Эукариоттық клетка

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

Жаратылыстану – педагогикалық факультеті
Биология және ОӘ кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Тірі ағзалардың молекулалық негіздері

Орындаған: БК – 42 тобының студенті
Айнақұлова З. Қ.
Қабылдаған: аға оқытушы
Шакиржанова И.С

Көкшетау 2010

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім

2.1 Клетка тіршіліктің
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..4
2.2 Клетканың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .6
2.3 Прокариоттық
клетка ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 7
2.4 Эукариоттық
клетка ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..8
2.5
Бактериялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.6
Вирустар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.7
Бактериофагтар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
27

Кіріспе
Клетка – тіршіліктің құрылымдық, қызметтік негізі. Тіршіліктің жалғыз
құрылымдық, қызметтік негізі тірі клетка болып табылады. Клетка – бүтін,
оқшауланған және мөлшері жағынан ең кіші құрылым болып келеді. Оған
тіршіліктің барлық қасиктткрі тән және қоршаған ортаның қолайлы
жағдайларында осы қасиеттерді өзінде сақтап, оларды өз ұрпақтарына беріп
отырады. Клетка сондай-ақ барлық тіршіліктің бастамасы, одан тыс
тіршіліктің болуы мүмкін емес. Клетка – қарапайым бүтін жүйе және тірі
дененің тіршілікке қабілетті ең кіші бірлігі.
Ғылымға белгілі организмдердің барлығының жасушалық құрылысы бар.
Жасушасыз еркін тіршілік ететін организмдер болмайды. Тек қана вирустар –
жасушасыз бөлшектер. Бірақ вирустар жасушадан тыс жерде көбейе де,
тіршіліктің басқа белгілерін көрсете де алмайды. Олар – генетикалық
деңгейдегі паразиттер.
Клеткалардың екі типі болады: прокариоттар немесе ядросыз клеткалар
(латынша про - алғашқы және карион - ядро) және эукариоттар (грекше
эу - жақсы, карион - ядро), яғни ядросы барклеткалар. Прокриот
клеткаларда толық қалыптасқан ядро болмайды. Олардың ядролық заты
мембраналармен бөлінбей, цитоплазмада орналасады. Прокариоттар – ежелден
келе жатқан бір жасушалы қаапайым организмдер. Оларға микроорганизмдер және
көк-жасыл балдырлар жатады.
Эукриоттарға бір жасушалы және көп жасушалы өсімдіктер,
саңырауқұлақтар мен жануарлар жатады.

Курстық жұмыстың мақсаты: Клетканы оқып біле отырып, клетка –
тіршіліктің негізі екеніне көз жеткізу.
2.1 Клетка – тіршіліктің негізі

Барлық тірі жәндіктер кішкене мембранамен қоршалған қуыстар, химиялық
заттармен құнарландырылған су ерітіндісімен толтырылған клеткадан тұрады.
Тіршіліктің қарапайым түрі – бөліну арқылы көбейетін жеке клеткалар. Біздер
сияқты, жоғары дамыған организмдерді клеткалы қалалармен салыстыруға
болады. Ол қаланың ішінде өзара күрделі байланыс жүйесімен қызмет атқаратын
маманданған клеткалар тобы ерекше жұмыс істейді. Клетканы зерттейтін
себебіміз, олардың молекулалық құрылысы, бір жағынан және екінші, олардың
адам сияқты осыншама күрделі организмдерді құрау үшін қалай өзара
әрекеттесетінін білу қажеттігінен туындайды.
Барлық организмдер және олардың құрамындағы клеткалар эволюциялық
жолмен арғы аталық клеткадан таралған. Эволюцияның негізгі екі процесі –
ол:
1. Генетикалық ақпараттың кездейсоқ үйлесуі, ол организмнің оның
ұрпақтарына беріледі.
2. Өзін тасымалдаушысының тіршілігіне және көбеюіне мүмкіндік туғызатын
генетикалық ақпаратты сұрыптау.
Тірі табиғаттың көз жетпес көпшілігіне үңілуге мүмкіншілік беретін
биологиялық орталық принципі эволюциялық теория болып табылады.
Алгашқы клетканың қалай пайда болғанына көз жеткізетін қазба қалдықтар
жоқ. Дегенмен, соңғы организмдер және зертханалық тәжірибелердің көрсетуі
эволюциялық көзқарастың дұрыстығын байқатады. Бірінші клетканың ұйымдасуына
себепші болған оқиға (кіші молекулалардың алғашқы синтезі, РНҚ
молекуласының өз бетімен екі еселенуі, РНҚ бірізділігінің амин қышқылы
бірізділігіне трансляциялануы, мембранамен қоршалған компоненттердің
(клетка органоидтары), липидтер молекулаларының өздігінен жиналуынан пайда
болуы) бәлкім, 3,5-4 млрд. жыл бұрын болған сияқты 1.
Болжамды алғашқы клетканы қазіргі қарапайым клеткалар –
микоплазмалармен салыстыру тиімді. Микоплазмалар – бактерияларға ұқсас
кішкентай организмдер. Әдетте тоғышарлық өмір сүреді. Өсімдіктердің немесе
жануарлардың клеткаларымен тығыз байланысты болады. (1-сурет)
Олардың кейбіреулерінің диаметрі 0,3 мкм. және құрамында мөлшері 750
әр түрлі белоктарды синтездеуге жететін нуклеин қышқылы болады. Бұл
клетканың өміріне қажетті белоктардың ықшам саны болуы мүмкін.
Алғашқы клетканың микоплазмадан айрықша айырмашылығы (және, әрине, кез
келген басқа қазіргі клеткалардан) микоплазмада тұқым қуу ақпараты РНҚ-да
емес ДНҚ-да сақталады. Осы күнгі клеткаларда полинуклеотидтердің екі түрі
де бар, бірақ эволюция барысында олар маманданған және бірігіп жұмыс
атқарады, әрқайсысы өзіне тән қызмет жасайды. Полинуклеотидтер (ДНҚ, РНҚ)
өздерінің шамалы айырмашылықтарына байланысты әр түрлі қызмет атқаруға
бейімделген. ДНҚ әрқашан генетикалық ақпараттың қоймасы болып табылады 2.

Микротүтікшелер триплеттері
Пиноцитоздық қуыс

Ташықты аймақ
Лизосома

Май тамшысы Центриоль

Жылтыр эндоплазмалық ретикулум
Тығыз байланыс
КМ4УР НСТКІКМ,!

Ядроның саңылаулары
СТО!
КРНСТщцр

Митохондрия

Гонььшн компшсі

1-сурет. Жануарлар клеткасы
Полинуклеотидтерден басқа микоплазма клеткаларында ферменттер және
құрылымдық белоктар көптеп кездеседі - олардың кейбіреулері клетканың
ішінде, ал басқалары оның мембранасына орналасқан. Белоктар қоршаған ортада
болмайтын, клеткаға қажет шағын молекулаларды синтездейді, биосинтетикалық
әрекетердің жүруіне қажетті энергияны бөледі және клеткаға қажетті химиялық
жағдайды қамтамасыз етеді 3.

2.2 Клетканың түрлері

Тірі организмдер өзінің құрамына кіретін клеткалардың типіне байланысты
э у к а р и о m m а р жоне п р о к а р и о т т а р болып бөлінеді.
Эукариоттық клеткаларда геномның, ДНҚ-сы ядролық кабықшамен қоршалған, яғни
эукариоттық клеткалардың ядросы бар, ал прокариоттарда айқын көрінетін ядро
жоқ (грекшеден аударғанда у - "мен" жұрнағына сәйкес (ядромен), про -
"сыз" жұрнағын (ядро-сыз), ал кариос - ядро).
Көп клеткалы организмдер ұйымдасқан клеткалар жиынтығын құрайды. Мұндай
организмдердің негізгі топтары - өсімдіктер, жануарлар, саңырауқұлақтар
және кейбір колониялық бактериялар түрлері мен көк-жасыл балдырлар,
Прокариоттардың көп клеткалы колонияларында барлық клеткалар
біркелкі, ал эукариоттық организмдерде клеткалар пішіні және қызметіне
байланысты өзгешеленеді, яғни дараланған, организмнің , өзінің
өлшемімен 50 мкм-нен (кәдімгі саңырауқұлақ) 30 м және одан да көп (биік
ағаш), олардың клеткалары таңқаларлықтай бір біріне х жақын: орташа
диаметрі 10-нан 50 мкм-ге дейінгі аралығында. Бұл шектен шығатын кейбір
жоғары маманданған клеткалар ғана 4.
Бір клеткалы организмдер эукариоттарда сондай-ақ прокариоттарда болады.
Эукариоттарға жататын бір клеткалы амеба (диаметрі 100 мкм) кептеген
эукариоттық клеткалардан (10-50 мкм), көп клеткалы өсімдіктер және
жануарлар, бірнеше есе ірі. Жалпы бір клеткалы прокариоттар негізінен
эукариоттық клеткалардан кіші болуы керек: олардың диаметрлері көбінде 1-5
мкм құрайды. Дегенмен, өте ірі, сондай-ақ өте кішкентай прокариоттық
клеткалар кездеседі. [Мысалы, бір клеткалы алып балдырлардың клеткалары 5
мм жетеді, ал пневмококк бактерияның диаметрі бар жоғы 100 нм (0,1 мкм).

2.3 Прокариоттық клетка

Тірі клетканың қарапайым түрі - прокариоттық клетка. Прокариоттарға
бактериялар және көк-жасыл балдырлар сияқты бір клеткалы организмдер
жатады. Прокариоттық клетканы анықтайтын бір ерекшелік олардың
хромосомасымен цитоплазмасының арасыңда тікелей қатынастың (контакт) болуы.
Эукариоттық клеткада, керісінше, хромосомалар мембраналық құрылым - ядрода
болады. Эукариоттық клеткалардан прокариотты клеткалардың тағы бір
айырмашылығы - оларда митохондриялар мен хлоропластар (компартменттер)
болмайды, рибосомалардың көлемі өте кішкентай (олардың седиментция
коэффициенті 70S) және клетка қабырғасы болғандықтан ірі молекулаларды
сіңіріп, шығара алмайды 5.
Қазіргі кездегі өмір сүретін организмдер бір ғана, бірнеше миллиард жыл
бұрын өмір сүрген алғашқы жабайы клеткадан шыққан деген болжам бар.
Өздерінің бәсекелстерін жеңе келе, сол клетка клетканың бөліну
процесіне және эволюциясына бастау болған, сөйтіп жердің жасыл
жамылғысы пайда болған, оның атмосферасының құрамы өзгеріп, оны
парасатты тіршіліктің отанына айналдырған. Барлық органнзмдердің "тектік
ұқсастығын" осылайша ғана түсіндіруге болатын сияқты. Эволюцияның барысында
маңызды кезең бар. Шамамен 1,5 млрд. жыл кейін ішкі құрылымы салыстырмалы
түрде қарапайым кішкене клеткалардан (прокариот деп аталатын, оларға
әртүрлі бактериялар жатады) көлемі үлкен және әлдеқайда күрделірек жоғарғы
жануарлар мен өсімдіктер клеткалары сияқты э у к а р и о т т ы қ
клеткаларға ауысқан.
Прокариоттық клеткалардың кұрылымы қарапайым, бірақ биохимиялық
қасиеттері әр түрлі 7.

2.4 Эукариотық клетка

Эукариоттық клетка, прокариоттық клеткадан шығу ықтималдығын ескерсек,
олармен салыстырғанда әлдеқайда күрделі ұйымдасқан.
Эукариоттық клеткалардан көптеген әртүрлі организмдер: жоғарғы
өсімдіктер, көп клеткалы жануарлар, саңырауқұлақтар және бір клеткалы амеба
құралған. Клетка плазмалық мембранаға кигізілген, ал өсімдіктер клеткасында
осы мембрананың сыртында целлюлозадан және басқа материалдан жасалған
сыртқы қабырға болады.
Тұқым куатын заттар, мембранамен коршалған ядроның ішінде, күрделі
нуклеопротеидтік денешіктер - хромосомаларда жиналған, олардың саны бір
түрге тән (мысалы, адамның әрбір диплоидтық клеткасында 46, ал қойда - 54).
Митохондриялар (4-сурет) көмірсулардың және майлардың химиялық энергиясын,
клетканың басқа бөлшектерінің қажет кезінде қолдануына жарамды көлемде
өндіріп тұрады: цитоплазманың мембраналық жүйесі – эндоплазмалық ретикулум
(тор), Гольджи аппараты клетка құрылысына және оның қызметіне қажетті
макромолекулаларды синтездеумен, хаттаумен айналысады. Жасыл
өсімдіктер клеткалары ішкі құрылымы бірнеше қабатан тұратын
денешіктер - хлоропластардың көмегімен, оларда мембранамен
қоршалған, күн сәулесінің энергиясын қабылдайды, және оны
көмірсуларының энергиясына айналдырып, ал кейде осы күйде ұзақ сақтауға
тырысады. Эукариоттық клеткалардың тіршілігінде басқа да қызметтер
атқаратын вакуольдер (лат. "vacuum" – кеңістік, қуыстар), лизосомалар (лат.
"lisis" - еріту) және пероксисомаларда мембранамен қоршалған тек қана
рибосомалардың, хромосомалардың, микротүтікшелердің және
микрофибриллалардың шығу тегі мембранаға байланысты емес. Осы аталған
құрылымдар келесі тарауларда толық сипатталады. Мембраналардың және
мембраналық құрылымдардың энергиясын өзгертудегі үлесі ақиқат, дегенмен
хромосомадан өзге құрылымдарда бұл процестерге қатынасады.
Тіпті хромосомаларда генетикалық ақпараттың тасмалдаушысы бола тұра,
клеткадағы энергия өзгерістеріне қатысы бар, әрине тікелей емес, кейбір
алыстағы басқарушылар ретінде 1.

2-сурет. Электрондық мнкроскоптын мәліметтері бойынша жасалған
митохондриялар құрылысьның схемасы:
- сыртқы мембрана,- 2 ішкі мембрана 3 - інікі
мембрананың қатпарлары (кристалары).

Эукариотгық клеткалардың прокариоттармен салыстырғандағы айырмашылығы -
оларда ядро болады. Клеткадағы ДНҚ-ның көп мөлшері қос қабат мембранамен
қоршалған ядроның ішінде. Сөйтіп, құрамында ДНҚ бар компартмент көптеген
зат алмасу реакциялары өтетін клетканың басқа бөлігі - цитоплазмадан
бөлінген.
Цитоплазманың ішінде әртүрлі өзіне тән көптеген органеллалар болады.
Олардың ішінде ерекше көзге түсетін екі түрі - митохондриялар және
хлоропластар. Бұл органеллалардың әрқайсысы қос қабат мембранамен
қоршалған, химиялық қасиеті ядроны қоршаған мембранадан өзгеше.
Митохондриялар эукариоттық клеткалардың әмбебап компоненті (лат.
"componens" - құраушы) болса, хлоропластар фотосинтезге бейім эукариотгык
клеткаларда ғана, яғни өсімдік клеткаларында болады, ал жануарлар мен
саңырауқұлақтарда кездеспейді. Екі органелланың да шығу тегі симбиотикалык,
(грек, "symbiosis" - бірге тұру) тұрғыдан түсіндіріледі 2.
Митохондриялар өз бетімен өмір сүретін прокариоттық организмдерге көп
ұқсас. Олар, мысалы, сыртқы пішіні, көлемі жағынан бактерияларға ұқсас;
олардың кұрамында ДНҚ бар және бөліну арқылы көбейеді. Эукариоттық клетканы
бұзып, компоненттерін жеке бөліп алып, митохондриялардың клетканың
демалысына жауапты екенін және бұл процесс клетканың басқа бөлшектерінде
жүрмейтінін көрсетуге болады. Митохондриясыз жануарлар мен
саңырауқұлақтардың клеткалары анаэробты, оның энергетикалық сұранысы әлжуаз
және көне гликолиз процесіне тәуелді болар еді. Осы замандағы көптеген
бактериялар тыныс алады, олардың дем алу механизмі митохондриялардың
демалуына өте ұқсас 3.
Сөйтіп, эукариоттық клеткалар аэробтық бактерияларды жұтып, оттегіне бай
дүниеде тірі қалған жабайы анаэробтық, организмдердің ұрпақтары деуге толық
негіз бар. Бактерияларды қорытып жіберудің орнына бұл организмдер оларды
қоректендіріп, өздеріне қажетті атмосфералық оттегін пайдалану үшін және
энергия өндіру үшін оларды симбиоздық күйде ұстаған. Бұл біздің шөпті жеп,
сүт беретін қасиеті үшін сиырларды ұстайтынымызға ұқсас. Әрине, дәл осылай
болды деуге тікелей дәлел жоқ, дегенмен, осы күнгі кейбір микроор-
ганизмдердің ерекшеліктері эволюцияның осыған ұқсас бірізділігінің
мүмкіндігін растайды. Мысалы, Pelomyxa palustris амебасы эукарноттардың
ішінде митохондриялары жоқтығымен ерекшеленеді; олардың орнына аэробтық
бактерияларды ұстап пайдаланады және бактериялармен берік симбиоттық
қатынаста болады.
Митохондриялардың әрбір мембранасының құрамы үш қабаттан құралады: екі
қабаты белок молекулаларынан, бір кабаты (ортаңғы) май молекулаларынан
түзілген 4.
Сыртқы мембрана тегіс, ешқандай қатпарлар мен өсінділер түзілмейді. Оған
керісінше, ішкі мембранада митохондрияньң ішкі қуысына қарай бағьтталған
көптеген қатпарлар түзілген. Ішкі мембрананың қатпарлары кристалар (лат.
"криста" - тарақша, өсінді) деп аталады. Митохондриялардың көпшілігінде
олар көлденең бағытта орналасады да кейбіреулері тармақтанып тұрады. Әр
түрлі клеткалар митохондрияларындағы кристалардың саны бірдей болмайды:
олардың саны бірнеше оннан, әсіресе белсенді қызмет ететін клеткалардың
митохондрияларында көп болады.
Митохондриялардың ішкі қуысы қоймалжың сұйық затқа толып тұрады. Оның
ішінде рибосома және нуклеин қышқылдары (РНҚ, ДНҚ) болады.
Қызметі. Мнтохондрнялардың сыртқы жоне ішкі мембраналарының, осіресе
крнсталдардың бетінде, сондай-ақ оның ішкі қуысында алуан түрлі ферменттер
коп болады, бұл органондтардың орекеті сол ферменттерге байланысты. Оларга
ең алдымен, клеткалардың тыныс алуына қажетті ферменттер жатыды, ал тыныс
алу мнтохондрняның аса маңызды қызметтерінің бірі. ойткені клетканың
тіршілік орекетінде басты орын алатын заты – АТФ-ті сннтездеуге қажетті
энергня сол тыныс алу процесінде гана пайда болады 5.
АТФ барлық органнзм клеткаларының мнтохондрняларында сннтезделеді жоне
ол клеткамен тұтас органнзмнің тіршілік орекетін жүзеге асыратын процесс
үшін омбебап энергня козі болып саналыды. АТФ сннтезі мнтохондрнялардың
негізгі қызметі болып саналады. Соның нотнжесінде оларды клетканың күш
беретін тетігі деп атайды. Мнтохондрняда сннтезделген АТФ еркін жылжып
цнтоплазмага барады да, одан орі клетканың ядросымен органондтарына
багыталады, сол жерде оның бойындагы энергня жұмсалады. Мнтохондрнялардың
АТФ-тен басқа аздаган молшерде болатын ДНҚ мен РНҚ сннтезінде солардың
қызметі деп есептеу керек.
Пластидтер (грекше – plastos – согып жасау). Саңырауқұлақтармен кейбір
баорлдырлардан басқа барлық осімдіктер клеткаларының цнтоплазмасында
пластндтер болады. Бұл органондтар осімдік клеткаларына гана тон, жануарлар
клеткаларында болмайды. Пластндтер негізгі үш тнпке болінеді:
1. Жасыл – хлоропластар.
2. Қызыл, қызгылт-сары жоне сары – хромопластар.
3. Түссіз – лейкопластар.
Хлоропластар. (грекше chloros - жасыл, plastes - құру, жасау) –
бұл ең коп таралган жоне тірі табнгатта ерекше роль атқаратын пластндтер.
Хлоропластардың түсінің жасыл болуы ішіндегі жасыл түсті ерекше пнгментке –
хлорофнлге байланысты. Хлоропластар осімдіктердің жапырақтарының және тағы
басқа жасыл органдарының клеткаларында болады. Осы хлорофнлл арқылы жасыл
осімдіктер күн соулесінің жасыл энергнясын пайдаланады да, сол энергняның
есебінен органнкалық емес заттардан органнкалық заттар сннтездейді.
Органнкалық емес заттардан органнкалық заттар, ягнн комірсулар жасау
процесі фотосннтез деп аталыды.
Хлоропласт цитоплазмада екі – сыртқы жоне ішкі мембрана арқылы болініп
тұрады. Бұл мембраналардың орқайсысының құрылысы, клетканың сыртқы
мембранасы сняқты, үш қабаттан құрылады. Хлоропластың ішкі қоймалжың сұйық
заты толы болады да сол сұйықтың ішінде тек хлоропластарга гана тон ерекше
қаснетті құрылымдар – грандар орналасады. Грандар цнлнндр пішінді жоне
мембранадан түзілген, бірінің үстіне бірін жннап қойган жалпақ
қапшықшалардан құрылады. Бұл жалпақ қапшықшалар бірінің үстіне бірі
жнналган түймелер сняқты; бір гранның құрамында 50-ге жуыгы болуы мүмкін.
Грандардың колденең қнмасы доңгелек болып корінеді. Бір гранның днаметрі 1
мкм молшерінде. Бір хлоропласта бірнеше ондаган грандар болады. Олар озара
мембраналар арқылы байланысқан 6.
Хлорофилл тек осы грандарга гана шогырланган. Хлоропластың басқа
боліктерімен грандарында байланыстырушы мембраналарды хлорофнлл жоқ. Тек
грандарда гана фотосннтез процесі жүреді. Грандарда түзілетін комірсулар
алдымен грандар аралыгы кеңістіктеріндегі хлоропластың ішінде жнналыды, ал
одан кейін клетканың цнтоплазмасына шыгып, бұл жерден осімдіктің басқа
боліктеріне барады да, сол арады одан горі күрделірек құрамды комірсуларга
айналады. Грандар аралыгындагы хлоропластың ішкі қуысынан рнбосомалар мен
нукленн қышқылдары табылган. Хлоропластардың рнбосомалары белок сннтезін
жүзеге асырады. осімдіктердің кейбір белгілерінің тұқым қуалау берілісі ДНҚ-
ның хлоропластарына байланысты. Мысалы, бегоння (ала жапырақ)
жапырақтарының шұбар беттері тек қана хлоропластар арқылы тұқым қуалайды
7.
Хромопластар. (грекше chroma - түс, plastes - құру) осімдіктердің
ор түрлі боліктерінің гүлінің, жемісінің сабақтары мен жапырақтары
клеткаларының цнтоплазмасында болады. Хромопластардың пішіні алуан түрлі,
олар коп қырлы крнсталдар немесе ұзындыгы 5-6 мкм-га жететін жіңішке нне
торізді болады. Сондай-ақ, гүлдерінің күлтесі, ор түрлі жемістердің түсі
күзгі жапырақтардың сары, қызгылт – сары жоне қызыл реңді болуы
хромопластарга байланысты.
Лейкопластар. (гр. Leukos-ақ, plastes- құру, жасау) түссіз
болады. Олар осімдіктердің түссіз боліктерін, мысалы, сабагының, тамырының
түйнектері клеткаларының цнтоплазмасында болады. Лейкопластардың пішіні
алуан түрлі: кобінесе доңгелек немесе ұзындыгы 5-6 мкм-га дейін болатын
таяқша пішінді болады. Ең коп таралган лейкопластарга картоп түйнегіндегі
крахмал түйіршіктеріне жнналатын жатады.
Хлоропластар, хромопластар жоне лейкопластар озара бір – бірінен
ауыса алады. Моселен, күзде жапырақтардың түсі озгергенде немесе жемістер
піскен кезде хлоропластар хромопластарга айналады, ал лейкопластар мысалы,
, картоп түйнегі когергенде хлоропластарга айналады.
Пластндтер боліну арқылы кобейеді жоне жас екі клеткалардың
арасы теңбе-тең жуық болінеді 1.
2-ші кестеде. Прокарноттық жоне эукарноттық клетканың арасындагы
айырмашылықтар келтірілген. Прокарноттық клеткалар мнкоплазмадан жогары
осімдіктер мен жануарлардың күрделі эукорноттық клеткаларына дейін үздіксіз
қатар түзіп шыгу мүмкін еместігі белгілі. Мүмкін. Соңгылары эволюцня
барысыныда біріншілерінен, олде, дұрыс осы замандагы екі түрі де біртекті
болуы мүмкін. Бірақ аралық кезеңдері жоқ. Немесе белгісіз болып қала
береді. Біздің кезеңіміздегі эукарноттарга тек қана мнтохондрнялар гана
емес, сонымен қатар прокарноттардан озгешеленетін басқа да бірқатар
ерекшеліктер тон. Осы ерекшеліктердің барлыгы эукарноттық клеткалардың
мүмкіндік қабілетін корсетеді жоне екеуінің ( про- немесе эукарноттар)
қайсысы бұрын дүннеге келу қнын 2.
Эукарноттық клеткалардың колемі прокарноттар мен салыстырганда
олдеқайда үлкен - одетте 1000 еседен артық. Сондықтан эукарноттық
клеткалар оздерінің аумагын үлкейтпеу үшін ор түрлі ілмек - нірімдерге,
қатпарларга жоне басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.