Шешендік сөздердің маңызы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Шешендік Өнердің құндылықтары

Мазмұны

Аннотация

Кіріспе

I Негізгі бөлім: Шешендік өнердің құндылықтары

1. 1. Шешендік сөздердің маңызы

1. 2. Шешендік сөздердің құрылысы

1. 3. Шешендік сөздердің түрлері

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Аннотация

Қазақ ауыз әдебиетінің ерекше бір жанры - шешендік өнер. Халқымыздың даналығының үлгісі шешендік сөздер - ғасырлар бойы халық сынынан екшелеп өткен мұра, асыл қазына.

Бұл ғылыми жұмыс өнердің құндылықтарын, атап айтқанда, шешендік сөздердің тарихи шындылыққа қатысын көрсетіп, жас ұрпақты ойшылдықа, тапқырлыққа баулып, шешендік сөздердің танымдық, тәрбиелік, эстетикалық мәнін танытуды мақсат еткен.

Бұл мақсатқа жету жолында, алдымен тақырыпқа қатысты зерттеудің дерек көздерін танытатын әдебиетші ғалымдардың теориялық еңбектері негізге алынған. Шешендік сөздердегі дара шығармашылықтың ролін айқындау мақсатында нанымды дәлелдер келтірілген. Бұл ғылыми жұмыстың негізгі бөлімінде айқын аңғарылады. Кіріспе және қорытындыда тақырыпқа қатысты зертеушінің өзіндік ой-тұжырымы халқымыздың рухани танымпаздылығына деген көз қарасы келтірілген. “Кен асылы - жерде, сөз асылы - елде” дегендей, қазақ халқының қасиетті өнерінің туын асқақтата желбіреткен ұшқыр ойлы, тапқыр тілді, аузы дуалы, сөзі куәлі, ділмар шешен-билердің өсиетті де нақыл сөздерін, өмір тәжірибелерін үлгі-өнеге етіп жеткізе білу жұмыстың негізгі мақсаты ретінде қарастырылады. “Егер біз мемлекет болғымыз келсе, өзіміздің мемлекетімізді ұзақ уақытқа меңзеп құрғымыз келсе, онда халық руханиятының бастауларын түсінгеніміз жөн. Оған барар жол халық даналығының негізінде жатыр - деп Президентіміз Н. Ә. Назарбаев атап өткендей, тарих та, әлеуметтану да өз негізін ел ұйытқысы болған рухани көсемдердің, шешен, билердің мәнді де қисынды, батыл да тоқтамды сөздерінен алатындығының дәлелі.

Сондықтан “Жақсы сөз бейне шамшырақ, орнаған мықтап көңілге”, - деп Жамбыл атамыз жырлағандай, көңіл түпкіріне мықтап ұялаған, жан дүниемді жадыратқан, қалам тербеуіме себепші болған шешендік сөздер туралы сөз мұнымен бітпейді. Ол - алдағы уақыттың, ертеңгі күннің еншісінде.

Кіріспе

Ақылмен ойлап білген сөз

Бойыңа жұқпай сырғанар.

Ынталы жүрек сезген сөз

Бар тамырды қуалар.

Абай Құнанбаев

Қазақ жұрты жаратылысынан шешендік өнерге бейім халық. Оның қиыннан қиыстыра, төтеннен төге сөйлейтін тапқыр да ақылды, бейнелі де бедерлі, аталы да баталы, нақыл, қанатты ойлары жөнінен өзіміз де, өзгелерде таңдай қағып айтудамыз. Шешендігінің үстіне қазақ халқы - ақын халық. Түйеге мінгеннің төрт ауыз, атқа мінгеннің алты ауыз өлеңі бар демекші, кез-келген үлкен-кіші, әйел-еркек “ауылдың алты ауызын”, “қонақ кәде”, “жар-жар”, “бет ашар”, “тойбастарды” домбыраға қосылып термелей жөнеледі.

Ал аналар болса, түн ұйқысын төрт бөліп, түнде бесік таянып, бесік жырын тербейді. Ақын жыраулар болса, таң бозарып атқанша елін қорғаған батырлар, хандар, билер жөнінде және махаббат хикаясын шертіп хисса - дастан толғайды. Демек, ақындық пен шешендік өнер егіз. Оны бір-бірінен ажырата қарау әбестік.

