Лифт кабинасы
1
2
3
4
Аңдатпа
Дипломдық жұмыста жолаушылар лифтінің жетілдіру негіздері
келтіріледі. Жиілікті реттегіші бар асинхронды қозғалтқышты таңдау негізі
және оны талдауы анықталды. Жұмыс жүйесіндегі әртүрлі режимдердегі
өтпелі процестер зерттеліп және таңдалды. 4MTКH200LB8 қозғалтқышы және
ATV71LD48N4Z жиілікті түрлендіргіш таңдаулары жасалған.
Жолаушылар лифтінің электржетек басқару жүйесі өңделген және
MATLAB программалық ортада жұмыстың динамикалық режимде
тексерулері келтірілді.
Экономикалық бөлім тарауында жұмыс жобасында техникалық -
экономикалық негіздемесі орындалған.
Өміртіршілік қауіпсіздік тарауында лифт жүйесін басқару
мекемесіндегі құрылғылардың адамға физикалық және психологиялық
жүктемесін бағалау, ондағы цехтың ауа алмасуын және оның еселігіне есеп
жүргізу, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету және автоматты өрт сөндіру жүйесін
есептеу мәселелері қарастырылған.
Аннотация
В диплoмнoй рaботе привoдится обоснование модернизации
пассажирского лифта. Приводится
обоснование и
анализ выбора
асинхронного электрoдвигатeля с частотным регулированием.
Проанализированы и исследованы переходные процeccы при различных
рeжимаx рaботы cиcтемы. Произведен выбор двигателя 4MTКH200LB8 и
частотного преобразователя ATV71LD48N4Z .
Рaзрaботана сиcтeма yправлeния элeктpоприводoм пассажиpскoго лифтa
и проведены исследования динaмического режимa работы в программной
срeде MATLAB.
В разделе Экономическая часть пpoведено тexникo-экономичecкое
обoснование выпуcкнoй рабoты.
В разделе Безопасность жизнедеятельности производится оценка
физической и психологической нагрузки оборудования на человека в
организации управления системой лифта и расчет на вентиляцию цеха и его
коэффициент, рассмотрено пожарная безопасность и расчетная задача
автоматической пожарной системы.
5
Annotation
In the diploma, provides a rationale for the modernization of the passenger
elevator. The substantiation and analysis of the choice of the asynchronous motor
with frequency regulation. Analyzed and studied the transients under different
operating systems. Produced selection of the engine 4MTKH200LB8 and frequency
converter ATV71LD48N4Z.
Developed a system of control of electric passenger elevator and studied the
dynamic mode in software environment MATLAB.
In the "economic part" conducted a feasibility study for the final work.
In the section "Safety" is assessed physical and psychological load of
equipment on the person in the organization of the control system of the elevator
and the calculation on the ventilation plant and factor considered fire safety and
design problem of automatic fire system.
6
Мазмұны
Кіріспе
11
1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
2
Жолаушылар лифтінің электр жетегіне құрылғы, классификация және
негізгі талаптарын көрсету
Лифт және оның жұмысы, құрылғыларына негізгі мәлімет
Лифттің классификациясы
Жолаушылар лифтінің электр жетегіне қойылатын негізгі талаптар
Лифттің негізгі жетегін жетілдіру
Жобалауға қойылатын тапсырмалар
Жолаушылар лифтінің электр жетегін өңдеу
12
12
21
23
26
28
29
2.1
Жолаушылар лифтінің
электр
жетегін жобалаудың бастапқы
29
деректері
2.2
Электр жетектің статикалық кедергісінің моментін және қуаттың
алдын ала есептелуін есептеу
30
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
Токтың бағытын және электр жетектің түрін таңдауларын негіздеу
Электр қозғалтқышты таңдау және редуктордың беріліс саның
анықтау
Жұмыс машина электр жетегінің көрсетілген статикалық моментін,
инерция моментін және қатаңдық коэффициентіне есептеу
Қозғалтқышты қызуы мен өнімділігіне алдын ала тексеру
ЖТ таңдау және лифттің басқару жүйесі
ЖТ - ті қолдану арқылы лифт жұмысын сипаттау
Тежеуіш кедергіні таңдау және оның қуатын есептеу
ЖТ-АҚ жүйесіндегі қозғалтқыштың жиілік және кернеу есептелуі
35
36
37
41
43
45
48
50
2.11
Электр жетектің статикалық сипатын есептеу.
қозғалтқыштың табиғи сипаты
Асинхронды
51
2.12
Қозғалтқыштың тежеуін және іске қосылуын қамтамасыз ететін қосу
схемасы параметрлерінің есептелуі
52
2.13
Электр жетектің энергетикалық көрсеткіштерін есептеу
54
3
Электр жетегінің құрылымдық сызбасын
параметрлерін есептеу
құру
мен оның
55
3.1
3.2
3.3
3.4
4
4.1
4.2
4.3
Электр жетектің механикалық жағының құрылымдық сызбасы
Энергияның электр механикалық түрлендіргіштің құрылымдық
сызбасы
Электр энергиясын түрлендіргіштердің құрылымдық схемасы
ЖТ-АҚ жүйесі орнатылған электр жетегінің құрылымдық сызбасы
Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
Лифт жүйесін басқару мекемесіндегі құрылғылардың адамға
физикалық және психологиялық жүктемесін бағалау.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Автоматты өрт сөндіру жүйесін
есептеу.
Лифт жүйесін басқару мекемесіндегі цехта ауа алмасуына және оның
еселігіне есеп жүргізу.
7
55
56
57
59
63
63
64
67
5
5.1
Экономикалық бөлімі
Жабдықтың өндірістік қуатын есептеу
71
71
5.2
5.3
Жолаушылар лифтінің автоматтандырылған
капиталды шығының есептеу
Еңбекті ұйымдастыру және еңбекақы сұрақтары
электр
жетегінің
72
73
5.4
Электр қуаты, жабдықтарды жөндеуге және жолаушылар лифтінің
автоматты электр жетегі тиімділігіне кеткен шығынды есептеу
76
5.5
Жалпы үнемділік есебі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
8
77
78
79
Белгілеулер мен қысқартулар
АТТ - арқан тартушы тегершік
ПӘК - пайдалы әсер коэффициенті
ЛББ - лифтті басқару бекеті
АҚ - асинхронды қозғалтқыш
ЖТ - жиілік түрлендіргіш
ЖО - жұмыс органы
БҚ - беру қарқындылығы
ЖТ-АҚ - жиілікті түрлендіргіш - асинхронды қозғалтқыш
ҚИ - құрылғы интенсивтілігі
ЕИМ - ендік - импульстік модуляция
ЭҚК - электр қозғаушы күш
ҚЕЛҚП - құрылғының ережесі және лифттерді қәуiпсiз пайдалану
АЭЖ - автоматтандырылған электр жетегі
АРЖ - автоматтық реттеу жүйесі
9
Кіріспе
Қазіргі таңда қаламызды тік тасымалдау көлігіңсіз өзімізді елестету
қиын. Адамдардың үлкен саны үшін лифт шаруашылығының қалыпты
жұмысы, қалыпты өмірдің синонимі болып табылады. Лифт жұмысының
сапасы және көтеру механизмдері және олардың сенімділігі тұрғын
қауіпсіздігі және қоғамдық ғимараттарды қамтамасыз ету ісі, негізгі
аспектілерінің бірі болып қалады, сондықтан үздіксіз дамыту және лифттің
жабдықтарын жетілдіру қажет.
Лифт - тік тасымалдау көлігі, тұрғын және өндірістік үй - жайлардағы
жолаушылар мен жүктерді тасымалдауға арналған. Өнеркәсіпте және
күнделікті өмірде лифттік электр жетекті қолданудан, тік тасымалдау
көлігінің ең кең таралған түрі - лифт болып анықталады.
Соңғы уақытта қалалардағы ғимараттар қабаттарының жоғарылауы,
сонымен бірге лифттер қозғалысының жайлылығына бақыланатын үрдістері,
қозғалыс басқару процесс жүйелерінің күрделенуіне әкеледі. Қазіргі заманауи
микропроцессорлық басқару жүйелерінің дамуының нәтижесінде қазіргі
уақытта бұл мәселелер ойдағыдай шешіліп жатыр.
Қазіргі заманғы лифт - бұл күрделі электр механикалық құрылыс,
орнатылған бағдарлама бойынша жартылай автоматты режимде жұмыс
жасайды. Лифттің жұмыс бағдарламасы жолаушылар әрекетімен, мекен -
жайымен, кабина орнымен (бос немесе бос емес) және лифт басқару жүйесі
көмегі бойынша реттелетінімен анықталады.
Лифттің басқару жүйесі жолаушылардың қауіпсіз және жайлы қозғалыс
мәселесін шешу керек. Қозғалыс мүмкін үдеумен, қажетті жылдамдық және
сезінерлік жұлқыну болмау тиісті жүзеге асырылу керек. Қажетті берілген
талаптарды орындау үшін әр түрлі құрылғы (датчик) арқылы кабинаның
орнын және қозғалыс жылдамдық мәліметін алу керек.
Бұл дипломдық жобада жолаушылар лифтінің автоматтандырылған
электр жетегі қаралады. Жолаушылар және жүк лифттерінің әр түрлі үлкен
құрылымдық нұсқаларына қарамастан олардың басты жабдығы электр жетек
болып табылады.
Есепке механизмің айрықша құрылымы, қозғалтқыш таңдау, және оған
жиілік түрлендіргіш және қуат есептеу, басқару жиілігі және т.б. қарастыру
кіреді.
Осыған байланыста осы жобада жолаушылар лифтінің жиілікті -
реттемелі автоматтандырылған электр жетегі АЭЖ ұсынылады.
10
1
Жолаушылар лифтінің электр
жетегіне
құрылғы,
классификация және негізгі талаптарын көрсету
1.1
Лифт және оның жұмысы, құрылғыларына негізгі мәлімет
Жолаушылар және тасымал лифттердің конструктивті нұсқаларының
көптеген түрлеріне қарамастан, олардың негізгі жабдығы: кабина, жүкшығыр
(лебедка) көтергіші, арқан, қарсы салмақ, қозғалтқыш, электр механикалық
тежеуіш құрылғы және басқару аппараты болып табылады. Лифттің барлық
жабдықтары шахтада және ғимараттың жоғарғы және төменгі бөліктерінде
орналасқан. Лифт - (ағылшын тілінен lift көтеру) шахтада қондырылған,
қатаң бағыттауышы бойынша кабинаны немесе платформаны вертикальді
қозғалысқа келтіретін әдеттегі үздіксіз қозғалысты стационар көтергіш.
XX
ғасыр басында электрлі лифттер кең қолданысқа ие болып, жетек
түрлері басқаша лифттерді істен шығара бастады. 1920 жылдары қазірде кең
қолданысқа ие болған жетекші арқаны бар тегершіктер, бірдей айналымы бар
жүкшығырлар шыға бастады. Ресейде лифт құрылысы тек 1917 жылы
революциядан кейін дами бастады, тасымал және жолаушылар таситын орта
мақсатты лифттермен қатар лифттердің арнайы түрлері дайындалып
шығарыла бастады.
Машиналы бөлменің лифт құрылғысында орналасуы ғимараттың
архитектуралық ерекшеліктеріне, сонымен қатар оның мақсатына
байланысты. Мысалы: ғимарат конструкциясы лифт жабдықтарының
салмағын көтере алмайды; лифт жұмысынан шыққан шу мен вибрация (діріл)
кейбір бағыттағы жұмыстарға әсер етеді; одан кейін, өзінің шектеулі салмағы
бар, биіктігіне байланысты үлкен және кіші биіктігі, ірге ауданы бар, типі
телемұнара сияқты биік ғимараттарды салу үшін жабдық салмағына қатаң
талап қойылады. Сондықтан машина бөлмесін төмен орналастыру арқылы
ғимарат конструкциясынан салмақта азайтады. Лифттің машина бөлмесінде
орналасқан жабдықтарын қарастырайық[3].
Лифт құрылысының машина ғимаратында: лифт кабинасында
қозғалтқыштан күш беретін жүкшығыр орналасқан.
Жүкшығырдың екі түрі болады: барабанды және жетекші арқаны бар
тегершік.
Көтерілу биіктігіне байланысты үлкейетін, соған сәйкес машина
бөлмесінің көлемін үлкейтуді қажет ететін барабанның едәуір көлемі
салдарынан барабанды жүкшығырлар заманауи лифттерде сирек
қолданылады. Лифттерден үйкелу тегершігі бар жүкшығырлар кең
қолданысқа ие болды. Тегершік үйкелісінің аумақты көлемі көтеру биіктігіне
байланысты емес.
Жетекші арқаны бар тегершікте арқан (трос) сына тәрізді
(клиновидный) жолда орналасқан. Тегершікпен және негізгі арқан арасындағы
байланыс үйкеліс күші көмегімен жүзеге асады.
11
а -- барабанды түрі, б -- жетекші арқаны бар тегершігімен; 1, 5 -- арқандар,
2 -- барабан, 3 -- ауытқитын блок, 4 -- жетекші арқаны бар тегершік.
Сурет 1.1 - Жүкшығырлар
Кабина аспасын (подвеска) ыңғайлату үшін және тегершікпен негізгі
арқан арасындағы үйкелісті күшейту үшін бұрып апаратын (отводной)
тегершік қолданылады. Сол арқылы арқан бірнеше рет есіледі. Заманауи
жылдам лифттерде жүкшығырлар ретінде тұрақты тоғы бар электр
қозғалтқыштар қолданады. Содан соң машина бөлмесінде басқару щиті
орналасқан. Күш беретін щитте лифтті басқару схемасы, дабыл
(сигнализация) схемасы, электр қозғалтқышты басқарудың күш беру бөлігі,
тоқ күшінің артуынан және қысқа мерзімге тұйықталудан электр
қозғалтқышты және электр аппараттарын қорғау торабы және т.б. орналасқан.
Лифт құрылғысының электр бөліктеріне қуат көзі кірмелік құрылғысы
арқылы жүзеге асады. Заманауи лифтте қолданылатын кірмелік құрылғылар
лифт жұмысынан шыққан кедергілерді желіге жібермейтін фильтрмен
жабдықталған. Қозғалыс жылдамдығын шамадан тыс арттырған кезде лифт
жолаушылары қауіпсіздіктеріне қойылатын жоғары талап жылдамдықты
шектеуіш көмегімен қамтамасыз етіледі. Заманауи шектеуіштердің өз
механикалық қаруына қоса 25 - 40%-ға жылдамдық көтерілген кезде, сына
тәрізді ұстағыштарды іске қосуға бағытталған, сына тәрізді ұстағыштар іске
қосылмай тұрып лифтті тоқтатуды қамтамасыз ететін қосымша құрылғылары
болады. Бұл кабина төмен немесе жоғары қозғалыс кезінде жылдамдық
берілген нормадан тыс көтерілсе электр тежеуіш іске қосылуын қамтамасыз
етеді[2]. Лифттің құрылғылары 1.2 - суретте көрсетілген.
12
Сурет 1.2 - Лифт құрылысы
Кабинаның есігі. Кабинаның автоматты есігі кабинаны пайдаланудың
қауіпсіздігіне кепілдік береді. Жармалардың қалпы (ашық немесе жабық)
электр ажыратқышпен бақыланады.
Кабина есіктерінің жетектері арқылы кабина есіктері ашылады. Ол
тетікке орнатылған жай жүретін жол бұрамдық редуктордан тұрады. Резеңке
бәсеңдеткіштердің (амортизатордың) жетектері кабина есігінің арқалығына
орнатылған. Электр қозғалтқышты қосқанда, оның роторының айналуы сына-
қайысты (ремень) беріліс арқылы бәсеңдеткіш бұрамдық білікке және жай
жүретін жолға червяк ілінісі арқылы беріледі. Ролигі бар иінтірек иіні
қозғалыс кезінде жартылай шеңберді сипаттайды және ролик тірекке тірелу
кезінде қозғалыссыз бекітілген кареткадағы кабина есіктерді жармамен бірге
каретканы сызғыш бойымен қозғауға мәжбүрлейді.
Бұл қозғалыс екінші кереғар бағытта қозғалатын жармаға арқан арқылы
беріледі. Кабинаның есігі және шахта бір мезгілде ашылады.
Рычагтың бұрылу бұрышы жұдырықшалардың қондырылуына
байланысты, олар осылай берілуі тиіс, ашық есік кезінде көлденең күйінде +- 5
мм-ге тоқтап, ал жабық күйінде тіректегі жарылысқа қарсы штифті тоқтату
үшін максималдық көтерілуі керек. Жетектің жұмысы қалыпты режимде
тұрғанда тіреулерге тетіктің отырғызылуына рұқсат етілмейді. Жұдырықша
тетіктің төлкесіне мықтап бекітіледі де, тетігімен бірге айналысқа түседі,
керек кезде ажыратқыштарға (кезек-кезек) әрекет жасайды және электр
қозғалтқыштың сөнуіне түрткі береді.
13
Егер есікті жабу кезінде, жарма есіктің арасында жолаушы немесе басқа
да заттар қалып қойған жағдайда, электр қозғалтқышты реверске ауыстырып
қосатын жетектің арнаулы құрылғысы болады. Құрылғы төмендегіше жұмыс
істейді: Жетекті қосқанда, тетік есікті жабуды серіппенің күшімен жүзеге
асырады, жармалардың жүрісін баяулатады, ал шахта есіктерін жабу жарма
массасының әсерімен жүзеге асады.
Ол жармалардың қатынас жолындағы кедергілердің пайда болуында
тоқтайды, дегенмен тетік қозғалысы жалғасады. Сонымен қатар тірек
шабынымен және штифт (бүркеншіксіз шеге) арасында саңылау көрінеді және
мұнан былай штифт тірек шабыны (скосы) бойынша сырғанап, иінтірек
ролигінің төлкесіне түседі және иінтірек иықшасынан басады. Серіппе
сығылады, иінтірек екінші иықшасы және рамка арасынан микроөшіргішке
әсерін тигізетін саңылау көрінеді.
Рамканы өшірген жағдайда тетіктің әсерінен босатылады.
Микросөндіргіштің штифті қозғалтқыш жетегінің есігін ауыстыру үшін
серпін береді. Есік қайтадан ашылады. Кабина есігінің жабық жармалары
тетіктің барынша көтерілген жағдайында, штифт әйнектелген кабина есігін
жылжытуға мүмкіндік бермейтін бекіткіш құрылғының рөлін атқарады. Бұдан
басқа, қауіпсіздік белгісі болып табылатын, жармаларды ашуға мүмкіндік
бермейтін жиналмалы тіреу орнатылған. Жолаушыларды эвакуациялау
кезінде кабинадан серіппе сығылады, тіреу айналады.
1 -- сына, 2 -- бағыттаушы, 3, 10, 14 -- иінтіректер, 4 -- жұдырықша,
5, 16 -- байланыс құрылғысы, 6, 11 -- арқандар, 7 -- жалғастырғыш (муфта),
8 -- тегершік (шкив), 9 -- тегершік білікшесі (валик шкива),
12 -- жылдамдық шектеуіш, 13 -- жүк, 15 -- созып кигізетін (натяжной) блок.
Сурет 1.3 - Жылдамдық шектеуіш және сына тәрізді ұстағыштар
жұмысының принциптік сұлбасы
14
Ұстағыштар жылдамдық шектеуіші іске қосылған кезде және кабина
жылдамдығының қозғалысы төменге қарай күшейген кезде кабинаны
тоқтатуға және ұстап қалуға арналған.
Ұстағыштар -- сына тәрізді, серіппе астындағы, бірқалыпты тежеу.
Ұстағыштар жылдамдық шектеушімен бірге қызмет етуге арналған және
лифтпен қолдану қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жауапты түйіннің бірі болып
саналады.
Ұстағыштар
конструкциялары бойынша төрт бірдей сыналану
(заклинивания) механизмі және ұстағыштарды іске қосатын механизмдерден
тұрады.
Сыналану механизмі қалыбына байланысты тігінен орын ауыстыратын,
сонымен бірге бағыттаушыға жақындай түсетін тежеуіш табаннан тұрады,
тежеуіш табанның негізгі элементі корпуста орналасқан серіппе және сына
болып табылады.
Қосу механизмі білікке бекітілген екі сына иінтірегінен тұрады,
қайтарылмалы серіппе, реттеуіш сомын (гайка) орнатылған біліктер тарту
күшімен бекітілген, иінтірек арқанмен жылдамдық шектеуішті ұстағыш
қосуға арналған механизммен біріктіреді.
Жылдамдық шектеуіші іске қосылған кезде ұстағышты қосуға арналған
механизм иінтірегіне бекітілген арқан қозғалысы тоқтатылады, одан кейін
кабина төмен қарай қозғалған кезде біліктер бұрылады, ал тарту күші арқылы
білік те бұрылады, біліктің бұрылуына иінтірек те қосылып бұрылады, осылай
сына механизмін іске қосады.
Тежеуіш табанды жоғары көтерген кезде, бағыттауыш басын жұмыс
үстімен оған тигеннен кейін серіппе қалпын өзгертеді, бұл сынаны бұраған
кезде қажетті тежеуіш күшпен қамтамасыз етеді, тежеуіш табанның
қозғалысы реттеуіш түйреуішпен (шпилька) шектеледі, сол арқылы
бағыттауыш басының сығылу күші және тоқтау кезіндегі тежеу күші соған
сәйкес өзгермейді, қозғалыстағы кабинаның қуат көзі өшірілген кезде ол
тоқтайды, тарту күшіндегі планка өшіргіш аунақшасын (ролик) басады, электр
қозғалтқышын өшіруге сигнал береді.
Ұстағыштардан кабинаны алу үшін өз салмағының іс-әрекетімен
кабинаны, тежеуіш табанды көтеру керек, сонда серіппе төмендейді және
ұстағыш тетіктері бастапқы күйге оралады.
Машина бөлмесінен төмен жартылай қабат - блок бөлмесі орналасқан.
Блок бөлмесі барлық лифттерде орындала бермейді, негізінде үлкен
жылдамдықты және үлкен биіктікке көтерілетін барлық заманауи лифттерде
блокты орналастыру үшін қызмет атқаратын (бұрып апаратын тегершік) блок
бөлмесі болады. Блок бөлмесінде жылдамдық шектеуіш орналасқан. Бұрып
апаратын тегершік (отводной шкив) техникалық құжаттамаға сәйкес шахтада
механикалық құрылғыларды орнатуға мүмкіндік береді[3].
Лифт жұмысы барысында кабина шахтада орын ауыстырып отырады. Шахта
бұл ғимараттың ішінде (сыртында) орналасқан тігінен ойылған орын.
Шахтада
15
келесі
лифт
құрылғылары
орналасқан: бағыттауыштар
бекітілген
кронштейндер. Бағыттауыштар кабина орын ауыстыруын тиянақтауға
арналған, шахтаның қозғалмайтын элементтеріне тән қарсы салмақ пен
кабинаның тұрақты өзара қалпын қамтамасыз ету үшін де қызмет етеді.
Бағыттауыш кабинаның беріктігімен және оның бекітілуі жылдамдық кезінде
қарастырылған 10% арттыратын, 10%-ға оның жүк көтергіштігін арттыратын
жүкпен кабина ұстағышына отырғызылуын қамтамасыз етуі тиіс.
Шахта есігі. Шахта есігі шахтаға бөгде адамдарды кіргізбеуге арналған.
Шахта есігі - жылжымалы, автоматты, қозғалысқа келтірілетін есіктер
арқалық, ендік (поперечина), тіреу және табалдырықтан тұрады. Тіреудің
жоғарғы бөлігіне арқалық және ендік, ал астына табалдырық бекітіледі.
Арқалықта түйреуіш жарма көмегімен бекітілген кареткалар қондырылған
сызғыш орнатылған. Әр каретка сызғыш бойымен аунақша арқылы қозғалып
отырады. Мойынтіректер (подшиники) кареткалардың сызғыштан ауытқу
немесе көтерілу мүмкіндігін жойып отырады. Сызғыштың еңкіштігі
есіктердің өз салмағының ықпалымен жабылуын қамтамасыз етеді.
Жабық күйінде әр карета құлыппен жабылады. Құлып тілі (защелка)
жармасының тірегі болып бақылау блок негізіне бекітілген пластина қызметін
атқарады. Пластинада есік жұмысын электрлі бақылау элементтері - екі
микроөшіргіш, екі иінағаш (коромысла) және планка орнатылған. Құлып
каретканы тек жарма жабық кезде жабады.
Көрсетілген шахта есігі механизмдерінің қалпы жабық және
құлыпталған есік қалпына сәйкес келеді. Кабина тоқтап тұрған кезде құлып
жармасы кабина есігінің беті (щека) және белдікті бұру аспабы (отводка)
арасында орналасады. Жетек жұмысы іске қосылуымен шахта есігінің
құлыптары ашылады. Жетек иінтірегі, кабина және шахта есігі айналуы
синхронды болады.
Құлып ашылған кезде, құлып тісі тісімен тірелген иінағаш иықшасы
төмен ауытқиды, сонымен микро өшіргіш итергішін босатады, оның
байланысы басқару тізбегін үзеді, құлып ашық кезінде кабинаның іске
қосылуын істен шығарады.
Кронштейн кареткасының қозғалысы басталысымен иінағаш
босатылады, ол төмен түседі және екінші микро өшіргіш итергішті босатады.
Осылай бір уақытта екі жарманың ашылуын бақылап отырады. Есіктің
жабылуы және құлыптануы жоғарыда сипатталғанға кері тәртіпте
орындалады.
Кабина салмағын және пайдалы салмақ бөліктерін теңестіру үшін қарсы
салмақ қолданады. Қарсы салмақ салмағы кабина салмағына тең 0,4-0,5
пайдалы жүк салмағы қосылады. Қарсы салмақ шахтада бағыттауыш
көмегімен қозғалады. Қарсы салмақ бағыттауышына кабина кронштейн
бағыттауышына қойылатын талаптар қолданылады. Лифт кабинасы
жолаушыларды немесе жүкті ғимараттың бір деңгейінен басқа деңгейіне
тасымалдау үшін қолданылады. Кабина тірек және купеден тұрады, олар
16
қалыңдығы 1,4 см металл табақтан, ағаш - жоңқаланған немесе пластикалық
плиталардан жасалады. Жолаушылар,
жүк жолаушылар,
емханалық
және
жолсерігі бар жүк тасымалдаушы лифт кабиналарында есік болуы тиіс.
Кабина едені қозғалысты немесе қозғалыссыз болуы мүмкін[3].
Лифт кабинасы шахтада тарту күші бар арқанға ілінген және
жолаушылар тасымалдауға арналған.
1 - жоғарғы арқалық, 2 - өлшеуіш, 3 - төменгі арқалық, 4 - тіреуше,
5 - төбе, 6 - еден, 7 - босаға, 8 - модулдерден қабырға панелі, 9 - тік ендірме,
10 - портал, 11 - амортизациялық элементтер, 14 - жамайтын қосу.
Сурет 1.4 - Лифт кабинасы
Лифт кабинасы жоғарғы арқалық (балка), төбе, еден, кабина есігінің
жармасы, есік жетегі және төменгі арқалықтан тұрады.
Арқалықта: ұстағыштар, кабина аспасы (подвеска), табандар
орнатылған. Төбе кабинаның жоғарғы бөлігі болып табылады. Төбеде
шамшырақ және сымдарды қосуға арналған қысқыш блогы бар қорап,
сонымен қатар шахта есігін оқшаулауды алып тастайтын тетік орналасқан.
Бұл тетікті басқан кезде ревизия режимінде кабинаны қозғалысқа келтіруі
мүмкін.
Табиғи вентиляция кабинадағы вентиляциялық саңылау арқылы жүзеге
асады.
17
Аспа кабинаны арқанға бекіту үшін арналған. Әр арқан сына тәрізді
құрсаудан (обойма) өткізіледі, сына айналдырылғаннан кейін арқан өзінің
салмақ түскен бөлігімен қысқышпен бекітіледі. Құрсау тарту күші арқылы
төменгі теңгергішпен
біріктірілген жоғарғы теңгергіш өсімен
қосылған.
Жоғарғы арқалық, амортизатор, тарту күші, төменгі
теңгергішке бекітілген тарту күші, жоғарғы теңгергіштер және құрсау арқылы
кабина салмағын оның орнына беріп отырады.
Арқан тартылысын бақылау үшін, арқалықта арқанның босаңдау жерін
бақылайтын өшіргіш және рамка орнатылған.
Бір, екі немесе үш арқан босаңдап немесе үзілген кезде теңгергіш
рамканы басады, ол өшіргішке әсер етеді, электр қозғалтқыш өшіріледі,
кабина тоқтатылады. Тарту арқандары бір уақытта босаңдап немесе үзілген
кезде ізденіс (стяжное) сақинасы түсіп бара жатып, тарту күшімен қада
(штырь) арқылы рамканы басады, ол өшіргішті іске қосады.
Лифттің ең жауапты түйіндерінің біріне арқан жатады. Лифттің
мақсатына байланысты кабинаны және қарсы салмақты іліп қоятын көтергіш
арқандар (бірден тоғыз данаға дейін) орнатылады. Жылдамдық шектеуіш
қосылған кезде сына ұстағыштарды іске қосу үшін қызмет атқаратын
жылдамдық шектегіш арқаны бар. Көтеру биіктігі 25 м - ден жоғары болған
кезде қосымша теңестіретін арқан қойылады. Арқанның кабинаға және қарсы
салмаққа нық бекітілуі тиіс және сонымен қатар барлық арқандардың
бірқалыпты тартылуын қамтамасыз ету керек. Арқан тартылысының
бақылауы электрлі оқшаулау (блокировка) көмегімен жүзеге асады. Арқан
мықтылығына оның блоктағы, тегершіктегі, барабандағы бүгілген орны қатты
әсер етеді, сондықтан бүгілген орын саны аз болуы тиіс. Шахтаның барлық
кіретін есіктері, сонымен қатар лифт шахтадағы жүктемелік орындар есікпен
жабылуы тиіс. Егер арнайы талап болмаса шахта есіктері болат табақтан,
ағаштан,тордан, әйнектен және басқа материалдан жасалуы мүмкін.
Шахтаның әдемі есігі тек сыртына ашылуы тиіс. Автоматты есіктер бір
жаппалы есікті және көп жаппалы есікті болады. Бірақ есіктің әрбір
конструкциясында механикалық құлыптар болуы тиіс, ол лифт тоқтаған
уақытта лифт кабинасы болмаған жағдайда шахта есігін ашуға мүмкіндік
бермейді. Механикалық құлыптар электрлі оқшаулаумен жабдықталады[2].
Шахтаның әр қабатында шахтада орнатылатын, электр темір арқауын
(арматура) орналастыруды өндіретін қораптар қойылады. Кабина және сонда
орналасқан электр аппаратурасы икемді көп желілі кабель арқылы іске
қосылады. Аспа (подвесник) лифт кабинасының көтеру биіктігінің ортасында
(+ 1 м) және астында бекітіледі. Кабель кабинамен бірге орын ауыстырып
отырады.
Шахтада лифттің орналасу орнын анықтайтын электр аппараттары
қондырылады, ол арқылы берілген қабатқа жақындаған кезде үлкен
жылдамдық азайып отыратын лифт өткелінің тізбегі өтеді.
Кабинаны нақты тоқтату командасын болат жолақтан жасалған, нақты
аялдама зонасы шунтқа кірген кезде кабинада орналасқан құрылғы (датчик)
18
беріп отырады. Щит бағыттауыштарда бекітіледі. Шахтаның астында шұңқыр
жасалады. шұңқыр тереңдігі былай жасалады, толықтай қысылған буфер
немесе тіректе орналасқан кабина астынан шығып тұрған бөліктерден кемінде
750 мм кеңістік қалуы тиіс. Терең шұңқырлар сатымен жабдықталады немесе
бөлек кіретін есігі болады. Шұңқырда лифт құрылғыларының келесі
жабдықтары орналасқан: егер төмен қозғалып келе жатқан кабина немесе
қарсы салмақ бір себептермен төменгі жұмыс қалпынан төмен түссе, олардың
кинетикалық қуатын тіректер мен буферлер сіңіріп алады[2].
Буферлер мен тіректер жылдамдық тежегішімен берілетін, үлкен
жылдамдықпен қозғалатын қарсы салмақты түсіру үшін және номиналды жүк
көтерілімдікті шамадан асыратын 10% салмағы бар кабинаны түсіруге
есептеледі.
Сонымен қатар шұңқырда шектегіш арқан
және тегершік арасында
үлкен үйкеліс күшін туғызу үшін арналған керіп кигізілетін (натяжной)
құрылғы орнатылады. Шұңқырда орнатылған электрлі өшіргіш шұңқырда
қандайда жұмыс орындау қажеттілігі кезінде электрлі тізбекті ажырату үшін
қызмет атқарады. Сонымен қатар тізбекке жарық беру үшін 24В. розеткалар
қондырылады, машина шұңқыр - кабинасында розетка байланысу үшін
қойылған.
Машиналы, шахта, шұңқырда жарық болуы тиіс. Машиналы және
шахтадағы жарықтың бөлек өшіргіштері және бөлек кіру есігі болуы тиіс.
19
Сурет 1.5 - Лифттің кинематикалық сұлбасы.
Кинематикалық сұлба (1.5 - сурет) өзімен өзара әрекеттесу күші
көрсетілген лифттің негізгі түйіндерінің өзара әрекеттесуі схемасын көрсетеді.
Лифт кабинасы арқан тартушы тегершік (АТТ) арқылы өтіп, қарсы салмаққа
бекітілетін тарту арқанына бекітілген. Жүкшығыр қозғалтқышына қуат
берілген кезде айнала бастайды, айналмалы қозғалыс редуктор арқылы арқан
тартушы тегершікке барады. Жетекші канаты бар тегершік және тарту арқаны
айналмалы қозғалысты ілгерілемелі қозғалысқа өзгертеді. Лифт кабинасы
көтеріле бастайды. Теңестіруші арқан
тарту арқанның салмағын
компенсациялау үшін қажет. Бұрамдықты (червячный) редуктор өте оңай,
сондықтан оның ПӘК = 75%, сонымен қатар ол кабинаны қозғалыссыз
қалпында болуын қамтамасыз етеді. Тежегіш кабина қабат деңгейінде (+- 3 см)
нақты тоқтату үшін, сонымен қатар оны бір орында ұстап тұру үшін,
қозғалтқыш айналымын тоқтату үшін қызмет етеді.
Лифт жұмысының жалпы қағидалары:
Шақыру аппараты тетігін басқан кезде лифтті басқару электр
аппаратурасына электрлі импульс, яғни, шақыру беріледі. Егер шақыру
берілген қабатта кабина тоқтап тұрса, берілген қабатта кабинаның және
20
шахтаның есігі ашылады, егер кабина сол қабатта болмаса, онда оның
қозғалысына команда беріледі. Жүкшығыр электр қозғалтқышы орауына және
тежегіштің электрлі магнит катушкасына қуат беріледі, тежегіш қалыбы
жазылады, бұрамдықты редуктор көмегімен жетекші арқаны бар тегершіктің
айналуын қамтамасыз етіп, ротор электр қозғалтқышы айнала бастайды,
үйкеліс күші арқылы кабина мен қарсы салмақты қозғалысқа келтіреді.
Кабина қажетті қабатқа жақындаған мезгілде лифттің басқару жүйесі
жүкшығыр электр қозғалтқышын жиілігі төмендетілген ротор айналымы
жұмысына ауыстырады. Кабина қозғалысының жылдамдығы төмендейді,
кабина еденінің табалдырығы шахта есігінің табалдырығымен бір деңгейде
болған кезде кабина тоқтайды, есік жетектері іске қосылады, кабина және
шахта есіктері ашылады.
Кабинада орналасқан тетікті посттың бұйрық тетігін басқан кезде
кабина және шахта есіктері жабылады, кабина бұйрық тетігі басылған қабатқа
жөнеледі. Берілген қабатқа келіп, жолаушылар кабинадан шыққан соң есіктер
жабылады және кабина сол қабатта басқа шақыру аппаратының тетігі қайта
басылмағанша тоқтап тұрады.
1.2
Лифттің классификациясы
Мақсаты бойынша лифттерді былай бөледі:
адамдарды тасымалдайтын жолаушылар лифттері;
жүк пен адамдарды тасымалдайтын жүк жолаушылар лифті;
аурухана қызметкерімен бірге жүретін аурухана тасымал құрылғысымен
науқасты тасуға арналған емхана лифті; Жолаушыны аурухана қызметкерімен
қоса тасымалдау үшін емхана лифтін қолдануға рұқсат етіледі;
жүкті және оны алып жүретін адамдарды тасымалдау үшін жолсерігі бар
жүк тасымалдайтын лифті. Техбақылау ұйымдары келісімі бойынша бұл
лифттерде адамдарды жолсерікпен ғана тасымалдауға болады, бірақ
адамдарды жүкпен бір уақытта тасымалдауға рұқсат етілмейді;
тек жүк тасымалдауға арналған жолсеріксіз жүк тасымал лифті;
кіші жүк тасушы - жолсеріксіз жүк тасушы лифті, жүк көтергіштігі 160
кг-ға дейін, еден мықтылығы 0,3-2 м аспайды, кабина биіктігі 1м-ден кем
емес.
Конструкциясы жағынан жүк тасушы лифттер мынандай болуы мүмкін:
сығылған, шахта астында машина бөлмесі жоқ, ал кабинаны төменде
әрекеттескен күштерді қозғалысқа келтіру арқылы іске қосылады;
тратуарлы, бұл лифттің кабинасы шахтадан жоғарғы жүктемелік алаң
деңгейіне шығып тұрады. Осындай лифттерде адамдарды көтеріп, түсірілуіне
рұқсат етілмейді;
жүк тасушы (кіші, магазинді) лифт, тауарды магазин ғимараттарында
көтеріп түсіру үшін қондырылады.
21
Жетек конструкциясы бойынша лифттерді барабанды жүкшығыры бар
немесе жетекші арқаны бар тегершікпен жабдықталған жүкшығыры бар лифт
болып бөлінеді.
Жүкшығырды редукторы бар жетек немесе редукторы жоқ жетег болып
бөледі. Редукторлы жетегі бар жүкшығырды жылдамдығы көп емес лифттерде
қолданады.
Бұл жүкшығырлар тез жүретін қозғалтқыштан, редуктор және жетекші
арқаны бар тежегіштен тұрады. Редукторы жоқ жүкшығырлар қозғалыс
жылдамдығы лифт кабиналарында қолданылады, тез жүретін электр
қозғалтқыштармен және редуктормен салыстырғанда тыныш жүретін,
редукторы жоқ қозғалтқыштар қолданыста артықшылығы басым болады.
Ғимаратта жүкшығырлардың орналасуы бойынша лифттерді іргетасқа
(фундамент) тегершігі жоғары немесе төмен орналасқан лифттер болып
бөледі, осылай ғимаратқа таралған тегершіктен шыққан шуды азайтады. Ауыр
түйіндерді анағұрлым биіктікке көтеруге болмайтындықтан осылай
орналасқан тегершікті жөндеу ыңғайлы. Бірақ тегершіктің төмен орналасуы
артынан арқан ұзындығының көбейуіне, қосымша ауытқыған блоктарды
қондыруға әкеліп соқтырады, ол арқанның қосымша иілуіне әкеліп
соқтырады, ол оның қолдану мерзімін азайтады. Сондықтан жетекті машина
бөлмесін шахта астына орналастыру мүмкін емес жағдайда ғана астына
орнатады. Жетектің жоғары орналасуы лифт конструкциясын жеңілдетеді,
демек қызмет мерзімі артады, жетектің төмен орналасуымен салыстырғанда
арқан ұзындығы 2-3 есе қысқарады, лифт құрылғысының ПӘК-і артады. Лифт
кабинасының қозғалу жылдамдығы бойынша қозғалу жылдамдығы 1,4 мс
қарапайым және жылдамдығы 2 мс жүйрік және басқада түрлерге бөлінеді.
Лифттерді қолдану шарттары бойынша ерекше орынды белгілі жағдай
жұмыстарына арналған (жарылыс қаупі бар орта, төмен немесе жоғары
температура және т.б.) арнайы лифттер алады.
1.3
Жолаушылар лифтінің электр жетегіне қойылатын негізгі
талаптар
Лифттің электр жетегі келесі талаптарға сәйкес болуы тиіс:
а) жылдамдықтың, үдеткіштің және
серпілістің
маңыздылығын
максималдық шектеу;
б) өтпелі үдерісті минималды уақытпен қамтамасыз ету;
в) нақты аялдама;
г) реверсивтікке мүмкіндік беру.
Кабина қозғалысының негізгі жылдамдығынан басқа 0,36 мс аспайтын
ревизия (жөндеу) жылдамдығы міндетті түрде қарастырылуы тиіс. Ревизия
жылдамдығы шахтадағы жабдықтарды бақылау үшін қажет. Лифт электр
жетегі жұмысынан сенімділік, қолдану және қызмет көрсетуінде ыңғайлылық
және қарапайымдылық, эконмиялы және шусыз жұмыс істелуін талап етеді.
22
Үдеткіш маңыздылығы мен бәсеңдетуі және оның туынды серпілісі лифттің
электр механикалық жүйесін жасау кезіндегі басты сұрақ болып табылады[1].
Максималдық үдеткіш (аmax) жолаушылар лифтінде 1,5-2 мс, ал
максималдық серпіліс (Сmax) 3-5 мс аспауы тиіс. Серпілістен үдеткішті
шектеу лифт кабинасына және арқанға түскен динамикалық салмақты
азайтады, сонымен қатар жолаушылардың жақсы көңіл-күйін анықтайды.
Бірақ сонымен бірге лифт жоғарғы өнімділігін қамтамасыз ету қажет. Берілген
үдеткіш және серпіліс маңыздылығын есепке ала отырып келесіде берілгендей
көрсетеміз
a 1,5м с2 .
мах 3,0м с3 .
(1.1)
(1.2)
Белгілі уақыт интервалында серпіліс пен үдеткіш мәні тең және тұрақты
шектік мүмкіндігі бар мәнімен жалғасып отырса, өтпелі үдерістегі кабина
жылдамдығының V(t) өзгеру заңы оңтайлы болып саналады.
Лифт қолданысында қауіпсіздікті арттыру үшін диспетчерлендірудің
әртүрлі жүйелері қолданылады. Сандық технологияның дамуы Қазақстанда
жасалған диспетчерлендірудің бағдарламалық - ақпаратты жүйелеріне әртүрлі
үлкен көлемді функционалдық мүмкіндіктерді енгізуге мүмкіндік берді.
Қазіргі уақытта лифт құрылғыларында өз бетімен жұмыс істейтін немесе
әртүрлі үй-коммуналдық қызметтерді (өрт қауіпсіздігі, жарықты басқару және
т.б.) диспетчерлендіру үшін арналған көп атқарымдық кешендер құрамында
істейтін құрылғылардың көптеген түрлері қолжетімді. Лифтпен қолдану
қауіпсіздігін арттыру үшін олардың диспетчерлендірудің бар жүйесін
қарастыру жөн.
Ең көп таралған осындай жүйелердің бес түрі: УБДЛ88-1М, АСУД-
248, Обь, КДК-М, ЕСДКЛ. Қарастырылып жатқан жүйелердің
мақсаты мен орындайтын жалпы қызметі ұқсас. Бұл: апат жағдайларда кабина
қозғалысын тежеу (қуатпен қоректенуші фазаның үзілуі; лифт қолданысын
қауіпсіздікпен қамтамасыз ететін құрылғы тізбегінің ақаулығы; лифттің
шахтаға кіріп кетуі; бас жетек қосылып тұрған кезде кабинаның апаттық
жағдайда тоқтауы және қарсы салмақтың көтерілуі; лифт жұмысы
қауіпсіздігінің бұзылған кездегі дабылдың соғуы; қабатта лифт болмаған
жағдайда шахта есігі ашылуы үшін, машиналы және блокты бөлмелердің
есіктері немесе басқару шкафтары машина бөлмесінен басқа жерде
орналасқан кезде лифттің қауіпсіздік тізбегінің іске қосылуы); электр
қозғалтқыштарды қорғау (қуатпен қоректенетін фазасының үзілуі кезінде
және кабина тоқтап тұрған жағдайда бас жетектің тоқ астында қалуынан, есік
жетегінің максималдық берілген уақытынан артық жұмыс жасалуынан); лифт
шахтаға кіріп кеткен уақытта шектеу қойылып, шахта жарығы іске қосылуы;
кабинамен екі жақты байланысу[9].
23
Айтылған әр жүйенің арнайы ерекшеліктері бар. УБДЛ88-1М
жүйесінің электр схемасында сегіз бақылау құрылғысын қосу мүмкіндігі
қарастырылған, ондағы ақпарат диспетчерлік пунктке беріледі. Сонымен
қатар бұл жүйенің пайдалы қызметі болып бақыланатын орындардың
ағымдағы күйі үлкен жылдамдығы бар лифттерді іске қосылуына тыйым
салуға мүмкіндік туралы ақпаратты байланыс каналына және индикациясына
ақпаратты беру болып табылады. Ревизия режимінде лифт кабинасының
төбесінен сөйлесу байланысымен қамтамасыз ету мүмкін. Сонымен қатар есту
аппаратын қолданатын жолаушылармен байланысу үшін арнайы жабдық
қарастырылған.
Өзін танытқан үлгілер қатарында заманауи кешеннің түрлері көңіл
аудартады. Соның ішінде құрамына кіретін УБДЛ88-1М компьютер желісі
бойынша (ADSL қол жетімді) ТМ88-1 кешені, мыңнан аса лифттер
диспетчерленген және осы объектілерге видео бақылау жүйелерін қондыру
үшін жоба жасалған.
АСУД-248 жүйесі: байланыс аппаратурасының дұрыстығын
автоматты түрде тексеруді; диспетчердің абонентпен сөйлескен сөздерін жазу
және тыңдауды; күзет дабылы соққан кезде немесе апаттық дабыл берілген
кезде лифт кабиналарымен, подъездермен, лифттің машина бөлмесімен,
электр щитті және басқа бөлмелермен байланыстың автоматты түрде
қосылуын қамтамасыз етеді.
Обь жүйесінде бір уақытта 11000 лифттерді қосу қарастырылған,
сонымен қатар ЛББ (лифтті басқару бекеті) сегіз бақылау құрылғыларынан
ақпарат алу мүмкіндіктері бар. Сөйлесу қызметі домофон типті құрылғымен
жүзеге асырылады. Жабдық жақын шет елдері Ресей, Белоруссияда
құрастырылған. Қазір Лифт-комплекс компаниясы импорттық өндірілген
лифттерге өз өнімдерінің бейімделуіне ерекше көңіл аударады, өйткені
отандық өндірістерде кеңінен қолданылады.
КДК-М кешені лифт блоктарынан ақпаратты алып, оны монитор
экранына шығарады. Бір блокқа 64 лифтті қосу мүмкіндігі бар. Сонымен қатар
КДК-М ерекшеліктеріне лифт жолаушыларына арналған
сөйлеу
ақпаратшысы бар, аз қуат жұмсайтын (аккумулятордан кешінде 40 минут
жұмыс істейді), күзет шахтасы схемасының автономды қоректенуін, кедергіге
қалыпты қарсы тұруы жоғары болуын жатқызуға болады. КДК-М жүйесі
1994 жылдан бастап өндіріліп келеді және УБДЛ88-1М мен Обь
жүйесімен қатар Қазақстанда кең таралған, сонымен қатар Белоруссияда және
Ресейдің кейбір қалаларында қолданылатын диспетчерленген кең таралған
кешен болып саналады.
ЕСКДЛ жүйесінде сұйық кристалды индикаторлары орналасқан, олар
лифт кабинасы орнын, қозғалыс бағытын, әртүрлі хабарламаны бейнелеу үшін
арналған. Хабарламада лифт шамадан артық толып тұрғаны туралы, жұмыс
тәртібі (арнайы қызмет көрсету тәртібі және т.б.) туралы ақпарат беріледі.
Индикаторларда ғимараттағы төтенше жағдай туралы ақпарат көрсетілуі
мүмкін, мысалы, өрт қауіпсіздігі, жер сілкінісі қауіпсіздігі және су тасқыны
24
туралы, егер ондай мүмкіндіктер басқару станциясымен қарастырылса.
Қызметтік хабарламадан басқа лифт келген қабатта орналасқан әртүрлі
жарнамалық ақпараттар, қызмет көрсету туралы ақпарат көрсетілуі мүмкін.
Хабарлама мәтін және графикалық түрде көрсетіледі. Ерекшеліктерінің бірі
болып жүйе істен шыққан кезде арнайы кілтті қолдану қажетінсіз жүйенің
жаңартылуы (обнуление) болып табылады.
Диспетчерлеу жүйесін таңдау кезіндегі маңызды факторлардың бірі
болып коммуникацияның сол немесе басқа түрлерін таңдау негізділігі болып
табылады. Ақпарат беруге арналаған коммуникацияның келесі түрлері белгілі:
радиоарна бойынша, ұялы телефон арқылы, жергілікті торап бойынша.
Қарастырылған әрбір жүйе жоғарыда аталған барлық мағлұмат беру әдістерін
қамтамасыз етуі мүмкін. Әр қайсысын жеке-жеке қарастырайық.
Радиоарна бойынша мағлұмат беру үлкен ұзындыққа қосымша сым
тартуды қажет етпейді, бұл оның төмен құнын анықтайды. Бірақ мағлұматты
аз жылдамдықта беру заманауи деспетчерлендіру жабдықтарына жетпейді.
Одан басқа қала жағдайында сапалы радиосигналдың берілуі жоғары
сенімділікпен қамтамасыз ете алмайды, ал найзағай кезінде оған кедергілер
келеді.
Жергілікті торап арқылы мағлұмат беру жеткілікті сеніммен және
қажетті жылдамдықпен үздіксіз жүзеге асырылуы мүмкін. Бірақ сонымен
бірге желі кабелін тарту қажет. Бұл кемшілікті бір жергілікті торапты бірнеше
мақсатта қолдану арқылы ықшамдауға болады (мысалы, өртке қарсы
қауіпсіздікте, жарықты басқаруда және т.б.). Коммуникацияның берілген түрі
алыс жерлерде орналасқан көп қабатты ғимараттарда қолдану үшін өте
ыңғайлы және ғаламтор желісіне оңай қосылады.
Диспетчерлендіру кешенінде қолданылатын, заманауи
коммуникацияның бірі - ұялы байланыс. Ол ұялы байланыс қызметін
арзандату нәтижесінде қолжетімді болды, ол едәуір арзан және жоғары
жылдамдықта ақпараттың берілуіне сенімділікті қамтамасыз етеді. Ұялы
байланыспен іркілістер қазіргі кезде іс жүзінде болмайды, бірақ олай ғаламтор
желісі туралы айта алмаймыз. Ұялы байланысты қолдану кезіндегі
диспетчерлендіру құрылғылары сим-картаға арналған арнайы жалғағышпен
жабдықталады.
Берілген байланыс түрінің кемшілігіне оны қолданған кезде
диспетчерлендіру жүйесі мағлұматтардың толық хаттамасын бере алмауын,
сонымен қатар жіберу уақытын 5-40 секундқа кешіктіруін жатқызуға
болады[11]. Соңғы кезде WiFi және WiMax сымсыз технологиялары кең
қолданысқа ие болды, лифт жабдықтаудағы диспетчерлендіру кешенінің бас
өндірушілері де қолдана бастады. Сондықтан арнайы түрлері шыға бастады.
Қарастырылған диспетчерлендіру жүйесінің бірінде де лифт техникалық
күйін диагностілеу және мониторинг мүмкіндіктері қарастырылмағанын атап
айту керек. Қолдану барысында лифт құрылғысында көп кездесетін
ақаулардың өзіндік түрі айқындалды.
25
Лифттің металл конструкциясына қолдану барысында пайда болған
келесі ақаулар мен бұзылуларға тән қасиеттер: тозған жарықтардың пайда
болуы, бұрандамен бекіткен жерлердің босауы, механикалық бұзықтар, пішін
өзгеруі, тоттану немесе тозу нәтижесінде элементтер қимасының күйзелуі
немесе кішіреюі. Механизмдерге тән келесі ақаулар мен бұзылулар:
жүкшығыр тежегіші жартылай жалғастырғышының әлсіреуі (радиал соғуы);
табанында электр қозғалтқышы бар жүкшығырдың жүйрік білігінің бүлінуі;
редуктор бұрамдықты ілінісінің тозуы; бұрандама бұрандама бекітулерінің
босауы; шарнирлік бірігулердің тозуы; кілтекті (шпоночный) біріктірулердің
тозуы; манжетті тызыздалулардың бүлінуі; блоктағы жетекші арқаны бар
тегершіктердегі және барабандағы жарықтар; жетекші арқаны бар тегершік
блоктың, жылдамдық шектеуіш тегершік және т.б. тұтқаларының тозуы.
Арқанда ақау болған жағдайда арқан ауыстырылуы тиіс, арқанға тән
ақаулар: сымдардың үзілуі; ПУБЭЛ-мен (ҚЕЛҚП) қарастырылған, нормадан
тыс тозу және тоттану; білік майының жоқ болуы; білік немесе тұтамның
біреуінің үзілуі, сынуы; жергілікті көрініп тұрған арқан диаметрінің үлкеюі
немесе кішіреюі; арқанның жалпаюы (көлденең қимасының қалпын
жоғалту)[2]. Лифт қолданудағы қауіпсіздікті арттыру мақсатымен оның
мониторинг және диагностілеу жүйесін жасап шығару қажеттілігі пайда
болды. Бұл жүйе құрамындағы лифт және оның техникалық күйі туралы
ақпаратты сақтауды қамтамасыз ететін мағлұмат базасы маңызды роль
атқарады. Бағдарламалық жасақтама қажетті ақпаратты шығаруға мүмкіндік
береді, мысалы бір типті лифтке тән ақаулықтар туралы, басқа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
2
3
4
Аңдатпа
Дипломдық жұмыста жолаушылар лифтінің жетілдіру негіздері
келтіріледі. Жиілікті реттегіші бар асинхронды қозғалтқышты таңдау негізі
және оны талдауы анықталды. Жұмыс жүйесіндегі әртүрлі режимдердегі
өтпелі процестер зерттеліп және таңдалды. 4MTКH200LB8 қозғалтқышы және
ATV71LD48N4Z жиілікті түрлендіргіш таңдаулары жасалған.
Жолаушылар лифтінің электржетек басқару жүйесі өңделген және
MATLAB программалық ортада жұмыстың динамикалық режимде
тексерулері келтірілді.
Экономикалық бөлім тарауында жұмыс жобасында техникалық -
экономикалық негіздемесі орындалған.
Өміртіршілік қауіпсіздік тарауында лифт жүйесін басқару
мекемесіндегі құрылғылардың адамға физикалық және психологиялық
жүктемесін бағалау, ондағы цехтың ауа алмасуын және оның еселігіне есеп
жүргізу, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету және автоматты өрт сөндіру жүйесін
есептеу мәселелері қарастырылған.
Аннотация
В диплoмнoй рaботе привoдится обоснование модернизации
пассажирского лифта. Приводится
обоснование и
анализ выбора
асинхронного электрoдвигатeля с частотным регулированием.
Проанализированы и исследованы переходные процeccы при различных
рeжимаx рaботы cиcтемы. Произведен выбор двигателя 4MTКH200LB8 и
частотного преобразователя ATV71LD48N4Z .
Рaзрaботана сиcтeма yправлeния элeктpоприводoм пассажиpскoго лифтa
и проведены исследования динaмического режимa работы в программной
срeде MATLAB.
В разделе Экономическая часть пpoведено тexникo-экономичecкое
обoснование выпуcкнoй рабoты.
В разделе Безопасность жизнедеятельности производится оценка
физической и психологической нагрузки оборудования на человека в
организации управления системой лифта и расчет на вентиляцию цеха и его
коэффициент, рассмотрено пожарная безопасность и расчетная задача
автоматической пожарной системы.
5
Annotation
In the diploma, provides a rationale for the modernization of the passenger
elevator. The substantiation and analysis of the choice of the asynchronous motor
with frequency regulation. Analyzed and studied the transients under different
operating systems. Produced selection of the engine 4MTKH200LB8 and frequency
converter ATV71LD48N4Z.
Developed a system of control of electric passenger elevator and studied the
dynamic mode in software environment MATLAB.
In the "economic part" conducted a feasibility study for the final work.
In the section "Safety" is assessed physical and psychological load of
equipment on the person in the organization of the control system of the elevator
and the calculation on the ventilation plant and factor considered fire safety and
design problem of automatic fire system.
6
Мазмұны
Кіріспе
11
1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
2
Жолаушылар лифтінің электр жетегіне құрылғы, классификация және
негізгі талаптарын көрсету
Лифт және оның жұмысы, құрылғыларына негізгі мәлімет
Лифттің классификациясы
Жолаушылар лифтінің электр жетегіне қойылатын негізгі талаптар
Лифттің негізгі жетегін жетілдіру
Жобалауға қойылатын тапсырмалар
Жолаушылар лифтінің электр жетегін өңдеу
12
12
21
23
26
28
29
2.1
Жолаушылар лифтінің
электр
жетегін жобалаудың бастапқы
29
деректері
2.2
Электр жетектің статикалық кедергісінің моментін және қуаттың
алдын ала есептелуін есептеу
30
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
Токтың бағытын және электр жетектің түрін таңдауларын негіздеу
Электр қозғалтқышты таңдау және редуктордың беріліс саның
анықтау
Жұмыс машина электр жетегінің көрсетілген статикалық моментін,
инерция моментін және қатаңдық коэффициентіне есептеу
Қозғалтқышты қызуы мен өнімділігіне алдын ала тексеру
ЖТ таңдау және лифттің басқару жүйесі
ЖТ - ті қолдану арқылы лифт жұмысын сипаттау
Тежеуіш кедергіні таңдау және оның қуатын есептеу
ЖТ-АҚ жүйесіндегі қозғалтқыштың жиілік және кернеу есептелуі
35
36
37
41
43
45
48
50
2.11
Электр жетектің статикалық сипатын есептеу.
қозғалтқыштың табиғи сипаты
Асинхронды
51
2.12
Қозғалтқыштың тежеуін және іске қосылуын қамтамасыз ететін қосу
схемасы параметрлерінің есептелуі
52
2.13
Электр жетектің энергетикалық көрсеткіштерін есептеу
54
3
Электр жетегінің құрылымдық сызбасын
параметрлерін есептеу
құру
мен оның
55
3.1
3.2
3.3
3.4
4
4.1
4.2
4.3
Электр жетектің механикалық жағының құрылымдық сызбасы
Энергияның электр механикалық түрлендіргіштің құрылымдық
сызбасы
Электр энергиясын түрлендіргіштердің құрылымдық схемасы
ЖТ-АҚ жүйесі орнатылған электр жетегінің құрылымдық сызбасы
Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
Лифт жүйесін басқару мекемесіндегі құрылғылардың адамға
физикалық және психологиялық жүктемесін бағалау.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Автоматты өрт сөндіру жүйесін
есептеу.
Лифт жүйесін басқару мекемесіндегі цехта ауа алмасуына және оның
еселігіне есеп жүргізу.
7
55
56
57
59
63
63
64
67
5
5.1
Экономикалық бөлімі
Жабдықтың өндірістік қуатын есептеу
71
71
5.2
5.3
Жолаушылар лифтінің автоматтандырылған
капиталды шығының есептеу
Еңбекті ұйымдастыру және еңбекақы сұрақтары
электр
жетегінің
72
73
5.4
Электр қуаты, жабдықтарды жөндеуге және жолаушылар лифтінің
автоматты электр жетегі тиімділігіне кеткен шығынды есептеу
76
5.5
Жалпы үнемділік есебі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
8
77
78
79
Белгілеулер мен қысқартулар
АТТ - арқан тартушы тегершік
ПӘК - пайдалы әсер коэффициенті
ЛББ - лифтті басқару бекеті
АҚ - асинхронды қозғалтқыш
ЖТ - жиілік түрлендіргіш
ЖО - жұмыс органы
БҚ - беру қарқындылығы
ЖТ-АҚ - жиілікті түрлендіргіш - асинхронды қозғалтқыш
ҚИ - құрылғы интенсивтілігі
ЕИМ - ендік - импульстік модуляция
ЭҚК - электр қозғаушы күш
ҚЕЛҚП - құрылғының ережесі және лифттерді қәуiпсiз пайдалану
АЭЖ - автоматтандырылған электр жетегі
АРЖ - автоматтық реттеу жүйесі
9
Кіріспе
Қазіргі таңда қаламызды тік тасымалдау көлігіңсіз өзімізді елестету
қиын. Адамдардың үлкен саны үшін лифт шаруашылығының қалыпты
жұмысы, қалыпты өмірдің синонимі болып табылады. Лифт жұмысының
сапасы және көтеру механизмдері және олардың сенімділігі тұрғын
қауіпсіздігі және қоғамдық ғимараттарды қамтамасыз ету ісі, негізгі
аспектілерінің бірі болып қалады, сондықтан үздіксіз дамыту және лифттің
жабдықтарын жетілдіру қажет.
Лифт - тік тасымалдау көлігі, тұрғын және өндірістік үй - жайлардағы
жолаушылар мен жүктерді тасымалдауға арналған. Өнеркәсіпте және
күнделікті өмірде лифттік электр жетекті қолданудан, тік тасымалдау
көлігінің ең кең таралған түрі - лифт болып анықталады.
Соңғы уақытта қалалардағы ғимараттар қабаттарының жоғарылауы,
сонымен бірге лифттер қозғалысының жайлылығына бақыланатын үрдістері,
қозғалыс басқару процесс жүйелерінің күрделенуіне әкеледі. Қазіргі заманауи
микропроцессорлық басқару жүйелерінің дамуының нәтижесінде қазіргі
уақытта бұл мәселелер ойдағыдай шешіліп жатыр.
Қазіргі заманғы лифт - бұл күрделі электр механикалық құрылыс,
орнатылған бағдарлама бойынша жартылай автоматты режимде жұмыс
жасайды. Лифттің жұмыс бағдарламасы жолаушылар әрекетімен, мекен -
жайымен, кабина орнымен (бос немесе бос емес) және лифт басқару жүйесі
көмегі бойынша реттелетінімен анықталады.
Лифттің басқару жүйесі жолаушылардың қауіпсіз және жайлы қозғалыс
мәселесін шешу керек. Қозғалыс мүмкін үдеумен, қажетті жылдамдық және
сезінерлік жұлқыну болмау тиісті жүзеге асырылу керек. Қажетті берілген
талаптарды орындау үшін әр түрлі құрылғы (датчик) арқылы кабинаның
орнын және қозғалыс жылдамдық мәліметін алу керек.
Бұл дипломдық жобада жолаушылар лифтінің автоматтандырылған
электр жетегі қаралады. Жолаушылар және жүк лифттерінің әр түрлі үлкен
құрылымдық нұсқаларына қарамастан олардың басты жабдығы электр жетек
болып табылады.
Есепке механизмің айрықша құрылымы, қозғалтқыш таңдау, және оған
жиілік түрлендіргіш және қуат есептеу, басқару жиілігі және т.б. қарастыру
кіреді.
Осыған байланыста осы жобада жолаушылар лифтінің жиілікті -
реттемелі автоматтандырылған электр жетегі АЭЖ ұсынылады.
10
1
Жолаушылар лифтінің электр
жетегіне
құрылғы,
классификация және негізгі талаптарын көрсету
1.1
Лифт және оның жұмысы, құрылғыларына негізгі мәлімет
Жолаушылар және тасымал лифттердің конструктивті нұсқаларының
көптеген түрлеріне қарамастан, олардың негізгі жабдығы: кабина, жүкшығыр
(лебедка) көтергіші, арқан, қарсы салмақ, қозғалтқыш, электр механикалық
тежеуіш құрылғы және басқару аппараты болып табылады. Лифттің барлық
жабдықтары шахтада және ғимараттың жоғарғы және төменгі бөліктерінде
орналасқан. Лифт - (ағылшын тілінен lift көтеру) шахтада қондырылған,
қатаң бағыттауышы бойынша кабинаны немесе платформаны вертикальді
қозғалысқа келтіретін әдеттегі үздіксіз қозғалысты стационар көтергіш.
XX
ғасыр басында электрлі лифттер кең қолданысқа ие болып, жетек
түрлері басқаша лифттерді істен шығара бастады. 1920 жылдары қазірде кең
қолданысқа ие болған жетекші арқаны бар тегершіктер, бірдей айналымы бар
жүкшығырлар шыға бастады. Ресейде лифт құрылысы тек 1917 жылы
революциядан кейін дами бастады, тасымал және жолаушылар таситын орта
мақсатты лифттермен қатар лифттердің арнайы түрлері дайындалып
шығарыла бастады.
Машиналы бөлменің лифт құрылғысында орналасуы ғимараттың
архитектуралық ерекшеліктеріне, сонымен қатар оның мақсатына
байланысты. Мысалы: ғимарат конструкциясы лифт жабдықтарының
салмағын көтере алмайды; лифт жұмысынан шыққан шу мен вибрация (діріл)
кейбір бағыттағы жұмыстарға әсер етеді; одан кейін, өзінің шектеулі салмағы
бар, биіктігіне байланысты үлкен және кіші биіктігі, ірге ауданы бар, типі
телемұнара сияқты биік ғимараттарды салу үшін жабдық салмағына қатаң
талап қойылады. Сондықтан машина бөлмесін төмен орналастыру арқылы
ғимарат конструкциясынан салмақта азайтады. Лифттің машина бөлмесінде
орналасқан жабдықтарын қарастырайық[3].
Лифт құрылысының машина ғимаратында: лифт кабинасында
қозғалтқыштан күш беретін жүкшығыр орналасқан.
Жүкшығырдың екі түрі болады: барабанды және жетекші арқаны бар
тегершік.
Көтерілу биіктігіне байланысты үлкейетін, соған сәйкес машина
бөлмесінің көлемін үлкейтуді қажет ететін барабанның едәуір көлемі
салдарынан барабанды жүкшығырлар заманауи лифттерде сирек
қолданылады. Лифттерден үйкелу тегершігі бар жүкшығырлар кең
қолданысқа ие болды. Тегершік үйкелісінің аумақты көлемі көтеру биіктігіне
байланысты емес.
Жетекші арқаны бар тегершікте арқан (трос) сына тәрізді
(клиновидный) жолда орналасқан. Тегершікпен және негізгі арқан арасындағы
байланыс үйкеліс күші көмегімен жүзеге асады.
11
а -- барабанды түрі, б -- жетекші арқаны бар тегершігімен; 1, 5 -- арқандар,
2 -- барабан, 3 -- ауытқитын блок, 4 -- жетекші арқаны бар тегершік.
Сурет 1.1 - Жүкшығырлар
Кабина аспасын (подвеска) ыңғайлату үшін және тегершікпен негізгі
арқан арасындағы үйкелісті күшейту үшін бұрып апаратын (отводной)
тегершік қолданылады. Сол арқылы арқан бірнеше рет есіледі. Заманауи
жылдам лифттерде жүкшығырлар ретінде тұрақты тоғы бар электр
қозғалтқыштар қолданады. Содан соң машина бөлмесінде басқару щиті
орналасқан. Күш беретін щитте лифтті басқару схемасы, дабыл
(сигнализация) схемасы, электр қозғалтқышты басқарудың күш беру бөлігі,
тоқ күшінің артуынан және қысқа мерзімге тұйықталудан электр
қозғалтқышты және электр аппараттарын қорғау торабы және т.б. орналасқан.
Лифт құрылғысының электр бөліктеріне қуат көзі кірмелік құрылғысы
арқылы жүзеге асады. Заманауи лифтте қолданылатын кірмелік құрылғылар
лифт жұмысынан шыққан кедергілерді желіге жібермейтін фильтрмен
жабдықталған. Қозғалыс жылдамдығын шамадан тыс арттырған кезде лифт
жолаушылары қауіпсіздіктеріне қойылатын жоғары талап жылдамдықты
шектеуіш көмегімен қамтамасыз етіледі. Заманауи шектеуіштердің өз
механикалық қаруына қоса 25 - 40%-ға жылдамдық көтерілген кезде, сына
тәрізді ұстағыштарды іске қосуға бағытталған, сына тәрізді ұстағыштар іске
қосылмай тұрып лифтті тоқтатуды қамтамасыз ететін қосымша құрылғылары
болады. Бұл кабина төмен немесе жоғары қозғалыс кезінде жылдамдық
берілген нормадан тыс көтерілсе электр тежеуіш іске қосылуын қамтамасыз
етеді[2]. Лифттің құрылғылары 1.2 - суретте көрсетілген.
12
Сурет 1.2 - Лифт құрылысы
Кабинаның есігі. Кабинаның автоматты есігі кабинаны пайдаланудың
қауіпсіздігіне кепілдік береді. Жармалардың қалпы (ашық немесе жабық)
электр ажыратқышпен бақыланады.
Кабина есіктерінің жетектері арқылы кабина есіктері ашылады. Ол
тетікке орнатылған жай жүретін жол бұрамдық редуктордан тұрады. Резеңке
бәсеңдеткіштердің (амортизатордың) жетектері кабина есігінің арқалығына
орнатылған. Электр қозғалтқышты қосқанда, оның роторының айналуы сына-
қайысты (ремень) беріліс арқылы бәсеңдеткіш бұрамдық білікке және жай
жүретін жолға червяк ілінісі арқылы беріледі. Ролигі бар иінтірек иіні
қозғалыс кезінде жартылай шеңберді сипаттайды және ролик тірекке тірелу
кезінде қозғалыссыз бекітілген кареткадағы кабина есіктерді жармамен бірге
каретканы сызғыш бойымен қозғауға мәжбүрлейді.
Бұл қозғалыс екінші кереғар бағытта қозғалатын жармаға арқан арқылы
беріледі. Кабинаның есігі және шахта бір мезгілде ашылады.
Рычагтың бұрылу бұрышы жұдырықшалардың қондырылуына
байланысты, олар осылай берілуі тиіс, ашық есік кезінде көлденең күйінде +- 5
мм-ге тоқтап, ал жабық күйінде тіректегі жарылысқа қарсы штифті тоқтату
үшін максималдық көтерілуі керек. Жетектің жұмысы қалыпты режимде
тұрғанда тіреулерге тетіктің отырғызылуына рұқсат етілмейді. Жұдырықша
тетіктің төлкесіне мықтап бекітіледі де, тетігімен бірге айналысқа түседі,
керек кезде ажыратқыштарға (кезек-кезек) әрекет жасайды және электр
қозғалтқыштың сөнуіне түрткі береді.
13
Егер есікті жабу кезінде, жарма есіктің арасында жолаушы немесе басқа
да заттар қалып қойған жағдайда, электр қозғалтқышты реверске ауыстырып
қосатын жетектің арнаулы құрылғысы болады. Құрылғы төмендегіше жұмыс
істейді: Жетекті қосқанда, тетік есікті жабуды серіппенің күшімен жүзеге
асырады, жармалардың жүрісін баяулатады, ал шахта есіктерін жабу жарма
массасының әсерімен жүзеге асады.
Ол жармалардың қатынас жолындағы кедергілердің пайда болуында
тоқтайды, дегенмен тетік қозғалысы жалғасады. Сонымен қатар тірек
шабынымен және штифт (бүркеншіксіз шеге) арасында саңылау көрінеді және
мұнан былай штифт тірек шабыны (скосы) бойынша сырғанап, иінтірек
ролигінің төлкесіне түседі және иінтірек иықшасынан басады. Серіппе
сығылады, иінтірек екінші иықшасы және рамка арасынан микроөшіргішке
әсерін тигізетін саңылау көрінеді.
Рамканы өшірген жағдайда тетіктің әсерінен босатылады.
Микросөндіргіштің штифті қозғалтқыш жетегінің есігін ауыстыру үшін
серпін береді. Есік қайтадан ашылады. Кабина есігінің жабық жармалары
тетіктің барынша көтерілген жағдайында, штифт әйнектелген кабина есігін
жылжытуға мүмкіндік бермейтін бекіткіш құрылғының рөлін атқарады. Бұдан
басқа, қауіпсіздік белгісі болып табылатын, жармаларды ашуға мүмкіндік
бермейтін жиналмалы тіреу орнатылған. Жолаушыларды эвакуациялау
кезінде кабинадан серіппе сығылады, тіреу айналады.
1 -- сына, 2 -- бағыттаушы, 3, 10, 14 -- иінтіректер, 4 -- жұдырықша,
5, 16 -- байланыс құрылғысы, 6, 11 -- арқандар, 7 -- жалғастырғыш (муфта),
8 -- тегершік (шкив), 9 -- тегершік білікшесі (валик шкива),
12 -- жылдамдық шектеуіш, 13 -- жүк, 15 -- созып кигізетін (натяжной) блок.
Сурет 1.3 - Жылдамдық шектеуіш және сына тәрізді ұстағыштар
жұмысының принциптік сұлбасы
14
Ұстағыштар жылдамдық шектеуіші іске қосылған кезде және кабина
жылдамдығының қозғалысы төменге қарай күшейген кезде кабинаны
тоқтатуға және ұстап қалуға арналған.
Ұстағыштар -- сына тәрізді, серіппе астындағы, бірқалыпты тежеу.
Ұстағыштар жылдамдық шектеушімен бірге қызмет етуге арналған және
лифтпен қолдану қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жауапты түйіннің бірі болып
саналады.
Ұстағыштар
конструкциялары бойынша төрт бірдей сыналану
(заклинивания) механизмі және ұстағыштарды іске қосатын механизмдерден
тұрады.
Сыналану механизмі қалыбына байланысты тігінен орын ауыстыратын,
сонымен бірге бағыттаушыға жақындай түсетін тежеуіш табаннан тұрады,
тежеуіш табанның негізгі элементі корпуста орналасқан серіппе және сына
болып табылады.
Қосу механизмі білікке бекітілген екі сына иінтірегінен тұрады,
қайтарылмалы серіппе, реттеуіш сомын (гайка) орнатылған біліктер тарту
күшімен бекітілген, иінтірек арқанмен жылдамдық шектеуішті ұстағыш
қосуға арналған механизммен біріктіреді.
Жылдамдық шектеуіші іске қосылған кезде ұстағышты қосуға арналған
механизм иінтірегіне бекітілген арқан қозғалысы тоқтатылады, одан кейін
кабина төмен қарай қозғалған кезде біліктер бұрылады, ал тарту күші арқылы
білік те бұрылады, біліктің бұрылуына иінтірек те қосылып бұрылады, осылай
сына механизмін іске қосады.
Тежеуіш табанды жоғары көтерген кезде, бағыттауыш басын жұмыс
үстімен оған тигеннен кейін серіппе қалпын өзгертеді, бұл сынаны бұраған
кезде қажетті тежеуіш күшпен қамтамасыз етеді, тежеуіш табанның
қозғалысы реттеуіш түйреуішпен (шпилька) шектеледі, сол арқылы
бағыттауыш басының сығылу күші және тоқтау кезіндегі тежеу күші соған
сәйкес өзгермейді, қозғалыстағы кабинаның қуат көзі өшірілген кезде ол
тоқтайды, тарту күшіндегі планка өшіргіш аунақшасын (ролик) басады, электр
қозғалтқышын өшіруге сигнал береді.
Ұстағыштардан кабинаны алу үшін өз салмағының іс-әрекетімен
кабинаны, тежеуіш табанды көтеру керек, сонда серіппе төмендейді және
ұстағыш тетіктері бастапқы күйге оралады.
Машина бөлмесінен төмен жартылай қабат - блок бөлмесі орналасқан.
Блок бөлмесі барлық лифттерде орындала бермейді, негізінде үлкен
жылдамдықты және үлкен биіктікке көтерілетін барлық заманауи лифттерде
блокты орналастыру үшін қызмет атқаратын (бұрып апаратын тегершік) блок
бөлмесі болады. Блок бөлмесінде жылдамдық шектеуіш орналасқан. Бұрып
апаратын тегершік (отводной шкив) техникалық құжаттамаға сәйкес шахтада
механикалық құрылғыларды орнатуға мүмкіндік береді[3].
Лифт жұмысы барысында кабина шахтада орын ауыстырып отырады. Шахта
бұл ғимараттың ішінде (сыртында) орналасқан тігінен ойылған орын.
Шахтада
15
келесі
лифт
құрылғылары
орналасқан: бағыттауыштар
бекітілген
кронштейндер. Бағыттауыштар кабина орын ауыстыруын тиянақтауға
арналған, шахтаның қозғалмайтын элементтеріне тән қарсы салмақ пен
кабинаның тұрақты өзара қалпын қамтамасыз ету үшін де қызмет етеді.
Бағыттауыш кабинаның беріктігімен және оның бекітілуі жылдамдық кезінде
қарастырылған 10% арттыратын, 10%-ға оның жүк көтергіштігін арттыратын
жүкпен кабина ұстағышына отырғызылуын қамтамасыз етуі тиіс.
Шахта есігі. Шахта есігі шахтаға бөгде адамдарды кіргізбеуге арналған.
Шахта есігі - жылжымалы, автоматты, қозғалысқа келтірілетін есіктер
арқалық, ендік (поперечина), тіреу және табалдырықтан тұрады. Тіреудің
жоғарғы бөлігіне арқалық және ендік, ал астына табалдырық бекітіледі.
Арқалықта түйреуіш жарма көмегімен бекітілген кареткалар қондырылған
сызғыш орнатылған. Әр каретка сызғыш бойымен аунақша арқылы қозғалып
отырады. Мойынтіректер (подшиники) кареткалардың сызғыштан ауытқу
немесе көтерілу мүмкіндігін жойып отырады. Сызғыштың еңкіштігі
есіктердің өз салмағының ықпалымен жабылуын қамтамасыз етеді.
Жабық күйінде әр карета құлыппен жабылады. Құлып тілі (защелка)
жармасының тірегі болып бақылау блок негізіне бекітілген пластина қызметін
атқарады. Пластинада есік жұмысын электрлі бақылау элементтері - екі
микроөшіргіш, екі иінағаш (коромысла) және планка орнатылған. Құлып
каретканы тек жарма жабық кезде жабады.
Көрсетілген шахта есігі механизмдерінің қалпы жабық және
құлыпталған есік қалпына сәйкес келеді. Кабина тоқтап тұрған кезде құлып
жармасы кабина есігінің беті (щека) және белдікті бұру аспабы (отводка)
арасында орналасады. Жетек жұмысы іске қосылуымен шахта есігінің
құлыптары ашылады. Жетек иінтірегі, кабина және шахта есігі айналуы
синхронды болады.
Құлып ашылған кезде, құлып тісі тісімен тірелген иінағаш иықшасы
төмен ауытқиды, сонымен микро өшіргіш итергішін босатады, оның
байланысы басқару тізбегін үзеді, құлып ашық кезінде кабинаның іске
қосылуын істен шығарады.
Кронштейн кареткасының қозғалысы басталысымен иінағаш
босатылады, ол төмен түседі және екінші микро өшіргіш итергішті босатады.
Осылай бір уақытта екі жарманың ашылуын бақылап отырады. Есіктің
жабылуы және құлыптануы жоғарыда сипатталғанға кері тәртіпте
орындалады.
Кабина салмағын және пайдалы салмақ бөліктерін теңестіру үшін қарсы
салмақ қолданады. Қарсы салмақ салмағы кабина салмағына тең 0,4-0,5
пайдалы жүк салмағы қосылады. Қарсы салмақ шахтада бағыттауыш
көмегімен қозғалады. Қарсы салмақ бағыттауышына кабина кронштейн
бағыттауышына қойылатын талаптар қолданылады. Лифт кабинасы
жолаушыларды немесе жүкті ғимараттың бір деңгейінен басқа деңгейіне
тасымалдау үшін қолданылады. Кабина тірек және купеден тұрады, олар
16
қалыңдығы 1,4 см металл табақтан, ағаш - жоңқаланған немесе пластикалық
плиталардан жасалады. Жолаушылар,
жүк жолаушылар,
емханалық
және
жолсерігі бар жүк тасымалдаушы лифт кабиналарында есік болуы тиіс.
Кабина едені қозғалысты немесе қозғалыссыз болуы мүмкін[3].
Лифт кабинасы шахтада тарту күші бар арқанға ілінген және
жолаушылар тасымалдауға арналған.
1 - жоғарғы арқалық, 2 - өлшеуіш, 3 - төменгі арқалық, 4 - тіреуше,
5 - төбе, 6 - еден, 7 - босаға, 8 - модулдерден қабырға панелі, 9 - тік ендірме,
10 - портал, 11 - амортизациялық элементтер, 14 - жамайтын қосу.
Сурет 1.4 - Лифт кабинасы
Лифт кабинасы жоғарғы арқалық (балка), төбе, еден, кабина есігінің
жармасы, есік жетегі және төменгі арқалықтан тұрады.
Арқалықта: ұстағыштар, кабина аспасы (подвеска), табандар
орнатылған. Төбе кабинаның жоғарғы бөлігі болып табылады. Төбеде
шамшырақ және сымдарды қосуға арналған қысқыш блогы бар қорап,
сонымен қатар шахта есігін оқшаулауды алып тастайтын тетік орналасқан.
Бұл тетікті басқан кезде ревизия режимінде кабинаны қозғалысқа келтіруі
мүмкін.
Табиғи вентиляция кабинадағы вентиляциялық саңылау арқылы жүзеге
асады.
17
Аспа кабинаны арқанға бекіту үшін арналған. Әр арқан сына тәрізді
құрсаудан (обойма) өткізіледі, сына айналдырылғаннан кейін арқан өзінің
салмақ түскен бөлігімен қысқышпен бекітіледі. Құрсау тарту күші арқылы
төменгі теңгергішпен
біріктірілген жоғарғы теңгергіш өсімен
қосылған.
Жоғарғы арқалық, амортизатор, тарту күші, төменгі
теңгергішке бекітілген тарту күші, жоғарғы теңгергіштер және құрсау арқылы
кабина салмағын оның орнына беріп отырады.
Арқан тартылысын бақылау үшін, арқалықта арқанның босаңдау жерін
бақылайтын өшіргіш және рамка орнатылған.
Бір, екі немесе үш арқан босаңдап немесе үзілген кезде теңгергіш
рамканы басады, ол өшіргішке әсер етеді, электр қозғалтқыш өшіріледі,
кабина тоқтатылады. Тарту арқандары бір уақытта босаңдап немесе үзілген
кезде ізденіс (стяжное) сақинасы түсіп бара жатып, тарту күшімен қада
(штырь) арқылы рамканы басады, ол өшіргішті іске қосады.
Лифттің ең жауапты түйіндерінің біріне арқан жатады. Лифттің
мақсатына байланысты кабинаны және қарсы салмақты іліп қоятын көтергіш
арқандар (бірден тоғыз данаға дейін) орнатылады. Жылдамдық шектеуіш
қосылған кезде сына ұстағыштарды іске қосу үшін қызмет атқаратын
жылдамдық шектегіш арқаны бар. Көтеру биіктігі 25 м - ден жоғары болған
кезде қосымша теңестіретін арқан қойылады. Арқанның кабинаға және қарсы
салмаққа нық бекітілуі тиіс және сонымен қатар барлық арқандардың
бірқалыпты тартылуын қамтамасыз ету керек. Арқан тартылысының
бақылауы электрлі оқшаулау (блокировка) көмегімен жүзеге асады. Арқан
мықтылығына оның блоктағы, тегершіктегі, барабандағы бүгілген орны қатты
әсер етеді, сондықтан бүгілген орын саны аз болуы тиіс. Шахтаның барлық
кіретін есіктері, сонымен қатар лифт шахтадағы жүктемелік орындар есікпен
жабылуы тиіс. Егер арнайы талап болмаса шахта есіктері болат табақтан,
ағаштан,тордан, әйнектен және басқа материалдан жасалуы мүмкін.
Шахтаның әдемі есігі тек сыртына ашылуы тиіс. Автоматты есіктер бір
жаппалы есікті және көп жаппалы есікті болады. Бірақ есіктің әрбір
конструкциясында механикалық құлыптар болуы тиіс, ол лифт тоқтаған
уақытта лифт кабинасы болмаған жағдайда шахта есігін ашуға мүмкіндік
бермейді. Механикалық құлыптар электрлі оқшаулаумен жабдықталады[2].
Шахтаның әр қабатында шахтада орнатылатын, электр темір арқауын
(арматура) орналастыруды өндіретін қораптар қойылады. Кабина және сонда
орналасқан электр аппаратурасы икемді көп желілі кабель арқылы іске
қосылады. Аспа (подвесник) лифт кабинасының көтеру биіктігінің ортасында
(+ 1 м) және астында бекітіледі. Кабель кабинамен бірге орын ауыстырып
отырады.
Шахтада лифттің орналасу орнын анықтайтын электр аппараттары
қондырылады, ол арқылы берілген қабатқа жақындаған кезде үлкен
жылдамдық азайып отыратын лифт өткелінің тізбегі өтеді.
Кабинаны нақты тоқтату командасын болат жолақтан жасалған, нақты
аялдама зонасы шунтқа кірген кезде кабинада орналасқан құрылғы (датчик)
18
беріп отырады. Щит бағыттауыштарда бекітіледі. Шахтаның астында шұңқыр
жасалады. шұңқыр тереңдігі былай жасалады, толықтай қысылған буфер
немесе тіректе орналасқан кабина астынан шығып тұрған бөліктерден кемінде
750 мм кеңістік қалуы тиіс. Терең шұңқырлар сатымен жабдықталады немесе
бөлек кіретін есігі болады. Шұңқырда лифт құрылғыларының келесі
жабдықтары орналасқан: егер төмен қозғалып келе жатқан кабина немесе
қарсы салмақ бір себептермен төменгі жұмыс қалпынан төмен түссе, олардың
кинетикалық қуатын тіректер мен буферлер сіңіріп алады[2].
Буферлер мен тіректер жылдамдық тежегішімен берілетін, үлкен
жылдамдықпен қозғалатын қарсы салмақты түсіру үшін және номиналды жүк
көтерілімдікті шамадан асыратын 10% салмағы бар кабинаны түсіруге
есептеледі.
Сонымен қатар шұңқырда шектегіш арқан
және тегершік арасында
үлкен үйкеліс күшін туғызу үшін арналған керіп кигізілетін (натяжной)
құрылғы орнатылады. Шұңқырда орнатылған электрлі өшіргіш шұңқырда
қандайда жұмыс орындау қажеттілігі кезінде электрлі тізбекті ажырату үшін
қызмет атқарады. Сонымен қатар тізбекке жарық беру үшін 24В. розеткалар
қондырылады, машина шұңқыр - кабинасында розетка байланысу үшін
қойылған.
Машиналы, шахта, шұңқырда жарық болуы тиіс. Машиналы және
шахтадағы жарықтың бөлек өшіргіштері және бөлек кіру есігі болуы тиіс.
19
Сурет 1.5 - Лифттің кинематикалық сұлбасы.
Кинематикалық сұлба (1.5 - сурет) өзімен өзара әрекеттесу күші
көрсетілген лифттің негізгі түйіндерінің өзара әрекеттесуі схемасын көрсетеді.
Лифт кабинасы арқан тартушы тегершік (АТТ) арқылы өтіп, қарсы салмаққа
бекітілетін тарту арқанына бекітілген. Жүкшығыр қозғалтқышына қуат
берілген кезде айнала бастайды, айналмалы қозғалыс редуктор арқылы арқан
тартушы тегершікке барады. Жетекші канаты бар тегершік және тарту арқаны
айналмалы қозғалысты ілгерілемелі қозғалысқа өзгертеді. Лифт кабинасы
көтеріле бастайды. Теңестіруші арқан
тарту арқанның салмағын
компенсациялау үшін қажет. Бұрамдықты (червячный) редуктор өте оңай,
сондықтан оның ПӘК = 75%, сонымен қатар ол кабинаны қозғалыссыз
қалпында болуын қамтамасыз етеді. Тежегіш кабина қабат деңгейінде (+- 3 см)
нақты тоқтату үшін, сонымен қатар оны бір орында ұстап тұру үшін,
қозғалтқыш айналымын тоқтату үшін қызмет етеді.
Лифт жұмысының жалпы қағидалары:
Шақыру аппараты тетігін басқан кезде лифтті басқару электр
аппаратурасына электрлі импульс, яғни, шақыру беріледі. Егер шақыру
берілген қабатта кабина тоқтап тұрса, берілген қабатта кабинаның және
20
шахтаның есігі ашылады, егер кабина сол қабатта болмаса, онда оның
қозғалысына команда беріледі. Жүкшығыр электр қозғалтқышы орауына және
тежегіштің электрлі магнит катушкасына қуат беріледі, тежегіш қалыбы
жазылады, бұрамдықты редуктор көмегімен жетекші арқаны бар тегершіктің
айналуын қамтамасыз етіп, ротор электр қозғалтқышы айнала бастайды,
үйкеліс күші арқылы кабина мен қарсы салмақты қозғалысқа келтіреді.
Кабина қажетті қабатқа жақындаған мезгілде лифттің басқару жүйесі
жүкшығыр электр қозғалтқышын жиілігі төмендетілген ротор айналымы
жұмысына ауыстырады. Кабина қозғалысының жылдамдығы төмендейді,
кабина еденінің табалдырығы шахта есігінің табалдырығымен бір деңгейде
болған кезде кабина тоқтайды, есік жетектері іске қосылады, кабина және
шахта есіктері ашылады.
Кабинада орналасқан тетікті посттың бұйрық тетігін басқан кезде
кабина және шахта есіктері жабылады, кабина бұйрық тетігі басылған қабатқа
жөнеледі. Берілген қабатқа келіп, жолаушылар кабинадан шыққан соң есіктер
жабылады және кабина сол қабатта басқа шақыру аппаратының тетігі қайта
басылмағанша тоқтап тұрады.
1.2
Лифттің классификациясы
Мақсаты бойынша лифттерді былай бөледі:
адамдарды тасымалдайтын жолаушылар лифттері;
жүк пен адамдарды тасымалдайтын жүк жолаушылар лифті;
аурухана қызметкерімен бірге жүретін аурухана тасымал құрылғысымен
науқасты тасуға арналған емхана лифті; Жолаушыны аурухана қызметкерімен
қоса тасымалдау үшін емхана лифтін қолдануға рұқсат етіледі;
жүкті және оны алып жүретін адамдарды тасымалдау үшін жолсерігі бар
жүк тасымалдайтын лифті. Техбақылау ұйымдары келісімі бойынша бұл
лифттерде адамдарды жолсерікпен ғана тасымалдауға болады, бірақ
адамдарды жүкпен бір уақытта тасымалдауға рұқсат етілмейді;
тек жүк тасымалдауға арналған жолсеріксіз жүк тасымал лифті;
кіші жүк тасушы - жолсеріксіз жүк тасушы лифті, жүк көтергіштігі 160
кг-ға дейін, еден мықтылығы 0,3-2 м аспайды, кабина биіктігі 1м-ден кем
емес.
Конструкциясы жағынан жүк тасушы лифттер мынандай болуы мүмкін:
сығылған, шахта астында машина бөлмесі жоқ, ал кабинаны төменде
әрекеттескен күштерді қозғалысқа келтіру арқылы іске қосылады;
тратуарлы, бұл лифттің кабинасы шахтадан жоғарғы жүктемелік алаң
деңгейіне шығып тұрады. Осындай лифттерде адамдарды көтеріп, түсірілуіне
рұқсат етілмейді;
жүк тасушы (кіші, магазинді) лифт, тауарды магазин ғимараттарында
көтеріп түсіру үшін қондырылады.
21
Жетек конструкциясы бойынша лифттерді барабанды жүкшығыры бар
немесе жетекші арқаны бар тегершікпен жабдықталған жүкшығыры бар лифт
болып бөлінеді.
Жүкшығырды редукторы бар жетек немесе редукторы жоқ жетег болып
бөледі. Редукторлы жетегі бар жүкшығырды жылдамдығы көп емес лифттерде
қолданады.
Бұл жүкшығырлар тез жүретін қозғалтқыштан, редуктор және жетекші
арқаны бар тежегіштен тұрады. Редукторы жоқ жүкшығырлар қозғалыс
жылдамдығы лифт кабиналарында қолданылады, тез жүретін электр
қозғалтқыштармен және редуктормен салыстырғанда тыныш жүретін,
редукторы жоқ қозғалтқыштар қолданыста артықшылығы басым болады.
Ғимаратта жүкшығырлардың орналасуы бойынша лифттерді іргетасқа
(фундамент) тегершігі жоғары немесе төмен орналасқан лифттер болып
бөледі, осылай ғимаратқа таралған тегершіктен шыққан шуды азайтады. Ауыр
түйіндерді анағұрлым биіктікке көтеруге болмайтындықтан осылай
орналасқан тегершікті жөндеу ыңғайлы. Бірақ тегершіктің төмен орналасуы
артынан арқан ұзындығының көбейуіне, қосымша ауытқыған блоктарды
қондыруға әкеліп соқтырады, ол арқанның қосымша иілуіне әкеліп
соқтырады, ол оның қолдану мерзімін азайтады. Сондықтан жетекті машина
бөлмесін шахта астына орналастыру мүмкін емес жағдайда ғана астына
орнатады. Жетектің жоғары орналасуы лифт конструкциясын жеңілдетеді,
демек қызмет мерзімі артады, жетектің төмен орналасуымен салыстырғанда
арқан ұзындығы 2-3 есе қысқарады, лифт құрылғысының ПӘК-і артады. Лифт
кабинасының қозғалу жылдамдығы бойынша қозғалу жылдамдығы 1,4 мс
қарапайым және жылдамдығы 2 мс жүйрік және басқада түрлерге бөлінеді.
Лифттерді қолдану шарттары бойынша ерекше орынды белгілі жағдай
жұмыстарына арналған (жарылыс қаупі бар орта, төмен немесе жоғары
температура және т.б.) арнайы лифттер алады.
1.3
Жолаушылар лифтінің электр жетегіне қойылатын негізгі
талаптар
Лифттің электр жетегі келесі талаптарға сәйкес болуы тиіс:
а) жылдамдықтың, үдеткіштің және
серпілістің
маңыздылығын
максималдық шектеу;
б) өтпелі үдерісті минималды уақытпен қамтамасыз ету;
в) нақты аялдама;
г) реверсивтікке мүмкіндік беру.
Кабина қозғалысының негізгі жылдамдығынан басқа 0,36 мс аспайтын
ревизия (жөндеу) жылдамдығы міндетті түрде қарастырылуы тиіс. Ревизия
жылдамдығы шахтадағы жабдықтарды бақылау үшін қажет. Лифт электр
жетегі жұмысынан сенімділік, қолдану және қызмет көрсетуінде ыңғайлылық
және қарапайымдылық, эконмиялы және шусыз жұмыс істелуін талап етеді.
22
Үдеткіш маңыздылығы мен бәсеңдетуі және оның туынды серпілісі лифттің
электр механикалық жүйесін жасау кезіндегі басты сұрақ болып табылады[1].
Максималдық үдеткіш (аmax) жолаушылар лифтінде 1,5-2 мс, ал
максималдық серпіліс (Сmax) 3-5 мс аспауы тиіс. Серпілістен үдеткішті
шектеу лифт кабинасына және арқанға түскен динамикалық салмақты
азайтады, сонымен қатар жолаушылардың жақсы көңіл-күйін анықтайды.
Бірақ сонымен бірге лифт жоғарғы өнімділігін қамтамасыз ету қажет. Берілген
үдеткіш және серпіліс маңыздылығын есепке ала отырып келесіде берілгендей
көрсетеміз
a 1,5м с2 .
мах 3,0м с3 .
(1.1)
(1.2)
Белгілі уақыт интервалында серпіліс пен үдеткіш мәні тең және тұрақты
шектік мүмкіндігі бар мәнімен жалғасып отырса, өтпелі үдерістегі кабина
жылдамдығының V(t) өзгеру заңы оңтайлы болып саналады.
Лифт қолданысында қауіпсіздікті арттыру үшін диспетчерлендірудің
әртүрлі жүйелері қолданылады. Сандық технологияның дамуы Қазақстанда
жасалған диспетчерлендірудің бағдарламалық - ақпаратты жүйелеріне әртүрлі
үлкен көлемді функционалдық мүмкіндіктерді енгізуге мүмкіндік берді.
Қазіргі уақытта лифт құрылғыларында өз бетімен жұмыс істейтін немесе
әртүрлі үй-коммуналдық қызметтерді (өрт қауіпсіздігі, жарықты басқару және
т.б.) диспетчерлендіру үшін арналған көп атқарымдық кешендер құрамында
істейтін құрылғылардың көптеген түрлері қолжетімді. Лифтпен қолдану
қауіпсіздігін арттыру үшін олардың диспетчерлендірудің бар жүйесін
қарастыру жөн.
Ең көп таралған осындай жүйелердің бес түрі: УБДЛ88-1М, АСУД-
248, Обь, КДК-М, ЕСДКЛ. Қарастырылып жатқан жүйелердің
мақсаты мен орындайтын жалпы қызметі ұқсас. Бұл: апат жағдайларда кабина
қозғалысын тежеу (қуатпен қоректенуші фазаның үзілуі; лифт қолданысын
қауіпсіздікпен қамтамасыз ететін құрылғы тізбегінің ақаулығы; лифттің
шахтаға кіріп кетуі; бас жетек қосылып тұрған кезде кабинаның апаттық
жағдайда тоқтауы және қарсы салмақтың көтерілуі; лифт жұмысы
қауіпсіздігінің бұзылған кездегі дабылдың соғуы; қабатта лифт болмаған
жағдайда шахта есігі ашылуы үшін, машиналы және блокты бөлмелердің
есіктері немесе басқару шкафтары машина бөлмесінен басқа жерде
орналасқан кезде лифттің қауіпсіздік тізбегінің іске қосылуы); электр
қозғалтқыштарды қорғау (қуатпен қоректенетін фазасының үзілуі кезінде
және кабина тоқтап тұрған жағдайда бас жетектің тоқ астында қалуынан, есік
жетегінің максималдық берілген уақытынан артық жұмыс жасалуынан); лифт
шахтаға кіріп кеткен уақытта шектеу қойылып, шахта жарығы іске қосылуы;
кабинамен екі жақты байланысу[9].
23
Айтылған әр жүйенің арнайы ерекшеліктері бар. УБДЛ88-1М
жүйесінің электр схемасында сегіз бақылау құрылғысын қосу мүмкіндігі
қарастырылған, ондағы ақпарат диспетчерлік пунктке беріледі. Сонымен
қатар бұл жүйенің пайдалы қызметі болып бақыланатын орындардың
ағымдағы күйі үлкен жылдамдығы бар лифттерді іске қосылуына тыйым
салуға мүмкіндік туралы ақпаратты байланыс каналына және индикациясына
ақпаратты беру болып табылады. Ревизия режимінде лифт кабинасының
төбесінен сөйлесу байланысымен қамтамасыз ету мүмкін. Сонымен қатар есту
аппаратын қолданатын жолаушылармен байланысу үшін арнайы жабдық
қарастырылған.
Өзін танытқан үлгілер қатарында заманауи кешеннің түрлері көңіл
аудартады. Соның ішінде құрамына кіретін УБДЛ88-1М компьютер желісі
бойынша (ADSL қол жетімді) ТМ88-1 кешені, мыңнан аса лифттер
диспетчерленген және осы объектілерге видео бақылау жүйелерін қондыру
үшін жоба жасалған.
АСУД-248 жүйесі: байланыс аппаратурасының дұрыстығын
автоматты түрде тексеруді; диспетчердің абонентпен сөйлескен сөздерін жазу
және тыңдауды; күзет дабылы соққан кезде немесе апаттық дабыл берілген
кезде лифт кабиналарымен, подъездермен, лифттің машина бөлмесімен,
электр щитті және басқа бөлмелермен байланыстың автоматты түрде
қосылуын қамтамасыз етеді.
Обь жүйесінде бір уақытта 11000 лифттерді қосу қарастырылған,
сонымен қатар ЛББ (лифтті басқару бекеті) сегіз бақылау құрылғыларынан
ақпарат алу мүмкіндіктері бар. Сөйлесу қызметі домофон типті құрылғымен
жүзеге асырылады. Жабдық жақын шет елдері Ресей, Белоруссияда
құрастырылған. Қазір Лифт-комплекс компаниясы импорттық өндірілген
лифттерге өз өнімдерінің бейімделуіне ерекше көңіл аударады, өйткені
отандық өндірістерде кеңінен қолданылады.
КДК-М кешені лифт блоктарынан ақпаратты алып, оны монитор
экранына шығарады. Бір блокқа 64 лифтті қосу мүмкіндігі бар. Сонымен қатар
КДК-М ерекшеліктеріне лифт жолаушыларына арналған
сөйлеу
ақпаратшысы бар, аз қуат жұмсайтын (аккумулятордан кешінде 40 минут
жұмыс істейді), күзет шахтасы схемасының автономды қоректенуін, кедергіге
қалыпты қарсы тұруы жоғары болуын жатқызуға болады. КДК-М жүйесі
1994 жылдан бастап өндіріліп келеді және УБДЛ88-1М мен Обь
жүйесімен қатар Қазақстанда кең таралған, сонымен қатар Белоруссияда және
Ресейдің кейбір қалаларында қолданылатын диспетчерленген кең таралған
кешен болып саналады.
ЕСКДЛ жүйесінде сұйық кристалды индикаторлары орналасқан, олар
лифт кабинасы орнын, қозғалыс бағытын, әртүрлі хабарламаны бейнелеу үшін
арналған. Хабарламада лифт шамадан артық толып тұрғаны туралы, жұмыс
тәртібі (арнайы қызмет көрсету тәртібі және т.б.) туралы ақпарат беріледі.
Индикаторларда ғимараттағы төтенше жағдай туралы ақпарат көрсетілуі
мүмкін, мысалы, өрт қауіпсіздігі, жер сілкінісі қауіпсіздігі және су тасқыны
24
туралы, егер ондай мүмкіндіктер басқару станциясымен қарастырылса.
Қызметтік хабарламадан басқа лифт келген қабатта орналасқан әртүрлі
жарнамалық ақпараттар, қызмет көрсету туралы ақпарат көрсетілуі мүмкін.
Хабарлама мәтін және графикалық түрде көрсетіледі. Ерекшеліктерінің бірі
болып жүйе істен шыққан кезде арнайы кілтті қолдану қажетінсіз жүйенің
жаңартылуы (обнуление) болып табылады.
Диспетчерлеу жүйесін таңдау кезіндегі маңызды факторлардың бірі
болып коммуникацияның сол немесе басқа түрлерін таңдау негізділігі болып
табылады. Ақпарат беруге арналаған коммуникацияның келесі түрлері белгілі:
радиоарна бойынша, ұялы телефон арқылы, жергілікті торап бойынша.
Қарастырылған әрбір жүйе жоғарыда аталған барлық мағлұмат беру әдістерін
қамтамасыз етуі мүмкін. Әр қайсысын жеке-жеке қарастырайық.
Радиоарна бойынша мағлұмат беру үлкен ұзындыққа қосымша сым
тартуды қажет етпейді, бұл оның төмен құнын анықтайды. Бірақ мағлұматты
аз жылдамдықта беру заманауи деспетчерлендіру жабдықтарына жетпейді.
Одан басқа қала жағдайында сапалы радиосигналдың берілуі жоғары
сенімділікпен қамтамасыз ете алмайды, ал найзағай кезінде оған кедергілер
келеді.
Жергілікті торап арқылы мағлұмат беру жеткілікті сеніммен және
қажетті жылдамдықпен үздіксіз жүзеге асырылуы мүмкін. Бірақ сонымен
бірге желі кабелін тарту қажет. Бұл кемшілікті бір жергілікті торапты бірнеше
мақсатта қолдану арқылы ықшамдауға болады (мысалы, өртке қарсы
қауіпсіздікте, жарықты басқаруда және т.б.). Коммуникацияның берілген түрі
алыс жерлерде орналасқан көп қабатты ғимараттарда қолдану үшін өте
ыңғайлы және ғаламтор желісіне оңай қосылады.
Диспетчерлендіру кешенінде қолданылатын, заманауи
коммуникацияның бірі - ұялы байланыс. Ол ұялы байланыс қызметін
арзандату нәтижесінде қолжетімді болды, ол едәуір арзан және жоғары
жылдамдықта ақпараттың берілуіне сенімділікті қамтамасыз етеді. Ұялы
байланыспен іркілістер қазіргі кезде іс жүзінде болмайды, бірақ олай ғаламтор
желісі туралы айта алмаймыз. Ұялы байланысты қолдану кезіндегі
диспетчерлендіру құрылғылары сим-картаға арналған арнайы жалғағышпен
жабдықталады.
Берілген байланыс түрінің кемшілігіне оны қолданған кезде
диспетчерлендіру жүйесі мағлұматтардың толық хаттамасын бере алмауын,
сонымен қатар жіберу уақытын 5-40 секундқа кешіктіруін жатқызуға
болады[11]. Соңғы кезде WiFi және WiMax сымсыз технологиялары кең
қолданысқа ие болды, лифт жабдықтаудағы диспетчерлендіру кешенінің бас
өндірушілері де қолдана бастады. Сондықтан арнайы түрлері шыға бастады.
Қарастырылған диспетчерлендіру жүйесінің бірінде де лифт техникалық
күйін диагностілеу және мониторинг мүмкіндіктері қарастырылмағанын атап
айту керек. Қолдану барысында лифт құрылғысында көп кездесетін
ақаулардың өзіндік түрі айқындалды.
25
Лифттің металл конструкциясына қолдану барысында пайда болған
келесі ақаулар мен бұзылуларға тән қасиеттер: тозған жарықтардың пайда
болуы, бұрандамен бекіткен жерлердің босауы, механикалық бұзықтар, пішін
өзгеруі, тоттану немесе тозу нәтижесінде элементтер қимасының күйзелуі
немесе кішіреюі. Механизмдерге тән келесі ақаулар мен бұзылулар:
жүкшығыр тежегіші жартылай жалғастырғышының әлсіреуі (радиал соғуы);
табанында электр қозғалтқышы бар жүкшығырдың жүйрік білігінің бүлінуі;
редуктор бұрамдықты ілінісінің тозуы; бұрандама бұрандама бекітулерінің
босауы; шарнирлік бірігулердің тозуы; кілтекті (шпоночный) біріктірулердің
тозуы; манжетті тызыздалулардың бүлінуі; блоктағы жетекші арқаны бар
тегершіктердегі және барабандағы жарықтар; жетекші арқаны бар тегершік
блоктың, жылдамдық шектеуіш тегершік және т.б. тұтқаларының тозуы.
Арқанда ақау болған жағдайда арқан ауыстырылуы тиіс, арқанға тән
ақаулар: сымдардың үзілуі; ПУБЭЛ-мен (ҚЕЛҚП) қарастырылған, нормадан
тыс тозу және тоттану; білік майының жоқ болуы; білік немесе тұтамның
біреуінің үзілуі, сынуы; жергілікті көрініп тұрған арқан диаметрінің үлкеюі
немесе кішіреюі; арқанның жалпаюы (көлденең қимасының қалпын
жоғалту)[2]. Лифт қолданудағы қауіпсіздікті арттыру мақсатымен оның
мониторинг және диагностілеу жүйесін жасап шығару қажеттілігі пайда
болды. Бұл жүйе құрамындағы лифт және оның техникалық күйі туралы
ақпаратты сақтауды қамтамасыз ететін мағлұмат базасы маңызды роль
атқарады. Бағдарламалық жасақтама қажетті ақпаратты шығаруға мүмкіндік
береді, мысалы бір типті лифтке тән ақаулықтар туралы, басқа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz