Темір жолы көлігі арқылы жүк тасымалдау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5

1 Темір жолы көлігі арқылы жүк
тасымалдау ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .8
1. Темір жолы көлігі арқылы жүк тасымалдау Қазақстан темір жолы АҚ
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2. Жүк тасымалдауға арналған программаны жасау
жолдары ... ... ... ... ..10
3. Вагон сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
4. Жүк тасымалдауды құжатпен
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
5. Жүк тасымалдау құнын анықтау
жолы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

2 Қазақстан Теміржолына арналған программаның құру
ортасы ... ... ... .14

1. Delphi программалау
ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
14
2. Компоненттер және оның қасиетттері мен
оқиғалары ... ... ... ... ... ... .. .26
3. Ақпараттық қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
2
4. Техникалық қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
5

Қорытынды ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..37
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..39

Кіріспе

Қоғамның қазіргі кездегі дамудың басты белгісі – бұл өндірістің,
тұтынудың және адам әрекетінің барлық салаларында ақпарат жинаудың артуы
болып табылады. Адамның бар өмірі – қалай да болсын – ақпарат алу, жинау
және өңдеумен байланысты. Адам не істесе де: кітап оқығанда, теледидар
көргенде, сөйлескенде – ол әрқашан үздіксіз ақпарат алады және оны өңдейді.
Біз өмір сүріп отырған ғасырға – ұшақ, поезъд, автомобиль, электр,
авиация, атом энергиясы, электрондық техника сияқты – ғылымның, техниканың
және жаңа технологиялардың бұрын болмаған жылдамдықпен дамуы тән.
Дипломдық жоба тақырыбының актуалдығы қазіргі компьютерлік
технология даму кезінде темір жол көлігі арқылы жүк тасуды рәсімдеу жұмысын
жеңілдету үшін, темір жол көлігі арқылы жүк тасуды ақпараттандыру
программмасын жазу. Менің ойымша жаңа ғасырға сай, біз құрастырушы
программалардың жаңашыл технологияларын ұсынуымыз керек. Сонымен біз
тұтынушы мен пайдаланушыларды қызықтырып оларға көп жеңілдіктер жасаймыз.
Ақпарат жүйесінде теміржол көлігінің қолданылуында жүк ағымдары
тиімді болу керек, жүк айналым құрылымын тіркеу және жүк тасу, ай
мезгілдерінде де үзілмей іске асырылып, дамуы арта түсуі керек. Осындай
күрделі есептер компьютермен оңай шешіледі. Нәтижесінде теміржол көлігін
тиімді пайдалануға әсер етеді.
Жұмысымның басты мақсаты қазіргі компьютерлік технология даму
кезінде темір жолымен жүк тасымалдауды ақпараттандыру программасын жазу
болып отыр. Сондықтан біз Қазақстан темір жолы АҚ зерттеу обектісі
ретінде алып, оның деректеріне сай программа құруымыз қажет. Менің ойымша
жаңа ғасырға сай, біз құрастырушы программалардың жаңашыл технологияларын
ұсынуымыз керек. Сонымен біз тұтынушы мен пайдаланушыларды қызықтырып
оларға көп жеңілдіктер жасаймыз. Поезъд мемлекетіміздің шаруашылығың ең ірі
салаларының бірі екені белгілі. Сонымен қатар көптеген адамдарды жұмыспен
қамтамасыз етеді.
Бұл дипломдық жобаның бірінші бөлімінде темір жолы көлігі арқылы жүк
тасымалдау Қазақстан темір жолы АҚ сипаттама жасалу қажет. Онда жүк
тасымалдауға арналған программаны жасау жолдарын қарастыру қажет. Олар: жүк
және оның сипаттамасы, аагон сипаттамасы, жүк тасымалдауды құжатпен
дайындау. Онымен бірге осы жобаның негізі мәселесі жүк тасымалдау құнын
анықтау жолының формуласын табуым қажет.
Темір жолы көлігі арқылы жүк тасымалдау програмасын жасауға арналған
қосымша Delphi программасы туралы теориялық мәлімет жазуды дұрыс деп
есептедім. Бұл дипломдық жобаны жасау үшін Delphi программасы қолданылды.
Бағдарламаның негізгі мәтіні Delphi 7 ортасында негізгі мәтіндердің
енгізілген редактор көмегімен жасалынады. Бұл редактор арнайы белгілеудің
иілгіш мүмкіндіктермен ажыратылады және жиі кездесетін құрылымдарының тез
еңгізуіне мүмкіндік береді.
Delphi 7 жүйесінде, айтып кеткендей, арнайы формаларды проектілеуші
бар, оның көмегімен болашақ бағдарламаның терезелері форма түрінде
дайындайды. Проектілеуші терезелердің оптималды өлшемін таңдауға, әр түрлі
басқару элементтер мен мәзірді орналастыру және келтіруге, дайын суреттерді
қосуға, мәтінді енгізуге көмектеседі.
Ал екінші бөлімінде есептің қойылымы оның ішінде енгізу және
шығару берілгендерін атап жазу қажет және программалық қамтамасыз ету мен
ақпараттық қамтамасыз ету, техникалық қамтамасыз ету мәселесін де толық
қарастыруды жөн көрдім.
Үшінші бөлімде өзімнің нақты зерттеулер жасау қажеттігін көрсетем
деп жоспарладым. Ол құрастырылған программамен бірге жүру қажет
болғандықтан программаның әр терезесін суретпен көрсетіп, қосымшаларға
сілтемелер жасау қажет. Олар программаның орындалу шарттары мен
тағайындалуы. Темір жол арқылы жүк тасу программасының орындалуы,
накладная бетінің орындалуы және жүк тасымалдау құнын есептеу терезесінің
орындалуы.
Құрастырылып жатқан бағдарламаның негізгі міңездемесі – тұтынушы
интерфейстің қолайлылғы, қажетті басқарушы элементтердің бар болуы және
ыңғайлылығы.
Сондықтан мәліметтер базасы – қиылысқан сілтемелері бар кестелердің
жиынтығы болып табылады. Одан универсалды түрде жазба топтарын алу, оларды
өңдеу, өзгерту және жою үшін арналған бағдарламалар қолданылады, олар
мәліметтер базасымен басқару жүйесі немесе қысқаша МББЖ деп аталады.
Әртүрлі деректер қорын басқару жүйесінің функционалды мүмкіндіктері
кең диапозонда, ауқымда жатыр. Кейбір комплексте бағдарламалаудың арнай
тілдер, сонымен бірге визуалды өңдеудің толық жүйелер, күрделі есептің
генераторлар, аналитикалық модульдер қосылған. Олар ондаған мың
тұтынушылардың мәліметтермен бір мезгілді жұмысын қолдай алады. Басқа
деректер қорын басқару жүйесінің тек базалық жиынтығы болды (кестелерде
мәліметтердің сақталу және сұраныстың қанағаттандыруы). Оларды қолданғанда
өңдеушілер есепті құру, ыңғай көру және мәліметтер базасының құрамын
редактілеу жұмысын қолмен бағдарламалауға мәжбүр болады.
Қазіргі дағдарыс кезіндегі осындай ауқымды мекемелердің жұмысының
жағдайы біздің мемлекетіміздің экономикалық жағдайына да әсер етуде.
Онымен қоса әлемдік теміржол жүйесінде Қазақстанның теміржол көлігі ерекше
орында. Теміржол көлігінің автоматтандырылған басқару жүйесін жетілдіру
арқылы еңбек өнімділігін арттырудағы әлеуметтік-экономикалық бастапқы
тапсырманы орындау, жүктасымалдау процессінің сапасын арттыру, уақытты,
еңбек және материалдық қорды жоғалтпау, дербес жағдай да поездардың,
вагондардың тұрып қалмауын қамтамасыз етуге болады. Сонымен бірге
автоматтандырылған жұмыс орнын енгізу- теміржол көлігінің өндірісіндегі
жұмыс нәтижесін жақсартады.
Сонымен, жаңа технологиялардың дамуы есептеуіш техника әдістерін
кеңінен енгізу, сонымен қатар шығарылатын есептеуіш техникалар санын өсіру
және оның сапасын жоғарылау, компьютерлердің көптеген ғылым облыстарында
кеңінен қолдануына мүмкіндік жасады. Қазіргі кезде көптеген ғылыми –
техникалық мақсаттардың табысты шешімі ЭЕМ шапшаң қолдануына тәуелді
болады. Осыған тіреле келе менің жасаған жұмысым қоғамның қазіргі кездегі
дамуына сай орындалды деген ойдамын.
1 Темір жолы көлігі арқылы жүк тасымалдау

1.1 Темір жолы көлігі арқылы жүк тасымалдау Қазақстан темір жолы АҚ
сипаттама

Қазақстан жеріндегі тұңғыш теміржол магистралі 1894 жылдың 25
қазанында Покров слободасы (бүгінде РФ Саратов облысындағы Энгельс қ.) -
Орал тар табанды темір жол телімінің құрылысы аяқталғаннан кейін ашылды.
Осы жолдың 130 шақырымы қазіргі Қазақстан жері арқылы өткен. Арада 4 жыл
өткеннен кейін Урбах-Астрахан тар табанды темір жол іске қосылды. Мұның да
77 шақырымы қазақ даласын басып өтті.
Республика тәуелсіздігі мен Теміржол көлігі жөніндегі кеңес кезіндегі
Қазақстан теміржол көлігінің өткен жолын шартты түрде үш кезеңге бөлуге
болады.
Бірінші кезең (1992-1996 жж.) - саланың КСРО-ның таралу салдарына және
мүлдем жаңа экономикалық жағдайларға бейімделуі.
Екінші кезеңнің (1997-2001 жж.) маңызы үш қазақстандық магистралды
өзінде біріктірген, қиыншылық кезден өте алған, саланың ары қарай дамуына
негіз салған, бірінші қазақстандық теміржол кәсіпорны Қазақстан темір
жолы РМК-нің құрылуы мен дамуы болды.
Үшінші кезеңде (2001 жылдан бастап осы уақытқа дейін) саланы қайта
құрылымдау басталды. Атап айтқанда, Қазақстан темір жолы ұлттық компания
ЖАҚ құрылуы осы реформалардың жүзеге асырылуының бастамасы болды. Олар
еліміздің теміржол көлігін қазіргі заманға сай әрі жоғары тиімді салаға
айналдыруға бағытталған және әлемдік тасымалдау жүйесіне үйлесімді кіріге
отырып, дамыған нарықтық, бәсекелестік жағдайында тұтынушылардың
талаптарына барынша сәйкес келетін кәсіпорын дәрежесіне жеткізу болды.
2004 жылы Қазақстан темір жолы өзінің айрықша межесіне - 100 жылдығы
мерейтойына жетті. Осы жылдың 9 қарашасында Ақтау портынан Құлсары
стансасына дейін үлкен көлемді, биіктігі төрт қабаты үйдей жүктерді
тасымалдаған қазақстандық теміржолшылар әлемдік рекордты жаңартты.
30-шы қарашада Арқа стансасында мемлекеттің жоғары лауазымды
тұлғаларының қатысуымен Алтынсарин-Хромтау жаңа темір жолдың ашылуы өтті.
Бұл жол арқылы көршілес елдердің аумағына кірмей ел іші арқылы жүргізілетін
бағдар іске қосылды. Алтынсарин-Хромтау темір жол желісі арқылы жылына 160
миллион доллар көлемінде үнемділікке қол жеткізілді.
Сонымен қатар Қазақстанның ішкі жолдарымен жүк тасымалдау қашықтығы 500-
ден екі мың шақырымға дейін қысқарды.
Бүгінгі таңда Қазақстан Қытай арасындағы мемлекеттік шекаралық өткелі
Достық стансасының маңызы зор. 2004 жылы Достық стансасы арқылы 9,5 миллион
тонна жүк тасылды. Бұл жылы станцияның әлеуетін арттыруға 3,5 миллиард
теңге бөлінді. Осындай қаржы бөлу арқылы 300 метр жол, 64 көтергіш құрал,
вагондарды алмастыру орыны жарақталды. Достық-Ақтоғай жол телімінде 102
шақырымдық жолдың үстіңгі қабаты жақсартылып, пойыздың жылдамдығы сағатына
80 шақырымға дейін жеткізілді. Сол жылы Достық стансасында теміржолшылар
мен олардың отбасы мүшелеріне арнап 11 мың шаршы метр тұрғын үй
пайдалануға берілді.
Ең алдымен, еліміздің қарқынды дамып келе жатқан экономикасына үлесе
алмауының салдарынан болар, темір жол небір қиын кезеңдерді басынан
өткерген жылдары Қазақсан теміржол саласын қайта құрылымдау шеңберінде
Қазақстан темір жолы АҚ құрылды. Бұл саланың еңсесін көтеріп, нарық
релсіне қою үшін қоғамдағы болып жатқан оңтайлы өзгерістер жағдайды
түбегейлі өзгертуді, қайта жаңғыртуды, жаңа басқару құралдарын қажет етті.
Демек, 2003 жылы теміржол көлігін қайта құрылымдау бағдарламасын жүзеге
асырудың нәтижесінде НК Қазақстан теміржолы АҚ-ның жүк вагондарын
инвентарлау негізінде бұл компания құрылған.
Бүгінгі күні Қазақстан темір жолы АҚ төл компанияларды, сонымен
қатар сыртқы ұйымдарды жылжымалы составтармен қамтамасыз ете отырып, ҚТЖ
вагон пакінің негізгі иегері болып табылады. Сондай – ақ компания өзінің
вагон жөндеу депосының негізінде вагондарды жөндеу және қазіргі талаптарға
сәйкес өзгертуді жүзеге асырады, көліктік – экспедиторлық қызмет көрсетеді,
ең бастысы еліміздің көліктік потенциалының дамуына септігін тигізе отырып,
нарықтағы жаңа сегменттерді ширақ меңгеруде.
Осы күнгі көлік нарығында бұл компания жоғарғы жағдайда, компания
вагондарының инвентарлық паркі 60 000 бірлікті құрайды, сондай – ақ
Қазақстан төңірегі бойынша теміржол жүк тасымалдауының жартсынан көбі
Қазақстан темір жолытың жүк паркімен жүзеге асырылады.
Сонымен қатар, Қазақстанда вагондардың жеке операторларының қызметін
атқару және дамыту үшін барлық қолайлы жағдай жасалған. Негізінен бұл
таукен – металлугия, мұнай өндіруші және мұнайтеххимиялық кешендер.
Сондай – ақ, тәуелсіз компаниялардың–операторлардың жүк вагондарын
толықтыруға белсенді қатысатынын да ұмытпаған жөн. Қазақстанның
экономикалық өсу тенденциясы мен халықаралық сауда байланысының кеңейуі
теміржолдағы жүк ағымының ұлғайуына әкелетінін ескерер болсақ, бұл
тенденция жалғасын табады деп пайымдауға болады.
Сондықтан жүк вагондардың қызметін автоматтандыруға осы дипломдық жоба
арқылы өз үлесімді қосамын деген үміттемін.
Теміржол көлігінің автоматтандырылған басқару жүйесінің негізгі мақсаты:
• өндірістік бөлімнің жұмыс оперативті басқару және жоспарлаудың барлық
түрлерін тиімділендіру және саладағы жұмысты басқарудың сапасын
жетілдіру әсіресе оның тасымалдау жұмысын;
• өсіп келе жатқан жүктасымалының көлемін меңгеру және саланың техника-
экономикалық жұмыс көрсеткіштерін жасқарту;
• негізгі қорларды, материалдық және еңбек ресурстарын қарқынды
пайдалану.
Теміржол көлігінің автоматтандырылған басқару жүйесін біртіндеп
жетілдіру арқылы еңбек өнімділігін арттырудағы әлеуметтік-экономикалық
бастапқы тапсырманы орындау, жүктасымалдау процессінің сапасын арттыру,
уақытты, еңбек және материалдық қорды жоғалтпау, дербес жағдай да
поездардың, вагондардың, локамативтердің тұрып қалмауын қамтамасыз етуге
болады.
Қазіргі уақытта көлік саласында персональды және кіші ЭЕМ-ды қолдану
кеңеюде. Бұған байланысты автоматтандырылған жұмыс орны құрылады.
Автоматтандырылған жұмыс орнын енгізу, теміржол көлігінің өндірісіндегі
жұмыс нәтижесін жақсартады.

2. Жүк тасымалдауға арналған программаны жасау жолдары

Жүк және оның сипаттамасы
Өндірістің және ауыл шаруашылығының барлық өнімдерін таурлар деп
атайды. Тауарларды транспортқа тағайындалған жеріне жеткізілуіне
тапсырылғаннан бастап жүк деп аталады.
Жүк сипаттамасына тек қана физико-химилық қасиеттері ғана емес оның
массасы, көлемі, атмосфералық қысымға қабілеттілігі, қоршаған ортаға әсері,
қауіп дәрежесі және оның оранған сырты оның сапасы мен көлемі жатады.
Жүк тасымалдау кезінде және сақтауда сыртқы факторлардың әсерінен -
механикалық, климаттық, биологиялық –сапалық және сандық өзгерістер болады.
Сондықтан жүк тасымалдау және оны сақтау кезінде осы факторларға көңіл
бөлген жөн. Транспортқа түсетін жүктер үш топқа бөлінеді:
o Шикізат
o Жартылай фабрикаттар
o Фабрикаттар

Ал барлық жүктер негізгі, тиеуші және толысқан, тез бүлінетін, тірі
жануарлар деп бөлінеді.

Жүктің тарасы және орауы
Жүк тарасы және орауына қарау үш топқа бөлінеді. Олар жүктің бірлігі
болып та саналады.

1) тарада тасымалданатын;
2) жартылай бөлек деталдармен қорғалған тарада тасымалданатын;
3) тарасыз тасымалданатын;
Тара дегеніміз дайын өнім орналастырылатын құрылғы.Ол қолдануға
арналған, қосымша және транспорттық деп бөлінеді.

Жүктің маркировкасы

Жүктің маркировкасын келесі шарттарды қанағаттандыру қажет:

1. Әр жіберілген жүк онықталған жолмен тағайындалған жерге бару қажет
2. жүк бірлігімен ұқыпты жұмыс істеу керек
3. Жүк жинақты сақталынған түрде жеткізілу керек
Жүк бірлігі:
o тарада тасымалданатын жүктер
o жартылай бөлек қорғалған тарада тасымалданатын жүктер
o тарасыз тасымалданатын жүктер

Ауыспалы комплекске мәліметті өңдеу интегрированды поездың табиғи
беті есепке алу принципінің толықтығы мақсатын қоюындағы жолдық қатары
салынған есеп негізі жиналғаны төменде көрсетілген.
Жүктін барын жіберу автоматтандырылған бақылауының үзілмеуі,
түйіндер, бөлімдер және вагонағымдарын реттеу кеңесі оперативті жіберу
станциясы. Динамикалық моделдерін ұйымдастыруымен поездерін алмастыру және
полигонды жолдарда вагондарды, оперативті сұранымдар бойынша әр қилы
басқару анықтамасын жіберу, түйінін және қолданылған парк вагондары.
Оперативті автоматтандыруды есепке алу және поездердің өтуі туралы есеп
беруін құрастыру және жол арасындағы вагондар, түйіндерін және вагонды
парктерін қолдану.
Вагонды жүктен босатуылуы күткен ақпарат түседі жүк тасуын
қамтамассыздандыру толық автоматтандыру. Оперативті қамтамассыздандыруын
орналастыру және поездердін бөлек категория жұмыстарын және вагондарды
(рефрижераторды қозғалмалы құрамы маршуттарын жіберу, ірі тонналық
конотейнерлер және т.б.). Поездерді формалдау жоспарын орындау бақылауы,
әрқай поезд жүгін формалдау жоспарына сәйкес тапсырыс тексерісі.
Вагон номерлер тізімдерін поездер орындары телеграмма – табиғи бетін
ауыстыру (жүкті түсіру – жүктеу оперативті вагонды хабарлама негізі ЭЕМ
толық құжат формалданады). Түйінді қалған мәліметті дайындау және жүктеу
ресурстарын ауақысымы, вагонағымдарын реттеу шешімін тандау мәліметі.
Диспечерлік аппарат бөлімдерін қамтамассыздандыру және поездер
құрамдарының барлық қажетті ақпараттар жолы.
Есеп айырылысу вагонағымы туралы мәлімет шығыс массивін дайындау және
желі корректировкасы және поезд формалдау жолдық жоспары. Күндік кезек
жоспары поездын қортынды мәліметін дайындау және поезд жол жұмысы келесін
реттеу.

1.3 Вагон сипаттамасы

Вагондар конструкциясы жүктің сақталғандығына, жүкті тасымалдау
жылдамдығына, тасымалдау эффективтілігіне және жүк көтерімділігі мен
сыйымдылығына әсер етеді.
Жүк вагондар паркі жан-жақты -жабық, платформа, жартылай вагон және
арнайы деп екіге бөлінеді.
Жан-жақты вагондарда барлық жүктер болуы мүмкін. Ал арнайы вагондарда
цистерндер, изо-
терминдік, дәнтасу, ұнтасу, цементтасу, т.б. арнайы заттар тасуға арналған.
Жүктеу әдісі бойынша ашық және жабық деп екі топқа бөледі.
Жүк вагондарының негізгі сипаттамасы жүк к-өтерімділігі.
Вагонның салыстырмалы жүк көтерімділігі 1 м' кузовтың геомериялық
көлемге кеолетін тоннаның жүк көтерімділігі болып келеді.
Жүк көтерімділігі мен сыйымдылығы салыстырмалы жүк көтерімділігі
болған жағдайда ғана толық қолданылады.
Темір жолмен жүк тасымалдаужоспарын құрастыру кезінде жүктеудің
техникалық нормасымен вагонның статикалық жүктеу көрсеткіштері
қолданылады.
Вагонның техникалық жүктеуі- осындай вагонның типіне жүк көтерімділігі
мен сыйымдылығы толық жүктейтін жүктің міндетті саны.
Вагонның статикалық жүктеуі-бір вагонға орташа келетін жүктелген жүктің
тоннасының саны.
Жүкті тасымалдау жоспарланғанда вагонның статикалық жүктеуі вагондардың
техникалық нормасына және төрттік, алтылық, сегіздік вагондар қатнасында
берілген жүкті тасымалдау кезінде негізделеді:

, (1)
Мұнда - — төрттік, алтылық, сегіздік вагондар тасымалдауға
қатысатын сәйкес үлесі,
— Вагонның төрттік, алтылық, сегіздік техникалық жүктеуі.

Вагонның статикалық жүктеуі келесі формуламен есептейді:

,
(2)
мұнда тоннамен жүктің толық саны,
— жүктелген вагондар саны.

1.4 Жүк тасымалдауды құжатпен дайындау

Жүк тасымалдауды кезінде теміржолмен жіберуші арасында келісім шарт
болады. Оны накладная деп атайды. Оны ЭЕМ-да есептеуге ыңғайлы.
Накладная- негізгі тасымалдау құжаты. Ол жүкті тағайындалған жерге
дейін бірге апарылады. Ол жүк жіберушімен толтырылады және жүкті
жіберілгенде және жүк бергенде де қолына беріледі. Накладнойды дұрыс
толтырылған жағдайда ғана жүктің сақтылғандығы және жеткізілуі дұрыс
қамтамасыз етіледі. Онымен қоса накладнойды дұрыс толтырылған жағдайда жүк
тасымалдаудың құны дұрыс есептелінеді. Осылай накладной заңды және есептік
мәнде қолданылады. Накладнойда міндетті түрде кол қойылып штемпелмен растау
қажет.
Жолдық ведомость- қаржылық-есептеу мәнде берілетін құжат. Онда жүкті
жеткізген күнгі мерзім және жүріп өткен станциялардың берілгендері тұрады.
Жолдық ведомость пен накладной тағайындалған станцияға дейін жүкпен бірге
жүреді. Бару қажет станцияға жеткен соң қабылдаушы оған қол қою қажет.
Жолдық ведомостқа қарап жүрген жолмен тасыған жүктің көлемін және
есептеудің дұрыстығы мен жүкті уақытында әкелгені туралы ақпарат аласыздар.
Жүкті қабылдау квитанциясы-жіберушіден жүкті тасымалдауға қабылдағанын
дәлелдейтін заңды құжат.

1.5 Жүк тасымалдау құнын анықтау жолы

Жүк тасымалдау құнын келесі формуламен есептейді:

Tk=Tb*Th*Sb*Js1000
(3)

Мұндағы
Tk -жүктің тасымалдау құны, Tb- тасу бағасы (км*тонна),
Th- тасу ара қашықтығы (км), Sb- сый ставкасы, Js- жүк салмағы; (кг).

2 Қазақстан Теміржолына арналған программаның құру ортасы

2.1 Delphi программалау ортасы

Borland корпорациясы қысқа мерзім аралығында 7 негізгі нұсқаларды және
бірнеше Delphi модификацияларын шығарды. Дипломдық жұмысымның бірінші
бөлімінде, біз, Delphi нұсқаларының негізгі белгілерін қарастырамыз, және 7-
ші нұсқаны толығырақ талдап оны анығырақ сипаттаймыз, себебі, менің
дипломдық жұмысымның жобасы негізінен 7-ші нұсқаға негізделген.
Бірден атап өтетін жағдай, нұсқалардың мүмкіншіліктері өсу бойынша
құралады: нөмір бойынша кіші нұсқаның барлық әрекеттерін үлкен нұсқа да
жүзеге асыра алады, бірақ керісінше емес.
Бірінші нұсқа
Delphi – дің бірінші нұсқасы 1995 жылдың мамыр айында шықты, ол
уақытта Windows 95 әлі жоқ еді (алайда, Windows NT бар болды). Бұл 16-
бірлікті Windows 3.1 – дің бақылауында жұмыс істейтін жалғыз ғана нұсқа.
Оның ішінде, әртүрлі объектілі – бағытталған тілдерден және негізінен С++
тілінен алынған объектілердің жаңа үлгілері бірінші рет пайдаланылды. Бұл
үлгі өте революцияшыл болып табылғандықтан, сол уақыттағы Turbo Pascal –
дың кеш шыққан объектілері қажетсіз болып қалды (олардың мүмкіндіктерін
толығымен жаңа үлгі алмастырды), ал жаңа үлгінің өзі класс атауын
қабылдады.
Класстар шапшаң түрде динамикалық жадыны пайдаланды, соған байланысты
тілдің нотациясы біршама өзгерістерге ұшырады, ал тілдің өзі Object Pascal
деген атауға ие болды. Turbo Pascal – мен салыстырғанды оған әртүрлі
өзгерістер мен толықтырулар енгізілді, сонымен қатар:
Ашық массивтері мен ұзындығы айнымалы болып келетін массивтерді
подпрограммаларға жіберу үшін арналған конструкторлары енгізілген;
Функция үшін ішкі Result айнымалысы енгізілді және функция қайтаратын
нәтижелерді;
Функция қайтаратын нәтижелердің типіне арналған шектеулер алынып
тасталды;
Ерекше жағдайларды өңдеу үрдісі енгізілген.
Бірінші нұсқа компоненттерінің кітапханасы, басынан бастап, қайта
өңделген жүйенің негізгі бағытталуын көрсетті: дерек қорларын программалау.
Осы мақсатпен Delphi – дің бірінші және барлық келесі нұсқалары деректерге
қатынастың арнайы жабдықтармен қамтылған – BDE (Borland Database Engine –
Borland корпорациясының дерек қорларының машинасы), сонымен қатар,
InterBase дерек қорларының серверімен (бұл сервер Borland филиалымен
өңделеді – InterBase Software Corporation компаниясымен) және сервер
конфигурациясының сәйкестендірілген жабдықтарымен, оның бақылауымен және
байланысымен қамтылған.
Бірінші нұсқаның компоненттер политрасы 9 беттен тұрады және 79
компонентті иеленеді. Қосымша утилит негізінде есеп берулерді генерациялау
жүйесі ReportSmith Run Time Viewer, деректерге қатынас утилиті Database
Desktop v.5.1 және конфигурация утилиті BDE – Database Engine Configuration
v.2.5 орналастырылды. Сонымен қатар, WinSighte және WinSpector утилиттері
16-бірлікті Windows 3.х операциялық жүйе ортасында өнделетін программаларды
тексерістен өткізілуін жеңілдету үшін арналған.
Екінші нұсқа
Delphi – дің екінші және барлық келесі нұсқалары 32 – бірлікті Windows
95982000NT (Windows 32) ОЖ басқармасында жұмыс істеу үшін арналған. Оның
құрамына, сапалы жаңа операциялық жүйеге ауысумен байланысты, көптеген
өзгерістер енгізілді, сонымен қатар:
16 – битті (кең) символдарды және олардың құралған жолдарды
пайдалануды қолдау енгізілді;
Ұзындығы кез келген болып келетін қарапайым 8 – битті символдар
жолының жаңа форматы енгізілді;
Деректердің жаңа типтері енгізілді – Variant пен Currency;
TTable деректердің кестелік жиындарына фильтр жасау үрдісі енгізілді.
Екінші нұсқадан бастап, Delphi құралдар жабдығы мен компоненттер
жиынымен ерекшеленетін, бірнеше комплектацияларда жүзеге асырылады. Бұл өте
икемді бағалық саясатқа сәйкес келеді: мүмкіншілігі бойынша минималды
комплектация 200 – 300 доллар тұрады, ал қуатты комплектация бірнеше мыңға
дейін жетуі мүмкін. Екінші нұсқада ондай комплекттер 3 болды: Desktop,
Professional және ClientServer Suite. Әрі қарай қуатты комплектация
ClientServer Suite мүмкіншіліктері сипатталады.
Утилиттарға өте тиімді программа SQL Explorer v.1.02 қосылды, ол дерек
қорларымен операцияларды жүргізуді жеңілдетеді, және клиент – сервер
архитектурасына алмасуды жеңілдететін Data Migration Expert деректердің
орнын ауыстыру программасы қосылды. Report Smith пен Database Desktop
утилиттері өте тиімді қалыптандырылған 3.0 мен 7.1 сәйкестендірілген
нұсқалармен бейнеленген. Алдыңғы нұсқаның Database Engine Configuration
утилиті BDE Configuration v.3.0 атауына өзгертілген. Ресурстардың файлына
қосуға болатын және істеп тұрған программаларда пайдалануға болатын,
әртүрлі бейнелерді құру үшін арналған Image Editor v.2.0 утилиті енгізілді,
және программаның орындалу үрдісінде SQL – сауалдарды қарастыруға мүмкіндік
беретін SQL Monitor v.1.0 утилиті енгізілді.
Компоненттер мұражайының 12 бетінде 114 стандартты компоненттер
орналастырылған. Соның ішінде, QReport бетінде сақталып тұрған дерек
қорлары бойынша есеп берулерді құру үшін арналған ыңғайлы компоненттер
орналастырылған. Бұл компоненттер арнайы Report Smith утилитінен әлде қайда
тиімдірек болып табылады, сондықтан да бұл утилита үшінші және оданда
жоғары нұсқаларға енбейді.
Үшінші нұсқа
Бұл нұсқаның негізгі ерекшеліктері:
Таратуды және компоненттерді қайта пайдалануды жеңілдету үшін
пакеттердің механизмін пайдалану;
Кодты өңдеудің жақсартылған қасиеттері: кодтың үзінділерін үлгі
бойынша құру; подпрограммаға көңіл бөлу барысында формальды айнымалылардың
түрі мен мөлшері туралы оперативті хабарлама; тышқанның бағыттауышының
көмегімен айнымалылардың, қасиеттердің және жолдардың құрамын тексерістен
өткізу режимінде оперативті қарап шығу;
Компоненттердің шаблондарын қолдау;
COM, ActiveX, OLEnterprise және CORBA технологияларын қолдау.
Үшінші нұсқа төрт комплектацияда ұсынылады: Standard, Professional,
ClientServer Suite және Enterprise.
ClientServer Suite утилита комплектациясының құрамы алдыңғы нұсқамен
салыстыру барысында өзгеріссіз, сол қалпы қалды, бірақ олардың
кейбіреулерінің атаулары өзгерді: BDE Configuration осы және келесі
нұсқаларда BDE Administrator деп аталады, ал Data Migration Expert – Data
Migration Wizart. Компоненттер мұражайының 13 бетінде 148 стандартты
компоненттер орналастырылған. 3.5 модификациясында көпсатылы дерек
қорларымен жұмыс істеу үшін арналған қосымша компоненттер енгізілген.
Төртінші нұсқа
1998 жылдың шілде айында пайда болған Delphi – дің төртінші нұсқасы
өзінің кеңейтілген тілдік мүмкіншіліктерімен, және көпсатылы дерек қорлары
мен таратылған есептеулерді арнайы қолдаумен тез арада кең танымалдылықты
жаулап алды.
Осы нұсқаның негізгі жаңашылдықтары:
Тілдегі өзгерістер: динамикалық массивтер, жүктелетін әдістер,
подпрограммалардың үнсіз параметрлері, Duble аналогы сияқты Int64, Real 148
және Real жаңа типтер;
Кодтық түзетудегі өзгерістер: қасиеттер мен әдістердің кодтық
тақырыптарының автоматты түрде аяқталуы; шығатын кодты іздеу үшін арналған
браузер қасиеті, әдіс басынан оның жүзеге асырылуына және керісінше
алмасуының қарапайымдылығы;
Drag&Dock құрал – жабдықтар панелінің орналасу технологиясы;
Сыртқы түрді және функционалды қойылым бойынша бірлелкі интерфейстік
элементтердің тәртібін унификациялау үшін арналған Action әрекетінің
механизмі;
Көпсатылы дерек қорының архитектураларын және тармақталған
есептеуіштерін қолдау әрекетінің жақсартылуы.
Компоненттер палитрасының 14 бетінде 182 стандартты компоненттер
орналастырылған. ClientServer Suite поставкасындағы Data Migration Wizard
утилитасы Data Pump атауын иеленді.
Бесінші нұсқа
Delphi – дің бесінші нұсқасы 1999 жылдың шілде айында шықты, оның
негізгі ерекшеліктері - әрдайым жылдам болмайтын, дәстүрлі түрде барлық
алдыңғы нұсқаларда пайдаланылатын, BDE деректеріне қатынас механизмін
алмастыру әрекеті.
Ол үшін, біріншіден, Delphi 5 – те Microsoft корпорациясымен
кеңейтілген түрде дамып келе жатқан, ADO (ActiveX Data Objects – ActiveX
объектілері сияқты құрылған, деректердің объектілері) технологиясын қолдау
қосылған.
Екіншіден, Borland пен оның бөлімшесі Inter Base Software Corporation
әріптестері, Inter Base v.5.5 пен одан жоғары серверлердің кестелерінде
сақталатын деректерге жеңілдетілген қатынас компоненттерінің сериясын өңдеп
шығарады. Бұл компоненттер BDE – ні талап етпейді, сондықтан,
жеңілдетілген клиент орнын құрайды.
Бесінші нұсқаға енгізілген аз мәнді өзгерістер:
Деректер байланысын кеңейтілген мүмкіншіліктермен ұсынуды иеленетін
деректер модулін құру мен реттеу эксперті қосылған;
MIAS технологиясы жақсартылды: Microsoft Transaction Server – мен
жұмыс істеу икемдірек болу үшін деректердің қайталанбалы – енетін
(stateless) брокер енгізілді, жаңа Internet Express бетінің
компоненттерінің көмегімен интранет – қосымшаны өндіру үрдісі жеңілдетілді;
ИРС өндіруші ортасына бірталай өзгерістер енгізілді, сонымен қатар:
Бір жобамен ұжымдық жұмыс жүргізу координациясын жақсарту үшін жаңа
құрал енгізілді – To-Do тізімі;
Енді программист өзінің талабы бойынша Delphi негізгі терезелерді
реттеудің бірнеше нұсқаларын пайдалана алады – мысалы, кодтау режимі үшін
экранда түзетулер жүргізу терезелері болмауы мүмкін, алайда, олар керіснше,
түзетулер жүргізу режимінде қажет болуы мүмкін; реттеудің қажет нұсқасы
Delphi бас терезесінде жаңа интерфейсті элементтермен жеңіл таңдалады;
Керек қасиетті таңдау үрдісін жеңілдететін сүзбелі қасиеттер
Объектілер Инспекторы терезесінде енгізілді;
Объектілер Инспекторының опциялары енді үлкен емес пиктограммалармен
қамтыла алады, олар қажет опцияларды дұрыс таңдау үрдісін жеңілдетеді
(мысалы, әр бір бояу атауының қасында осы бояумен боялған кішкентай
тіктөртбұрыш орналастырылған және т.б.);
Орнатылған реттеуіштің мүмкіншіліктері күшейтілді: реттелуші
остановтың нүктелерін топтастыруға болады және бірден нүктелер тобына
қатынасты ашуға немесе жабуға болады; остановтың әрбір нүктесімен бір
немесе бірнеше әрекеттерді байланыстыруға болады; Run Attach to Process
бұйрығының көмегімен, ИСР басқа данасында жұмысқа қосылған үрдістерді
реттеуге болады; Run Run Until Return таңдаудың көмегімен негізгі менюде
ағымды подпрограмма аяқталғаннан кейін сатылы реттеуді жалғастыруға болады
және т.б.;
Жоба Менеджеріне қосымша мүмкіншіліктер енгізілді; олар бүтін жоба
шеңберіндегі көптеген өндірушілердің координацияларын жеңілдетеді;
Бүтін жоба шеңберіндегі көптілді программалардың өндірілуін
жеңілдететін, Трансляциялау Менеджерінің механизмі құрылды;
Кодтық редакторға, пайдаланылатын ыстық батырмаларды реттеуге
мүмкіндік беретін өзгерістер енгізілген;
Орнатылған анықтамалық қызметі кішкене өңделген;
Компоненттер галереяларына көптеген өзгерістер мен қосымшалар
енгізілген.
Нұсқа үш комплектацияда ұсынылады: Standard, Professional және
Enterprise. Enterprise комплектациясына кіретін утилиталар құрамы толығымен
алдыңғы нұсқаның ClientServer Suite комплектациясының утилиталарына сәйкес
келеді.
Алтыншы нұсқа
Алтыншы нұсқа 2001 – жылдың мамыр айында шықты, яғни, бесінші нұсқа
шығысымен екі жылдан кейін бірақ жүзеге асырылды. Мұндай тежелісті былай
түсіндіруге болады, Delphi – дің жаңа нұсқасымен жұмыс жүргізумен қатар
Linux ОЖ үшін арналған Delphi нұсқасының өңделуі жүріп жатты – бұл
программалау жүйесі 2001 жылдың ақпан айында шықты және Kylix атауын
иеленді. Негізінде Delphi – дің алтыншы нұсқасы керемет ерекшелікті
иемденеді: ол платформааралық қосымшаларды құра алады, яғни, Windows 32
басқарылуында қалай табысты жұмыс істесе, дәл солай Linux басқарылуында да
табысты жұмыс істейтін программалар.
Осы операциялық жүйемен байланысты қысқаша тарих мағлұматтарын еске
ала өтейік. 70 – ші жылдың бас кезінде Bell Laboratories – та ауысымды UNIX
жүйесі құрылды. Жүйенің ауысымдылығы, яғни, оның әртүрлі апараттық
платформаларға миграция мүмкіндігі, осы мақсатқа өндірілген арнайы С
тілінде толығымен жазылғандықтан, қамтамасыз етіліп тұрды. Сонымен қатар,
осы тілдің толық барлық компиляторы да толығымен С тілінде жазылған.
Нәтижесінде операциялық жүйені жаңа аппараттық ортаға алмастыру үшін
салыстырмалы үлкен емес машиналы – тәуелді С бөлігін ғана кодтау қажет
болды, содан кейін компилятордың шығатын коды трансляциядан өткізілді, ал
кейін толығымен жүйенің өзі де.
Осылайша, UNIX операциялық жүйе, программистердің кең ортасына
танымал, шығатын мәтіндерінде жүзеге асырылды. ОЖ сияқты өздерінің UNIX
нұсқаларын құру арқылы, бұл жағдайды көптеген фирмалар пайдаланылады, бірақ
пайдаланушыларға шығатын кодтарды ұсынбай.
1991 жылы финдық программист Линус Торвальдс, LINUX операциялық
жүйесіне ұқсас, толығымен ашық UNIX құрамын деп бекітті. Жүйенің толық
ашықтығы дегеніміз, оның шығатын коды әрдайым кез келген қалаушыға ашық.
Өзінің ойлаған ісін жүзеге асыру үшін Л. Торвальдс LINUX балама кодын
Интернетке шығарып оны өзінің өңдеулерімен толықтырғылары келетіндердің
барлығын шақыра отырып, программистердің кең ортасын қаратты, бірақ олар
міндетті түрде мына шартты орындау керек: осы өңдеулердің шығатын кодын
баспаға шығару. Осылайша, бұл ОЖ әуел бастан, оны талап ететіндердің кез
келгені иелене алатын, толық ашық және тегін жүйе ретінде өңделді (және әрі
қарай өңделіп жатыр!).
Linux сенімділігі келесі қағидамен түсіндіріледі, оның
пайдаланушыларының көп бөлігі – программисттер, олар қателерді тауып қана
қоймай оларды түзетуге, не болмаса мүлдем жоюға тырысады. Сондықтан да,
көпшілік Linux туралы келесідегідей ой – пікір айтады: Linux – дүние
жүзіндегі ең мұқият тексерістен өткізілген ОЖ.
Kylix пайда болғанша дейін Linux үшін программалаудың жалғыз ғана
жабдығы ретінде CC++, Basic, Fortran тілдеріндегі жүйелер болып табылатын
Kylix, ал артынша – Delphi 6, Linux үшін қосымша программаларды өңдеу үшін
арналған VCL – дің бай мүмкіншіліктерін ашады, бұл осы операциялық жүйе
Windows – тің потенциалды және өте қауіпті бәсекелесі туралы айтуға
мүмкіндік береді.
Delphi 6 басқа екі ерекшеліктерін де атап өтсек артық болмас: онда Web
– программалауды қолдау үшін келесі қадамдар жасалған және BDE – сіз
деректер қорының кейбір танымал өндірістік серверлермен клиенттік
орындардың максималды жылдам байланыс үшін арналған компоненттерді және
драйверлерді өндіру.
Web Snap архитектурасы төртінші немесе бесінші нұсқалардағы Web –
қосымшаларды құру үшін арналған Web Broker технологиясын әрі қарай
жалғастыруда және дамытуда. Оның негізінде SOAP (Simple Object Access
Protocol – объектіге қатынастың қарапайым протоколы) протоколын пайдалану
болып табылады. Тегін таратылатын Apache Web – серверімен сәйкесінше бұл
технология қымбат тұратын Windows NT Server мен Internet Information
Server жабдықтарынан бас тартып Linux + Apache бірлестігін таңдауға
мүмкіндік береді.
dbExpress технологиясы My SQL, Oracle, DB2 сияқты дерек қорларының
танымал серверлеріне мүлтіксіз қатынасты қамтамасыз етеді. Егер де, TcX
шведтік компанияның My SQL сервері Linux платформасында үйде пайдалану үшін
тегін таратылатындығын және қосылыстың шексіз мөлшері үшін қымбат емес ақы
көлемі төленетіндігін және дәл осындай шарттарға ұқсас Oracle мен DB2
серверлері таратылатындығын ескерсек, онда осы уақытқа дейінгі танымал
қымбат тұратын Windows NT Server + Microsoft SQL Server бірлестігі қатты
бәсекелестік қысымын сезінеді.
Сонымен, Delphi 6 негізгі мәні Microsoft корпорациясының қымбат
потентталған шешімдерден Linux базасындағы тегін шешімдерге ауысуды
қамтамасыз ету болып табылады.
Негізгі терезе. Бағдарлама құрастыратын проектіні басқарудың негізгі
формасын негізгі терезе арқылы іске асыруға болады, ол терезенің көлемі
өзгермейді, онда бағдарламаның негізгі мәзірі, пиктографиялық батырмалар
және компоненттер палитрасы орналыстырылған. Сурет 1 негізгі терезеде
көрсетілген.
Терезенің негізгі мәзірі проектіні басқару үшін қажетті құралдарымен
жабдықталған және де терезенің барлық элементтері арнайы панельдерде
орналастырлып, оның сол жақ бөлігінде панелді басқаратын батырмалар бар.
Негізгі мәзірден басқа да кез келген панелдің терезеден алып тастауға не
экраннан басқа терезеге жіберуге болады. Ал қолданылатын панель жоқ болса,
оны анстройкадан қосып алуға болады. Панельді алып тастау үшін сол панельді
ұстап негізгі менюдің шекарасынан шығарып тасауыңыз қажет. Панельдегі
батырмалардың мәндерінің құрамын өзгерту үшін, тышқанның оң жақ пернесін
сол панельге апарып басамыз. Алдыңда көмекші меню шығады. Ол менюда
панельдердің мынадай аттарның тізімі орналасқан: Standart, View, Debug,
Custom, Component Palette, Desk Tops, Internet, Customze.

Сурет 1. Негізгі терезе

➢ Ағаш объекті терезесі. Сурет 2. көрсетілген. Бұл терезе
тек 6-шы нұсқаудан пайда болды. Ол жекек компоненттер
арасындағы байланысты формада көренкі түрде көрсетуге
араналған. Оның қажеттілігі күрделі бағдарлама жазу кезінде
қажетті бағдарламаның тез іздеп табу үшін арналған. Мұнда
компоненттер сілтеуіштегі файлдар сияқты орналасады.
Бұл терезеде кез келген компоненттері бар тышқанның пернесін екі рет
бассаңыз, сол компонентке арналған OnClick оқиғасы шығады. Ал, бір рет
бассаңыз сәйкес компонент формада белгіленеді.

Сурет 2. Ағаш объекті терезесі.

➢ Объектілердің инспектор терезесі. (Сурет 3. көрсетілген.)
Бұл терезеде екі парақ бар:
❑ Properties – қасиет
❑ Events – оқиға
Properties парақта компоненттің қажетті қасиетін орнатуыңызға болады.
Ал Events парағынан компоненттің оқиғаға деген реакциясын анықтауңызға
болады. Формаға орналастырылатын әрбір компонент параметрлер жиынымен
сипатталады: өлшемі, түсі, орнатылған орны, т.с.с. Кейбір компоненттің
өлшемін программист форма терезесінде де өзгертуге болады. Бірақ өлшемі көп
компоненттерге қажет болған жағдайда осы терезені қолданылады. Компоненттің
қаситі формадағы көрінентін бөлігіне әсер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.