Ал, би, шешендер даулы мәселені түйінді төрт-ақ ауыз сөзбен тындырып отырған. Тындырғанда да хатсыз, харарсыз, ауызша жүзеге асып, бітіп жатқан. Ертедегі бір бидің өзі осы күнгі соттың да, прокурордың да, милицияның да, қаншама мекеме, ұйым басшыларының да қызметін атқарып келген ғой.

Атқарған да ол билердің кесім, бітімі көпшіліктің көзінше ашық аспан астында айдан анық жария боп отырған. Ешқандай құпия, алдын ала ымыраласу, пәтуаласу деген болмаған. Билер өзінің сөзін, білік шешімін, “Ал, халайық, бұған не дейсіңдер, ризамысыңдар?” деп көпшілікке салып мақұлдасар еді. Бұдан артық қандай жариялылық болмақ. Сондықтан да халық “Тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ”, “Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар” деп мақалдап кеткен.

Осы күнгі айтып жүрген жариялылық, демократиялық, адамгершілік пен гуманистік дегенінің өзі осы емес пе?

Сондықтан да халық өзінің от ауызды, орақ тілді, қара қылды қақ жара әділ билік айтатын шешен билерін ханнан бетер қадірлеп, сыйлап, олардың айтқан кесімді, бітімді сөздерін жадында сақтап келген. “Түгел сөздің түбі бір, түп атасы Майқы би”, “Төле би былай депті”, “Қаз дауысты Қазыбек би айтыпты”, “Әйтеке би айтқан сөз екен” деп ауыздарынан тастамайды.

“Әлемде сөзден күшті не бар екен?!”- дейді ғұлама ғалым М. Әуезов.

Ал М. Горький “Сөз - барлық фактілердің, барлық ойдың киімі” [1, 39], - деп жазды.

Ал тіл -“ . . . адам қатынасының аса маңызды құралы”[1, 38] .

Тіл - халықтың тарихы, шежіресі, халықтың күллі өмірінің жаңғырығы мен ізі; одан сол тілде жасаушы халықтың арманы мен үміті, қайғысы мен қуанышы, күллі рухани өмірінің үні естіліп тұрады.

Тілдің осындай аса маңыздылығының бір сыры оның құдірет-күшінде. Халқымыздың “Өнер алды - қызыл тіл”, “Піл көтермегенді тіл көтереді”, “Сөз сүйектен өтеді, таяқ еттен өтеді”, “Бір жақсы сөз бітірер мың көңілдің жарасын” тәрізді мақалдары сол ғажайып қуат-қасиетке байланысты туған.

Ел аузындағы бір әңгімеде ертедегі бір патшаның өзіне арнап алғашқы күні дәмді, ертеңіне сүйкімсіз тамақ дайындап әкелуді талап еткені сөз болады. Мұны орындау бас уәзірге жүктеледі. Сонда уәзір ол екі күнгі тамақты тек қана қой тілінен пісіртеді. Кейін патша бұның себебін сұрағанда, әлгі уәзірдің ақылшы қызы тұрып. “Тақсыр, жақсылық та, жаманшылық та тілде ғой”, -деп жауап береді.

Сөз, тіл құдіреті әсіресе от ауызды, орақ тілді шешендердің әділетсіздікті, адамгершілікке жат мінез-құлық, іс-әрекетті батыл әшкерлеуде; адалдықтың асыл айнасына дақ түсіртпеу жолындағы күресте; қытымыр заманның ел, ер, жесір, жер дауларын шешкен тұстарда айқын көрінеді. Мысалы, қазақ жерін үш рет шауып және жеңілген жақтан барған елшілерге есе бермей сарсылтқан Қонтәжі ханға 14 жасар Қазыбек:

- Қазақ деген - мал баққан елміз, бірақ ешкімге соқтықпай, жай жатқан елміз. Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан елміз.

Біз дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөзді асырмаған елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзын ақтай білген елміз. Бірақ асқақтаған хан болса, хан ордасын таптай білген елміз. Атадан ұл туса, құл болам деп тумайды; анадан қыз туса, күң болам деп тумайды. Ұл мен қызды қаматып отыра алмайтын елміз. Сен қалмақ болсаң, біз - қазақ, қырлысқалы келгенбіз; сен темір болсаң, біз - көмір, еріткелі келгенбіз. Қазақ, қалмақ баласы табысқалы келгенбіз, танымайтын жат елге танысқалы келгенбіз; танысуға келмесең, шабысқалы келгенбіз. Сен қабылан болсаң, мен - арыстан, алысқалы келгенбіз; жаңа үйреткен жас тұлпар, жарысқалы келгенбіз; тұтқыр сары желіммін, жабысқалы келгенбіз. Берсең, жөндеп бітіміңді айт! Бермесең, дірілдемей жөніңді айт, не тұрысытын жеріңді айт! - дегенде, Қонтәжі не дерін білмей сасып:

- Өзің сөзге келетін бала болсаң, отырған орның қандай төмен еді, былай жоғары шықшы, жоғары, - деп, оң қолтығын аша береді. Сонда Қазыбек:

- Біздің қазақтың әдетінде жасына қарай отырып, жағына қарай сөз сөйлейді.

Өзімнен үлкен ағаларым төрде отырса, маған төбеде отырғанмен бірдей, - деп, жалт бұрылып орнына қайта барып отырады . . . Қалмақтар жұдырықтай баладан ханның қара суға түсіп, осынша дірілдеп кеткеніне ренжиді.

Сонда хан бала сөзінің “Қане, тыпыр етші, көрейін!” деп, екі иығында аузынан от шашып тұрған нақ екі аю тәрізді көрінгенін айтады. Тәкаппар Қонтәжі даугер баланың жақтап келген мал мен жанын есептеп алдына салып беріп, елшінің әрқайсысына бір тоғыздан сый тартады [2, 100-101] Сөйтіп, нағыз иесін тапқан сөз өз ғаламатын осылай танытады.

Бұл - бір ғана мысал. Шешендік сөздердің шеберлігі, құндылығы осындай сөз сайысында, алқа топтың алдында бағаланатын болған.

Сонымен қазақ шешендік сөздері қиыннан қиысатын, өзіндік орны, көркемдік ерекшелігі бар халық ауыз әдебиетінің дербес, әрі құнды жанры болып табылады. Шешендік өнер көрген-білгенді көкейге тоқып, көп үйренуді тілейтін, тартысқа түсіп жалықпай жаттығу арқылы жетілетін өнер. Нағыз шешен үшін сөз шебері болу жеткіліксіз. Табанда тауып сөйлейтін тапқыр, топта тайсалмай сөз бастайтын батыл, сөз сайысында саспайтын сабырлы болу қажет. Шешендік өнердің қиындығын Бұқар жырау бабамыздың:

Ел бастау қиын емес, -

Қонатын жерден көл табылады

Қол бастау қиын емес, -

Шабатын жерден ел табылады.

Шаршы топта сөз бастаудан қиынды көргенім жоқ [3, 328], - дейтін сөзі соны дәлелдейді.

Шешендіктің осындай қиындығы мен құндылығын түсіне білген, көзі ашық, көкірегі ояу әрбір адамды бейжай қалдырмасы анық.

Қазіргі жаһандану заманында, ғылыми - техникалық прогрестің жетілген тұсында білім нәрімен сусындаймын деген адамға ақпарат алудың мол мүмкіншілігі бар. Ол - теледидар, радио, компьютер, интернет жүйелерімен байланысты. Бұл - әрине құптарлық жағдай.

Дей тұрғанмен, халқымыздың тарихи рухани мұраларын ардақтап, олардың тәрбиелік мәнін, құндылықтарын дөп басып, көңілге тоқу - өзім үшін де, өз замандастарым үшін де артық болмас еді.

Бұл тұрғыда, ғылыми ізденісімнің мақсаты да осыған саяды. Орындалып жатса, нұр үстіне нұр болары даусыз.

I Негізгі бөлім: Шешендік өнердің құндылықтары

1. 1. Шешендік сөздердің маңызы

Шешендік өнерге ерте заманнан бастап үлкен мән берілген. Ежелгі грек, рим елдерінде шешендік өнерді “риторика” деген атпен жеке пән ретінде оқыған.

Дүние жүзіне әйгілі ерте заман шешендері Пратогор, Демосфен, Цицерон, Квинтилиан сияқты өз заманының мемлекет қайраткерлері, ойшылдары болған. “Риторика” ғылымы өнердің падишасы ретінде ерекше бағаланған.

М. В. Ломаносовтың 1748 жылы басылып шыққан “Шешендікке қысқаша басшылық” атты еңбегі бұл өнердің Ресейде дамып қалыптасуына түрткі болды.

Қазақтың шешендік сөз тарихы Майқы би мен Аяз билерден басталып (XII-XIIIғ. ғ. ), Жиренше шешен, Асан қайғы (XIV-XVғ. ғ. ) есімдерімен қатысты қалыптасып, өркендей түсті.

Шалкиіз, Бұхар (XV-XVIIIғ. ғ. ), Шортанбай, Дулат, Мұрат, Төле, Қаз дауысты Қазыбек, Әйтекелерге жалғасты.

Шешендік өнердің кеңінен дамып, биіктеген кезеңі - XV-XVIII ғ. ғ. Бұл кез қазақ халқының жоңғар, қалмақ, қытай басқыншыларына қарсы тұрып, өз тәуелсіздігін қорғау жолындағы күрес жылдары еді.

Шешендік сөздердің алғашқы үлгілерін халық ауыз әдебиеті туындыларынан, ертегі, аңыз - әңгімелерден, өлең - жыр, дастандардан ұшыратамыз. Осы сөз өнерінің кең қанат жайып, орнығып дамуында тапқырлық пен шешендіктің тамаша нұсқалары мен жыраулар толғаулары, айтыстар мен мақал - мәтелдердің орны ерекше. [4, 77-78]

Қазақтың шешендік өнерін өзге жұрттың атақты адамдары, ғалымдары жоғары бағалады. Шешендік сөздер нұсқаларын академик В. В. Радлов (XIX) зерттеп, жинаған болатын. Ол: “Қазақтар . . . мүдірмей, кідірмей, ерекше екпінмен сөйлейді. Ойын дәл, айқын ұғындырады. Ауызекі сөйлеп отырғанның өзінде сөйлеген сөздер ұйқаспен, ырғақпен келетіндігі соншалық, бейне бір өлең екен деп қаласың”, - деп көрсете отырып, әсіресе қазақ тілінің тазалығы мен табиғилығын дұрыс аңғарып, қазақтардың сөзге тапқырлығы мен шешендігі өзіне ерекше әсер еткенін жазған.

Сондай-ақ, қазақтың шешендік, тапқырлық, нақыл сөздерін жинап жариялағандардың бірі - Ы. Алтынсарын. Ол халық даналығының жас өспірімдерді тапқырлыққа, өткірлікке, адамгершілікке баулитын тәрбие құралы екенін жете танып, өз еңбектеріне арнау етті.

Шешендік сөздерді алғаш зерттеушілердің бірі - М. Әуезов “Қазақ әдебиеті тарихы” (1927 ж) еңбегінде “Билер айтысы” деген арнаулы тақырыппен шешендік сөздердің кейбір түрлеріне мысалдар келтіреді.

А. Байтұрсынов шешендік өнерді жеке алып қарастырып, құнды пікірлер білдірді (1926 ж) Шешендік сөз, көсем сөз, дарынды сөз деп үш топқа бөліп, әрқайсысын қолданыс орнына қарай (саясатқа қатысты, сотта сөйлеу, қошамет сөздер, ғалымдардың ғылыми тақырыптағы сөзі, діни уағыз сөздер) іштей тағы беске бөліп, әрқайсысына қысқаша түсініктер берген.

Отызыншы жылдары шешендік сөздерді жинау, зерттеу ісіне С. Сейфуллин үлес қосса, қырқыншы жылдары бұл жөнінде ғылыми еңбек жазған адам - Әмина Мәметова болды. [5, 145]

Соңғы жылдарда шешендік сөздерді жинап, зерттеу мәселелеріне байланысты Б. Адамбаев, Т. Кәкішев, С. Негимов, Т. Жарқынбекова, Н. Төреқұлов, М. Қазбеков, І. Есхожин және т. б. әдебиетші - ғалымдардың еңбектері жарық көріп, ғылыми диссертациялар қорғалуда. Бұндай игі істердің жалғасын таба берері сөзсіз.

Сонымен шешендік сөз терең ойға, ұтқыр шешімге, тапқыр логикаға құрылады. Халық мақалдарында: “Аталы сөзге арсыз ғана тоқтамайды”, “Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ”, - деп сөзді айтушыға да, оған құлақ қоюшыға да биік талап қойған. Демек шешеннің ең негізгі құралы - сөз. Ол тыңдаушының жүрегіне жетіп, ерекше сезімге бөлеген.

Сөз туралы бөлтірік шешен: “Сөзден тәтті нәрсе жоқ. Сөзден ащы нәрсе жоқ. Сөзді тіліңе билетпе, ақылыңа билет. Ақылыңды, сөзіңді ақылсызға қор етпе, ақылдыға айт, кімге, қай жерде, қай кезде, қалай сөйлейтініңді біл”, - деп толғайды. Бұлар - “Ердің құнын екі ауыз сөзбен бітіретін, жауласқан елдің арасына бітім айтатын, күлгенді жылатып, жылағанды жұбата алатын даналық сөздер иесі”. Мұндай сөз білетін, жөн білетін адамға ел ісіне араласуға, халық атынан сөйлеуге құқық берілген.

Шешендік түрлі топтан, рудан шыққан. Бірақ бұл өнердің кілтін топ пен ру шешпейі. Қарамеңде сияқты заман қайшылығын танып, сол тұста әділет айтқан, үлкен мен кішінің, ел мен ердің арасындағы ынтымақты жақтаған адам ғана шешкен. Көбей мен Еспенбет тентектің сөзін ел тез ұмытқан, ал ел қамын жеген шешендер сөзін ұзақ уақыт ұмытпаған.

Кейбір шешендік сөздер жұмбақпен айтылған. “Асқар таудың басына қар жауғалы қанша болды? Бұлақтан су аққалы қанша болды”- деген сұраққа патшаның қырық уәзірі емес, Аяз би ғана дұрыс жауап берген.

Кейбір шешендік сөздер сатира түрінде айтылған. 1890 жылдары Сыр бойының аты-шулы шешені Досбол тоқсанға келіп, төсек тартып жатқанда оған қыпшақтың үш баласы Байсын (соқыр), Саудақұл (пұшық) және Байжан (таз) келіп, көңіл сұрайды. Аттанар алдында Байсын: “Уа, Досбол - аға, жасыңызда қазақ баласына қызыл тілден бәйге бермей ауызбен құс ілдіңіз. Енді төріңізден көріңіз жуық болыпты, о дүниеге не деп барасыз?”-депті.

Сонда Досбол:

Уа, сабаздарым, тумақ болса, өлмек бар. Өлмейтін де адам болады: жақсының аты өлмейді, молданың хаты өлмейді. Менің о дүниеге барғанда айтар сөзім жоқ. Айтар болсам, кешегі әруақты ерлерге қонған бақ құсы бүгінде қара шыбын болды, ол ұшып соқырдың көзіне, пұшықтың мұрнына, таздың басына қонды деп барсам керек, - депті.
Шешендік сөз дау-шараға көбірек қолданылған. Би ру қамын жесе жақсы болады дейтін ұғымдар үстем болған. Әрбір ру тәуір сөздің бәрін өз биіне жапсырған. Бірақ халық: “Тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ” деп, ондай билерді ұнатпаған. Шоқан: “Бұрынғы шешендерді ешкім сайлаған емес, турашыл болған соң оларды ел “би” деп атаған”, дейді. Досбол би болған емес, тек дүр сөздің ұстасы болған.

Шешендердің сөз таластыруы қазақта жиі кездеседі. Қоңырат Сапақ атты шешен болыпты. Бір жиында ол сұңқылдап сөз бермесе керек. Сонда бір рудың шешені оны кеміте сөйлеп: “Сөйле, сөйле, құлағы жоқ шұнақ биім, құйрығы жоқ шолақ биім”, - депті-міс. Сапақтың баласы жоқ екен. Сонда ол: “Құлағым жоқ болса, сұңқар шығармын, құйрығым жоқ болса, тұлпар шығармын. Берейін десе, құдайың баласы жоқ па, жіберейін десе пәлесі жоқ па?”-деген екен. Содан соң әлгі бидің он баласы өліп, Сапақ балалы болған екен деседі.

Кейбір шешендік сөздер өмірдегі диалектикалық құбылыстарға құрылады. Бір хан өзінің билеріне: “Бұл дүниеде не өлмейді?”-деп сұрақ қойса, олар өлмейтін нәрселер қатарына жер, су, ай және күнді жатқызыпты. Ал Жиренше шешен болса:

Ағын судың өлгені,Аязда мұз боп қатқаны.Асқар таудың өлгені,Басын бұлттың басқаны.Ай мен күннің өлгені,Еңкейіп барып батқаны.Қара жердің өлгені,:

Ағын судың өлгені,

Аязда мұз боп қатқаны.

Асқар таудың өлгені,

Басын бұлттың басқаны.

Ай мен күннің өлгені,

Еңкейіп барып батқаны.

Қара жердің өлгені,

Қар астында қалғаны.Ажал деген атқан оқ,Одан ешкім құтылмас.Дүниеде не өлмейдіЖақсының аты өлмейді,Ғалымның хаты өлмейді,:

Қар астында қалғаны.

Ажал деген атқан оқ,

Одан ешкім құтылмас.

Дүниеде не өлмейді

Жақсының аты өлмейді,

Ғалымның хаты өлмейді,

- депті. Майқы би айтыпты дейтін, ел есінде сақталып, мақал - нақылға айналып кеткен аталы сөздерде адамгершілік, ар - намыс, ел бірлігін сақтау бар.

Ондай ойлы, сары алтындай салмақты сөздердің көбісі өз тұсындағы хандарға, би, бектерге бағыштай айтылғаны да аңғарылады. Мысалы:

Алтау ала болса, ауыздағы кетеді,Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.Бірлік түбі - береке,Береке түбі - мереке.Ақ білектің күшімен,Ақ найзаның ұшымен:

Алтау ала болса, ауыздағы кетеді,

Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.

Бірлік түбі - береке,

Береке түбі - мереке.

Ақ білектің күшімен,

Ақ найзаның ұшымен

Ел болуды ойлаңдар.Естіге айтқан тура сөзШыңға тіккен тумен теңЕзге айтқан тура сөзҚұмға сіңген сумен тең.:

Ел болуды ойлаңдар.

Естіге айтқан тура сөз

Шыңға тіккен тумен тең

Езге айтқан тура сөз

Құмға сіңген сумен тең.

Кімнен кім туады?” деген сұраққа Майқы би былай деп жауап беріпті:

Тұлпардан тұлпар туады,Сұңқардан сұңқар туады.Асылдан асыл туады,Жалқаудан масыл туады.Масылдан малбақпас туады,Тілазардан қалжақпас туады.:

Тұлпардан тұлпар туады,

Сұңқардан сұңқар туады.

Асылдан асыл туады,

Жалқаудан масыл туады.

Масылдан малбақпас туады,

Тілазардан қалжақпас туады.

Таздан жарғақпас туады.Сараңнан бермес туады,Соқырдан көрмес туады,Мылжыңнан езбес туады,Қыдырмадан кезбе туады . . .:

Таздан жарғақпас туады.

Сараңнан бермес туады,

Соқырдан көрмес туады,

Мылжыңнан езбес туады,

Қыдырмадан кезбе туады . . .

Осы бір Майқы бабамыз айтып кеткен түбі бір түбірлі сөз сол заманнан бері атадан балаға мирас болып айтылып келеді. [2, 15-16]

1. 2. Шешендік сөздердің құрылысы

Шешендік сөздер, көбінесе, түсінік сөзбен басталады. Түсінік сөзде айтылмыш шешендік сөздің нендей мәселесімен байланысты, қандай жағдайда туғандығы және кім айтқандығы баяндалады, әрі түсінікті болуы шарт. Сондықтан да шешендік сөз құрамының бұл бөлімін айтушы ықтиярынша өзінің мүддесі мен мақсатына қарай өзгертіп, уақиғасын алмастырып, айтушысын ауыстырып жіберуге мүмкіндігі бар. Бір тектің бірнеше авторы болуының бір себебі осыдан. Түсінік сөздің өзі көркем болмағанымен, шешендік сөздің мағынасы мен көркемдік маңызын ұғыну үшін мәні зор.

Әдетте шешендік сөз түсініктен кейін немесе сонымен аралас айтылады. Шешендік сөздің тілі көркем, мағынасы қызық болумен бірге сөздері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.