы реттеу мүмкіндігін қарастыратын арнайы
педагогиканың саласы.
Тифлопедагогика – зағип, соқыр, көз жанары зақымданған, зағип
балаларды тәрбиелеу және оқыту туралы ғылым.
Қазіргі кезде тифлопедагогика ғылыми негізделген ережелер мен
қағидаларды басшылыққа ала отырып, түрлі жас аралығындағы көз жанарлары
ауыр зақымданған балалардың көру органының бұзылған қызметін алмастыру,
толықтыру, реттеу,(компенсациялау) механизмі мен даму ақауын жою жолын
болдырмау, алдын алу шараларын қарастырады. Жеке дара оқытудың мазмұны мен
әдіс – тәсілдерін белгілейді.
Арнайы оқыту негізінде балалар жалпы ғылыми пол техникалық білім
негіздерімен қаруланып, эстетикалық, саяси мәдениеттілік, адамгершілік,
экономикалық, әлеуметтік, психологиялық, еңбек даярлығын алады., іс-
тәжірибе дағдыларын игереді.
Олигофренопедагогика - ақыл және педагогика ақыл – ойының дамуы
жағынан кемшілігі бар балалармен жұмыс істейтін педагогиканың саласы.
Білім беру жүйесінің құрылымын жетілдіру, біртұтас үздіксіз,
үзіліссіз білім берудің бірыңғай жүйесін қалыптастыру және оны кешенді
дамытып отыру.
Ғылыми техникалық прогрестің қазіргі заманғы даму дәрежесіне
сәйкес ғылыми білім негіздерін оқытуда саяси мәдениеттілік деңгейін көтеру.
Оқыту мен білім берудің, тәрбиенің сапасын түбегейлі жақсарту.
Арнайы ұйымдастырылған тәрбие жағдайындағы жеке тұлғаның даму және
қалыптасу заңдылықтары мен мәнін зерттеу.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына сәйкес оқыту мақсаты мен
білім мазмұнын жетілдіру, сапалы төл оқулықтар шығару. Жеке тұлғаның
қалыптасу заңдылығын зерттеп, оқушылардың танымдық, өзіндік жұмысымен өзін
өзі басқару қызметін жақсарту.
Озат тәжірибені, педагогика жетістіктерін іс тәжірибеге енгізу
үшін ғылыми негізделген жүйе құру.
Оқу мен тәрбие процестерін ұйымдастыру мен жетілдіру туралы
әдістемелік нұсқаулар құрастыру.
Психология, педагогика ғылымдарының теориялық, практикалық негізін
игеру арқылы студент жастарды ұстаздық қызметтің өзіндік ерекшелігімен
таныстыру, ұстаздық шеберлігін жетілдіру.
Педагогикалық ұғымдармен, педагогика ғылымының негізімен
таныстырып олардың бойында азаматтық қасиеттерімен ұстаздық сапаларды
қалыптастыру, білім тәрбие беру жұмысына даярлау.
Болашақ мұғалімдерді негізгі педагогикалық мәселелердің,
проблемалардың шеңберіне енгізу, педагогикалық дүниетанымын, өскелең
ұрпаққа білім беру мен тәрбиелеу, оқыту мен дамыту процестерінің қиын да
қызық, күрделі де қарама қайшы құбылыстарына көзқарасын, педагогикалық
сенімі мен қызығушылығын қалыптастыру, өз білімдерін жетілдіріп оқыту, озат
педагогикалық тәжірибені игеру құштарлығын қалыптастыру.
Педагогикалық заңдылық:Педагогикалық заң – педагогикалық құбылыстардың
дамуына, жағдай туғызатын олардың объективті негізгі, маңызды тұрақты
байланыстары.
Педагогикалық зерттеулер қоғамдық дамудың жаңа дәуіріндегі
тәрбие, білім беру мәселесі, және адамның жеке тұлға болып қалыптасуы,
педагогиканың өз ішіндегі проблемаларымен байланысты қарастырылады.
Педагогикалық зерттеу әдістері – педагогикалық құбылыстар мен
шешімдердің, әртүрлі ғылыми проблемалардың оқу – тәрбиелік сипатын
айқындауға бағытталған тәсілдер мен амалдардың белгілі бір жиынтығы .
Белгілі бір ғылыми ақпаратты пайдалана отырып, педагогикалық процесті
жетілдіру жолдарын саналы, мақсатты іздестіру.
Педагогикалық құбылыстарды жан-жақты білуге және түрлі ғылыми –
педагогикалық мәселелерді шешуге бағытталған тәсілдердің және амалдардың
жиынтығы.
Тәрбиенің, білім беру мен оқытудың сан саласын зерттеуге көмегін
тигізетін тәсілдер.
Зерттеу әдістері – (методтары) – болжамды гипотезаны дәлелдеу мен
тексеруіне арналған зерттеушілік іс - әрекеттің, қызметтің, істің жобасы
моделі, үлгі пішім, сызба, ықшамсыздығы.
Зерттеу әдістемесі (методика исследования) – мәселені толық және
дұрыс шешуді қамтамасыз ету үшін мақсатты қолданылатын әдістер жүйесі.
Зерттеу жолы:
1. Әдебиеттерді, ғылыми еңбектерді, монографиялар мен құжаттарды,
педагогика, психология классиктерінің еңбектерін оқып үйрену, талдау.
а) Библиография
ә) Аннотация жасау, конспектілеу, қажетті мәліметтерді, цитаталарды
жазып алу.
2. Педагогикалық процестің қарама қайшылықтарын көрсететін жалпы және
озат тәжірибені, оның қиындықтарын оқып үйрену.
А) бақылау, байқау
Объектіні бөліп алып педагогикалық ықпалдарын әсерімен қабылдау
объектілерінде болып жатқан қандай да болсын құбылыстарды, өзгерістерді
қадағалауға мүмкіндік беретін азды көпті ұзақ уақыт қабылдау. Байқау іс
жүзіндегі материалды, тәжірибе деректерін жинау мақсатында байқалатын
объектілерді бөліп алып, жоспарлы түрде, деректер мен белгілерді,
мәліметтерді тіркеу, жинау үшін пайдаланылады [9].
3. Әңгімелесу әдісі. Әңгіме әдісі алдын ала белгіленген жоспар
бойынша, зерттеу мақсатына сай еркін түрде жүргізіледі. Әңгіменің барысы,
оның мазмұны, қойылатын сұрақтар толық баяндалады, хаттандырылады,
қорытындысы шығарылады.
4. Интервью алу әдісі. Интервью педагогикаға социологиялық
зерттеулерден ауысқан. Әңгіме әдісінен айырмашылығы интервью алушы,
зерттеуші, алдын ала берілген, әзірленген сұрақтарды белгілі бір тәртіппен,
бір ізді дәйектілікке бере отырып, интервью берушінің жауаптары жазылып
алынады.
5. Сауал – сұрақ, анкета, сұрақтар тізімі – вербальдық қарым қатынас
негізінде көпшілікте жазбаша түрде алғашқы әлеуметтік – психологиялық,
педагогикалық мәліметтер, хабарлар алу үшін қолданылатын әдістемелік құрал.
Сауал-сұрақ – әрқайсысы негізгі зерттеу мақсаты мен логикалық тығыз
байланысты сұрақтар тізімі, жиынтығы.
Алғашқы педагогикалық ой-пікірлер ертедегі шығыс елдерінің(Мысыр,
Вавилония, Үнді, Қытай) философиялық жүйесінде дамып, кейін біртіндеп өз
алдына жеке,дара ғылым болып дами, жетіле, күрделене бастайды.
Ежелгі дүние философиясы ертедегі шығыс елдерінің қорытып
жиыстырған білім мұрасын дамытқан еді. Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит
саясат, тәрбие, мемлекет, жеке адам тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және
ерекшелігі сияқты педагогикалық мәселелерді қарастырады. Феодалдық қоғамда
(орта ғасырда) тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгерді.
Ерте дүние педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің
қатар дамуы көзқарасының орнына "о дүниелік өмірге" дайындауды ұсынған
пікірлер қалыптасты.
ХУ-ХУI ғасыр педагогикасы орта ғасыр педагогикасын сынады. Адамның
жеке басының тәрбиесін оның дамуы ойшылдарды толғандырды, мәдениет пен
педагогикалық бағыт "гуманизм" деп аталды (Ф.Рабле, Т.Мор, Т.Кампанелла).
Гуманистар жаңа дәуір үшін жаңа адам қажеттігін дәлелдеді.
Феодализмнен капитализмге өту дәуірінде дін шығармауындағы
ғылымдар дамып,бөлінеді. Осы кезде педагогика да өз алдына ғылым ретінде
бөлініп шықты. Сол ғасырда педагогиканың жеке ғылым ретінде мәртебесі чех
халқының ұлы педагогы Ян Коменскийдің (1592-1670) "Ұлы дидактика"
еңбегімен, ерекшеленіп, беки түсті десек біз қателеспейміз.
Батыс Еуропада ағылшын философы Джон Локк (1632-1704) "Тәрбие туралы
ойлар" деген еңбегінде тәрбиенің психологиялық негіздеріне, адамгершілік
тәрбиесіне көбірек көңіл бөлді. Ол баланы "таза тақтаға" теңеді[2].
Францияда Жан-Жак Руссо (17і2-1778) баланы табиғат арқылы, табиғаттай
жетілдіре тәрбиелеуге көңіл бөліп, баланы жазалауға қарсы болды, қатаң таяқ
тәртібіне қарсы "еркін тәрбие" идеясын ұсынды[3]. Швейцарияның педагог-
демократы И.Пестолоцци "Лингард и Гәртруда" деген еңбегінде білім беруге
демократиялық көзқарасты, тәрбиенің гуманитарлық сипатын балаға шын
пейілмен көңіл бөлуді, оны дамытуға күш салуды жақтады[4].
Ресейде революциялық-демократияшыл ойдық негізгі салушылар:
А.Н.Радищев, В.Г.Белинский, А.Н.Гәрцен; XIX ғасырдық 60-ы жылдарында Н.Г.
Чернышевский, Н. А. Добролюбов; XIX ғасырдық екінші жартысында
демократияшыл тәрбиенің идеяларын ұсынушылар: Н.И.Пирогов, К.Д.Уінинский,
Л.Н.Толстой,т.б.болды.
Н.К.Крупская (1869-1939) кеңестік педагогика ғылымын дамытуға зор үлес
қосып, еңбек және политехникалық білім беру, идеялық-саяси тәрбие
мәселелерін ғылыми-теориялық негізде талдады[5]. Н.К. Крупскаяның айырықша
көңіл бөлген мәселелерінің бірі - оқыту теориясы. Сонымен катар кеңес
мектебінде оқушылардың өзін-өзі басқарудағы мақсаты мен міндеттерін
белгіледі[6]. Оның еңбектерінде отбасы тәрбиесі, балалардың қоғамдық
ұйымдарының қоғамда алатын рөлі және міндеттері көрсетілді.
Көрнекті кеңес педагогы Антон Семенович Макаренко (1888-1939) жастарды
қайта тәрбиелеудегі өзінің бай тәжірибесіне сүйелік, оқу-тәрбие жұмысын
жүргізудің жүйелі теориясы мен әдістемесін құрды[7].
Макаренконың тәрбие мен оқу жайлы еңбектері, оның жеті томдық
педагогикалық шығармаларында жинақталған. Олар: "Ата-аналар кітабы",
"Балаларды тәрбиелеу жайлы дәрістер , "Тәрбие жұмысын ұйымдастыру
әдістемесі", "Кеңестік мектеп тәрбиесінің мәселелері”, "Педагогикалық
поэма", "Мұнара үстіндегі тулар". Бұл енбектерінде Макаренко тәрбиенің
мақсаттары мен міндеттерін, әдістері мен негізгі принциптерін, балалар
ұжымы мен оқушыға қойылатын біріңғай педагогикалық талаптарды зерттеп,
жинақтады.
Көрнекті педагог Василий Александрович Сухомлинский (1918-1970) өзінің
педагогикалық жүйесінде әрбір оқушының басынын жан-жақты дамуының, дара
ерекшеліктерінің, бейімділігінің, қызығушылығының, тағы басқа
қабілеттерінің жетілуіне бағытталған оқу-тәрбие процесін ұйымдастырды[8].
"Павлыш орта мектебі, "Балаға жүрек жылуы", "Ұжымның құдіретті күші",
"Мектептің жас директорымен сырласу", "Ұлыма хат", тағы басқа күнді
еңбектері арқылы В.А.Сухомлинский жас ұрпақтар тәрбие мен білім берудің ұлы
ісінің жалғастырушысы болған адамдардың бірі.
Қазақстанда ағартушылық идеяны көтергендердің бірі - Шоқан
Шыңғысұлы Уәлиханов (1835-1865). Ағартушы-ғалым қазақ даласындағы оқу,
мектеп ісін ғылыми негізде құрып, оқу білімінің табиғат сырларын ашуға
бағытталуын, туған халқының алдынғы қатарлы мәдениетті елдерді қуып жетуін
ақсады. Діни бағыттағы медреселер мен ел билеуші әкімдер, тілмаштар
дайындайтын мектептердің мақсатын сынай келіп, жалпы білім беретін
мектептердің ашылуын Тек ақиқат білім ғана адамға кедергі туғызбайды, ол
өмірді бағалауға, тұрмыс құруға үйретеді!- деген Ш.Уалиханов[9].
Қазақтық аса көрнекті ағартушы-педагогы Ыбырай Алтынсариннің
(1841-1889) демократиялық-ағартушылық бағыты оның педагогикалық
көзкарастарынан айқын көрінеді. Бүкіл өмір жолын мектеп ашуға, қазақ,
балаларын оқуға тартуға, дүние ғылымдарын үйретуге,оқу құралдарын жазуға,
тәлімгер-ұстаз дайындауға, оларға ғылыми әдістемелік басшылық жасауға, өз
кезеңіндегі қазақ халқының қоғамдық өміріндегі саяси-әлеуметтік мәселелерді
жан-жақты қамтып, жазуға жұмсады Ы.Алтынсарин қазақ жастарының мамандық
алуына үлес қосып, жол ашқан ғалымның бірі.
Торғайда–қөленер, Қостанайда - ауыл шаруашылығы училищелері,
Ырғызда - қазақ қыздарына арнап мектеп-интернат ашылуына зор ықпал жасады.
Қазақ халкының ұлы ойшыл ақыны Абай Қунанбайұлыңың (1845-1904)
поэтикалық шығармалары мен "Гадлия" сөздері педагогикалық ой-пікірлерге
толы. Табиғаттық санадан тыс, тәуелсіз өмір сүруі, өмір ақиқатының
туйсікпен қабылдануы, адамдар жаратылысының бірдегі еместігі, ғылымның
ақылмен, жан құмарымен алынатындығы оның көрінісі. Ақынның педагогикалық
көзкарасының қоғамдық қатынастар тұрғысындағы пікірлері, жастарды халқының
әдеп-ғұрпы, салт-санасы, дәстурінен тәлім-тәрбие алуға шақыруы дүниежузілік
педагогика классиктерінің ой-пікірлерімен үндеседі.
Ағартушы-педагог Ахмет Байтұрсынов (1873-1937) мол педагогикалық мұра
қалдырды. А. Байтұрсынов бүкіл саналы өмірін қазақ, қоғамында білім-
ғылымының дамуына, мектеп ағартушылық ісінің жанданып, кемелденуіне
бағыштайды.Ол ауыл мектебінде, семинарияларда бала оқытты,оқу-тәрбие
жұмыстарын жетілдіру саласында көп ізденді. А. Байтұрсынов "Қазақ"
газетіндегі (1914 ж) "Мектеп деректері' деген мақаласында: "Ең әуелі
мектепке керек - білімді, педагогика, методикадан хабарлар оқыта білетін
мұғалім. Екінші - оқыту ісіне керек құралдардық қолайлы әм сайлы болуы.
Үшінші - мектепке керегі белгіленген бағдарлама. Әр іс көңілдегідегі болып
шығуы үшін оның үлгісі, я мезгілді өлшеуіші болуы керек. Үлгісіз я өлшеусіз
істелген іс - ол я артық, я кем шықпақшы", - деп оқытудық дидактикалық
принциптерін ғылыми тұрғыда белгілеп берді[10].
А.Байтұрсынов ұсынған жаңа әліпби 1913 жылдардан бастап мұсылман
медреселері мен орыс-қазақ мектептерінде қолданыла бастады. Қоғам алдына ол
қазақ даласында оқу-ағарту ісі дұрыс жолға қойылсын, ол үшін ауыл
мектептерінде балалар қазақша сауат ашатын болсын, оқу ана тілінде
жүргізілсін деген талаптардың бастауы осыдан болды.
Міржакып Дұлатов (1885-1935) Ы. Алтынсариннің ұстаздық идеяларын әрі
қарай дамытып, А.Байтұрсынов сияқты оқу-тәрбие мәселелерін ғылыми түрғыдан
қараған, шәкірттәрдің жаңа бағдарламалар арқылы білім алуына, мұғалімдердің
ғылыми дидактикалық қағидаларға сәйкес сабақ жүргізуне ерекше көңіл бөліп,
мән берген педагогтардың бірі болған.
Жүсіпбек Аймауытов (1889-1931) педагогика, психология саласында құнды
ғылыми-зерттеу еңбектерімен қатар, бірнеше оқулықтар, оқу құралдарының
авторы болған ірі тұлғалардың бірі. "Тәрбиеге жетекші" атты еңбегінде
(1924ж.) педагогиканың дидактика саласын ғылыми негіздеген.
Қазан төңкерісінен кейін тәлім-тәрбие ғылымына тәрең үңілгендердің бірі -
Мағжан Жумабаев (1893-1938). Оның "Педагогика" атты еңбегі соң кезеңдегі
ана тілімізде жазылып, ғылыми әлемді елең еткізген туынды болды.
Қазақ педагогика ғылымының тұңғыш профессоры Шәрапи Әлжановтың
(1901-1938) тәлім-тәрбие саласында әр түрлі тақырыптың төңірегінде жазған
жиырмадан астам еңбегі жарық, көрді. Ол "Ес және есте сақтау меселелері',
"Ой мәселелері", "Дағдылану мәселелері' атты еңбегінде (1936 ж.) шәкірт
психологиясының жас және дара ерекшеліктері жайлы соз қозғайды,сол салада
жүргізгілген сараптамалық зерттеулердің нетижесін оқырмандарға ұсынады.
Қазақтық белгілі педагогы Әбдіхамит Сембаевтың (1905-1989) қаламынан
сексеннен астам қомақты ғылыми-педагогикалық еңбектер шықты. "Қазақстанда
Советтік мектептің даму тарихы" (1962 ж.) атты монографиялық еңбегінде
мектептердің көптеп ашылуын, оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдардық
жасалу жолдарын, мұғалім кадрларын даярлау ісіндегі қол жеткен табыстарды
нақтылы дәректермен ғылыми тұрғыда дәлелдеді.
Сұлтанбек Қожахметов (1910-1945) дидактика меселелерімен жан-
жақты айналысқан педагогтардың бірі өзінің "Педагогика мәселелері'
(1940 ж.),- деген атпен шыққан кітабында шәкірт меңгеретін білімнің
саналылығы мен жинақтылығының өлшемдері баланың өз бетімен оқу дағдысын
қалыптастыру, оқушының эстетикалық (сұлулық) талғамдарын дамытып
қалыптастыру, оның алған білімі мен дағдысын, іскерлігін бағалай
білудіңғылыми негіздерін қарастырады. Қартбай Бержанов (1924-1976) -
педагогика ғылымдарының докторы, профессор. Педагогика ғылымының дамуына
елеулі үлес қосқан ғалым-ұстаз. Педагогика – ақиқат ғылыми көзқарас болып
есептелетін және объективтік дүниені танудық, білудің және ғылыми білімнің
дамуының бірден-бір әдісі болып саналатын философия негізінде дамиды.
Мысалы: диалектикалық материализм табиғаттың, қоғамның және адам баласы
дамуының заңдылықтарын зерттейді. Диалектиканың қағидаларын басшылыққа ала
отырып, педагогика педагогикалық оқиғаларды жалпылама түрде ғана "көшіре"
салмайды, ол тәрбиенің заңдылықтарын ашады, тәрбиедегі себепті,нәтижелі
байланыстарды анықтайды,тәрбиенің болашағын көрсетеді.
Педагогиканың методологиялық негізі диалектикалық және тарихи
материализм болғандықтан, диалектикалық әдіс педагогикалық құбылыстарды
кеңістік пен уақыттың нақты жағдайларында,қоғамдық өмірдің басқа
құбылыстарымен байланыста және өзара әрекеттестікте алып, қарастыруды талап
ететіні белгілі болған. Педагогиканың методологиясы дегеніміз - кез келген
педагогикалық мәселені зерттеу негізіне жататын жалпыға ортақ ережелер,
философия заңдары. Кез келген ғылым зерттелгелі отырған құбылыс туралы
жалпы ережелерді қолданып, өзіне тән әдістерін қолданады."Даму" сөзі -
философиянікі. Ғылым өз пәнін үнемі зерттеп отырмайынша дами алмайды.
Педагогика ғылымы да өзінің күш-жігерін, тәрбие, білім беру, оқыту
мәселелерін зерттеуге бағыттайды. Педагогикалық зерттеу әдістері -
педагогикалық болмыс туралы зерттеуші жинаған фактілерді және білімдерді
талдаудық негізгі тәсілдері. Педагогикалық зерттеулер теориялық және
эмпирикалық деп бөлінеді. Теориялық әдістер: ғылыми педагогикалық
әдебиеттерді талдау; индукция; дедукция; жіктеу; аналогия; салыстыру.
Эмпирикалық әдістер: мәліметтерді жинау (бақылау, әңгімелесу, сауалнама,
тест); тексеру және өлшеу (шкалалау); мәліметтерді өңдеу; математикалық,
статистикалық, графикалық, кесте; баға беру әдістері (өзін-өзі бағалау,
рейтингі, педагогикалық консилиум); зерттеу нәтижелерін тәжірибеге енгізу
(эксперимент). Зерттеулерде мына әдістер пайдаланады.
Қорыта айтқанда, Қазақстанда педагогика ғылымы XX ғасырдық екінші
жартысынан бері тез қарқынмен дамыды.
1.2 Қазақстан Республикасына педагогиканың пайда болуы
Қандай да болмасын ғылым салаларының дамуы қоғамның өмірлік
мұқтаждығынан, талабынан туады. Педагогиканың пайда болуы қоғамның жас
ұрпақты тәрбиелеудің тиімді жолын табу мақсатынан және де өндірісті дамыту
талабынан туған. Тәрбие ұрпақ пен ұрпақты байланыстыратын дәнекер болып
саналады. Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті.
Алғашқы педагогикалық ой-пікірлер әртедегі шығыс елдерінің
(Мысыр, Вавилония, Унді, Қытай) философиялық жүйесінде дамып, кейін
біртіндеп өз алдына жеке ғылым болып дами бастады.
Ежелгі дуние философиясы әртедегі шығыс елдерінің қорытып жиыстырған
білім мұрасын дамытқан еді. Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит саясат,
тәрбие, мемлекет, жеке адам тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және
әрекшелігі сияқты педагогикалық мәселелерді қарастырады. Феодалдық қоғамда
(орта ғасырда) тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгәрді. Әрте дүние
педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің қатар дамуы
көзқарасының орнына "о дүниелік өмірге" дайындауды ұсынған пікірлер
қалыптасты.
XX ғасырдың басында əлемдік педагогикада еркін тəрбие жəне бала
тұлғасының дамуы идеялары белсенді жария етіле бастады. Бұл идеяға жетекші
Мария Монтессори (1870-1952) болды. Өзінің Ғылыми педагогика əдістемесі
кітабында ол балалық жас мүмкіндіктерін барынша пайдалану қажеттігін
түсіндіріп бақты. Себебі, сəбилік шақтағы бала дамуы үлкен тəрбиелік
табыстарға есік ашады. Оның пікірінше, мектеп оқуының басты формасы өзіндік
оқу жұмыстары болуы қажет. Монтессори оқушылардың жекелеп оқуына ыңғайлы
грамматикалық, математикалық, биология-жаратылыстану жəне басқа пəндерге
арнап дидактикалық материалдар ұсынды[11]. Бұл оқу құралдарының ерекшелігі,
оларды пайдалана отырып, бала өз кемшілік-қателерін табады жəне оларды
түзетеді. Бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында да Монтессори жүйесінің
тараптарлары мен қолдаушылары баршылық. Осы бағытта түзілген бала бақша
-мектеп жүйесі іске қосылып, балаларды еркін тəрбиелеу идеясы өз жемісін
беруде.
Ресейдегі еркін тəрбие идеяларын қуаттаушылардың бірі Константин
Николаевич Вентцель (1857-1947) еді. Ол 1917 жылы дүниеде алғашқылардың
бірі болып, бала құқықтары декларациясын түзіп, жариялады. 1906-1909жж.
аралығында Мəскеуде ол ұйымдастырған Еркін бала Отауы жұмыс істеп тұрды.
Бұл ерекше оқу мекемесінде басты кейіпкер- бала аса құрметпен танылды.
Тəрбиешілер мен мұғалімдер бала қызығуларына икемдесіп, оның табиғаттан
берілген қабілеттері мен дарынының дамуына жəрдемдесу қызметтерін
атқарды[12].
Қазан төңкерісінен кейінгі кеңестік педагогика жаңа қоғамдағы
адам тəрбиесі идеяларын өзіндік түсінім жолымен дамыта бастады. Жаңа
педагогикаға байланысты шығармашылық ізденістер аймағында белсенділікпен
қатысқан белгілі педагог ғалымдар: С.Т.Шацкий (1878-1934), П.П.Блонский
(1884-1941), А.П. Пинкевич (1884-1939) болды. Социалистік дəуір
педагогикасын танымал еткен Н.К.Крупская, А.С. Макаренко, В.А.Сухомлинский
еңбектері. Надежда Константиновна Крупскаяның (1869-1939) теориялық
ізденістері жаңа кеңес мектебін қалыптастыру, сыныптан тыс тəрбиелік
жұмыстарды ұйымдастыру, енді пайда бола бастаған пионер қозғалысы
проблемаларының төңірегінде шоғырланды. Антон Семенович Макаренко (1888-
1939) балалар ұжымына педагогикалық басшылық, еңбек тəрбиесі, саналы тəртіп
қалыптастыру жəне балаларды отбасында тəрбиелеу əдістемелеріне байланысты
идеяларды қорытындылап, оларды практикада іске асыру принциптерін ұсынды,
əрі өзі оларды тəжірибе тексеруінен өткізді. Василий Александрович
Сухомлинский (1918-1970) өз зерттеулерін жастарды тəрбиелеудің моральдық
проблемаларымен байланыстырды. Оның дидактикалық кеңестері мен нақты да дəл
бақылаулары қазіргі педагогикалық ой дамуы жəне қоғамды қайта түзу
дəуіріндегі мектеп тағдыры жөніндегі ұсыныстары өз маңызын əлі де сақтауда,
сонымен бірге білім сапасын жаңаша түсінуде үлкен жəрдемін тигізіп отыр.
Халыққа білім беру аймағында өткен ғасырдың 40-60 жылдары
белсенді еңбек еткен педагог-ғалымдардың бірі Михаил Алексеевич Данилов
(1899-1973). Ол бастауышмектеп тұжырымдамасын жасап шықты (“Бастауыш білім
беру міндеттері мен ерекшеліктері”,1943), (1947 жылы “Адамның ақыл-парасат
жəне моральдық дамуында бастауыш мектептің рөлі”) кітабын жазып,
мұғалімдерге арналған көптеген жетекші əдістемелік еңбектер жариялады. Олар
осы күнге дейін мұғалім қауымының таптырмас құралдарына айналып отыр.
70-80 жылдары жалпыбілімдік мектеп проблемаларымен академик Л.В.Занковтың
ғылыми лабораториясы белсенді айналысты. Бұл мекеменің зерттеулері
нəтижесінде кіші, орта жастағы балаларды оқытудың жаңа, оқушылардың
танымдық мүмкіндіктерін арқау еткен оқу жүйесі пайда болды.
80-жылдардың ақырында бұрынғы Кеңес республикаларында мектепті
жаңалау мен қайта құру қозғалысы өріс алды. Бұл қызметтестік
педагогикасының туындауынан көрінді. Осы дəуірдегі жаңаланған педагогиканы
дамытуға ат салысқан педагог ғалымдар мен бірегей шығармашыл мұғалімдер
көптеп таныла бастады.Олардың арасында Ш.А.Амонашвили, Л.С.Соловейчик,
В.Ф.Шаталов, Н.П.Гузик, Н.Н.Палтышев, В.А. Караковский жəне басқалар болды.
Бүкіл елге белгілі болған мəскеулік бастауыш мектеп мұғалімі
С.Н.Лысынкова “Қалайша жеңіл оқуға болады?” атты кітабын жариялап, онда
бастауыш мектеп оқушыларының оқу істерін схема, тірек карточкалар,
таблицалар пайдалану арқылы басқару тəсілдерін көрсетіп берді. Сонымен
бірге С.Н. Лысынкова “Ілгерілестірілген (опережающее) оқу” əдістемесін
жасады.
Бүгінгі кезеңдегі педагогика өзінің диалектикалық, өзгермелі
ғылым сипаттарына сай болуымен қарқынды дамуда. Кейінгі он жылдықтарда
педагогиканың бірнеше салаларында келелі табыстарға қола жеткізілді,
əсіресе мұндай жетістіктер мектептегі оқудың жаңа технологияларын жасауда
көрініс берді.
Сапалы оқу бағдарламаларымен жабдықталған қазіргі заман
компьютерлері оқу процесін басқаруда үлкен жəрдемін тигізуде. Соның
нəтижесінде оқу барысында аз қуат пен уақыт жұмсап, жоғары нəтижелерге жету
мүмкіндіктері пайда болды.
Тəрбиенің жетілген əдістемелерін жасау бағытында да пайдалы
өзгерістер көптеп болуда. Ғылыми -өндірістік комплекстер, авторлық
мектептер, эксперименталды оқу-тəрбие алаңдары - ұнамды өзгеріс-тер
жолындағы елеулі көзге түскен педагогикалық жаңалықтар. Еліміздегі жаңа
жəне жаңаланған мектеп оқуы мен тəрбиесі басты назарда тұлға дамуын көзге
алып, гуманистік бағытта өрлеп, өрістеуде.
Сонымен, тəрбие тəжірибесі адамзат өркениетінің тереңдегі тарихи
сатыларынан бастау алады. Тəрбие жөніндегі ғылым негіздері ежелгі, көне
дəуір философиясының арнасында дамыған. Тəрбие, оқу, білім берудің тиімді
теориялары мен əдістемелері пайда болғанша, педагогика дамудың ұзақ та
қайшылықты жолын басып өтті.
1.3Қазақстан Республикасында педагогиканың даму тарихы
Тəрбие практикасы өз бастауларын адамзат өркениетінің бірінші
қадамдарымен байланыстырады. Тəрбие алғашқы адамдармен бірге пайда болды.
Ол замандары бала ешқандай педагогикасыз-ақ тəрбиеленген. Адамдардың ол
жөнінде тіпті хабары да болмаған. Тəрбие жөніндегі ғылым геометрия,
астрономия басқада ғылым салаларынан көп кейін қалыптасқан.
Белгілі болғандай, барша ғылым салаларының пайда болуындағы алғы
шарт - өмір қажеттігі. Кейін тəрбие идеялары адамдар өмірінде аса маңызды
рөл атқара бастады. Себебі əр түрлі қоғамда өсіп келе жатқан əулиетке
берген тəрбиесіне орай өмір қажеттігі де жылдам немесе шабан дамитыны
белгілі. Осыдан тəрбие тəжірибесін топтастыру жəне қорытындылау, арнайы оқу-
тəрбие мекемелерін ұйымдастырып, жастарды өмірге дайындаудың қажеттігі
туындады.
Ежелгі дүниенің Қытай, Индия, Египет, Греция сынды аса дамыған
елдерінде сол заманның өзінде тəрбие тəжірибесі бір арнаға келтірілді, одан
теория түзу қадамдары жасалды. Ол кезде табиғат, адам, қоғам жөніндегі
барша білімдер философия шеңберінде жинақталатын, алғашқы педагогикалық
тұжырымдарда сол ғылыми аумақта дүниеге келді.
Барша замандарда адамдардың рухани жəне тəн-дене дамуында шешуші рөл
атқарған қуаты мол күшті халық педагогикасы беріп келген. Инабаттылық,
еңбектік, тəн-дене тəрбиесі бойынша халық қайталанбас ғажайып өміршең жүйе
түзді.
Еуропалық тəрбие жүйесінің бесігі – ежелгі Греция философиясында
қалыптасқан. Оның көрнекті өкілі Демокрит (460-370 жж. Б.э.д.)- балалар
тəрбиесі бойынша алғашқы нұсқаулар кітабын жазған. Сол уақыттың өзінде ол:
Табиғат жəне тəрбие мегзес. Дəлірек айтсақ, тəрбие адамды қайта жасайды
жəне оны өзгерте отырып, болмыс табиғатын түзеді... Жақсы адам болу табиғат
ықпалынан гөрі тəрбиеге көбірек тəуелді[13].
Адам тəрбиесіне жəне тұлға қалыптастыруға байланысты идеялар мен
тұжырымдар ежелгі грек ойшылдары Сократ (469-399жж.б.э.д.), Платон (427-
347жж. Б.э.д.), Аристотель (384-322жж.б.э.д.), Тертуллиана (160-222жж.
Б.э.д) еңбектерінде жарияланған.
Орта ғасырлар дəуірінде шіркеу ықпалы қатайып, тəрбиені толығымен
діни арнаға бұрды. Бұл Еуропада 12 ғасыр бойы үстемдік еткен догматикалық
оқу принциптерінің шыңдалуына жол берді. Солай да болса, өз философиялық
тұжырымдары мен педагогикаға үлес қосқан шіркеу өкілдері Августин (354-
430жж.), Фома Аквинский (1225-1274) есімдері ғылым тарихында сақталған.
Бүгінгі күйінде жалпы білім беретін мектепті ойлап отырып, іске қосқан
Лойола (1491-1556) жəне оның ізбасарлары. Қайта өрлеу заманы (эпоха
возрождения) аса жарқын ойшыл педагог-гуманистерді ғылым сахнасына
келтірді. Олардың қатарында голландиялық Эразм Роттердамский (1466-1536),
италияндық Витторино де Фельтре (1378-1446), француздық Франсуа Рабле (1483-
1553) жəне Мишель Монтень (1553-1592) өздерінің педагогикалық еңбектерімен
əйгілі болды.
Педагогика көп заманға дейін философияның бөлігі болып, тек қана
XVII ғасырда ол дербес ғылым лауазымына ие болды. Осыдан педагогика бүгінгі
күнде де философиямен аса тығыз байланысқан. Себебі бұл екі ғылымның да
шұғылданатыны адам, оның өмірі мен дамуын зерттеу.
Педагогиканың философиядан бөлініп, өз алдына ғылыми жүйеге келуі
ұлы чех педагогы Ян Амос Коменскийдің (1592-1670) есімімен байланысты. Оның
1654 жылы Амстердамда жарық көрген Ұлы дидактика атты еңбегі алғашқы
ғылыми-педагогикалық кітаптардың бірегейі болды. Ондағы айтылған идеялардың
көпшілігі осы күнге дейін өзінің көкейкестілігін жəне ғылыми маңызын
жоғалтқан емес. Я.А.Коменский ұсынған табиғи сəйкестік принципі, сынып-
сабақтық оқу жүйесі жəне басқа да оқу принциптері, əдістері, формалары
педагогикалық теорияның алтын қорынан орын алды. Оқу негізіне басқалардың
зат жөніндегі бақылаулары мен айғақтарын жаттау алынбай, сол заттар мен
құбылыстарды танып, білу қалануы тиіс; Естігенді –көргенмен, сөзді- қол
əрекетімен байланыстыру қажет; əрқандай үйрету сыртқы сезім жəне ақыл-
парасат байланысы негізіндегі дəлелдерге сүйенуі қажет... Ұлы педагогтың осы
тұжырымдары біздің заманымыздың талаптарына да сəйкес келіп тұр[14].
Ағылшын философы жəне педагогы Джон Локк (1632-1704) өз қайрат-
күшін тəрбие теориясына бағыштады. Өзінің Тəрбие жөніндегі ойлар атты
басты еңбегінде ол өзіне сенімді, ауқымды білімділігін іскерлікпен, берік
наным-сенімдерін сұлу мəнерлілікпен ұштастыра білген адам - джентельмен
тəрбиелеуге арналған көзқарастарын жариялады.
XVIII ғасырда мектеп педагогикасы бойынша өз шығармаларымен
танылған француз материалист-ағартушылары Д.Дидро (1713-1784), К.Гельвеций
(1715-1771), П.Гольбах (1723-1789), əсіресе Ж.Ж.Руссо (1712-1778) болды.
Затқа назар! Затқа! Мен ешқашанда біздің мылжың тəрбиемізбен сөзге аса көп
маңыз беріп, құрғақ сөзді адамдарды жасайтынымызды қайталап айтудан
жалықпаймын -деп ұрандады ол.
Педагогиканың қалыптасуында И.Г.Песталоцийдің (1746-1827) есімі аса
құрметпен аталады. О сүйікті халқым! Сенің қаншалықты төмен жасап
жатқаныңды мен байқап жүрмін, мен саған көтерілуге жəрдем беремін-деп, ол
жан айқайын салды. И.Г.Пестолоций өз дегеніне жетті: мұғалімдерге оқыту мен
адамгершілік тəрбиесінің ізгілікті теориясын ұсынды[15].
Өзгерістерден басқа тұрақты ешнəрсе жоқ, -деп үйреткен неміс
педагогы Фридрих А.В.Дистервег (1790-1886) барша педагогикалық құбылыстарға
тəн тəрбиенің қозғаушы күштері мен қарама-қарсылықтарын зерттеген[16].
Орыс ойшылдары, философтары жəне жазушыларының арасында
педагогикалық шығармаларымен белгілі болған есімдер: В.Г.Белинский (1811-
1848), А.И.Герцен (1812-1870), Н.Г.Чернышевский (1828-1889), Н.А.Добролюбов
(1836-1561). Бүкіл əлемде Л.Н.Толстойдың (1828-1910), Н.И.Пироговтың
педагогикалық идеялары əйгілі. Олар таптық мектепті қатаң сынға алып,
халықтық тəрбие саласын түбегейлі өзгерту қажеттігін ұрандады.
Қазақ халқының да тəлім-тəрбиелік жүйесі ұланғайыр да мəуелі. Бұл
салада халқымыздың тəлім-тəрбиелік алтын қорына елеулі үлес қосқан
арыстарымыз А. Құнанбаев, Ы.Алтынсарин, С.Торайғырұлы жəне т.б. Олардың
тəлім-тəрбиелік өсиеттері талай зерттеулерге арқау болған. Кемеңгер Ахмет
Байтұрсынұлының өткен ғасыр басында –Мектептің жаны мұғалім. Мұғалім
қандай болса, мектебі həм сондай болмақшы...əуелі біз елді түзетуді бала
оқыту ісін түзетуден бастауымыз керек. Неге десек, болыстық та, билік те,
халықтық та оқумен түзеледі. Қазақ ісіндегі неше түрлі кемшіліктің көбі
түзелгенде, оқумен түзеледі – деген ұлағатты ескертпесі бүгінгі қазақ
мектебінің ұлттық білім стратегиясының тұғыры ретінде қабылдануда[17].
Орыс педагогикасын əлемдік даңққа бөлеген Константин Дмитриевич
Ушинский (1824-1871) оқу-тəрбие теориясын түбегейлі өзгеріске келтіріп,
педагогикалық практикада төңкеріс жасады. К.Д. Ушинскийдің педагогикалық
жүйесінде жетекші орын тəрбие мақсаттарына, принциптеріне жəне оның мəніне
берілген. Тəрбие, егер ол адамға бақыт бағыштағысы келсе, оны бақыт үшін
тəрбиелемей, өмірлік еңбекке баулуы тиіс. Ұдайы жетілуде болған тəрбие
адамның тəн-дене, ақыл-парасат жəне ізгілік-инабаттық күштерінің ауқымын
барынша кеңейту мүмкіндігіне ие болады- деп жазған еді ұлы ғұлама[18].
Тəрбие жолындағы жетекші рөл мектеп жəне мұғалімнің билігінде:
Тəрбиедегі барлық істер тəрбиеші тұлғасына негізделуі тиіс, себебі тəрбие
күші тұлғаның адамилық қадір-сапаларынан бастау алады. Ешбір жарғы немесе
бағдарлама , ешқандай жасанды мекеме организмі, қаншалықты айламен құрылса
да, тəрбие жұмысындағы тұлға беделінің орнын баса алмайды -деген
К.Д.Ушинский бүкіл педагогиканы қайта қарастырып, жаңа ғылыми деректер
негізінде білім беру жүйесін толығымен түбегейлі қайта құруды талап етті.
...теориядан алшақтаған педагогикалық практиканың бір өзі
–медицинадағы тəуіпшілдікпен тең.
XIX ғ. ақыры - XXғ. басында педагогикалық проблемалар АҚШ-та
қарқынды зерттеле бастады. Ол жерде адам тəрбиелеудің жалпы принциптері мен
заңдылықтары өрнектелді, əрбір адамға белгілеген мақсаттарына тез, əрі
табысты жетуге мүмкіндік беретін тиімді білім технологиялары қалыптасып,
практикаға енді. Американ педагогикасының белгілі өкілдерінің бірі Джон
Дьюи (1859-1952). Оның зерттеу жұмыстары бүкіл батыс Еуропа, Америка ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Педагогиканың шығуы және
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.1Педагогиканың дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2Қазақстан Республикасына педагогиканың пайда болуы ... ... ... ... ... ... .14
1.3Қазақстан Республикасында педагогиканың даму тарихы ... ... ... ... ... ...16
2 Қазіргі Қазақстан педагогикасының дамуына үлес қосқан ғалымдар және
қазіргі педагогика
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .20
2.1Педагогиканың даму тарихына педагог – ғалымдардың қосқан үлесі ... ...20
2.2Қазақстанда ой-пікірлердің
дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...24
2.3Қазіргі педагогика жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .33
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..36
Кіріспе
Зерттеу жұмысыныңөзектілігі: Педагогика тарихы тәрбиенің, тәрбие
мәселелерімен айналысатын мемлекеттердің және педагогикалық
теориялардың дамуын зерттейді. Педагогикалық институттарда профиль ді
бағдарламалар бойынша оқылатын оқу курсы да педагогика деп аталады. Қазіргі
кездегі педагогика оқу-тәрбие жұмысының мәселелерін қамтитын ғылым
салаларына жатады.19ғасырдың басында нарықтық қарым-қатынастың дамуына,
ғылыми-техникалық өркендеуге байланысты педагогика тармақталып, жеке пәндер
бөлініп шықты. Олар:жалпы педагогика; сәбилер мен мектепалды педагогикасы;
мектеп педагогикасы; сурдотифло педагогика және олигафрено педагогика, жеке
пән әдістері,педагогика тарихы.
Педагогика тарихы мұғалімнің педагогикалық білімі мен
шеберлігінің қалыптасуына әсер етеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер өткен замандардағы мектеп пен
педагогика тарихын зерттеп, ғылыми бағалауда біраз жұмыс істеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер мектеп ісі мен педагогикалық ой-
пікірін зерттеді.
Алғашқы қоғам тапсыз болды, соған сәйкес тәрбие де барлық
адамдарға ортақ , бірдей болды. Алғашқы қоғамның дамуының белгілі
сатысында тек ер бала мен қыз балаларға берілетін тәрбиеде ғана
кейбір айырмашылықтар кездесті. Ер балалар ер азаматтармен бірге қару-
жарақ жасауға,аң, балық аулауға қатысты, ал қыз балалар әйелдермен бірге
тамақ әзірлеуге , киім тігуге араласты. [1, 45-46]
Құл иеленушілерден басқа жай халықтың ( демостың) өз
балаларын мектепке оқытуға көбінесе мүмкіндігі болмады . Олар балаларын
қолөнерге үйретті , кейбіреулері сауатын ашумен ғана қанағаттанды. Ал
құлдар тек “ сөйлейтін құрал” ретінде бағаланды.
Педагогика адамдарды тәрбиелеу, білім беру және оқыту заңдылықтарын
ашып, соның негізінде алға қойылған мақсаттарға жетудің ең пайдалы
педагогикалық жолдары мен тәсілдерін көрсетіп отырады.
Зерттеу жұмысының мақсаты:педагогиканың теориялық негіздерін аша
отырып, адам дамуы мен қалыптасуының мән-мағынасын зерттей отырып, арнайы
ұйымдастырылған үрдіс сипатындағы тәрбиенің теориясы мен әдістерін
айқындайды.
Зерттеу жұмысының міндеті:
1. Педагогиканың дамуын анықтау;
2.Қазақстан Республикасында педагогиканың пайда болу тарихын қарастыру;
3.Қазіргі заман педагогикасының бағытын анықтау;
Зерттеу жұмысының бағыты: Педагогика ғылымының қазіргі заманда алатын
орны мен ерекшелігінің бағытын түсіндіру.
Зерттеу жұмысының нысаны: Қазақстанда педагогика ғылымының пайда болуы
мен дамуы.
Зерттеу жұмысының пәні: Педагогика пәні тәрбиемен байланысты
болғандықтан, педагогиканың маңызы мен тәрбие теориясын ашады.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:Педагогика адамдарды тəрбиелеу,
білім беру жəне оқыту заңдылықтарын ашып, соның негізінде алға қойылған
мақсаттарға жетудің ең пайдалы педагогикалық жолдары мен тəсілдерін
көрсетіп отырады.
Педагогика (гр. 'παῖς', paіda — бала, гр. 'ἄγω', gogos — жетектеуші) —
жеке адамды тәрбиелеп, қалыптастыру үшін белгілі мақсатқа бағытталған
жүйелі тәрбие мен білім беру туралы ғылым; тәрбиені, білім беруді және
оқытуды зерттейтін теориялық және практикалық ғылымдардың жиыны.Адам
жөніндегі ғылымдардың, теория идеяларын біріктіріп, оларды өз теориясын
дамытуда негізге алады. Сондай-ақ Педагогика таза қолданбалық қызмет
атқарып, адам тәрбиесіне бағытталған практикалық іс-әрекетті, яғни қажетті
ептілік, дағды, қабілеттер жүйесін қамтиды. Білім берудің мақсатын,
міндетін, мазмұнын, қағидалары мен әдістерін оқытудың дидакт. теориясын,
адамды тәрбиелеу мен жетілдіру жолдарын тәрбие теориясы, оқыту мен тәрбие
әдістерін іске асырудың жолдарын педагогика әдістемесі қарастырады.
Педагогикалық институттарда профиль ді бағдарламалар бойынша оқылатын оқу
курсы да педагогика деп аталады. Қазіргі кездегі педагогика оқу-тәрбие
жұмысының мәселелерін қамтитын ғылым салаларына жатады. 19ғасырдың басында
нарықтық қарым-қатынастың дамуына, ғылыми-техникалық өркендеуге байланысты
педагогика тармақталып, жеке пәндер бөлініп шықты. Олар:жалпы педагогика
(тәрбие, білім беру және оқытудың жалпы заңдылықтарын зерттейді), сәбилер
мен мектепалды педагогикасы, мектеп педагогикасы, сурдотифло педагогика
және олигафрено педагогика (керең, зағип және ақылыкем балалардың тәрбиесі
мәселелерінзерттейді), жеке пән әдістері,педагогика тарихы.
Педагогика ұғымдарының бірі-тәрбие. Тәрбие дегеніміз - адамдарды
қоғамдық өмірге және өнімді еңбекке дайындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа
қоғамдық-тарихи тәжірибені беру процесі. Тәрбие ұғымы кең мағынада
әлеуметтік қоғамдағы құбылыс ретінде барлық тәрбие салаларын, атап айтсақ:
отбасы, мектепке дейінгі мекеме, оқу тәрбие орындары, еңбек ұжымы, ақпарат
құралдары, баспа орындарын қамтиды. Біздің мемлекетте бұл салалар қоғамдық,
мемлекеттік мақсатқа қызмет етеді. Кең мағынада деген ұғымда бүкіл сыртқы
әсерлердің, адамды қоршап тұрған, табиғи және әлеуметтік ортаның,
тәрбиешілердің мақсатты іс-әрекеттерінің ықпалымен адамды қалыптастыру.
Тәрбие ұғымы тар мағынада, тәрбиеші тәрбиелейді, кең мағынада өмір
тәрбиелейді деп қолданудың тәрбие жайлы ұғымды анықтауда зор мәні бар.
Тәрбие - тар мағынада жеке тәрбиелік міндетті шешуге, жеке адамның белгілі
бір қасиетін қалыптастыруға, мәселен, эстетикалық талғамын тәрбиелеуге
бағытталған жұмыс болып саналады. Тәрбие жаңа ұрпақты өмірге, еңбекке
дайындау арқылы коғамның алға қарай дамуын қамтамасыз ететін процесс.
Тәрбие -педагогикалық кең мағынада қоғамның арнайы бөлінген адамдары -
мұғалім, педагог, тәрбиешілердің басқаруымен жүргізілетін мақсатты үрдіс.
Олар арнайы тәрбие жұмысын ұйымдастырып, жеке адамның қалыптасуына ықпал
жасайтын жиынтық факторларды пайдалана отырып ерекше әдіс-тәсілдерді
қолданады.
Тәрбие жайлы әр түрлі теориялар мен пікірлер айтылып келеді. Тәрбиені
ересек адамдардың балаларға ықпал жасауы деп түсіндіруінілер де бар. Бұл
жағдайда бала енжар объект түрінде қарастырылады. Ол педагогикалық
процестің субъектісі бола алмайды, яғни, өздігінен ойланып, белсенді іс-
әрекет жасай алмайды. Бұдан тәрбиеге бір жақты анықтама беру байқалады.
Білім беру - табиғат пен қоғам жайында жинақталған білім жүйесін
жеке адамның меңгеруі және оны өмірде тиімді етіп қолдана білуі.
Білім беру ұғымын педагогикаға тұңғыш енгізген И. Песталоцци.
Білім беру - оқыту мен тәрбие жұмысын біріктіретін және жеке бастық дамуына
ықпал жасайтын процесс.
Тәрбие - адам қоғамында ғана болатын қоғамдық құбылыс,
адамдардың саналы әрекеті. Ол алғашқы қоғамдағы еңбек пен материалдық
өмір процесінде пайда болды. Қоғам дамуының алғашқы басқышы- рулық
қоғамға дейін адамдар табиғаттың дайын заттарымен қанағаттанды, аң
аулаумен шұғылданды. Адам қоғамының, адамның өзінің дамуында еңбектің
әсері өте зор болды. Еңбек процессінде, ересектермен күнделікті қарым-
қатынас жасауда балалар өмірге қажетті дағдылар мен еңбек әрекеттерін
меңгерді, халықтың әдет - ғұрпымен танысты, алғашқы қоғамдағы
адамдардың өміріндегі салт-сананы сақтауға үйренді.
Қазіргі кездегі тарихи – педагогикалық ғылымының басты
міндеттерінің бірі - дүние жүзіндегі ең бірінші социалистік мектептің
құрылу тәжірибесін шын ғылыми түрде жинақтап , зерттеу болып саналады.
Педагогика адамдарды тәрбиелеу, білім беру және оқыту заңдылықтарын
ашып, соның негізінде алға қойылған мақсаттарға жетудің ең пайдалы
педагогикалық жолдары мен тәсілдерін көрсетіп отырады.
Педагогика тарихы мұғалімнің педагогикалық білімі мен шеберлігінің
қалыптасуына әсер етеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер өткен замандардағы мектеп пен
педагогика тарихын зерттеп, ғылыми бағалауда біраз жұмыс істеді.
Педагогика тарихын зерттеушілер мектеп ісі мен педагогикалық ой-
пікірін зерттеді.
Алғашқы қоғам тапсыз болды, соған сәйкес тәрбие де барлық
адамдарға ортақ , бірдей болды. Алғашқы қоғамның дамуының белгілі
сатысында тек ер бала мен қыз балаларға берілетін тәрбиеде ғана
кейбір айырмашылықтар кездесті. Ер балалар ер азаматтармен бірге қару-
жарақ жасауға,аң, балық аулауға қатысты, ал қыз балалар әйелдермен бірге
тамақ әзірлеуге , киім тігуге араласты.
Құл иеленушілерден басқа жай халықтың (демостың) өз балаларын
мектепке оқытуға көбінесе мүмкіндігі болмады . Олар балаларын қолөнерге
үйретті , кейбіреулері сауатын ашумен ғана қанағаттанды. Ал құлдар тек
“ сөйлейтін құрал” ретінде бағаланды.
Ертедегі грек ғалымдары мен философтары Платон және Аристотель
өздерінің еңбектерінде тәрбие мен оқыту туралы өте құнды пікірлер
қалдырды. Олардың бұл пікірлері педогогика ғылымының дамуына себеп
болды.
Көрнекті грек философы Платон (біздің заманымызға дейінгі 427-347
жылдары өмір сүрген) тәрбиені мемлекет тарапынан ұйымдастыру керек деп
есептеді. Өзінің педогогикалық пікірінде ол Спарта және Афины тәрбиесін
ұштастыруға тырысты. Платон мектепке дейінгі тәрбиенің қоғамдық болуын
жақтады. 3-тен 6 жасқа дейінгі балалар тәрбиешілердің басқаруымен
уақытын ойын алаңдарында өткізу тиіс деп санады. Мектепке дейінгі
тәрбиеде Платон ойынның рөлін өте жоғары бағалады. Сонымен бірге
балаларға айтылатын әңгімені мазмұны жағынан іріктеп алуды талап етті.
Атақты грек философы және ғалымы Аристотель ( біздің заманымызға
дейінгі дәуірдің 384-322 жылдары өмір сүрген) мемлекеттің түпкі мақсаты
барлық адамдарға тәрбие беру деп білді және тәрбие беруді мемлекеттік
іс деп санады. Ол қоғамдық тәрбие мен жанұядағы тәрбиенің өзара
байланысты болуын жақтады. Ал ол даму тәрбиенің нәтижесінде жүзеге
асырылады. Аристотель барлық адамдарға тәрбие беру мемлекеттің мақсаты
дегенде құлдарды ескермеді, оларды “сөйлейтін құралдар” деп санады[1].
Аристотель тәрбиенің әр түрлі салаларының ( дене , ақыл-ой және
моральдық тәрбиенің) байланысты болуын жақтады. Дене тәрбиесімен қатар
оқуға , жазуға, сурет салуға музыкаға үйреткен дұрыс. Мектепте бала
елеулі білім алуы керегін әдебиетті , грамматиканы , тарихты ,
философияны, математиканы, астрономияны, музыканы оқуы керек деп есептеді.
Мұндай дәрежеде әйелдерге де білім беру қажет деп санамады. Моральдық
тәрбие беруде Аристотель моральдық дағдылар мен мінез-құлыққа
жаттықтыруға үлкен мән берді. Моральдық тәрбиенің үш көзі- табиғи
нышандар, моральдық дағдыларды және сананы дамыту керектігін айтты.
Моральдық тәрбие беруде жанұяның рөлін ол өте жоғары бағалады. Тәрбие
жөніндегі Аристотельдің пікірлері кейінгі дәуірлерде педогогикалық ой-
пікірлердің дамуына үлкен әсер етті.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлім педагогиканың дамуы жайлы айтылған; екінші бөлім
Қазақстан педагогикасының даму тарихы және ұлы педагог ғалымдар жайлы;
қорытындыда екі бөлімнің қысқаша қорытындысы жазылған; пайдаланған
әдебиеттер тізімінде курстық жұмысты жазуға пайдаланған әдебиеттер
тізімінен тұрады.
1.Педагогиканың шығуы мен дамуы.
1.1 Педагогиканың дамуы
Қандай да болмасын ғылым салаларының дамуы қоғамның өмірлік
мұқтаждығынан, талабынан туады. Педагогиканың пайда болуы қоғамның жас
ұрпақты тәрбиелеудің тиімді жолын табу мақсатынан және де өндірісті дамыту
талабынан туған. Тәрбие ұрпақ пен ұрпақты байланыстыратын дәнекер болып
саналады. Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті.
Педагогикалық ұғымдар арқылы педагогикалық құбылыстар, олардың
өзара байланысы, даму заңдылықтары айқындалады.
Көп жылдар бойы ұйымдастырылған тәрбие мен тек балалар
қамтылғандықтан, педагогиканы бала тәрбиесі туралы ғылым деп атады.
- тәрбиені, білім беруді, оқытуды зерттейтін теориялық және қолданбалы
ғылымның жиынтығы.
- жас ұрпақтар тәрбиесі туралы ғылым.
- адам тәрбиесі туралы ғылым.
- адам дамуының әрбір жас кезеңіне сәйкес оған білім беру, оқыту,
тәрбиелеу, дамыту, өмірге даярлау туралы ғылым.
Педагогика ғылымының пайда болуы мен қалыптасуы, дамуы қоғамдық
өндірісті сақтап, дамыту, өскелең ұрпақты өмірлік іс тәжірибемен
қаруландыру, болашақ өмірге нәтижелі даярлау негізіндегі қоғамның
әлеуметтік қажеттілігінен туады. Ол қоғамдық қызмет атқарады. Педагогика
пәні – ғылым танымдық сала ретінде педагогика пәнінің зерттеу саласы –
қоғамның ерекше қызметі – тәрбие.
- Оқу – тәрбие мәдени ағарту мекемелерінде ұйымдастырылатын тәрбие, оқыту
мен білім беру.
- Адамның жеке басының даму, қалыптасы мәнін зерттеу негізінде арнайы
ұйымдастырылған педагогикалық процесс.
- Тұлғаның жеке басының дамуы мен тәрбиесі арасындағы заңды байланыстарды
зерттеу, оның негізінде тәрбиелеу қызметінің теориялық және әдістемелік
негізін құру.
- Адамның адамды тәрбиелеуі.
- Тәрбиелік іс - әрекет.
- Арнайы ұйымдастырылған әлеуметтік сала.
Педагогиканың категориялары: Педагогика, халықтық педагогика,
этнопедагогика, адамзаттың дамуы мен қалыптасуы, тәрбие, білім беру, оқыту,
ұлттық тәлім тәрбие, әлеуметтік қоғамдық қалыптасу және тәрбие. Өзін өзі
тәрбиелеу, өз бетімен білім алу, қайта тәрбиелеу, өз білімін жетілдіру,
педагогикалық методология, методологиялық негіздер, зерттеу әдістері,
тәсілдері.
Педагогика ғылымының әдіснамалық мәселелерін қарастыруды
ғылымдардың интеграциялық өзара ұштасуы мен үндесуін, дифференциялық
сараланып даму тенденциясын ескеру, зерттеу, тәрбие мен білім берудің
көптеген аспектілерін басқа ғылымдардың да зерттейтінін ескеріп, олардың
жетістіктерін пайдалану керек.
Жалпы педагогика негіздері кез-келген жас аралығындағы немесе
тәрбиенің кез келген саласындағы тәрбиені, тәрбиенің негізгі заңдылықтарын
зерттейді.
Мектеп жасына дейінгі педагогика – мектеп жасына дейінгі балалардың
тәрбиесі туралы, мектеп жасына дейінгі тәрбие мен оқыту заңдылығы туралы
ғылым.
Олигофренопедагогика. Сурпопедагогика. Тифлопедагогика. Логопедия.
Дефектология – (лат, кемістік туралы ілім) – дене және психикалық
кемшілігі бар балалардың психологиялық физиологиялық даму ерекшелігі туралы
ғылым.
Дефектологияның - арнайы педагогиканың міндеті – жүйелі түрде
балалар дамуындағы ақауды, кемшілікті жою, реттеу, коррекциялау, танымдық,
қимыл қозғалыстық, және бастың кемшіліктерін реттеу саласында жүреді.
Сурдопедагогика – саңырау немесе құлағының мүкісі бар балаларды
тәрбиелеу және оқыту мәселесімен айналысатын педагогиканың саласы.
Сурдопедагогика – латынша (Surdus) глухой, саңырау және нашар, мүкіс
еститін балалар мен ересектердің психикалық дамуы мен жетілуін оқыту, білім
беру, үйрету,, тәрбиелеу арқылы реттеу мүмкіндігін қарастыратын арнайы
педагогиканың саласы.
Тифлопедагогика – зағип, соқыр, көз жанары зақымданған, зағип
балаларды тәрбиелеу және оқыту туралы ғылым.
Қазіргі кезде тифлопедагогика ғылыми негізделген ережелер мен
қағидаларды басшылыққа ала отырып, түрлі жас аралығындағы көз жанарлары
ауыр зақымданған балалардың көру органының бұзылған қызметін алмастыру,
толықтыру, реттеу,(компенсациялау) механизмі мен даму ақауын жою жолын
болдырмау, алдын алу шараларын қарастырады. Жеке дара оқытудың мазмұны мен
әдіс – тәсілдерін белгілейді.
Арнайы оқыту негізінде балалар жалпы ғылыми пол техникалық білім
негіздерімен қаруланып, эстетикалық, саяси мәдениеттілік, адамгершілік,
экономикалық, әлеуметтік, психологиялық, еңбек даярлығын алады., іс-
тәжірибе дағдыларын игереді.
Олигофренопедагогика - ақыл және педагогика ақыл – ойының дамуы
жағынан кемшілігі бар балалармен жұмыс істейтін педагогиканың саласы.
Білім беру жүйесінің құрылымын жетілдіру, біртұтас үздіксіз,
үзіліссіз білім берудің бірыңғай жүйесін қалыптастыру және оны кешенді
дамытып отыру.
Ғылыми техникалық прогрестің қазіргі заманғы даму дәрежесіне
сәйкес ғылыми білім негіздерін оқытуда саяси мәдениеттілік деңгейін көтеру.
Оқыту мен білім берудің, тәрбиенің сапасын түбегейлі жақсарту.
Арнайы ұйымдастырылған тәрбие жағдайындағы жеке тұлғаның даму және
қалыптасу заңдылықтары мен мәнін зерттеу.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына сәйкес оқыту мақсаты мен
білім мазмұнын жетілдіру, сапалы төл оқулықтар шығару. Жеке тұлғаның
қалыптасу заңдылығын зерттеп, оқушылардың танымдық, өзіндік жұмысымен өзін
өзі басқару қызметін жақсарту.
Озат тәжірибені, педагогика жетістіктерін іс тәжірибеге енгізу
үшін ғылыми негізделген жүйе құру.
Оқу мен тәрбие процестерін ұйымдастыру мен жетілдіру туралы
әдістемелік нұсқаулар құрастыру.
Психология, педагогика ғылымдарының теориялық, практикалық негізін
игеру арқылы студент жастарды ұстаздық қызметтің өзіндік ерекшелігімен
таныстыру, ұстаздық шеберлігін жетілдіру.
Педагогикалық ұғымдармен, педагогика ғылымының негізімен
таныстырып олардың бойында азаматтық қасиеттерімен ұстаздық сапаларды
қалыптастыру, білім тәрбие беру жұмысына даярлау.
Болашақ мұғалімдерді негізгі педагогикалық мәселелердің,
проблемалардың шеңберіне енгізу, педагогикалық дүниетанымын, өскелең
ұрпаққа білім беру мен тәрбиелеу, оқыту мен дамыту процестерінің қиын да
қызық, күрделі де қарама қайшы құбылыстарына көзқарасын, педагогикалық
сенімі мен қызығушылығын қалыптастыру, өз білімдерін жетілдіріп оқыту, озат
педагогикалық тәжірибені игеру құштарлығын қалыптастыру.
Педагогикалық заңдылық:Педагогикалық заң – педагогикалық құбылыстардың
дамуына, жағдай туғызатын олардың объективті негізгі, маңызды тұрақты
байланыстары.
Педагогикалық зерттеулер қоғамдық дамудың жаңа дәуіріндегі
тәрбие, білім беру мәселесі, және адамның жеке тұлға болып қалыптасуы,
педагогиканың өз ішіндегі проблемаларымен байланысты қарастырылады.
Педагогикалық зерттеу әдістері – педагогикалық құбылыстар мен
шешімдердің, әртүрлі ғылыми проблемалардың оқу – тәрбиелік сипатын
айқындауға бағытталған тәсілдер мен амалдардың белгілі бір жиынтығы .
Белгілі бір ғылыми ақпаратты пайдалана отырып, педагогикалық процесті
жетілдіру жолдарын саналы, мақсатты іздестіру.
Педагогикалық құбылыстарды жан-жақты білуге және түрлі ғылыми –
педагогикалық мәселелерді шешуге бағытталған тәсілдердің және амалдардың
жиынтығы.
Тәрбиенің, білім беру мен оқытудың сан саласын зерттеуге көмегін
тигізетін тәсілдер.
Зерттеу әдістері – (методтары) – болжамды гипотезаны дәлелдеу мен
тексеруіне арналған зерттеушілік іс - әрекеттің, қызметтің, істің жобасы
моделі, үлгі пішім, сызба, ықшамсыздығы.
Зерттеу әдістемесі (методика исследования) – мәселені толық және
дұрыс шешуді қамтамасыз ету үшін мақсатты қолданылатын әдістер жүйесі.
Зерттеу жолы:
1. Әдебиеттерді, ғылыми еңбектерді, монографиялар мен құжаттарды,
педагогика, психология классиктерінің еңбектерін оқып үйрену, талдау.
а) Библиография
ә) Аннотация жасау, конспектілеу, қажетті мәліметтерді, цитаталарды
жазып алу.
2. Педагогикалық процестің қарама қайшылықтарын көрсететін жалпы және
озат тәжірибені, оның қиындықтарын оқып үйрену.
А) бақылау, байқау
Объектіні бөліп алып педагогикалық ықпалдарын әсерімен қабылдау
объектілерінде болып жатқан қандай да болсын құбылыстарды, өзгерістерді
қадағалауға мүмкіндік беретін азды көпті ұзақ уақыт қабылдау. Байқау іс
жүзіндегі материалды, тәжірибе деректерін жинау мақсатында байқалатын
объектілерді бөліп алып, жоспарлы түрде, деректер мен белгілерді,
мәліметтерді тіркеу, жинау үшін пайдаланылады [9].
3. Әңгімелесу әдісі. Әңгіме әдісі алдын ала белгіленген жоспар
бойынша, зерттеу мақсатына сай еркін түрде жүргізіледі. Әңгіменің барысы,
оның мазмұны, қойылатын сұрақтар толық баяндалады, хаттандырылады,
қорытындысы шығарылады.
4. Интервью алу әдісі. Интервью педагогикаға социологиялық
зерттеулерден ауысқан. Әңгіме әдісінен айырмашылығы интервью алушы,
зерттеуші, алдын ала берілген, әзірленген сұрақтарды белгілі бір тәртіппен,
бір ізді дәйектілікке бере отырып, интервью берушінің жауаптары жазылып
алынады.
5. Сауал – сұрақ, анкета, сұрақтар тізімі – вербальдық қарым қатынас
негізінде көпшілікте жазбаша түрде алғашқы әлеуметтік – психологиялық,
педагогикалық мәліметтер, хабарлар алу үшін қолданылатын әдістемелік құрал.
Сауал-сұрақ – әрқайсысы негізгі зерттеу мақсаты мен логикалық тығыз
байланысты сұрақтар тізімі, жиынтығы.
Алғашқы педагогикалық ой-пікірлер ертедегі шығыс елдерінің(Мысыр,
Вавилония, Үнді, Қытай) философиялық жүйесінде дамып, кейін біртіндеп өз
алдына жеке,дара ғылым болып дами, жетіле, күрделене бастайды.
Ежелгі дүние философиясы ертедегі шығыс елдерінің қорытып
жиыстырған білім мұрасын дамытқан еді. Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит
саясат, тәрбие, мемлекет, жеке адам тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және
ерекшелігі сияқты педагогикалық мәселелерді қарастырады. Феодалдық қоғамда
(орта ғасырда) тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгерді.
Ерте дүние педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің
қатар дамуы көзқарасының орнына "о дүниелік өмірге" дайындауды ұсынған
пікірлер қалыптасты.
ХУ-ХУI ғасыр педагогикасы орта ғасыр педагогикасын сынады. Адамның
жеке басының тәрбиесін оның дамуы ойшылдарды толғандырды, мәдениет пен
педагогикалық бағыт "гуманизм" деп аталды (Ф.Рабле, Т.Мор, Т.Кампанелла).
Гуманистар жаңа дәуір үшін жаңа адам қажеттігін дәлелдеді.
Феодализмнен капитализмге өту дәуірінде дін шығармауындағы
ғылымдар дамып,бөлінеді. Осы кезде педагогика да өз алдына ғылым ретінде
бөлініп шықты. Сол ғасырда педагогиканың жеке ғылым ретінде мәртебесі чех
халқының ұлы педагогы Ян Коменскийдің (1592-1670) "Ұлы дидактика"
еңбегімен, ерекшеленіп, беки түсті десек біз қателеспейміз.
Батыс Еуропада ағылшын философы Джон Локк (1632-1704) "Тәрбие туралы
ойлар" деген еңбегінде тәрбиенің психологиялық негіздеріне, адамгершілік
тәрбиесіне көбірек көңіл бөлді. Ол баланы "таза тақтаға" теңеді[2].
Францияда Жан-Жак Руссо (17і2-1778) баланы табиғат арқылы, табиғаттай
жетілдіре тәрбиелеуге көңіл бөліп, баланы жазалауға қарсы болды, қатаң таяқ
тәртібіне қарсы "еркін тәрбие" идеясын ұсынды[3]. Швейцарияның педагог-
демократы И.Пестолоцци "Лингард и Гәртруда" деген еңбегінде білім беруге
демократиялық көзқарасты, тәрбиенің гуманитарлық сипатын балаға шын
пейілмен көңіл бөлуді, оны дамытуға күш салуды жақтады[4].
Ресейде революциялық-демократияшыл ойдық негізгі салушылар:
А.Н.Радищев, В.Г.Белинский, А.Н.Гәрцен; XIX ғасырдық 60-ы жылдарында Н.Г.
Чернышевский, Н. А. Добролюбов; XIX ғасырдық екінші жартысында
демократияшыл тәрбиенің идеяларын ұсынушылар: Н.И.Пирогов, К.Д.Уінинский,
Л.Н.Толстой,т.б.болды.
Н.К.Крупская (1869-1939) кеңестік педагогика ғылымын дамытуға зор үлес
қосып, еңбек және политехникалық білім беру, идеялық-саяси тәрбие
мәселелерін ғылыми-теориялық негізде талдады[5]. Н.К. Крупскаяның айырықша
көңіл бөлген мәселелерінің бірі - оқыту теориясы. Сонымен катар кеңес
мектебінде оқушылардың өзін-өзі басқарудағы мақсаты мен міндеттерін
белгіледі[6]. Оның еңбектерінде отбасы тәрбиесі, балалардың қоғамдық
ұйымдарының қоғамда алатын рөлі және міндеттері көрсетілді.
Көрнекті кеңес педагогы Антон Семенович Макаренко (1888-1939) жастарды
қайта тәрбиелеудегі өзінің бай тәжірибесіне сүйелік, оқу-тәрбие жұмысын
жүргізудің жүйелі теориясы мен әдістемесін құрды[7].
Макаренконың тәрбие мен оқу жайлы еңбектері, оның жеті томдық
педагогикалық шығармаларында жинақталған. Олар: "Ата-аналар кітабы",
"Балаларды тәрбиелеу жайлы дәрістер , "Тәрбие жұмысын ұйымдастыру
әдістемесі", "Кеңестік мектеп тәрбиесінің мәселелері”, "Педагогикалық
поэма", "Мұнара үстіндегі тулар". Бұл енбектерінде Макаренко тәрбиенің
мақсаттары мен міндеттерін, әдістері мен негізгі принциптерін, балалар
ұжымы мен оқушыға қойылатын біріңғай педагогикалық талаптарды зерттеп,
жинақтады.
Көрнекті педагог Василий Александрович Сухомлинский (1918-1970) өзінің
педагогикалық жүйесінде әрбір оқушының басынын жан-жақты дамуының, дара
ерекшеліктерінің, бейімділігінің, қызығушылығының, тағы басқа
қабілеттерінің жетілуіне бағытталған оқу-тәрбие процесін ұйымдастырды[8].
"Павлыш орта мектебі, "Балаға жүрек жылуы", "Ұжымның құдіретті күші",
"Мектептің жас директорымен сырласу", "Ұлыма хат", тағы басқа күнді
еңбектері арқылы В.А.Сухомлинский жас ұрпақтар тәрбие мен білім берудің ұлы
ісінің жалғастырушысы болған адамдардың бірі.
Қазақстанда ағартушылық идеяны көтергендердің бірі - Шоқан
Шыңғысұлы Уәлиханов (1835-1865). Ағартушы-ғалым қазақ даласындағы оқу,
мектеп ісін ғылыми негізде құрып, оқу білімінің табиғат сырларын ашуға
бағытталуын, туған халқының алдынғы қатарлы мәдениетті елдерді қуып жетуін
ақсады. Діни бағыттағы медреселер мен ел билеуші әкімдер, тілмаштар
дайындайтын мектептердің мақсатын сынай келіп, жалпы білім беретін
мектептердің ашылуын Тек ақиқат білім ғана адамға кедергі туғызбайды, ол
өмірді бағалауға, тұрмыс құруға үйретеді!- деген Ш.Уалиханов[9].
Қазақтық аса көрнекті ағартушы-педагогы Ыбырай Алтынсариннің
(1841-1889) демократиялық-ағартушылық бағыты оның педагогикалық
көзкарастарынан айқын көрінеді. Бүкіл өмір жолын мектеп ашуға, қазақ,
балаларын оқуға тартуға, дүние ғылымдарын үйретуге,оқу құралдарын жазуға,
тәлімгер-ұстаз дайындауға, оларға ғылыми әдістемелік басшылық жасауға, өз
кезеңіндегі қазақ халқының қоғамдық өміріндегі саяси-әлеуметтік мәселелерді
жан-жақты қамтып, жазуға жұмсады Ы.Алтынсарин қазақ жастарының мамандық
алуына үлес қосып, жол ашқан ғалымның бірі.
Торғайда–қөленер, Қостанайда - ауыл шаруашылығы училищелері,
Ырғызда - қазақ қыздарына арнап мектеп-интернат ашылуына зор ықпал жасады.
Қазақ халкының ұлы ойшыл ақыны Абай Қунанбайұлыңың (1845-1904)
поэтикалық шығармалары мен "Гадлия" сөздері педагогикалық ой-пікірлерге
толы. Табиғаттық санадан тыс, тәуелсіз өмір сүруі, өмір ақиқатының
туйсікпен қабылдануы, адамдар жаратылысының бірдегі еместігі, ғылымның
ақылмен, жан құмарымен алынатындығы оның көрінісі. Ақынның педагогикалық
көзкарасының қоғамдық қатынастар тұрғысындағы пікірлері, жастарды халқының
әдеп-ғұрпы, салт-санасы, дәстурінен тәлім-тәрбие алуға шақыруы дүниежузілік
педагогика классиктерінің ой-пікірлерімен үндеседі.
Ағартушы-педагог Ахмет Байтұрсынов (1873-1937) мол педагогикалық мұра
қалдырды. А. Байтұрсынов бүкіл саналы өмірін қазақ, қоғамында білім-
ғылымының дамуына, мектеп ағартушылық ісінің жанданып, кемелденуіне
бағыштайды.Ол ауыл мектебінде, семинарияларда бала оқытты,оқу-тәрбие
жұмыстарын жетілдіру саласында көп ізденді. А. Байтұрсынов "Қазақ"
газетіндегі (1914 ж) "Мектеп деректері' деген мақаласында: "Ең әуелі
мектепке керек - білімді, педагогика, методикадан хабарлар оқыта білетін
мұғалім. Екінші - оқыту ісіне керек құралдардық қолайлы әм сайлы болуы.
Үшінші - мектепке керегі белгіленген бағдарлама. Әр іс көңілдегідегі болып
шығуы үшін оның үлгісі, я мезгілді өлшеуіші болуы керек. Үлгісіз я өлшеусіз
істелген іс - ол я артық, я кем шықпақшы", - деп оқытудық дидактикалық
принциптерін ғылыми тұрғыда белгілеп берді[10].
А.Байтұрсынов ұсынған жаңа әліпби 1913 жылдардан бастап мұсылман
медреселері мен орыс-қазақ мектептерінде қолданыла бастады. Қоғам алдына ол
қазақ даласында оқу-ағарту ісі дұрыс жолға қойылсын, ол үшін ауыл
мектептерінде балалар қазақша сауат ашатын болсын, оқу ана тілінде
жүргізілсін деген талаптардың бастауы осыдан болды.
Міржакып Дұлатов (1885-1935) Ы. Алтынсариннің ұстаздық идеяларын әрі
қарай дамытып, А.Байтұрсынов сияқты оқу-тәрбие мәселелерін ғылыми түрғыдан
қараған, шәкірттәрдің жаңа бағдарламалар арқылы білім алуына, мұғалімдердің
ғылыми дидактикалық қағидаларға сәйкес сабақ жүргізуне ерекше көңіл бөліп,
мән берген педагогтардың бірі болған.
Жүсіпбек Аймауытов (1889-1931) педагогика, психология саласында құнды
ғылыми-зерттеу еңбектерімен қатар, бірнеше оқулықтар, оқу құралдарының
авторы болған ірі тұлғалардың бірі. "Тәрбиеге жетекші" атты еңбегінде
(1924ж.) педагогиканың дидактика саласын ғылыми негіздеген.
Қазан төңкерісінен кейін тәлім-тәрбие ғылымына тәрең үңілгендердің бірі -
Мағжан Жумабаев (1893-1938). Оның "Педагогика" атты еңбегі соң кезеңдегі
ана тілімізде жазылып, ғылыми әлемді елең еткізген туынды болды.
Қазақ педагогика ғылымының тұңғыш профессоры Шәрапи Әлжановтың
(1901-1938) тәлім-тәрбие саласында әр түрлі тақырыптың төңірегінде жазған
жиырмадан астам еңбегі жарық, көрді. Ол "Ес және есте сақтау меселелері',
"Ой мәселелері", "Дағдылану мәселелері' атты еңбегінде (1936 ж.) шәкірт
психологиясының жас және дара ерекшеліктері жайлы соз қозғайды,сол салада
жүргізгілген сараптамалық зерттеулердің нетижесін оқырмандарға ұсынады.
Қазақтық белгілі педагогы Әбдіхамит Сембаевтың (1905-1989) қаламынан
сексеннен астам қомақты ғылыми-педагогикалық еңбектер шықты. "Қазақстанда
Советтік мектептің даму тарихы" (1962 ж.) атты монографиялық еңбегінде
мектептердің көптеп ашылуын, оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдардық
жасалу жолдарын, мұғалім кадрларын даярлау ісіндегі қол жеткен табыстарды
нақтылы дәректермен ғылыми тұрғыда дәлелдеді.
Сұлтанбек Қожахметов (1910-1945) дидактика меселелерімен жан-
жақты айналысқан педагогтардың бірі өзінің "Педагогика мәселелері'
(1940 ж.),- деген атпен шыққан кітабында шәкірт меңгеретін білімнің
саналылығы мен жинақтылығының өлшемдері баланың өз бетімен оқу дағдысын
қалыптастыру, оқушының эстетикалық (сұлулық) талғамдарын дамытып
қалыптастыру, оның алған білімі мен дағдысын, іскерлігін бағалай
білудіңғылыми негіздерін қарастырады. Қартбай Бержанов (1924-1976) -
педагогика ғылымдарының докторы, профессор. Педагогика ғылымының дамуына
елеулі үлес қосқан ғалым-ұстаз. Педагогика – ақиқат ғылыми көзқарас болып
есептелетін және объективтік дүниені танудық, білудің және ғылыми білімнің
дамуының бірден-бір әдісі болып саналатын философия негізінде дамиды.
Мысалы: диалектикалық материализм табиғаттың, қоғамның және адам баласы
дамуының заңдылықтарын зерттейді. Диалектиканың қағидаларын басшылыққа ала
отырып, педагогика педагогикалық оқиғаларды жалпылама түрде ғана "көшіре"
салмайды, ол тәрбиенің заңдылықтарын ашады, тәрбиедегі себепті,нәтижелі
байланыстарды анықтайды,тәрбиенің болашағын көрсетеді.
Педагогиканың методологиялық негізі диалектикалық және тарихи
материализм болғандықтан, диалектикалық әдіс педагогикалық құбылыстарды
кеңістік пен уақыттың нақты жағдайларында,қоғамдық өмірдің басқа
құбылыстарымен байланыста және өзара әрекеттестікте алып, қарастыруды талап
ететіні белгілі болған. Педагогиканың методологиясы дегеніміз - кез келген
педагогикалық мәселені зерттеу негізіне жататын жалпыға ортақ ережелер,
философия заңдары. Кез келген ғылым зерттелгелі отырған құбылыс туралы
жалпы ережелерді қолданып, өзіне тән әдістерін қолданады."Даму" сөзі -
философиянікі. Ғылым өз пәнін үнемі зерттеп отырмайынша дами алмайды.
Педагогика ғылымы да өзінің күш-жігерін, тәрбие, білім беру, оқыту
мәселелерін зерттеуге бағыттайды. Педагогикалық зерттеу әдістері -
педагогикалық болмыс туралы зерттеуші жинаған фактілерді және білімдерді
талдаудық негізгі тәсілдері. Педагогикалық зерттеулер теориялық және
эмпирикалық деп бөлінеді. Теориялық әдістер: ғылыми педагогикалық
әдебиеттерді талдау; индукция; дедукция; жіктеу; аналогия; салыстыру.
Эмпирикалық әдістер: мәліметтерді жинау (бақылау, әңгімелесу, сауалнама,
тест); тексеру және өлшеу (шкалалау); мәліметтерді өңдеу; математикалық,
статистикалық, графикалық, кесте; баға беру әдістері (өзін-өзі бағалау,
рейтингі, педагогикалық консилиум); зерттеу нәтижелерін тәжірибеге енгізу
(эксперимент). Зерттеулерде мына әдістер пайдаланады.
Қорыта айтқанда, Қазақстанда педагогика ғылымы XX ғасырдық екінші
жартысынан бері тез қарқынмен дамыды.
1.2 Қазақстан Республикасына педагогиканың пайда болуы
Қандай да болмасын ғылым салаларының дамуы қоғамның өмірлік
мұқтаждығынан, талабынан туады. Педагогиканың пайда болуы қоғамның жас
ұрпақты тәрбиелеудің тиімді жолын табу мақсатынан және де өндірісті дамыту
талабынан туған. Тәрбие ұрпақ пен ұрпақты байланыстыратын дәнекер болып
саналады. Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті.
Алғашқы педагогикалық ой-пікірлер әртедегі шығыс елдерінің
(Мысыр, Вавилония, Унді, Қытай) философиялық жүйесінде дамып, кейін
біртіндеп өз алдына жеке ғылым болып дами бастады.
Ежелгі дуние философиясы әртедегі шығыс елдерінің қорытып жиыстырған
білім мұрасын дамытқан еді. Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит саясат,
тәрбие, мемлекет, жеке адам тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және
әрекшелігі сияқты педагогикалық мәселелерді қарастырады. Феодалдық қоғамда
(орта ғасырда) тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгәрді. Әрте дүние
педагогтары ұсынған адамның рухани және дене күштерінің қатар дамуы
көзқарасының орнына "о дүниелік өмірге" дайындауды ұсынған пікірлер
қалыптасты.
XX ғасырдың басында əлемдік педагогикада еркін тəрбие жəне бала
тұлғасының дамуы идеялары белсенді жария етіле бастады. Бұл идеяға жетекші
Мария Монтессори (1870-1952) болды. Өзінің Ғылыми педагогика əдістемесі
кітабында ол балалық жас мүмкіндіктерін барынша пайдалану қажеттігін
түсіндіріп бақты. Себебі, сəбилік шақтағы бала дамуы үлкен тəрбиелік
табыстарға есік ашады. Оның пікірінше, мектеп оқуының басты формасы өзіндік
оқу жұмыстары болуы қажет. Монтессори оқушылардың жекелеп оқуына ыңғайлы
грамматикалық, математикалық, биология-жаратылыстану жəне басқа пəндерге
арнап дидактикалық материалдар ұсынды[11]. Бұл оқу құралдарының ерекшелігі,
оларды пайдалана отырып, бала өз кемшілік-қателерін табады жəне оларды
түзетеді. Бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында да Монтессори жүйесінің
тараптарлары мен қолдаушылары баршылық. Осы бағытта түзілген бала бақша
-мектеп жүйесі іске қосылып, балаларды еркін тəрбиелеу идеясы өз жемісін
беруде.
Ресейдегі еркін тəрбие идеяларын қуаттаушылардың бірі Константин
Николаевич Вентцель (1857-1947) еді. Ол 1917 жылы дүниеде алғашқылардың
бірі болып, бала құқықтары декларациясын түзіп, жариялады. 1906-1909жж.
аралығында Мəскеуде ол ұйымдастырған Еркін бала Отауы жұмыс істеп тұрды.
Бұл ерекше оқу мекемесінде басты кейіпкер- бала аса құрметпен танылды.
Тəрбиешілер мен мұғалімдер бала қызығуларына икемдесіп, оның табиғаттан
берілген қабілеттері мен дарынының дамуына жəрдемдесу қызметтерін
атқарды[12].
Қазан төңкерісінен кейінгі кеңестік педагогика жаңа қоғамдағы
адам тəрбиесі идеяларын өзіндік түсінім жолымен дамыта бастады. Жаңа
педагогикаға байланысты шығармашылық ізденістер аймағында белсенділікпен
қатысқан белгілі педагог ғалымдар: С.Т.Шацкий (1878-1934), П.П.Блонский
(1884-1941), А.П. Пинкевич (1884-1939) болды. Социалистік дəуір
педагогикасын танымал еткен Н.К.Крупская, А.С. Макаренко, В.А.Сухомлинский
еңбектері. Надежда Константиновна Крупскаяның (1869-1939) теориялық
ізденістері жаңа кеңес мектебін қалыптастыру, сыныптан тыс тəрбиелік
жұмыстарды ұйымдастыру, енді пайда бола бастаған пионер қозғалысы
проблемаларының төңірегінде шоғырланды. Антон Семенович Макаренко (1888-
1939) балалар ұжымына педагогикалық басшылық, еңбек тəрбиесі, саналы тəртіп
қалыптастыру жəне балаларды отбасында тəрбиелеу əдістемелеріне байланысты
идеяларды қорытындылап, оларды практикада іске асыру принциптерін ұсынды,
əрі өзі оларды тəжірибе тексеруінен өткізді. Василий Александрович
Сухомлинский (1918-1970) өз зерттеулерін жастарды тəрбиелеудің моральдық
проблемаларымен байланыстырды. Оның дидактикалық кеңестері мен нақты да дəл
бақылаулары қазіргі педагогикалық ой дамуы жəне қоғамды қайта түзу
дəуіріндегі мектеп тағдыры жөніндегі ұсыныстары өз маңызын əлі де сақтауда,
сонымен бірге білім сапасын жаңаша түсінуде үлкен жəрдемін тигізіп отыр.
Халыққа білім беру аймағында өткен ғасырдың 40-60 жылдары
белсенді еңбек еткен педагог-ғалымдардың бірі Михаил Алексеевич Данилов
(1899-1973). Ол бастауышмектеп тұжырымдамасын жасап шықты (“Бастауыш білім
беру міндеттері мен ерекшеліктері”,1943), (1947 жылы “Адамның ақыл-парасат
жəне моральдық дамуында бастауыш мектептің рөлі”) кітабын жазып,
мұғалімдерге арналған көптеген жетекші əдістемелік еңбектер жариялады. Олар
осы күнге дейін мұғалім қауымының таптырмас құралдарына айналып отыр.
70-80 жылдары жалпыбілімдік мектеп проблемаларымен академик Л.В.Занковтың
ғылыми лабораториясы белсенді айналысты. Бұл мекеменің зерттеулері
нəтижесінде кіші, орта жастағы балаларды оқытудың жаңа, оқушылардың
танымдық мүмкіндіктерін арқау еткен оқу жүйесі пайда болды.
80-жылдардың ақырында бұрынғы Кеңес республикаларында мектепті
жаңалау мен қайта құру қозғалысы өріс алды. Бұл қызметтестік
педагогикасының туындауынан көрінді. Осы дəуірдегі жаңаланған педагогиканы
дамытуға ат салысқан педагог ғалымдар мен бірегей шығармашыл мұғалімдер
көптеп таныла бастады.Олардың арасында Ш.А.Амонашвили, Л.С.Соловейчик,
В.Ф.Шаталов, Н.П.Гузик, Н.Н.Палтышев, В.А. Караковский жəне басқалар болды.
Бүкіл елге белгілі болған мəскеулік бастауыш мектеп мұғалімі
С.Н.Лысынкова “Қалайша жеңіл оқуға болады?” атты кітабын жариялап, онда
бастауыш мектеп оқушыларының оқу істерін схема, тірек карточкалар,
таблицалар пайдалану арқылы басқару тəсілдерін көрсетіп берді. Сонымен
бірге С.Н. Лысынкова “Ілгерілестірілген (опережающее) оқу” əдістемесін
жасады.
Бүгінгі кезеңдегі педагогика өзінің диалектикалық, өзгермелі
ғылым сипаттарына сай болуымен қарқынды дамуда. Кейінгі он жылдықтарда
педагогиканың бірнеше салаларында келелі табыстарға қола жеткізілді,
əсіресе мұндай жетістіктер мектептегі оқудың жаңа технологияларын жасауда
көрініс берді.
Сапалы оқу бағдарламаларымен жабдықталған қазіргі заман
компьютерлері оқу процесін басқаруда үлкен жəрдемін тигізуде. Соның
нəтижесінде оқу барысында аз қуат пен уақыт жұмсап, жоғары нəтижелерге жету
мүмкіндіктері пайда болды.
Тəрбиенің жетілген əдістемелерін жасау бағытында да пайдалы
өзгерістер көптеп болуда. Ғылыми -өндірістік комплекстер, авторлық
мектептер, эксперименталды оқу-тəрбие алаңдары - ұнамды өзгеріс-тер
жолындағы елеулі көзге түскен педагогикалық жаңалықтар. Еліміздегі жаңа
жəне жаңаланған мектеп оқуы мен тəрбиесі басты назарда тұлға дамуын көзге
алып, гуманистік бағытта өрлеп, өрістеуде.
Сонымен, тəрбие тəжірибесі адамзат өркениетінің тереңдегі тарихи
сатыларынан бастау алады. Тəрбие жөніндегі ғылым негіздері ежелгі, көне
дəуір философиясының арнасында дамыған. Тəрбие, оқу, білім берудің тиімді
теориялары мен əдістемелері пайда болғанша, педагогика дамудың ұзақ та
қайшылықты жолын басып өтті.
1.3Қазақстан Республикасында педагогиканың даму тарихы
Тəрбие практикасы өз бастауларын адамзат өркениетінің бірінші
қадамдарымен байланыстырады. Тəрбие алғашқы адамдармен бірге пайда болды.
Ол замандары бала ешқандай педагогикасыз-ақ тəрбиеленген. Адамдардың ол
жөнінде тіпті хабары да болмаған. Тəрбие жөніндегі ғылым геометрия,
астрономия басқада ғылым салаларынан көп кейін қалыптасқан.
Белгілі болғандай, барша ғылым салаларының пайда болуындағы алғы
шарт - өмір қажеттігі. Кейін тəрбие идеялары адамдар өмірінде аса маңызды
рөл атқара бастады. Себебі əр түрлі қоғамда өсіп келе жатқан əулиетке
берген тəрбиесіне орай өмір қажеттігі де жылдам немесе шабан дамитыны
белгілі. Осыдан тəрбие тəжірибесін топтастыру жəне қорытындылау, арнайы оқу-
тəрбие мекемелерін ұйымдастырып, жастарды өмірге дайындаудың қажеттігі
туындады.
Ежелгі дүниенің Қытай, Индия, Египет, Греция сынды аса дамыған
елдерінде сол заманның өзінде тəрбие тəжірибесі бір арнаға келтірілді, одан
теория түзу қадамдары жасалды. Ол кезде табиғат, адам, қоғам жөніндегі
барша білімдер философия шеңберінде жинақталатын, алғашқы педагогикалық
тұжырымдарда сол ғылыми аумақта дүниеге келді.
Барша замандарда адамдардың рухани жəне тəн-дене дамуында шешуші рөл
атқарған қуаты мол күшті халық педагогикасы беріп келген. Инабаттылық,
еңбектік, тəн-дене тəрбиесі бойынша халық қайталанбас ғажайып өміршең жүйе
түзді.
Еуропалық тəрбие жүйесінің бесігі – ежелгі Греция философиясында
қалыптасқан. Оның көрнекті өкілі Демокрит (460-370 жж. Б.э.д.)- балалар
тəрбиесі бойынша алғашқы нұсқаулар кітабын жазған. Сол уақыттың өзінде ол:
Табиғат жəне тəрбие мегзес. Дəлірек айтсақ, тəрбие адамды қайта жасайды
жəне оны өзгерте отырып, болмыс табиғатын түзеді... Жақсы адам болу табиғат
ықпалынан гөрі тəрбиеге көбірек тəуелді[13].
Адам тəрбиесіне жəне тұлға қалыптастыруға байланысты идеялар мен
тұжырымдар ежелгі грек ойшылдары Сократ (469-399жж.б.э.д.), Платон (427-
347жж. Б.э.д.), Аристотель (384-322жж.б.э.д.), Тертуллиана (160-222жж.
Б.э.д) еңбектерінде жарияланған.
Орта ғасырлар дəуірінде шіркеу ықпалы қатайып, тəрбиені толығымен
діни арнаға бұрды. Бұл Еуропада 12 ғасыр бойы үстемдік еткен догматикалық
оқу принциптерінің шыңдалуына жол берді. Солай да болса, өз философиялық
тұжырымдары мен педагогикаға үлес қосқан шіркеу өкілдері Августин (354-
430жж.), Фома Аквинский (1225-1274) есімдері ғылым тарихында сақталған.
Бүгінгі күйінде жалпы білім беретін мектепті ойлап отырып, іске қосқан
Лойола (1491-1556) жəне оның ізбасарлары. Қайта өрлеу заманы (эпоха
возрождения) аса жарқын ойшыл педагог-гуманистерді ғылым сахнасына
келтірді. Олардың қатарында голландиялық Эразм Роттердамский (1466-1536),
италияндық Витторино де Фельтре (1378-1446), француздық Франсуа Рабле (1483-
1553) жəне Мишель Монтень (1553-1592) өздерінің педагогикалық еңбектерімен
əйгілі болды.
Педагогика көп заманға дейін философияның бөлігі болып, тек қана
XVII ғасырда ол дербес ғылым лауазымына ие болды. Осыдан педагогика бүгінгі
күнде де философиямен аса тығыз байланысқан. Себебі бұл екі ғылымның да
шұғылданатыны адам, оның өмірі мен дамуын зерттеу.
Педагогиканың философиядан бөлініп, өз алдына ғылыми жүйеге келуі
ұлы чех педагогы Ян Амос Коменскийдің (1592-1670) есімімен байланысты. Оның
1654 жылы Амстердамда жарық көрген Ұлы дидактика атты еңбегі алғашқы
ғылыми-педагогикалық кітаптардың бірегейі болды. Ондағы айтылған идеялардың
көпшілігі осы күнге дейін өзінің көкейкестілігін жəне ғылыми маңызын
жоғалтқан емес. Я.А.Коменский ұсынған табиғи сəйкестік принципі, сынып-
сабақтық оқу жүйесі жəне басқа да оқу принциптері, əдістері, формалары
педагогикалық теорияның алтын қорынан орын алды. Оқу негізіне басқалардың
зат жөніндегі бақылаулары мен айғақтарын жаттау алынбай, сол заттар мен
құбылыстарды танып, білу қалануы тиіс; Естігенді –көргенмен, сөзді- қол
əрекетімен байланыстыру қажет; əрқандай үйрету сыртқы сезім жəне ақыл-
парасат байланысы негізіндегі дəлелдерге сүйенуі қажет... Ұлы педагогтың осы
тұжырымдары біздің заманымыздың талаптарына да сəйкес келіп тұр[14].
Ағылшын философы жəне педагогы Джон Локк (1632-1704) өз қайрат-
күшін тəрбие теориясына бағыштады. Өзінің Тəрбие жөніндегі ойлар атты
басты еңбегінде ол өзіне сенімді, ауқымды білімділігін іскерлікпен, берік
наным-сенімдерін сұлу мəнерлілікпен ұштастыра білген адам - джентельмен
тəрбиелеуге арналған көзқарастарын жариялады.
XVIII ғасырда мектеп педагогикасы бойынша өз шығармаларымен
танылған француз материалист-ағартушылары Д.Дидро (1713-1784), К.Гельвеций
(1715-1771), П.Гольбах (1723-1789), əсіресе Ж.Ж.Руссо (1712-1778) болды.
Затқа назар! Затқа! Мен ешқашанда біздің мылжың тəрбиемізбен сөзге аса көп
маңыз беріп, құрғақ сөзді адамдарды жасайтынымызды қайталап айтудан
жалықпаймын -деп ұрандады ол.
Педагогиканың қалыптасуында И.Г.Песталоцийдің (1746-1827) есімі аса
құрметпен аталады. О сүйікті халқым! Сенің қаншалықты төмен жасап
жатқаныңды мен байқап жүрмін, мен саған көтерілуге жəрдем беремін-деп, ол
жан айқайын салды. И.Г.Пестолоций өз дегеніне жетті: мұғалімдерге оқыту мен
адамгершілік тəрбиесінің ізгілікті теориясын ұсынды[15].
Өзгерістерден басқа тұрақты ешнəрсе жоқ, -деп үйреткен неміс
педагогы Фридрих А.В.Дистервег (1790-1886) барша педагогикалық құбылыстарға
тəн тəрбиенің қозғаушы күштері мен қарама-қарсылықтарын зерттеген[16].
Орыс ойшылдары, философтары жəне жазушыларының арасында
педагогикалық шығармаларымен белгілі болған есімдер: В.Г.Белинский (1811-
1848), А.И.Герцен (1812-1870), Н.Г.Чернышевский (1828-1889), Н.А.Добролюбов
(1836-1561). Бүкіл əлемде Л.Н.Толстойдың (1828-1910), Н.И.Пироговтың
педагогикалық идеялары əйгілі. Олар таптық мектепті қатаң сынға алып,
халықтық тəрбие саласын түбегейлі өзгерту қажеттігін ұрандады.
Қазақ халқының да тəлім-тəрбиелік жүйесі ұланғайыр да мəуелі. Бұл
салада халқымыздың тəлім-тəрбиелік алтын қорына елеулі үлес қосқан
арыстарымыз А. Құнанбаев, Ы.Алтынсарин, С.Торайғырұлы жəне т.б. Олардың
тəлім-тəрбиелік өсиеттері талай зерттеулерге арқау болған. Кемеңгер Ахмет
Байтұрсынұлының өткен ғасыр басында –Мектептің жаны мұғалім. Мұғалім
қандай болса, мектебі həм сондай болмақшы...əуелі біз елді түзетуді бала
оқыту ісін түзетуден бастауымыз керек. Неге десек, болыстық та, билік те,
халықтық та оқумен түзеледі. Қазақ ісіндегі неше түрлі кемшіліктің көбі
түзелгенде, оқумен түзеледі – деген ұлағатты ескертпесі бүгінгі қазақ
мектебінің ұлттық білім стратегиясының тұғыры ретінде қабылдануда[17].
Орыс педагогикасын əлемдік даңққа бөлеген Константин Дмитриевич
Ушинский (1824-1871) оқу-тəрбие теориясын түбегейлі өзгеріске келтіріп,
педагогикалық практикада төңкеріс жасады. К.Д. Ушинскийдің педагогикалық
жүйесінде жетекші орын тəрбие мақсаттарына, принциптеріне жəне оның мəніне
берілген. Тəрбие, егер ол адамға бақыт бағыштағысы келсе, оны бақыт үшін
тəрбиелемей, өмірлік еңбекке баулуы тиіс. Ұдайы жетілуде болған тəрбие
адамның тəн-дене, ақыл-парасат жəне ізгілік-инабаттық күштерінің ауқымын
барынша кеңейту мүмкіндігіне ие болады- деп жазған еді ұлы ғұлама[18].
Тəрбие жолындағы жетекші рөл мектеп жəне мұғалімнің билігінде:
Тəрбиедегі барлық істер тəрбиеші тұлғасына негізделуі тиіс, себебі тəрбие
күші тұлғаның адамилық қадір-сапаларынан бастау алады. Ешбір жарғы немесе
бағдарлама , ешқандай жасанды мекеме организмі, қаншалықты айламен құрылса
да, тəрбие жұмысындағы тұлға беделінің орнын баса алмайды -деген
К.Д.Ушинский бүкіл педагогиканы қайта қарастырып, жаңа ғылыми деректер
негізінде білім беру жүйесін толығымен түбегейлі қайта құруды талап етті.
...теориядан алшақтаған педагогикалық практиканың бір өзі
–медицинадағы тəуіпшілдікпен тең.
XIX ғ. ақыры - XXғ. басында педагогикалық проблемалар АҚШ-та
қарқынды зерттеле бастады. Ол жерде адам тəрбиелеудің жалпы принциптері мен
заңдылықтары өрнектелді, əрбір адамға белгілеген мақсаттарына тез, əрі
табысты жетуге мүмкіндік беретін тиімді білім технологиялары қалыптасып,
практикаға енді. Американ педагогикасының белгілі өкілдерінің бірі Джон
Дьюи (1859-1952). Оның зерттеу жұмыстары бүкіл батыс Еуропа, Америка ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz