Сусымалы жүктерді қайта өңдеу жабдығы
Қазақ ұлттық аграрлық университеті ҚЕАҚ
Инженерлік факультет
Машина пайдалану кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Элеватор пункттеріндегі үймелі жүктерді тасымалдау тиімділігін арттыру жолдары
Беттер саны - 67
Сызбалар мен көрнекі
материалдар саны - 4
Қосымшалар
Орындаған: Жаңабіл Бекжан
2018 жылы маусымда қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі ____________
профессор Калиаскаров М.К.
Жетекші ____________
аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Арнайы тараулар кеңесшілері:
Зерттеу бөлімі ____________
аға оқытушы Черикбаев Р.К.
Техникалық бөлім ____________
аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Норма бақылау ____________
аға оқытушы Қашаған Б.Е.
Сарапшы ____________
доцент Кегенбеков Ж.К.
Алматы 2018 ж.
Қазақ ұлттық аграрлық университеті ҚЕАҚ
Инженерлік факультет
Машина пайдалану кафедрасы
Дипломдық жұмысты орындау
ТАПСЫРМАСЫ
Студент Жаңабіл Бекжан
Жоба тақырыбы: Элеватор пункттеріндегі үймелі жүктерді тасымалдау тиімділігін арттыру жолдары
Университет бойынша 201 ж. бұйрығымен бекітілген
Дайын жобаны тапсыру мерзімі: 2018 жыл 30 мамыр
Жобаның бастапқы деректері:
1. Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының типтік жобалары
2. Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының сипаттамалары
3. Еңбек қорғау стандарттары, санитарлық нормалары және ережелері
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі
Кіріспе
1.1 Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу
1.2 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларына талдау жүргізу
1.3 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары туралы мәлімет
1.4 Дипломдық жұмыс тақырыбын негіздеу
2. Астық қабылдау және тасымалдау мекемелерінің жұмысын жетілдіру
3 Ковшты элеватордың технологиялық сұлбасын негіздеу
3.1 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының құрылымын жетілдіру
4. Еңбек және қоршаған ортаны қорғау шаралары
4.1 Еңбектің санитарлық-гигиеналық жағдайларына әсер ететін зиянды және қауіпті өндірістік факторлар
5. Техникалық-экономикалық тиімділігін есептеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет тізімі
Графикалық материалдардың тізімі
1. Астық қабылдау элеваторының сызбасы
2. Ковшты элеватордың сызбасы
3. КамАЗ-54112 автомобилінің сызбасы
4. СуперМАЗ автомобилінің сызбасы
Ұсынылатын негізгі әдебиет:
1. Богомягких В.А. Теория и расчет элеваторов для зернистых материалов. - Ростов-на-Дону.
2. Гячев Л.В. Движение сыпучих материалов в трубах и элеваторах. - М.: Машиностроение.
3. Лукинский В.С. Логистика автомобильного транспорта: Учебное пособие. М., 21 Финансы и статистика, 2004.
4. Вельможен А.В. Грузовые автомобильные перевозки: Учебник для вызов. М., Горячая линия - Телеком, 2007.
5. Куликов Ю.И. Грузоведение на автомобильном транспорте: Учебник для вузов. М., Академия, 2008.
Дипломдық жұмыстың арнайы тараулар бойынша кеңесшілері
Тарау
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Конструкторлық
Черикбаев Р.К.
10.01 - 02.02.2018
Еңбек қорғау
Қашаған Б.Е.
04.02 - 05.03.2018
Техникалық
Касымбаев Б.М.
07.03 - 15.05.2018
Кафедра меңгерушісі профессор Калиаскаров М.К.
Жұмыс (жоба) жетекшісі аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым студент Жаңабіл Бекжан
23 желтоқсан 2017 ж.
Дипломдық жобаны орындау
ГРАФИГІ
Рет саны
Тараулар және қарастырылатын сұрақтар
Жетекшіге ұсыну мерзімі
Ескертулер
1
Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу
10.01 - 02.02.2018
2
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларына талдау жүргізу
10.01 - 02.02.2018
3
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары құрылымын жетілдіру
10.01 - 02.02.2018
4
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары пайдалану кезіндегі еңбек және қоршаған ортаны қорғау шаралары
04.02 - 05.03.2018
5
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының экономикалық тиімділігін есептеу
07.03 - 15.05.2018
6
Қорытынды жасау
07.03 - 15.05.2018
Кафедра меңгерушісі профессор Калиаскаров М.К.
Жоба жетекшісі аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым студент Жаңабіл Бекжан
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
6
1
Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу. Элеваторлық пункттер жайлы жалпы мәліметтер
8
1.1
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары
8
1.2
Сусымалы жүктер және олардың бөлу ерекшеліктері туралы жалпы мәлімет
13
1.3
Сусымалы жүктерді қайта өңдеу жабдығы
16
1.4
Дипломдық жоба тақырыбын негіздеу
16
2
Элеваторлық пунктінің жұмысын талдау
18
2.1
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы және әрекетті басқару құрылымы
18
2.2
Кәсіпорында жуктерді тиеу,сақтау мен жіберу үдерістерінің қызмет ету тиімділігінің факторлары
19
2.3
Элеватор жабдығы қызметінің сапасын бағалау
20
2.4
Жүктерді тасымалдауға дайындау және жүктердің ыдысы мен қораптарына қойылатын талаптар
23
2.5
Ожаулы элеваторлардың элементтері және жұмыс принциптері
24
2.6
Тиелу-түсіру машиналарына жоспарлы алдын алу техникалық қызмет көрсету мен жөндеу туралы негізгі қағидалар
28
2.7
Жүктерді тасымалдық маркалау
29
3
Астық қабылдау кәсіпорынының жұмысын жетілдіру
33
3.1
Жетілдіру жөніндегі шаралар
33
3.2
Элеваторлар мен астық қоймаларының сиымдылығын есептеу
33
3.3
Негізгі және қосалқы жабдықтардың саны мен өндірімділігін белгілеу
35
3.4
Элеватордағы автокөлік құралдарының жұмысын жетілдіру
40
4
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларын пайдалану кезіндегі еңбек және қоршаған ортаны қорғау шаралары
50
4.1
Жүктерді тасымалдау ережелері
50
4.2
Контейнерлік элеватордың экологиялылығы
50
4.3
Элеваторлардың қоршаған ортаға зиянды ықпалын төмендету жөніндегі шаралар
53
4.4
Еңбектің санитарлық-гигиеналық жағдайларына әсер ететін зиянды және қауіпті өндірістік факторлар
53
5
Техникалық-экономикалық тиімділігін есептеу
58
Қорытынды
66
Пайдаланылған әдебиет тізімі
67
КІРІСПЕ
Агроөнеркәсіп - ел экономикасының негізгі салаларының бірі. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында ауыл шаруашылығының үдемелі дамуын бүкіл әлемде орын алып отырған қаржы дағдарысынан шығу жолдарымен байланыстыра отырып, белсенді түрде жүзеге асыру қажеттілігі атап өтілді. Онда агроөнеркәсіптік кешенді (АӨК) одан әрі дамыта отырып, аса маңызды екі міндетті - азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен экспортты әртараптандыруды қатар шешу жолдары аталды, жаңа онжылдықта АӨК-ін дамыту индустриалдық-инновациялық жолмен атқарылуы тиіс [1].
Қазіргі өндіріс еңбек бөлінісіне негізделген. Бұл үймелі жүктерді, жартылай фабрикаттарды немесе дайын өнімді өндіру немесе өндіру орнынан тұтыну орындарына дейін тасымалдауды қажет етеді. Тасымалдауды жүзеге асыру үшін жеке кәсіпорындарда, сондай-ақ кәсіпорындардың, өңірлердің және шет елдердің арасында тасымалдау қажет.
Қазіргі заманғы кәсіпорынның жоғары сапалы жұмысы дұрыс ұйымдастырылған болуы керек және оны орындау сенімді көлік құралдарынсыз мүмкін емес. Жүктің үлкен көлемін тасымалдау кезінде үздіксіз жұмыс істейтін құрылғылар мен машиналарды пайдалану ұсынылады.
Көліктік процесте кем дегенде тиеу-түсіру операциясы жүреді: жүкті көлікке тиеу және одан оны түсіру. Мысалы, бұл процесс элеваторда жиі кездеседі.
Тасымалдауға түрлі көлік түрлері (автомобиль, су, теміржол, әуе, құбыр, конвейерлі және т.б.) қатысады. Бұл жүкерді тиеу-түсіру операцияларының санын көбейтеді және көлік құралдарын күту кезінде тауарларды аралық сақтауға арналған қоймалар бар болуын талап етеді.
Кейде бір жүкпен 10 тиеу-түсіру жұмыстары орындалады. Олардың үлесі, сондай-ақ еңбек шығындарының, ақша мен өндірістің материалдық ресурстарының жалпы көлеміндегі қойма операциялары өте жоғары. Теміржол көлігінің жүк тасымалдауында теміржолшылардың 5% -дан астамы жұмыс істейді, ал шығындар жалпы операциялық шығындардың шамамен 3% -ын құрайды.
Жүктерді автоматтандырудың және кешенді механизациясылаудың негізінде тиеу-түсіру және қойма жұмыстарын азайту - маңызды ұлттық экономикалық міндеттердің бірі болып табылады.
Элеваторлардағы жүктерді тасымалдау шығындарын және пайдалану шығындарын қалай азайтуға болады? Жаңа экономикалық жағдайларда ғылыми-техникалық прогрестің шекараларына қолжетімділікті қамтамасыз ету, толық өзіндік құнды есепке алу, өзін-өзі қамтамасыз ету және өзін-өзі қаржыландыру негізінде шаруашылықты басқару әдістерін қолдану арқылы жоғары өнімділікке қол жеткізу қажет.
Жүктерді тасымалдаудың негізгі бағыттарының бірі тасымал жүктерді тиеу-түсіру жұмыстарын автоматтандыру және кешенді механикаландыруды толық жүзеге асыру, әсіресе қосалқы және қосымша жұмыстарда қолмен жұмыс істейтін қызметкерлер санының азаюы болып табылады.
Ауыр қол жұмысын азайту және одан әрі алып тастау мәселесі Қазақстан Республикасының Негізгі Заңына енгізілген, мемлекет ғылыми-техникалық прогреске негізделген қолмен жұмыс жасайтын машиналық процестермен еңбек шарттарын және еңбек қорғауды, оның ғылыми ұйымын үнемі жақсартуға ұмтылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты элеваторларда жүктерді тасымалдаудың тиімділігін жоғарылату жолдарын анықтау болып табылады.
1 Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу. Элеваторлар жайлы жалпы мәліметтер
1.1 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары
Заманауи дайындаушы астық элеваторлары 1.1-суретте көрсетілгендей төрт типте тұрғызылады: Л - 2x100, Л - Зx100, Л - Зx175 және Л - 4x175. Астық элеваторларға автомобильдермен жеткізіледі, оларды алдын ала өлшегеннен кейін ғимарат еденінің деңгейінде орналасқан қабылдау элеваторына 1 түсіреді. Әрбір элеватордың сиымдылығы 50 т астық. Автомобильді автомобиль-көтергіш платформасына орналастырып, оның артқы бортын ашады. Платформаны еңкейтеді де, дән қабылдау элеваторына құйылады. Олардың астында дәнді элеватор мұнарасына 2 беретін таспалы конвейерлер орналасқан. Мұнда дәнді нориялармен (ожаулы элеваторлармен) немесе сүрлемүсті (надсилосный) конвейерлер 4 көмегімен бірден сүрлемге 3 береді немесе алдын ала тазалайды және дәнкептіргіштерде 7 кептіреді. Қоймалау кезінде астық автоматты түрде арнайы ожаулы таразыларда өлшенеді. Сүрлемдерден ол сүрлемасты конвейерлерге сусып түсіп, олар дәнді норияларға береді. Дән жоғары көтеріледі, өлшенеді және жіберу құбырлары 5 бойынша теміржолдық жылжымалы құрамға 6 беріледі.
1.1-сурет. - Дайындау элеваторының сұлбасы
Л - 2x100 типтегі дайындау элеваторы (әрқайсысының өндірімділігі 100 тсағ екі нориясы бар желілік) жұмыстық мұнарадан және екі үшқатарлы сүрлемдік корпустардан тұрады. Сүрлемдер 3,2*3,2 м шаршы қималарды білдіреді, биіктігі 25,4 м. Әрқайсысының сиымдылығы 5500 т астық. Жұмыстық мұнараның биіктігі 46,1 м. Автомобильдегі астықты автомобиль-көтергіштермен әрқайсысының сиымдылығы 25 т болатын төрт қабылдау элеваторына түсіріледі. Осы элеваторларға олардың механизмдерін іске қоспай-ақ 30...35 автомобильді түсіруге болады. Вагондарға астықты сүрлемдерге орналасқан 14 жіберу элеваторымен тиейді.
Элеваторлар теміржол жағына орналасқан. Жалпы сиымдылығы шамамен 700 т. Өндірімділігі 8 тсағ дәнкептіргіш сүрлемдік корпустардың біріне қондырылған.
Сыйымдылығы 25 мың т Л-3х100 элеватор өндірімділігі 48 тсағ дән кептіргішпен жабдықталған. Оның сүрлемдік корпустары дөңгелек, диаметрі 6м және биіктігі 30м. Жұмыстың тұмары биіктігі 57м, корпус сыйымдылығы 12 мың т. Дән тиелген автомобильдерді автомобиль-көтергештермен түсіреді. Әрқайсысының сыйымдылығы 50т болатын алып қабылдау элеваторы қарастырылған. Астықты вагондарға мұнараға орнатылған жіберу элеваторынан бірмезгілде үш нориямен беруге болады. Элеватор вагондардан түсіру үшін де жабдықталған.
Л-3х175 және Л-4х175 дайындау элеваторлары (сиымдылықтары тиісінше 25 мың және 50 мың тонна астық) өндірімділігі 32тсағ құрайтын дәнкептіргіштермен жабдықталған. Элеватордың жұмыстық мұнарасының биіктігі 65.4м. Сүрлемдердің өлшемдері, формасы мен сиымдылығы Л-3х100 типтегі элеватордағыдай. Дәнді вагондарға мұнарадағы жіберу элеваторлары арқылы бірмезгілде үш немесе төрт нориямен тиейді.
Диірмендік (өндірістік) элеваторларды әдетте диірмендік комбинаттарда тұрғызады. Оларды бір типтегі құрылыс конструкцияларынан жинақтайды. Оларды ғимаратттардың ені мен біктігі, колонклардың қадамы бірдей, тек ұзындығы ғана әртүрлі. М-2х175, М-3х100, М-2х175 және М-3х175 элевотарларының мұнаралары тиісінше әрқайсысының өндірімділігі 100 немесе 175 тсағ екі немесе үш нориямен, әр біреуі 100тсағ бір немесе екі елеуішпен (сепаратормен), 12тсағ құрайтын дәнкептіргіштермен және массасы 20т дейін жүктерді өлшеуге мүмкіндік беретін екі немесе үш ожаулы таразылармен жабдықталған. М-2х100 және М-3х175 элеваторларының сүрлемдік корпустарының тиісінше 8 мың және 16 мың т, ал М-3х100 және М-3х175 элеваторларындағыларға - 16 мың және 33,4 мың астық сияды.
Диірмендік элеваторларға астықты, әдетте, теміржол маршруттарымен жеткізеді. Вагондар теміржолға көлденең немесе оның бойына орналасқан қабылдау элеваторларына түсіріледі (норияның өндірімділігі 100тсағ кезінде екі қабылдау элеваторын теміржолға көлденең, ал 175 тсағ кезінде төрт элеваторды теміржол бойымен орналастырады). Элеваторлардың астына дәнді норияларға беретін таспалы конвейерлер орнатылған. Вагондарды олар элеваторлардың босауын күтіп бос тұрып қалмайтындай, ал конвейерлер мен нориялар бос жұмыс істемейтіндей етіп түсіру қажет. Бұл үшін қабылдау элеваторларының тазалау кезеңі вагондарды түсіру мен орнын ауыстыру уақытына тең болуы тиіс. Төрт типтегі барлық элеваторлардың дәнді вагондардан түсіру кезіндегі тәуліктік қабылдау қабілеттілігі тиісінше 1,5; 2,0; 2,5 және 3 мың т.
Порттық (қайта жіберу) элеваторлары дайындаулық және диірмендіктерге қарағанда бастапқы өңдеуден өтіп үлгерген астықты қабылдайды. Қысқы мерзімді сақтау кезеңінде мұнда астықты көліктің бір түрінен екіншісіне қайта тиеу кезінде оны қосымша тазалайды және кептіреді. Бұл элеваторлардың сүрлемдік корпустары диаметрі 6 және 7 м, биіктігі 30...40м сүрлемдерден тұрады . Олардың өндірімділігі 350...450тсағ, яғни олар астықтың тәуліктегі бірнеше маршруттарын үстемелеуге немесе жүккөтерімділігі 10т дейінгі кемені 8...10 сағ ішінде тиеуге есептелінген. Өзен баржаларын түсіру үшін астықтарды өндірімділігі 200 тсағ дейінгі стационарлық немесе жылжымалы қайта тиеуіштермен жабдықтайды. Астықты вагондарға нориялар көмегімен элеваторлар және дәншашыратқыштары бар жіберу құбырлары арқылы тиейді. Баржаларға тиеу ішін моторлық жетегі мен қашықтан басқаруы таспалы конвейерлер және үлкен өлшемдегі телескоптық құбырлар қолданады. Элеваторлар, сонымен қатар, астықты автомобильдерден түсіруге арналған құрылғылармен де жабдықталған.
Кесте 1.1 - Дайындау элеваторлардың техникалық сипаттамалары
Параметрлері
Л-2 x 100
Л-3 x 100
Л-3 x 175
Л-4 x 175
Сыйымдылығы, т
Шөмішті конвейер
саны
түрі
Дәнді күндік жасап шығару көлемі, т:
автотранспорттан
қабылдау
вагондарға жөнелту
тазалау
кептіру
Электрқондырғының қуаттылығы, кВт
Құрылыстық көлемі, м3:
мұнара
күштік корпус
Элеватордың құрылыстық құны 1 т сыйымдылыққа, ақшасаны
11000
2
ТНС-100
1500
1160
580
176
191
3648
23200
285
25000
3
ТНС-100
2500
1160
750
528
315
10380
48654
209
25000
3
ТНС-175
3500
1750
1160
1400
631
11240
48654
208
50000
4
ТНС-175
5000
2500
1160
1400(2100)
935(1026)
17050
109100
210
Промзернопроект механикаландырылған астық қоймаларының типтік жобаларын жасады. Олардың біреуі сиымдылығы 5,5 мың т, жиналмалы темірбетоннан жасалынған, шатыры горизонталь 25° етіп жасалынды, ол астықтың табиғи қиғаштық бұрышына сай келеді. Қабырғаларды дәннің бүйірлік қысымынан босату үшін оларды топырақпен қаптайды немесе анкерлік беттабақтармен (плиталармен) күшейтеді (1.2 және 1.3 суреттер). Топырақпен қаптау гидрогеологиялық жағдайлары қолайлы аудандарға ұсынылады. Қаптама биіктігі 2,5 м, ал еден жер бетіне 1 м төмен тереңдетіледі. Қойманың бір жақ ұшында автомобильдерден астық қабылдау мен оны вагонға тиеу үшін қызмет ететін мұнара орналасқан. Ол әрқайсысының сиымдылығы 100 тсағ екі ожаулы элеваторлармен және сепаратормен автомобиль-көтергішпен, өндірімділігі 50тсағ дейін кептіру агрегатымен, вагон түсіргіш конвейерімен және массасы 10т дейін жүктер өлшеуге болатын екі таразымен жабдықталған.
Таспалы немесе қалақшалы болуы мүмкін орлық конвейер астықты тоннельдік конвейерге, қойма еденіне әр 5 м сайын орналасқан, тесіктері 300х200 м болатын оқшантайлар арқылы береді, ал тоннельдік конвейер оны вагондарға тиеу үшін мұнараға береді. Ол қоймадағы дәнді біркелкі тарату үшін лақтыру арбашасымен жабдықталған.
1.2-сурет. - Механикаландырылған астық қоймасы
1.3-сурет. - Механикаландырылған астық қоймасы
1.4-сурет - Күмбезді механикаландырылған астық қоймалары
1-құбыр; 2-кергіш; 3-арка; 4-қабықша; 5-үстіңгі конвейер; 6-желдеткіш; 7-астық сөресі; 8 - желдету қорабы; 9 - астыңғы конвейер.
Құрылыс материалдарын үнемдеу үшін күмбез конструкциялы типтік астық қоймалары жасалынады. Оларды жұқа қабырғалы темірбетон элементтерден құрастырады және аралық тірексіз монтаждайды. Мұндай қойманың ұзындығы 90 м, ал сиымдылығы 4200 т.
Бұрынырақ қарастырылған қоймалардың едені горизонталь, сондықтан да дәннің едәуір бөлігін ортақ конвейерлерге тиеуіштер және өзібергіштер көмегімен беруге тура келеді. Түсіруді жеңілдету үшін, гидрологиялық жағдайлар мүмкіндік беретін орындарда, еденде көлбеулік бұрышы 35° кем емес конус тәріздес етіп жасаған орынды. Осы типтегі қойманың екінші нұсқауында күмбез тәрізді аркалар үрлемелі, олар 3 м қадаммен орнатылған. Оларда 0,04 МПа артық қысым сақталады. Аркаға анкерлерге кергішпен бекітілген үлдір жабылады. Қойма үстіңгі аспа конвейермен толтырылады, ал астықты одан астыңғы тоннельдік конвейермен береді. Желдеткіш қойманың белсенді желдетілуін қамтамасыз етеді. Қойманың тағы бір нұсқасы - жерге топырақ салынған балласттық қаптармен бастырылған резеңкеленген қабықша. Қабықшаның астына компрессор 0,05 МПа артық қысым туғызады. Аркалы типтес үрлемелі қоймалардың сиымдылығы 4000 және 1800 тонна астық, 1т астыққа келтірілген пневматикалық аркасы бардың құны 72 теңге (конвейерлік галарелсіз) және 120 теңге(галареямен); үрлемелі қабықшасы бар қоймалар үшін бұл тиісінше 48 және 96 теңге. Мұндай қоймаларды қысқа мерзімде тұрғызуға және басқа орынға жеңіл ауыстыруға болады.
Өзінің анықтамасы бойынша сусымалы жүктер - бұл біртекті жүктер олар жүк автомобилінің кузовында немесе арнайы контейнерде, арнайы (жеке) қаптамасы орналастырылады.
Сусымалы жүктер ең алуан түрлі, дәннен бастап, көмірге қоқысқа немесе қарапайым құмға дейін болуы мүмкін. Оларда бір басты қасиет - сусымалылық біріктіреді. Дәл осы қасиеттің негізінде осындай жүктің сусымалы немесе үймелі ретіндегі жіктелуі жүреді.
Сусымалы жүктерді, сонымен қатар екі негізгі катергорияға бөлуге болады - бұл сусымалы жүктердің өзі және үймелі жүктер. Ресми түрде мұндай болу жоқ, біріншісін де , екіншісін де тең дәрежесінде сусымалы жүктерге жатқызуға болады, дегенмен олардың жіктелуінің ыңғайлылығы үшін оларды тікелей сусымалы жүктерге яғни, еркін суситын жүктерге және үймелі жүктерге бөледі. Соңғылары тиеу немесе түсіру кезінде қосымша техника (мысалы, экскаватор) қолдануды талап етеді.
Сусымалы жүктерді, автотасымалдың кез келген басқа түрлері сияқты, барынша жиі тасымалды, жүктің әрбір типіне қатаң анықталған ережелерге бағынады. Сусымалы жүктер, сондай-ақ олардың орнын ауыстыруға қойылатын кейбір талаптарды сақтай отырып тасымалдануы тиіс. Мысалы, сусымалы жүктерді тасымалдау кезінде, мұндай жүктердің беті, қозғалыс кезінде төгіліп кетуді болдырмау мақсатында жылжымалы құрам бортының үстіңгі ернеуінен асып кетпеуі тиіс. Сонымен қатар, тасымалдау кезінде сусымалы жүктер қозғалыс уақытында жүріс бөлігіне олардың шашырауының алдын алу үшін жамылғымен жабылуы тиіс.
1.2 Сусымалы жүктер және олардың бөлу ерекшеліктері туралы жалпы мәлімет
Сусымалы жүктерді қаптау, сақтау және ыдыстардан түсіру үдерісі сусымалы жүктің физикалық-механикалық қасиеттеріне байланысты болады, бұл едәуір дәрежеде ыдыс конструкциясын, формасын және оны дайындайтын материалды таңдауды анықтайды.
Ағып шығу үдерісін жетілдіру үшін ыдыс қуысының ішінде жүретін құбылысты нақты түсінуі қажет.
Сусымалы жүктің ыдыс тесігінен гравитациялық ағып шығуына көптеген факторлар ықпал етеді, оларды келесідей топтауға болады.
Тиеу, түсіру кезіндегі режимдік (технологиялық) үзілістер, жүктердің физикалық-механикалық қасиеттері және ыдыс элементтерінің параметрлері (1.5-суретті қара).
Жүктердің ағып шығу тұрақтылығына, демек, қуыс түзу үдерісіне, ылғалдық артық құрамы мен жүктің шығару тесігінің үстіндегі нығыздалып қалуы ықпал етеді.
1.5-сурет - Сусымалы жүктердің ыдыстан гравитациялық шығуына ықпал ететін факторлардың жіктемесі.
Ылғалдылық буланып кеткен су массасының (кептіргеннен кейін) алынған материалдың бастапқы массасына қатынасымен (салмақтық пайызда) анықталады. Жатып қалудың, нығыздалудың, үсіп қалудың жылуға тұрақтылықтың, қоршау конструкциясы коррозиясының және жүктің ылғалдылығының артуынан оның дем алуының жоғарылау байланысы тұрақты байқалады. Ылғалдылықтың артуына байланысты адгезил мен аутогезил едәуір ұлғаяды.
Адгезил ағылшын тілінен аударғанда әртүрлі тектегі екі конденсацияланған дененің жанасуы кезінде туындайтын жабысу, ілінісу, тартылу дегенді білдіреді. Ол екі дененің арасындағы байланысты немесе дене беттерінің арасындағы бөлшектердің өзара әрекеттесу күштерін сипаттайды.
Бөлшектердің қоршау конструкциясымен (элеватор, контейнер, ыдыс қабырғасымен) өзара әрекетін аутогезия деп атау қабылданған.
Адгезиялық күштер аутогезия күштерінен көп және керісінше, аз болуы мүмкін.
Астық жүктерін, әсіресе майда дисперсиялыларды (ұн, кебек, т.с.с) түсіру кезінде адгезия мен аутогезия арасында бәсекелестік байқалады. Егер аутогезия адгезиядан басым болса, онда астық жүгінің бір бөлігі кузовқа қалады, ал адгезия аутогезиядан басым болса, онда астық жүгі толықтай түсіріледі.
Адгезия мен аутогезия арасындағы өзара байланыс практикада үлкен мәнге ие. Сусымалы жүктердің көлемі ондаған миллион тоннаны құрайтыны белгілі. Егер тасымалдау құралдарында (вагондарда, автомобильдерде, контейнерлерде және басқа ыдыста) жүк пайызының үлесі ұсталып қалса, онда шығындар жүздеген тоннаны құрайды.
Сусымалы жүктердің түйіршіктің құрамы құраушы бөлшектердің ірілігі бойынша сандық таралуымен сипатталады.
Жүк бөлшегінің ірілігін оның ең үлкен сызықтық өлшемімен анықтайды.
Түйіршіктік құрамды елеулік талдаумен өлшенген сынаманы өлшемдері МЕСТ-пен белгіленген қабылданған тесіктері бар електер жиынтығы арқылы (үлкендерінен кішілеріне қарай ретімен) өткізе отырып анықтайды. Бұл операция алынған сынаманы жекелеген фракцияларға бөлуді қамтамасыз етеді (1.6-суретті қара). Әрбір електегі қалдық фракция өлшемдері бойынша қарастырылып сынамадағы материал ірілігінің пайыздық құрамын анықтайды.
1.6-сурет - Түйіршіктік құрамды анықтауға оқшаулаған құрылғының сұлбасы
1- еленетін материал; 2- тесік диаметрі әртүрлі електер жиынтығы; 3- майда фракцияға арналған астау.
Сусымалы тығыздық - сусымалы жүк массасының жекелеген бөліктер арасындағы қуыс пен аралықтарды ескергенде оның алатын көлеміне қатынасы. Сусымалы тығыздық белгілі бір жүкте біртекті емес және түйіршіктік құрам мен басқа факторларға тәуелді болады.
Майда фракциялық жүктердің сусымалы тығыздығын сиымдылығы 1л пуркамен өлшейді. Ол толған кезде артық нәрсені алып тастауға арналған қиғышпен жарақталған (1.7-суретті қара). Нығыздалған сусымалы жүк дәл сол бір жүк үшін кең ауқымда ауытқуы мүмкін тығыздықпен сипатталады. Сусымалық тығыздығын анықтау кезінде жүк ыдысқа 1 рамка 3 арқылы үстіне дейін толтырылады; ыдыс толғанан кейін рамка қазықты 2 айнала а жағдайына бұрылады, сусымалы жүктің артығы кесіледі де, табаққа 4 түседі; сонан соң рамка қазықтан алынады, ал сусымалы жүгі бар ыдыс өлшенеді.
1.7-сурет - Сусымалы жүктердің сусымалық тығыздығын анықтауға арналған пурка сұлбасы
Сусымалы жүктің нығыздалу коэффииенті - оның нығыздалған массасының тығыздалғанға дейінгі сол көлемнің массасына қатынасы. Белгілі бір көлемдегі сусымалы жүктің толтырылу жағдайы нығыздалудың бастапқы коэффициенті қалыптастырады, оның мәнінің едәуір диапазоны бар. Бұл шамада динамикалық жүктеме мен діріл басым орын алады, нәтижесінде материалдар құрылымдық қайта қалыптасуға ұшырайды - майда бөлшектер әлдеқайда ірілерінің арасындағы қуыстарға орналасады. Бұл кезде қуыстардан ығыстырылады, бөлшектердің өзара жанасуларының саны артады, бұл молекулярлық күштердің туындауымен бірге жүреді
1.3 Сусымалы жүктерді қайта өңдеу жабдығы
Сусымалы материалдар қоймаларындағы тиеу - түсіру, тасымалдау мен қоймалық (ТТТҚ) жұмыстардың технологиясы қойманың типі мен қызметіне, жүктердің сипатына, жүк ағыны өлшемдеріне, жүктерді сақтау мерзімдеріне, ТТТҚ жұмыстардың механикаландыру нұсқасына және басқа да факторларға байланысы болады.
Сусымалы жүктер қоймасының құрылымы, әдетте, әлдеқайда қарапайым болып келеді және үш технологиялық учаскеден тұрады: жүктерді қоймаға жеткізетін сыртқы көліктен түсіру; жүктерді берілген мерзімдерге сақтаудың санитарлық-техникалық өртке қарсы шарттарына, жүктерді шығындау немесе оларды көлікке тиеу (қойма типіне байланысты) ескергендегі мерзімдерге сәйкес сақтау; жүкті қоймадан тұтынушыларға жеткізетін сыртқы көліктің басқа түріне (дәл осындай түрі сирек кездеседі) сусымалы жүктерді тиеу. Сонымен қатар, қойма құрамында сусымалы жүктерді түсіру учаскесінен, негізгі сақтау аймағына, сақтау аймағынан тиеу учаскесіне, бір сақтау орнынан екіншісіне ауыстыратын қоймаішілік тасымалдау құрылғылары қарастырылады.
Барлық жағдайларда қоймаларда сусымалы жүктерді түсіру учаскесінен, сақтау орындарына соқпай, тиеу учаскесіне тікелей беру мүмкіндігі қарастырылуы тиіс. Сусымалы жүктердің қоймаға түсуі кезінде оларды тексеру және саны мен сапасы бойынша қабылдауды қамтамасыз ету керек.
Жүктердің сақтау аймағына орналастыру кезінде жүктің әрбір атауы мен маркасында өзінің айрықша сақтау орны, әртүрлі маркадағы материалдардың араласып кетуіне кедергі болатын құрылғылар, сондай-ақ сақталатын жүктердің атауы, ал қажет болса олардың саны, келіп түскен уақыты мен қоюшының атауы бар сілтемелер болуы тиіс. Сақтау орындарында жүктер өртке қарсы қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау, қауіпсіздік техникасы ережелеріне және жүктердің оларға деген тиісті техникалық шарттарында көрсетілген сақтау жағдайларына сәйкес орналасуы тиіс.
Сусымалы жүк сөрелерінің биіктігі жүктердің әр тегі үшін сақтаудың шекті биіктігінен (көмір - 8-10 м, кен, құм және қиыршық тас - 12-15 м) аспауы тиіс. Сусымалы жүктерді қоймалардан беру өндірістік диспетчерлік бөлімінің бұйрығы бойынша немесе тұтынушылардың талабы бойынша, ал дайын өнім қоймаларды үшін - жіберу бөлімінің бұйрығы бойынша жүзеге асырылады. Сусымалы жүктерді сыртқы көлікке тиеу кезінде көлік құралдарының тиеу астында бос тұрудың нормативтік мерзімдері жүктердің, вагондар мен автомобильдердің сақталымдығы да қамтамасыз етілуі тиіс.
Жаңа қоймаларды жобалау қолданыстағыларды қайта қалпына келтіру мен техникалық қайта жарықтандыру кезінде сусымалы жүктердің ұқсатудың операцияларынан және технологиялық үдеріске ілесе жүретін ақпараттан тұратын ұқсастық технологиясы әртүрлі нұсқаларда: технологиялық операциялардың және олардың орындалу тізбектілігінің тізбесі мен сипаттамасы бар мәтіндік құжаттар түрінде; технологиялық сұлбалар (жоспарлар, көлденең қималар) түрінде, сызықтық және желілік графиктер блок-сұлбалар, технологиялық кестелер, т.с.с. түрінде жасалынуы мүмкін.
Қоймаларда жүктерді ұқсатудың технологиялық үдерістің сипаттамасы сусымалы жүктердің механикаландырылған қоймасы жобасының технологиялық бөлігінің міндетті құжаты болып табылады.
2. Элеваторлық пунктінің жұмысын талдау
2.1 Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы негізгі өндірісті, қосалқы өндірісті және кәсіпорын әкімшілігіне бағынатын қойма жайларын білдіреді. Кәсіпорынның құрылымдық бөлшектері туралы мәліметтер қосымшада келтірілген. Өндірістік құрылым сұлбасы төменде ұсынылған (2.1-сурет).
2.1-сурет - Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Кәсіпорынның басқару органдарының құрылымы кәсіпорынның өзінің құрылымына барабар және басқарылатын нысандарының масштабтары мен қызметіне сәйкес келеді. Кәсіпорынның әртүрлі бөлімшелерінің әрекетін үйлестіру үшін басқарудың иерархиялық құрылымы жасалынған сұлбасы 2.2- суретте келтірілген.
Кәсіпорында басқарудын аралас түрі - төменгі буындағы сызықтық басқару мен жоғары буындағы функционалдық басқарудың сабақтастығы қолданылады.
Сызықтық басқаруда жетекші мен атқарушылар арасында аралық буындар жоқ. Жетекші өкімді жеке өзі шығарады және атқарушылардың жұмысын бақылайды. Басқарудың бұл формасының қарапайымдылығы оның жеделділігін қамтамасыз етеді.
2.2-сурет - Кәсіпорынды басқару құрылымының сұлбасы
Функционалдық басқару кезінде кәсіпорын жетекшісі өз өкілеттігінің бір бөлігін орынбасарларына және функционалдық бөлімдердің жетекшілеріне береді. Бұл кезде атқарушылар тапсырманы тікелей кәсіпорын жетекшісінен емес бөлімше жетекшілерінен алады. Функционалдық басқару әкімшілік - басқару жұмысын таратуға және оны әлдеқайда білікті кадрларға тапсыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мұндай құрылымды пайдалану үлкен және берілетін құжаттарды дайындау кезінде басқару органдары арасындағы келісімнің қажеттілігіне алып келеді.
2.2 Кәсіпорында жүктерді тиеу, сақтау мен жіберу үдерістерінің қызмет ету тиімділігінің факторлары
Сусымалы жүктерді қабылдауға арналған заманауи қоймалар көліктің, қабылдау құрылғыларының және тікелей сақтау субьектілерінің (едендік, сөрелік, контейнерлік, силостар мен элеваторлар) өзара әрекеттесуінің барынша күрделі жүйесін білдіреді. Шикізат сақтаудың қоймалық жүйесінің келтірілген элементтерінің өзара әрекеттесуінің динамикалық сипаты осы нысанның жүйеленген және үздіксіз жұмысына ықпал етуші факторлардың құраушыларына мұқият бөлуді талап етеді.
Сусымалы жүктер қоймасы қызметінің тиімділігін бағалау өзара байланысқан экономикалық, технологиялық және экологиялық-эпидемиологиялық факторлардың үш тобынан тұратын жалпыланған критерий бойынша іске асырулуы тиіс. Бұл жүйеде айтылған факторлардың барлығы оңтайлы өнімділікке және пайдаланудың берілген шарттарына сай келетін қоймалардың, техологиялық кешендер мен механикаландыру құралдарының әлдеқайда тиімді конструктивтік және көлемдік-жобалық шешімдеррін таңдау, оларды тиімді сабақтастықтарыру жолымен қанағаттандырылуы мумкін. Факторлардың ұсынылған құрылымнан жалпыланған критерий бойынша қоймалар тиімділігін салыстырмалы бағалаудың күрделілігі және біртекті емес екендігі айқын көрініп тұр, өйткені факторлардың көп мөлшерінің бір бөлігінде сапалық табиғат бар және ол сандық бағалауға оңайлықпен берілмейді.
Қоймалардың, сақтаудың және негізгі өндіріске берудің техникалық жүйелерінің элементтері, бар қабылдау құрылғысының қызмет етуінің параметрлік моделі жоғарыда келтірілген факторларды ескере отырып жасалынған және негізгі үш кезеннең тұрады (2.3-суретті қара).
2.3-сурет - Сусымалы жүктерді қабылдау, сөрелеу, сақтау және өндіріске шығарған жүйесі қызметінің параметрлік моделінің сұлбасы:
А - автокөлік; ТЖ - жылжымалы теміржол құрамы; ҚҚ - қабылдау құрылғысы; Қ - қойма; Ш - қоймадан шығару үдерісі; М - қоймадан шығару кезінде мөлшерлеу үдерісі; А - араластыру үдерісі; ӨҮ - өндірістік үдеріс.
Бірінші кезеннің технологиялық шешімі жүктерді автомобиль (А) және теміржол (ТЖ) көлігінен өзара байланыста қабалыдауды ,сондай-ақ қиын сусымалы жүктерді көлік құралдарынан толықтай және үздіксіз түсіруді іске асыруға қабілетті қабылдау құрылысын (ҚҚ) пайдаланудан тұрады.
Екінші кезең құрамында жүктерді тиеу , сақтау және шығару, соның ішінде мөлшерлеу үдерістернің өзара ықпал ету жүйкесі бар. Үшінші кезең, өндірістік үдеріс, жалпы бөліске түсіп, мұқият қарастырылмайды, тек екінші кезеңнен шығатын параметр болып табылады.
2.3 Элеватор жабдығы қызметінің сапасын бағалау
Сусымалы жүктерді қою жүйесі қызметінің параметрлік моделі мен тиімділік факторларының талдау, қарастырылып отырған нысан күрделі жүктерге жататынын, ал оның жұмысын қорытылған түрде бағалау көп критерийлі болып табылатынын көрсетеді. Оны жүйені буындардың түпкілікті санына мүшелеу жолымен шешуге болады, бірақ қолданыстағы математикалық ақпарат мұны іске асыруға мүмкіндік бермейді. Синтез қиындығына қарамастан, біз оларды зерттеулер нысанының қызмет сапасының бірлік параметрлері көмегімен бір кешенді көрсеткішпен бағалауға талпыныс жасадық. Сапалық бастапқы көрсеткіштерінің әрекетілігі бұл жағдайда қандай да бір күрделілікті бірдірмейді, бағалаудың сараптамалық-статистикалық әдістерін қолдана отырып, сапалық номиналдық және шекті-мүмкін көрсеткіштерін пайдалану негізінде шешіледі.
Ыдыссыз қойма қызметінің сапасын осылай бағалау қажеттілігі, әдетте оларды жасау, өндіру және келесідей мақсаттарға жете отырып пайдалану кезінде туындайды:
- элеватор қызметінің сапасын жоспарлау және деңгейін болжамдау;
- жаңа құрылғыны жасау және оған нормативтік-техникалық құжаттаманы дайындау кезінде оңтайлы нұсқаны таңдау;
- қолданыстағы жабдықты оның қызметін жақсарту үшін қайта жабдықтау;
- элеваторлық-сүрлемдік жүйелер қызметтінің сапасын аттестаттау;
- сусымалы жүктерді сақтау мен жіберудің технологиялық үдерісін негіздеу.
Зерттеу негізінде біз, бағаланатын элеваторлық жабдық сапасының кешендері көрсеткішінің математикалық моделін жсадық, элеваторлық типтегі қойманың конструктивтік параметрлерінің және құрама жемнің сусымалы компоненттерінің физикалық-механикалық қасиеттерінің бірліктік критерийлерін таңдадық және элеватор жұмысын кешенді бағалаудың әдістемесін жасадық.
Есептеу екі кезеңмен жүргізілді:
1. Элеваторладың сусымалы жүктерді тұрақты шығаруын қамтамасыз ету шарттарына байланысты,олардың констуркцияларының сапалық және сандық сипаттамаларын сараптамалық-статистикалық әдіспен бағалау.
2. Жүктердің ағып шығуға қабілеттілігі (сусымалық дәрежесі) бойынша физикалық-механикалық қасиеттерін кешенді бағалау.
Бірінші кезеңді іске асыру үшін қойма конструкциясы элементтерге -корпусқа және шығару ұңғысына бөлінді. Оларға сандық бейнелеуге келмейтін, сапалық конструктивтік сипаттамалардың (қабырғаларының геометриялық формасы, шығару тесігінің түрі мен орналасатын орны) жиынтығын ескеретін кешенді бағалар берілді.
Бағалау критерилері болғандар:
- түспей қалған қалдықтардың болмауы ;
- үздіксіз ағып шығу;
- сусымалы материалдың сапалы сақталуы;
- ағып шығудың тиімді формасын камтамасыз ету.
Нәтижесінде элеваторлардың әртурлі 45 құраушы бөліктерінің сараптамасымалық-статистикалық бағасы алынды.
Бұл кезде эксперименттік ақпаратты және практикалық тәжірибені талдау негізінде жоғарыда келтірілген шарттар бойынша әр қасиеттің эталоны таңдап алынады. Ол үшін мысалы: өндіріс технологиясын жақсартатын және ыдыстың пайдалық көлемін арттыратын қисықсызықты бойлық қима (2.1-1.1 кестеге сәйкес); ұшы жоғары трапеция (3.1) қабылданды, олардың бағасы идеал 5-тен 0,95-ті құрады. Әрі қарай бағалау келесідей таратылды.
Ыдыс нұсқаларынан - тікбұрышты (2.1) және ұшы төмен трапеция (2.1), белгілі бір себептер бойынша біріншісі басымырақ болып табылады, бағалары тиісінше 0,75 және 0,5 болды. Әлдеқайда жақсы көлденең қима-дөңгелек (1.2), формасы сусымалы жүк ағынының формасына жақын; көпбұрышты қималар (2.2 және 3.2) бірдей бағаға ие.
Элеватордың сандық сипаттамалары да статистикалық әдіспен бағаланады, нәтижелері 4.2 кестеде берілген. Жоғарыда көрсетілген себептер бойынша эталон ретінде бағасы 0,95 параметрлер таңдап алынды. Ыдыстың шығу тесігі мен қима аудандарының 1-ге терең арақатынасы күмбез түзуді жою мақсатында оңтайлы шешім болып табылады. Қабырғалар бойынша сыртқы үйкеліс күштерінің бөлшектерге әсері олардың көлбеулігінің ең жақсы бұрышын - 900 шарттандырады. Ыдыс биіктігі ең жақсысы ретінде, тиеу кезінде бөлшектердің сегрегациясы жоқ болғандықтан Н=5м етіп қабылданды.
2.1-кесте - Элеваторлардың құраушы бөліктерінің сапалық көрсеткіштерінің сараптамалық-статистикалық бағалары
№ пп
Сыйымдылық
кескіндемесі
Шығару құймасының кескіндемесі
Шығару саңылауының орналасуы
Бойлық қима (сыйымдылық формаға)
Көлденең қимасы
Бойлық қима
Үстіңгі бөлігі
Шығару саңылауы
Бункер түбі
Бүйірлік қабырға
1
2
3
4
5
6
7
1
Қисықсықықты
(0,95)
Дөңгелек
(0,95)
Қисықсызықты
(0,75)
Дөңгелек
(0,95)
Жарықты
(0,95)
Өске симметриялық (0,5)
Периметр бойынша (0,95)
2
Трапеция үстінен астына
(0,5)
Көпбұрышты
(0,75)
Трапеция үстінен астына
(0,5)
Көпбұрышты
(0,75)
Дөңгелек
(0,75)
Симметриялы емес
(0,75)
Локальді
(0,5)
3
Трапеция үстінен астына
(0,95)
Тікбұрышты
(0,75)
Құйғышы жоқ
(0,95)
Тікбұрышты
(0,75)
Көпбұрышты
(0,75)
4
Тікбұрышты
(0,75)
Тікбұрышты
(0,25)
Кесте 2.2. Элеватордың параметрлерінің сараптамалық бағалары.
Ауданның ара қатынасы
SемкSотв
Шығару құйғышының бұрылу бұрышы
Сақтау биіктігі
Н,м
100% (0,95)
90 (0,95)
Н=5 (0,95)
75% (0,75)
70 (0,75)
Н5 (0,5)
50% (0,5)
50 (0,5)
25% (0,25)
30 (0,25)
2.4 Жүктерді тасымалдауға дайындау және жүктердің ыдысы мен қораптарына қойылатын талаптар
Жүктер тасымалдауға олардың көліктен тасымалдануы кезіндегі сақталымдығы мен қауіпсіздігі қамтамасыз етілетіндей етіп дайындалуы тиіс. Механикалық құралдардың жылжымалы құрамын, олардың жүккөтерімділігі мен сиымдылығын толық жарата отырып, тиімді пайдалану.
Жүктерді тасымалдауға дайындау кешеніне өнімді қажетті сапалық күйге келтіру (кептіру, сұрыптау, алдын ала салқындату, бұзыла бастаған жүктерді тұрақтандыру, т.с.с), жүк орындарын тасымалдау қаптарына, орамаларына ірілендіре отырып дұрыстап орау, нығыздау (жоңқаларды, сабанды, пішенді, үгіндіні, т.б. престеу), пайдалану (металл сынықтарының ірі бөліктерін) немесе ірі габаритті жабдықтарды машиналарды шағындап бөлшектеу, жүк орындарына тасымалдық белгілер бөлу, жүктерді тиісті бақылау және қадағалау органдарының (астық немесе карантиндік инспекциясының, ветеринарлық-санитарлық қадағалаудың) қарауы сияқты маңызды операциялар кіреді.
Жөнелтілетін өнімге, оның қаптамасы мен маркалануына қойылатын талаптар осы өнімге деген стандарттармен белгіленеді. Бірқатар талаптарды ережелер мен техникалық шарттарды қарастырылған.
Өнімді және қоршаған орташа жүкті тасымалдау, сақтау және оны сату үдерісінде болатын зақымдаулар мен шығындардан қорғауды қамтасыз ететін құралды немесе құралдар кешенін қаптама деп атайды. Бұл кезде өнімнің сапалық және сандық сақталымдығы қамтамасыз етілуі тиіс.
Ыдыс оған дайын өнім орналастырылатын бұйымды білдіреді. Олар тұтынушылық, қосымша және тасымалдық болып бөлінеді.
Жүкке тиеу, түсіру, тасымалдау мен сақтау үдерісінде сыртқы әсерлердің үш тобы әсер етеді:
- техникалық (соққылар, итерулер, діріл, жүктеме, үйкеліс);
- климаттық (жауын-шашын, ауа ылғалдылығы, күн радиациясы, температураның өзгеруі, жел);
- биологиялық (микроорганизмдер, жәндіктер, кеміргіштер).
Осы факторларды және жүк қасиеттерін ескере отырып, ыдыстарға белгілі бір талаптар қойылады. Ыдыс бірнеше қабаттан қойылған кезде болатын динамикалық және статистикалық жүктемелерде шыдайтындай барынша берік болуы; инерттілікті болуы-қаптау затымен өзара әсерлескенде реакцияға туспеуі; тығыз болуы; сусып түсу және жүктің басқа шығындарына жол бермеуі; қапталған жүктің тауарлық түрін сақтау тиіс.
2.5 Ожаулы элеваторлардың элементтері және жұмыс принциптері
Элеваторлар сусымалы немесе дара жүктерді вертикаль немесе горизонтальға 60-820 күрт көлбеуленген бағыт бойынша тасымалдау қызметін атқарады және вертикальдік пен көлбеулік болып бөлінеді. Жүк тасу элементінің типі бойынша элеваторлар ожаулы, сөрелі және бесікті болып бөлінеді. Ожаулы элеваторлар стационарлық және үздіксіз әрекеттегі тиеу-түсіру машиналарында көбірек қолданылатын жылжымалы болады.
Тарту элеметті бойынша элеваторлардың таспалы және шынжырлы түрлері болады.
Сусымалы жүктерді тасымалдау үшін элеваторларда жартылай дөңгелек таралып қойылған (майда және тереу) және бүгілген (сүйір бұрышты және дөңгеленген трапецендалді) ожаулар қолданылады.
Ожаулар типін таңдау орыны ауыстырылатын сусымалы жүктердің қасиеттерімен аңықталады. Мысалы, ылғалды, жабысқақ, жатып қалған және сусымалығы нашар материалдарды, яғни жылжымалылыға нашар материалдарды (флотациялық колчедан, ұнтақталған мыс, т.б) яғни, шағын жартылай дөңгелек ожаулармен тасымалдаған жөн. Құрғақ , жақсы сусымалы ұнтақ тәріздес және майда кесекті материалдарды (ұсақталған колчедан, құрғақ тұқыл, құм, т.б) тасымалдау үшін терең жартылай дөңгелек ожаулар қолданады.
Терең және майда ожаулар түсіру кезінде жақсы босаумен сипатталады (бұған олардың түбінің цилиндрлі болуы кәдімгідей ықпал етеді). Олар тек ожалаулары таралып орналасқан элеваторларда ғана қолданылады. Бұл кезде ожаулар қадамы S-ожаулардың арақашықтығы оларды түсіру шарттарынан таңдалып алынады. Қадам түсіру кезінде материалдың ұшуына алдыңғы ожау кедергі келтірмейтіндей болуы тиіс. Әдетте қадамды бірдей етіп қабылдайды.
Сүйір бұрышты ожауларды орта және ірі кесекті, түрпілі (колчедан, фосфорит, т.б) немесе нәзік (түйіршікті суперфосфат, т.с.с) материалдарды тасымалдау кезінде қолданылады. Сол материалдарды тасымалдау үшін дөңгеленген трапецейдальдік ожаулар да қолданылады. Бірақ, сүйірбұрышты ожаулардан олар тарту элементіне бүйірлік бекітумен және жоғары өндірімділігімен ерекшеленеді. Ожаулардың соңғы екі типі тарту элементінде бір-біріне тығыз орналастырылады. Олардың конструкцияларында түсіру кезінде төгілетін материалға арналған бүйірлік бағыттауыштар қарастырылған, онда материал алдыңғы қабырға бойынша арғы ожаудың алдына домалайды. Бұл ожаулардың артқы қабырғаларының биіктігі шынжырлы тарту элементінің қадамына тең немесе еселі болып келеді.
Ожаудың сызықтық шынжырлығы оның негізгі есептік параметрлі болып табылады. Ожаулар тарту элементіне артқы қабырғасымен, таспаларға - басы жұмыр болттармен, шынжырларға - болтты немесе тойтармалы бұрыштықтармен бекітіледі.
Ожаулар пісірімді немесе қалыңдығы 2...6 мм беттік болатын мөртабандалып дайындалады. Ожаулардың материалды кесіп алатын ернеуді қатты тозуға төзімді болаттан жасалынған жолақты пісіре бекітумен күшейтіледі. Жабдық материалдар және кесіп алуға кедергісі үлкен материалдар үшін алдыңғы қабырғасы тісті ожаулар қолданады.
Таспалы элеваторларда тарту органы ретінде МЕСТ 20-85 бойынша резеңке-маталы таспалар қолданылады, олардың ені ожау енінен 25..50 мм артық болады. Таспалардың ұштары айқастырыла, бұрышпен және қарапайым түйісумен бедіріледі. Таспадағы төсемдер саны беріктікке есептеумен анықталады және ережедегідей, төрттен кем болмауы тиіс. Шағын ожаулы элеваторларда тарту органы ретінде резеңке-маталы белдіктерді қолдануға болады.
Ожаулы элеваторлар барабандарының диаметрлерін есептеу таспалы конвейнерлер барабандарының диаметрлік есептеуге ұқсас.
Шынжырлы элеваторларда тарту органының қызметін қадамы 100...630 мм ұзын буынды, дөңгелек болаттан пісірілген, сондай-ақ мөртабандалған немесе құйылған буындары бар шынжырлар орындайды. Егер ожаудың ені ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Инженерлік факультет
Машина пайдалану кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Элеватор пункттеріндегі үймелі жүктерді тасымалдау тиімділігін арттыру жолдары
Беттер саны - 67
Сызбалар мен көрнекі
материалдар саны - 4
Қосымшалар
Орындаған: Жаңабіл Бекжан
2018 жылы маусымда қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі ____________
профессор Калиаскаров М.К.
Жетекші ____________
аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Арнайы тараулар кеңесшілері:
Зерттеу бөлімі ____________
аға оқытушы Черикбаев Р.К.
Техникалық бөлім ____________
аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Норма бақылау ____________
аға оқытушы Қашаған Б.Е.
Сарапшы ____________
доцент Кегенбеков Ж.К.
Алматы 2018 ж.
Қазақ ұлттық аграрлық университеті ҚЕАҚ
Инженерлік факультет
Машина пайдалану кафедрасы
Дипломдық жұмысты орындау
ТАПСЫРМАСЫ
Студент Жаңабіл Бекжан
Жоба тақырыбы: Элеватор пункттеріндегі үймелі жүктерді тасымалдау тиімділігін арттыру жолдары
Университет бойынша 201 ж. бұйрығымен бекітілген
Дайын жобаны тапсыру мерзімі: 2018 жыл 30 мамыр
Жобаның бастапқы деректері:
1. Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының типтік жобалары
2. Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының сипаттамалары
3. Еңбек қорғау стандарттары, санитарлық нормалары және ережелері
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі
Кіріспе
1.1 Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу
1.2 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларына талдау жүргізу
1.3 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары туралы мәлімет
1.4 Дипломдық жұмыс тақырыбын негіздеу
2. Астық қабылдау және тасымалдау мекемелерінің жұмысын жетілдіру
3 Ковшты элеватордың технологиялық сұлбасын негіздеу
3.1 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының құрылымын жетілдіру
4. Еңбек және қоршаған ортаны қорғау шаралары
4.1 Еңбектің санитарлық-гигиеналық жағдайларына әсер ететін зиянды және қауіпті өндірістік факторлар
5. Техникалық-экономикалық тиімділігін есептеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет тізімі
Графикалық материалдардың тізімі
1. Астық қабылдау элеваторының сызбасы
2. Ковшты элеватордың сызбасы
3. КамАЗ-54112 автомобилінің сызбасы
4. СуперМАЗ автомобилінің сызбасы
Ұсынылатын негізгі әдебиет:
1. Богомягких В.А. Теория и расчет элеваторов для зернистых материалов. - Ростов-на-Дону.
2. Гячев Л.В. Движение сыпучих материалов в трубах и элеваторах. - М.: Машиностроение.
3. Лукинский В.С. Логистика автомобильного транспорта: Учебное пособие. М., 21 Финансы и статистика, 2004.
4. Вельможен А.В. Грузовые автомобильные перевозки: Учебник для вызов. М., Горячая линия - Телеком, 2007.
5. Куликов Ю.И. Грузоведение на автомобильном транспорте: Учебник для вузов. М., Академия, 2008.
Дипломдық жұмыстың арнайы тараулар бойынша кеңесшілері
Тарау
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Конструкторлық
Черикбаев Р.К.
10.01 - 02.02.2018
Еңбек қорғау
Қашаған Б.Е.
04.02 - 05.03.2018
Техникалық
Касымбаев Б.М.
07.03 - 15.05.2018
Кафедра меңгерушісі профессор Калиаскаров М.К.
Жұмыс (жоба) жетекшісі аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым студент Жаңабіл Бекжан
23 желтоқсан 2017 ж.
Дипломдық жобаны орындау
ГРАФИГІ
Рет саны
Тараулар және қарастырылатын сұрақтар
Жетекшіге ұсыну мерзімі
Ескертулер
1
Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу
10.01 - 02.02.2018
2
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларына талдау жүргізу
10.01 - 02.02.2018
3
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары құрылымын жетілдіру
10.01 - 02.02.2018
4
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары пайдалану кезіндегі еңбек және қоршаған ортаны қорғау шаралары
04.02 - 05.03.2018
5
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларының экономикалық тиімділігін есептеу
07.03 - 15.05.2018
6
Қорытынды жасау
07.03 - 15.05.2018
Кафедра меңгерушісі профессор Калиаскаров М.К.
Жоба жетекшісі аға оқытушы Касымбаев Б.М.
Тапсырманы орындауға
қабылдадым студент Жаңабіл Бекжан
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
6
1
Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу. Элеваторлық пункттер жайлы жалпы мәліметтер
8
1.1
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары
8
1.2
Сусымалы жүктер және олардың бөлу ерекшеліктері туралы жалпы мәлімет
13
1.3
Сусымалы жүктерді қайта өңдеу жабдығы
16
1.4
Дипломдық жоба тақырыбын негіздеу
16
2
Элеваторлық пунктінің жұмысын талдау
18
2.1
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы және әрекетті басқару құрылымы
18
2.2
Кәсіпорында жуктерді тиеу,сақтау мен жіберу үдерістерінің қызмет ету тиімділігінің факторлары
19
2.3
Элеватор жабдығы қызметінің сапасын бағалау
20
2.4
Жүктерді тасымалдауға дайындау және жүктердің ыдысы мен қораптарына қойылатын талаптар
23
2.5
Ожаулы элеваторлардың элементтері және жұмыс принциптері
24
2.6
Тиелу-түсіру машиналарына жоспарлы алдын алу техникалық қызмет көрсету мен жөндеу туралы негізгі қағидалар
28
2.7
Жүктерді тасымалдық маркалау
29
3
Астық қабылдау кәсіпорынының жұмысын жетілдіру
33
3.1
Жетілдіру жөніндегі шаралар
33
3.2
Элеваторлар мен астық қоймаларының сиымдылығын есептеу
33
3.3
Негізгі және қосалқы жабдықтардың саны мен өндірімділігін белгілеу
35
3.4
Элеватордағы автокөлік құралдарының жұмысын жетілдіру
40
4
Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймаларын пайдалану кезіндегі еңбек және қоршаған ортаны қорғау шаралары
50
4.1
Жүктерді тасымалдау ережелері
50
4.2
Контейнерлік элеватордың экологиялылығы
50
4.3
Элеваторлардың қоршаған ортаға зиянды ықпалын төмендету жөніндегі шаралар
53
4.4
Еңбектің санитарлық-гигиеналық жағдайларына әсер ететін зиянды және қауіпті өндірістік факторлар
53
5
Техникалық-экономикалық тиімділігін есептеу
58
Қорытынды
66
Пайдаланылған әдебиет тізімі
67
КІРІСПЕ
Агроөнеркәсіп - ел экономикасының негізгі салаларының бірі. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында ауыл шаруашылығының үдемелі дамуын бүкіл әлемде орын алып отырған қаржы дағдарысынан шығу жолдарымен байланыстыра отырып, белсенді түрде жүзеге асыру қажеттілігі атап өтілді. Онда агроөнеркәсіптік кешенді (АӨК) одан әрі дамыта отырып, аса маңызды екі міндетті - азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен экспортты әртараптандыруды қатар шешу жолдары аталды, жаңа онжылдықта АӨК-ін дамыту индустриалдық-инновациялық жолмен атқарылуы тиіс [1].
Қазіргі өндіріс еңбек бөлінісіне негізделген. Бұл үймелі жүктерді, жартылай фабрикаттарды немесе дайын өнімді өндіру немесе өндіру орнынан тұтыну орындарына дейін тасымалдауды қажет етеді. Тасымалдауды жүзеге асыру үшін жеке кәсіпорындарда, сондай-ақ кәсіпорындардың, өңірлердің және шет елдердің арасында тасымалдау қажет.
Қазіргі заманғы кәсіпорынның жоғары сапалы жұмысы дұрыс ұйымдастырылған болуы керек және оны орындау сенімді көлік құралдарынсыз мүмкін емес. Жүктің үлкен көлемін тасымалдау кезінде үздіксіз жұмыс істейтін құрылғылар мен машиналарды пайдалану ұсынылады.
Көліктік процесте кем дегенде тиеу-түсіру операциясы жүреді: жүкті көлікке тиеу және одан оны түсіру. Мысалы, бұл процесс элеваторда жиі кездеседі.
Тасымалдауға түрлі көлік түрлері (автомобиль, су, теміржол, әуе, құбыр, конвейерлі және т.б.) қатысады. Бұл жүкерді тиеу-түсіру операцияларының санын көбейтеді және көлік құралдарын күту кезінде тауарларды аралық сақтауға арналған қоймалар бар болуын талап етеді.
Кейде бір жүкпен 10 тиеу-түсіру жұмыстары орындалады. Олардың үлесі, сондай-ақ еңбек шығындарының, ақша мен өндірістің материалдық ресурстарының жалпы көлеміндегі қойма операциялары өте жоғары. Теміржол көлігінің жүк тасымалдауында теміржолшылардың 5% -дан астамы жұмыс істейді, ал шығындар жалпы операциялық шығындардың шамамен 3% -ын құрайды.
Жүктерді автоматтандырудың және кешенді механизациясылаудың негізінде тиеу-түсіру және қойма жұмыстарын азайту - маңызды ұлттық экономикалық міндеттердің бірі болып табылады.
Элеваторлардағы жүктерді тасымалдау шығындарын және пайдалану шығындарын қалай азайтуға болады? Жаңа экономикалық жағдайларда ғылыми-техникалық прогрестің шекараларына қолжетімділікті қамтамасыз ету, толық өзіндік құнды есепке алу, өзін-өзі қамтамасыз ету және өзін-өзі қаржыландыру негізінде шаруашылықты басқару әдістерін қолдану арқылы жоғары өнімділікке қол жеткізу қажет.
Жүктерді тасымалдаудың негізгі бағыттарының бірі тасымал жүктерді тиеу-түсіру жұмыстарын автоматтандыру және кешенді механикаландыруды толық жүзеге асыру, әсіресе қосалқы және қосымша жұмыстарда қолмен жұмыс істейтін қызметкерлер санының азаюы болып табылады.
Ауыр қол жұмысын азайту және одан әрі алып тастау мәселесі Қазақстан Республикасының Негізгі Заңына енгізілген, мемлекет ғылыми-техникалық прогреске негізделген қолмен жұмыс жасайтын машиналық процестермен еңбек шарттарын және еңбек қорғауды, оның ғылыми ұйымын үнемі жақсартуға ұмтылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты элеваторларда жүктерді тасымалдаудың тиімділігін жоғарылату жолдарын анықтау болып табылады.
1 Диплом тақырыбы бойынша әдеби шолу. Элеваторлар жайлы жалпы мәліметтер
1.1 Элеваторлар мен механикаландырылған астық қоймалары
Заманауи дайындаушы астық элеваторлары 1.1-суретте көрсетілгендей төрт типте тұрғызылады: Л - 2x100, Л - Зx100, Л - Зx175 және Л - 4x175. Астық элеваторларға автомобильдермен жеткізіледі, оларды алдын ала өлшегеннен кейін ғимарат еденінің деңгейінде орналасқан қабылдау элеваторына 1 түсіреді. Әрбір элеватордың сиымдылығы 50 т астық. Автомобильді автомобиль-көтергіш платформасына орналастырып, оның артқы бортын ашады. Платформаны еңкейтеді де, дән қабылдау элеваторына құйылады. Олардың астында дәнді элеватор мұнарасына 2 беретін таспалы конвейерлер орналасқан. Мұнда дәнді нориялармен (ожаулы элеваторлармен) немесе сүрлемүсті (надсилосный) конвейерлер 4 көмегімен бірден сүрлемге 3 береді немесе алдын ала тазалайды және дәнкептіргіштерде 7 кептіреді. Қоймалау кезінде астық автоматты түрде арнайы ожаулы таразыларда өлшенеді. Сүрлемдерден ол сүрлемасты конвейерлерге сусып түсіп, олар дәнді норияларға береді. Дән жоғары көтеріледі, өлшенеді және жіберу құбырлары 5 бойынша теміржолдық жылжымалы құрамға 6 беріледі.
1.1-сурет. - Дайындау элеваторының сұлбасы
Л - 2x100 типтегі дайындау элеваторы (әрқайсысының өндірімділігі 100 тсағ екі нориясы бар желілік) жұмыстық мұнарадан және екі үшқатарлы сүрлемдік корпустардан тұрады. Сүрлемдер 3,2*3,2 м шаршы қималарды білдіреді, биіктігі 25,4 м. Әрқайсысының сиымдылығы 5500 т астық. Жұмыстық мұнараның биіктігі 46,1 м. Автомобильдегі астықты автомобиль-көтергіштермен әрқайсысының сиымдылығы 25 т болатын төрт қабылдау элеваторына түсіріледі. Осы элеваторларға олардың механизмдерін іске қоспай-ақ 30...35 автомобильді түсіруге болады. Вагондарға астықты сүрлемдерге орналасқан 14 жіберу элеваторымен тиейді.
Элеваторлар теміржол жағына орналасқан. Жалпы сиымдылығы шамамен 700 т. Өндірімділігі 8 тсағ дәнкептіргіш сүрлемдік корпустардың біріне қондырылған.
Сыйымдылығы 25 мың т Л-3х100 элеватор өндірімділігі 48 тсағ дән кептіргішпен жабдықталған. Оның сүрлемдік корпустары дөңгелек, диаметрі 6м және биіктігі 30м. Жұмыстың тұмары биіктігі 57м, корпус сыйымдылығы 12 мың т. Дән тиелген автомобильдерді автомобиль-көтергештермен түсіреді. Әрқайсысының сыйымдылығы 50т болатын алып қабылдау элеваторы қарастырылған. Астықты вагондарға мұнараға орнатылған жіберу элеваторынан бірмезгілде үш нориямен беруге болады. Элеватор вагондардан түсіру үшін де жабдықталған.
Л-3х175 және Л-4х175 дайындау элеваторлары (сиымдылықтары тиісінше 25 мың және 50 мың тонна астық) өндірімділігі 32тсағ құрайтын дәнкептіргіштермен жабдықталған. Элеватордың жұмыстық мұнарасының биіктігі 65.4м. Сүрлемдердің өлшемдері, формасы мен сиымдылығы Л-3х100 типтегі элеватордағыдай. Дәнді вагондарға мұнарадағы жіберу элеваторлары арқылы бірмезгілде үш немесе төрт нориямен тиейді.
Диірмендік (өндірістік) элеваторларды әдетте диірмендік комбинаттарда тұрғызады. Оларды бір типтегі құрылыс конструкцияларынан жинақтайды. Оларды ғимаратттардың ені мен біктігі, колонклардың қадамы бірдей, тек ұзындығы ғана әртүрлі. М-2х175, М-3х100, М-2х175 және М-3х175 элевотарларының мұнаралары тиісінше әрқайсысының өндірімділігі 100 немесе 175 тсағ екі немесе үш нориямен, әр біреуі 100тсағ бір немесе екі елеуішпен (сепаратормен), 12тсағ құрайтын дәнкептіргіштермен және массасы 20т дейін жүктерді өлшеуге мүмкіндік беретін екі немесе үш ожаулы таразылармен жабдықталған. М-2х100 және М-3х175 элеваторларының сүрлемдік корпустарының тиісінше 8 мың және 16 мың т, ал М-3х100 және М-3х175 элеваторларындағыларға - 16 мың және 33,4 мың астық сияды.
Диірмендік элеваторларға астықты, әдетте, теміржол маршруттарымен жеткізеді. Вагондар теміржолға көлденең немесе оның бойына орналасқан қабылдау элеваторларына түсіріледі (норияның өндірімділігі 100тсағ кезінде екі қабылдау элеваторын теміржолға көлденең, ал 175 тсағ кезінде төрт элеваторды теміржол бойымен орналастырады). Элеваторлардың астына дәнді норияларға беретін таспалы конвейерлер орнатылған. Вагондарды олар элеваторлардың босауын күтіп бос тұрып қалмайтындай, ал конвейерлер мен нориялар бос жұмыс істемейтіндей етіп түсіру қажет. Бұл үшін қабылдау элеваторларының тазалау кезеңі вагондарды түсіру мен орнын ауыстыру уақытына тең болуы тиіс. Төрт типтегі барлық элеваторлардың дәнді вагондардан түсіру кезіндегі тәуліктік қабылдау қабілеттілігі тиісінше 1,5; 2,0; 2,5 және 3 мың т.
Порттық (қайта жіберу) элеваторлары дайындаулық және диірмендіктерге қарағанда бастапқы өңдеуден өтіп үлгерген астықты қабылдайды. Қысқы мерзімді сақтау кезеңінде мұнда астықты көліктің бір түрінен екіншісіне қайта тиеу кезінде оны қосымша тазалайды және кептіреді. Бұл элеваторлардың сүрлемдік корпустары диаметрі 6 және 7 м, биіктігі 30...40м сүрлемдерден тұрады . Олардың өндірімділігі 350...450тсағ, яғни олар астықтың тәуліктегі бірнеше маршруттарын үстемелеуге немесе жүккөтерімділігі 10т дейінгі кемені 8...10 сағ ішінде тиеуге есептелінген. Өзен баржаларын түсіру үшін астықтарды өндірімділігі 200 тсағ дейінгі стационарлық немесе жылжымалы қайта тиеуіштермен жабдықтайды. Астықты вагондарға нориялар көмегімен элеваторлар және дәншашыратқыштары бар жіберу құбырлары арқылы тиейді. Баржаларға тиеу ішін моторлық жетегі мен қашықтан басқаруы таспалы конвейерлер және үлкен өлшемдегі телескоптық құбырлар қолданады. Элеваторлар, сонымен қатар, астықты автомобильдерден түсіруге арналған құрылғылармен де жабдықталған.
Кесте 1.1 - Дайындау элеваторлардың техникалық сипаттамалары
Параметрлері
Л-2 x 100
Л-3 x 100
Л-3 x 175
Л-4 x 175
Сыйымдылығы, т
Шөмішті конвейер
саны
түрі
Дәнді күндік жасап шығару көлемі, т:
автотранспорттан
қабылдау
вагондарға жөнелту
тазалау
кептіру
Электрқондырғының қуаттылығы, кВт
Құрылыстық көлемі, м3:
мұнара
күштік корпус
Элеватордың құрылыстық құны 1 т сыйымдылыққа, ақшасаны
11000
2
ТНС-100
1500
1160
580
176
191
3648
23200
285
25000
3
ТНС-100
2500
1160
750
528
315
10380
48654
209
25000
3
ТНС-175
3500
1750
1160
1400
631
11240
48654
208
50000
4
ТНС-175
5000
2500
1160
1400(2100)
935(1026)
17050
109100
210
Промзернопроект механикаландырылған астық қоймаларының типтік жобаларын жасады. Олардың біреуі сиымдылығы 5,5 мың т, жиналмалы темірбетоннан жасалынған, шатыры горизонталь 25° етіп жасалынды, ол астықтың табиғи қиғаштық бұрышына сай келеді. Қабырғаларды дәннің бүйірлік қысымынан босату үшін оларды топырақпен қаптайды немесе анкерлік беттабақтармен (плиталармен) күшейтеді (1.2 және 1.3 суреттер). Топырақпен қаптау гидрогеологиялық жағдайлары қолайлы аудандарға ұсынылады. Қаптама биіктігі 2,5 м, ал еден жер бетіне 1 м төмен тереңдетіледі. Қойманың бір жақ ұшында автомобильдерден астық қабылдау мен оны вагонға тиеу үшін қызмет ететін мұнара орналасқан. Ол әрқайсысының сиымдылығы 100 тсағ екі ожаулы элеваторлармен және сепаратормен автомобиль-көтергішпен, өндірімділігі 50тсағ дейін кептіру агрегатымен, вагон түсіргіш конвейерімен және массасы 10т дейін жүктер өлшеуге болатын екі таразымен жабдықталған.
Таспалы немесе қалақшалы болуы мүмкін орлық конвейер астықты тоннельдік конвейерге, қойма еденіне әр 5 м сайын орналасқан, тесіктері 300х200 м болатын оқшантайлар арқылы береді, ал тоннельдік конвейер оны вагондарға тиеу үшін мұнараға береді. Ол қоймадағы дәнді біркелкі тарату үшін лақтыру арбашасымен жабдықталған.
1.2-сурет. - Механикаландырылған астық қоймасы
1.3-сурет. - Механикаландырылған астық қоймасы
1.4-сурет - Күмбезді механикаландырылған астық қоймалары
1-құбыр; 2-кергіш; 3-арка; 4-қабықша; 5-үстіңгі конвейер; 6-желдеткіш; 7-астық сөресі; 8 - желдету қорабы; 9 - астыңғы конвейер.
Құрылыс материалдарын үнемдеу үшін күмбез конструкциялы типтік астық қоймалары жасалынады. Оларды жұқа қабырғалы темірбетон элементтерден құрастырады және аралық тірексіз монтаждайды. Мұндай қойманың ұзындығы 90 м, ал сиымдылығы 4200 т.
Бұрынырақ қарастырылған қоймалардың едені горизонталь, сондықтан да дәннің едәуір бөлігін ортақ конвейерлерге тиеуіштер және өзібергіштер көмегімен беруге тура келеді. Түсіруді жеңілдету үшін, гидрологиялық жағдайлар мүмкіндік беретін орындарда, еденде көлбеулік бұрышы 35° кем емес конус тәріздес етіп жасаған орынды. Осы типтегі қойманың екінші нұсқауында күмбез тәрізді аркалар үрлемелі, олар 3 м қадаммен орнатылған. Оларда 0,04 МПа артық қысым сақталады. Аркаға анкерлерге кергішпен бекітілген үлдір жабылады. Қойма үстіңгі аспа конвейермен толтырылады, ал астықты одан астыңғы тоннельдік конвейермен береді. Желдеткіш қойманың белсенді желдетілуін қамтамасыз етеді. Қойманың тағы бір нұсқасы - жерге топырақ салынған балласттық қаптармен бастырылған резеңкеленген қабықша. Қабықшаның астына компрессор 0,05 МПа артық қысым туғызады. Аркалы типтес үрлемелі қоймалардың сиымдылығы 4000 және 1800 тонна астық, 1т астыққа келтірілген пневматикалық аркасы бардың құны 72 теңге (конвейерлік галарелсіз) және 120 теңге(галареямен); үрлемелі қабықшасы бар қоймалар үшін бұл тиісінше 48 және 96 теңге. Мұндай қоймаларды қысқа мерзімде тұрғызуға және басқа орынға жеңіл ауыстыруға болады.
Өзінің анықтамасы бойынша сусымалы жүктер - бұл біртекті жүктер олар жүк автомобилінің кузовында немесе арнайы контейнерде, арнайы (жеке) қаптамасы орналастырылады.
Сусымалы жүктер ең алуан түрлі, дәннен бастап, көмірге қоқысқа немесе қарапайым құмға дейін болуы мүмкін. Оларда бір басты қасиет - сусымалылық біріктіреді. Дәл осы қасиеттің негізінде осындай жүктің сусымалы немесе үймелі ретіндегі жіктелуі жүреді.
Сусымалы жүктерді, сонымен қатар екі негізгі катергорияға бөлуге болады - бұл сусымалы жүктердің өзі және үймелі жүктер. Ресми түрде мұндай болу жоқ, біріншісін де , екіншісін де тең дәрежесінде сусымалы жүктерге жатқызуға болады, дегенмен олардың жіктелуінің ыңғайлылығы үшін оларды тікелей сусымалы жүктерге яғни, еркін суситын жүктерге және үймелі жүктерге бөледі. Соңғылары тиеу немесе түсіру кезінде қосымша техника (мысалы, экскаватор) қолдануды талап етеді.
Сусымалы жүктерді, автотасымалдың кез келген басқа түрлері сияқты, барынша жиі тасымалды, жүктің әрбір типіне қатаң анықталған ережелерге бағынады. Сусымалы жүктер, сондай-ақ олардың орнын ауыстыруға қойылатын кейбір талаптарды сақтай отырып тасымалдануы тиіс. Мысалы, сусымалы жүктерді тасымалдау кезінде, мұндай жүктердің беті, қозғалыс кезінде төгіліп кетуді болдырмау мақсатында жылжымалы құрам бортының үстіңгі ернеуінен асып кетпеуі тиіс. Сонымен қатар, тасымалдау кезінде сусымалы жүктер қозғалыс уақытында жүріс бөлігіне олардың шашырауының алдын алу үшін жамылғымен жабылуы тиіс.
1.2 Сусымалы жүктер және олардың бөлу ерекшеліктері туралы жалпы мәлімет
Сусымалы жүктерді қаптау, сақтау және ыдыстардан түсіру үдерісі сусымалы жүктің физикалық-механикалық қасиеттеріне байланысты болады, бұл едәуір дәрежеде ыдыс конструкциясын, формасын және оны дайындайтын материалды таңдауды анықтайды.
Ағып шығу үдерісін жетілдіру үшін ыдыс қуысының ішінде жүретін құбылысты нақты түсінуі қажет.
Сусымалы жүктің ыдыс тесігінен гравитациялық ағып шығуына көптеген факторлар ықпал етеді, оларды келесідей топтауға болады.
Тиеу, түсіру кезіндегі режимдік (технологиялық) үзілістер, жүктердің физикалық-механикалық қасиеттері және ыдыс элементтерінің параметрлері (1.5-суретті қара).
Жүктердің ағып шығу тұрақтылығына, демек, қуыс түзу үдерісіне, ылғалдық артық құрамы мен жүктің шығару тесігінің үстіндегі нығыздалып қалуы ықпал етеді.
1.5-сурет - Сусымалы жүктердің ыдыстан гравитациялық шығуына ықпал ететін факторлардың жіктемесі.
Ылғалдылық буланып кеткен су массасының (кептіргеннен кейін) алынған материалдың бастапқы массасына қатынасымен (салмақтық пайызда) анықталады. Жатып қалудың, нығыздалудың, үсіп қалудың жылуға тұрақтылықтың, қоршау конструкциясы коррозиясының және жүктің ылғалдылығының артуынан оның дем алуының жоғарылау байланысы тұрақты байқалады. Ылғалдылықтың артуына байланысты адгезил мен аутогезил едәуір ұлғаяды.
Адгезил ағылшын тілінен аударғанда әртүрлі тектегі екі конденсацияланған дененің жанасуы кезінде туындайтын жабысу, ілінісу, тартылу дегенді білдіреді. Ол екі дененің арасындағы байланысты немесе дене беттерінің арасындағы бөлшектердің өзара әрекеттесу күштерін сипаттайды.
Бөлшектердің қоршау конструкциясымен (элеватор, контейнер, ыдыс қабырғасымен) өзара әрекетін аутогезия деп атау қабылданған.
Адгезиялық күштер аутогезия күштерінен көп және керісінше, аз болуы мүмкін.
Астық жүктерін, әсіресе майда дисперсиялыларды (ұн, кебек, т.с.с) түсіру кезінде адгезия мен аутогезия арасында бәсекелестік байқалады. Егер аутогезия адгезиядан басым болса, онда астық жүгінің бір бөлігі кузовқа қалады, ал адгезия аутогезиядан басым болса, онда астық жүгі толықтай түсіріледі.
Адгезия мен аутогезия арасындағы өзара байланыс практикада үлкен мәнге ие. Сусымалы жүктердің көлемі ондаған миллион тоннаны құрайтыны белгілі. Егер тасымалдау құралдарында (вагондарда, автомобильдерде, контейнерлерде және басқа ыдыста) жүк пайызының үлесі ұсталып қалса, онда шығындар жүздеген тоннаны құрайды.
Сусымалы жүктердің түйіршіктің құрамы құраушы бөлшектердің ірілігі бойынша сандық таралуымен сипатталады.
Жүк бөлшегінің ірілігін оның ең үлкен сызықтық өлшемімен анықтайды.
Түйіршіктік құрамды елеулік талдаумен өлшенген сынаманы өлшемдері МЕСТ-пен белгіленген қабылданған тесіктері бар електер жиынтығы арқылы (үлкендерінен кішілеріне қарай ретімен) өткізе отырып анықтайды. Бұл операция алынған сынаманы жекелеген фракцияларға бөлуді қамтамасыз етеді (1.6-суретті қара). Әрбір електегі қалдық фракция өлшемдері бойынша қарастырылып сынамадағы материал ірілігінің пайыздық құрамын анықтайды.
1.6-сурет - Түйіршіктік құрамды анықтауға оқшаулаған құрылғының сұлбасы
1- еленетін материал; 2- тесік диаметрі әртүрлі електер жиынтығы; 3- майда фракцияға арналған астау.
Сусымалы тығыздық - сусымалы жүк массасының жекелеген бөліктер арасындағы қуыс пен аралықтарды ескергенде оның алатын көлеміне қатынасы. Сусымалы тығыздық белгілі бір жүкте біртекті емес және түйіршіктік құрам мен басқа факторларға тәуелді болады.
Майда фракциялық жүктердің сусымалы тығыздығын сиымдылығы 1л пуркамен өлшейді. Ол толған кезде артық нәрсені алып тастауға арналған қиғышпен жарақталған (1.7-суретті қара). Нығыздалған сусымалы жүк дәл сол бір жүк үшін кең ауқымда ауытқуы мүмкін тығыздықпен сипатталады. Сусымалық тығыздығын анықтау кезінде жүк ыдысқа 1 рамка 3 арқылы үстіне дейін толтырылады; ыдыс толғанан кейін рамка қазықты 2 айнала а жағдайына бұрылады, сусымалы жүктің артығы кесіледі де, табаққа 4 түседі; сонан соң рамка қазықтан алынады, ал сусымалы жүгі бар ыдыс өлшенеді.
1.7-сурет - Сусымалы жүктердің сусымалық тығыздығын анықтауға арналған пурка сұлбасы
Сусымалы жүктің нығыздалу коэффииенті - оның нығыздалған массасының тығыздалғанға дейінгі сол көлемнің массасына қатынасы. Белгілі бір көлемдегі сусымалы жүктің толтырылу жағдайы нығыздалудың бастапқы коэффициенті қалыптастырады, оның мәнінің едәуір диапазоны бар. Бұл шамада динамикалық жүктеме мен діріл басым орын алады, нәтижесінде материалдар құрылымдық қайта қалыптасуға ұшырайды - майда бөлшектер әлдеқайда ірілерінің арасындағы қуыстарға орналасады. Бұл кезде қуыстардан ығыстырылады, бөлшектердің өзара жанасуларының саны артады, бұл молекулярлық күштердің туындауымен бірге жүреді
1.3 Сусымалы жүктерді қайта өңдеу жабдығы
Сусымалы материалдар қоймаларындағы тиеу - түсіру, тасымалдау мен қоймалық (ТТТҚ) жұмыстардың технологиясы қойманың типі мен қызметіне, жүктердің сипатына, жүк ағыны өлшемдеріне, жүктерді сақтау мерзімдеріне, ТТТҚ жұмыстардың механикаландыру нұсқасына және басқа да факторларға байланысы болады.
Сусымалы жүктер қоймасының құрылымы, әдетте, әлдеқайда қарапайым болып келеді және үш технологиялық учаскеден тұрады: жүктерді қоймаға жеткізетін сыртқы көліктен түсіру; жүктерді берілген мерзімдерге сақтаудың санитарлық-техникалық өртке қарсы шарттарына, жүктерді шығындау немесе оларды көлікке тиеу (қойма типіне байланысты) ескергендегі мерзімдерге сәйкес сақтау; жүкті қоймадан тұтынушыларға жеткізетін сыртқы көліктің басқа түріне (дәл осындай түрі сирек кездеседі) сусымалы жүктерді тиеу. Сонымен қатар, қойма құрамында сусымалы жүктерді түсіру учаскесінен, негізгі сақтау аймағына, сақтау аймағынан тиеу учаскесіне, бір сақтау орнынан екіншісіне ауыстыратын қоймаішілік тасымалдау құрылғылары қарастырылады.
Барлық жағдайларда қоймаларда сусымалы жүктерді түсіру учаскесінен, сақтау орындарына соқпай, тиеу учаскесіне тікелей беру мүмкіндігі қарастырылуы тиіс. Сусымалы жүктердің қоймаға түсуі кезінде оларды тексеру және саны мен сапасы бойынша қабылдауды қамтамасыз ету керек.
Жүктердің сақтау аймағына орналастыру кезінде жүктің әрбір атауы мен маркасында өзінің айрықша сақтау орны, әртүрлі маркадағы материалдардың араласып кетуіне кедергі болатын құрылғылар, сондай-ақ сақталатын жүктердің атауы, ал қажет болса олардың саны, келіп түскен уақыты мен қоюшының атауы бар сілтемелер болуы тиіс. Сақтау орындарында жүктер өртке қарсы қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау, қауіпсіздік техникасы ережелеріне және жүктердің оларға деген тиісті техникалық шарттарында көрсетілген сақтау жағдайларына сәйкес орналасуы тиіс.
Сусымалы жүк сөрелерінің биіктігі жүктердің әр тегі үшін сақтаудың шекті биіктігінен (көмір - 8-10 м, кен, құм және қиыршық тас - 12-15 м) аспауы тиіс. Сусымалы жүктерді қоймалардан беру өндірістік диспетчерлік бөлімінің бұйрығы бойынша немесе тұтынушылардың талабы бойынша, ал дайын өнім қоймаларды үшін - жіберу бөлімінің бұйрығы бойынша жүзеге асырылады. Сусымалы жүктерді сыртқы көлікке тиеу кезінде көлік құралдарының тиеу астында бос тұрудың нормативтік мерзімдері жүктердің, вагондар мен автомобильдердің сақталымдығы да қамтамасыз етілуі тиіс.
Жаңа қоймаларды жобалау қолданыстағыларды қайта қалпына келтіру мен техникалық қайта жарықтандыру кезінде сусымалы жүктердің ұқсатудың операцияларынан және технологиялық үдеріске ілесе жүретін ақпараттан тұратын ұқсастық технологиясы әртүрлі нұсқаларда: технологиялық операциялардың және олардың орындалу тізбектілігінің тізбесі мен сипаттамасы бар мәтіндік құжаттар түрінде; технологиялық сұлбалар (жоспарлар, көлденең қималар) түрінде, сызықтық және желілік графиктер блок-сұлбалар, технологиялық кестелер, т.с.с. түрінде жасалынуы мүмкін.
Қоймаларда жүктерді ұқсатудың технологиялық үдерістің сипаттамасы сусымалы жүктердің механикаландырылған қоймасы жобасының технологиялық бөлігінің міндетті құжаты болып табылады.
2. Элеваторлық пунктінің жұмысын талдау
2.1 Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы негізгі өндірісті, қосалқы өндірісті және кәсіпорын әкімшілігіне бағынатын қойма жайларын білдіреді. Кәсіпорынның құрылымдық бөлшектері туралы мәліметтер қосымшада келтірілген. Өндірістік құрылым сұлбасы төменде ұсынылған (2.1-сурет).
2.1-сурет - Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Кәсіпорынның басқару органдарының құрылымы кәсіпорынның өзінің құрылымына барабар және басқарылатын нысандарының масштабтары мен қызметіне сәйкес келеді. Кәсіпорынның әртүрлі бөлімшелерінің әрекетін үйлестіру үшін басқарудың иерархиялық құрылымы жасалынған сұлбасы 2.2- суретте келтірілген.
Кәсіпорында басқарудын аралас түрі - төменгі буындағы сызықтық басқару мен жоғары буындағы функционалдық басқарудың сабақтастығы қолданылады.
Сызықтық басқаруда жетекші мен атқарушылар арасында аралық буындар жоқ. Жетекші өкімді жеке өзі шығарады және атқарушылардың жұмысын бақылайды. Басқарудың бұл формасының қарапайымдылығы оның жеделділігін қамтамасыз етеді.
2.2-сурет - Кәсіпорынды басқару құрылымының сұлбасы
Функционалдық басқару кезінде кәсіпорын жетекшісі өз өкілеттігінің бір бөлігін орынбасарларына және функционалдық бөлімдердің жетекшілеріне береді. Бұл кезде атқарушылар тапсырманы тікелей кәсіпорын жетекшісінен емес бөлімше жетекшілерінен алады. Функционалдық басқару әкімшілік - басқару жұмысын таратуға және оны әлдеқайда білікті кадрларға тапсыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мұндай құрылымды пайдалану үлкен және берілетін құжаттарды дайындау кезінде басқару органдары арасындағы келісімнің қажеттілігіне алып келеді.
2.2 Кәсіпорында жүктерді тиеу, сақтау мен жіберу үдерістерінің қызмет ету тиімділігінің факторлары
Сусымалы жүктерді қабылдауға арналған заманауи қоймалар көліктің, қабылдау құрылғыларының және тікелей сақтау субьектілерінің (едендік, сөрелік, контейнерлік, силостар мен элеваторлар) өзара әрекеттесуінің барынша күрделі жүйесін білдіреді. Шикізат сақтаудың қоймалық жүйесінің келтірілген элементтерінің өзара әрекеттесуінің динамикалық сипаты осы нысанның жүйеленген және үздіксіз жұмысына ықпал етуші факторлардың құраушыларына мұқият бөлуді талап етеді.
Сусымалы жүктер қоймасы қызметінің тиімділігін бағалау өзара байланысқан экономикалық, технологиялық және экологиялық-эпидемиологиялық факторлардың үш тобынан тұратын жалпыланған критерий бойынша іске асырулуы тиіс. Бұл жүйеде айтылған факторлардың барлығы оңтайлы өнімділікке және пайдаланудың берілген шарттарына сай келетін қоймалардың, техологиялық кешендер мен механикаландыру құралдарының әлдеқайда тиімді конструктивтік және көлемдік-жобалық шешімдеррін таңдау, оларды тиімді сабақтастықтарыру жолымен қанағаттандырылуы мумкін. Факторлардың ұсынылған құрылымнан жалпыланған критерий бойынша қоймалар тиімділігін салыстырмалы бағалаудың күрделілігі және біртекті емес екендігі айқын көрініп тұр, өйткені факторлардың көп мөлшерінің бір бөлігінде сапалық табиғат бар және ол сандық бағалауға оңайлықпен берілмейді.
Қоймалардың, сақтаудың және негізгі өндіріске берудің техникалық жүйелерінің элементтері, бар қабылдау құрылғысының қызмет етуінің параметрлік моделі жоғарыда келтірілген факторларды ескере отырып жасалынған және негізгі үш кезеннең тұрады (2.3-суретті қара).
2.3-сурет - Сусымалы жүктерді қабылдау, сөрелеу, сақтау және өндіріске шығарған жүйесі қызметінің параметрлік моделінің сұлбасы:
А - автокөлік; ТЖ - жылжымалы теміржол құрамы; ҚҚ - қабылдау құрылғысы; Қ - қойма; Ш - қоймадан шығару үдерісі; М - қоймадан шығару кезінде мөлшерлеу үдерісі; А - араластыру үдерісі; ӨҮ - өндірістік үдеріс.
Бірінші кезеннің технологиялық шешімі жүктерді автомобиль (А) және теміржол (ТЖ) көлігінен өзара байланыста қабалыдауды ,сондай-ақ қиын сусымалы жүктерді көлік құралдарынан толықтай және үздіксіз түсіруді іске асыруға қабілетті қабылдау құрылысын (ҚҚ) пайдаланудан тұрады.
Екінші кезең құрамында жүктерді тиеу , сақтау және шығару, соның ішінде мөлшерлеу үдерістернің өзара ықпал ету жүйкесі бар. Үшінші кезең, өндірістік үдеріс, жалпы бөліске түсіп, мұқият қарастырылмайды, тек екінші кезеңнен шығатын параметр болып табылады.
2.3 Элеватор жабдығы қызметінің сапасын бағалау
Сусымалы жүктерді қою жүйесі қызметінің параметрлік моделі мен тиімділік факторларының талдау, қарастырылып отырған нысан күрделі жүктерге жататынын, ал оның жұмысын қорытылған түрде бағалау көп критерийлі болып табылатынын көрсетеді. Оны жүйені буындардың түпкілікті санына мүшелеу жолымен шешуге болады, бірақ қолданыстағы математикалық ақпарат мұны іске асыруға мүмкіндік бермейді. Синтез қиындығына қарамастан, біз оларды зерттеулер нысанының қызмет сапасының бірлік параметрлері көмегімен бір кешенді көрсеткішпен бағалауға талпыныс жасадық. Сапалық бастапқы көрсеткіштерінің әрекетілігі бұл жағдайда қандай да бір күрделілікті бірдірмейді, бағалаудың сараптамалық-статистикалық әдістерін қолдана отырып, сапалық номиналдық және шекті-мүмкін көрсеткіштерін пайдалану негізінде шешіледі.
Ыдыссыз қойма қызметінің сапасын осылай бағалау қажеттілігі, әдетте оларды жасау, өндіру және келесідей мақсаттарға жете отырып пайдалану кезінде туындайды:
- элеватор қызметінің сапасын жоспарлау және деңгейін болжамдау;
- жаңа құрылғыны жасау және оған нормативтік-техникалық құжаттаманы дайындау кезінде оңтайлы нұсқаны таңдау;
- қолданыстағы жабдықты оның қызметін жақсарту үшін қайта жабдықтау;
- элеваторлық-сүрлемдік жүйелер қызметтінің сапасын аттестаттау;
- сусымалы жүктерді сақтау мен жіберудің технологиялық үдерісін негіздеу.
Зерттеу негізінде біз, бағаланатын элеваторлық жабдық сапасының кешендері көрсеткішінің математикалық моделін жсадық, элеваторлық типтегі қойманың конструктивтік параметрлерінің және құрама жемнің сусымалы компоненттерінің физикалық-механикалық қасиеттерінің бірліктік критерийлерін таңдадық және элеватор жұмысын кешенді бағалаудың әдістемесін жасадық.
Есептеу екі кезеңмен жүргізілді:
1. Элеваторладың сусымалы жүктерді тұрақты шығаруын қамтамасыз ету шарттарына байланысты,олардың констуркцияларының сапалық және сандық сипаттамаларын сараптамалық-статистикалық әдіспен бағалау.
2. Жүктердің ағып шығуға қабілеттілігі (сусымалық дәрежесі) бойынша физикалық-механикалық қасиеттерін кешенді бағалау.
Бірінші кезеңді іске асыру үшін қойма конструкциясы элементтерге -корпусқа және шығару ұңғысына бөлінді. Оларға сандық бейнелеуге келмейтін, сапалық конструктивтік сипаттамалардың (қабырғаларының геометриялық формасы, шығару тесігінің түрі мен орналасатын орны) жиынтығын ескеретін кешенді бағалар берілді.
Бағалау критерилері болғандар:
- түспей қалған қалдықтардың болмауы ;
- үздіксіз ағып шығу;
- сусымалы материалдың сапалы сақталуы;
- ағып шығудың тиімді формасын камтамасыз ету.
Нәтижесінде элеваторлардың әртурлі 45 құраушы бөліктерінің сараптамасымалық-статистикалық бағасы алынды.
Бұл кезде эксперименттік ақпаратты және практикалық тәжірибені талдау негізінде жоғарыда келтірілген шарттар бойынша әр қасиеттің эталоны таңдап алынады. Ол үшін мысалы: өндіріс технологиясын жақсартатын және ыдыстың пайдалық көлемін арттыратын қисықсызықты бойлық қима (2.1-1.1 кестеге сәйкес); ұшы жоғары трапеция (3.1) қабылданды, олардың бағасы идеал 5-тен 0,95-ті құрады. Әрі қарай бағалау келесідей таратылды.
Ыдыс нұсқаларынан - тікбұрышты (2.1) және ұшы төмен трапеция (2.1), белгілі бір себептер бойынша біріншісі басымырақ болып табылады, бағалары тиісінше 0,75 және 0,5 болды. Әлдеқайда жақсы көлденең қима-дөңгелек (1.2), формасы сусымалы жүк ағынының формасына жақын; көпбұрышты қималар (2.2 және 3.2) бірдей бағаға ие.
Элеватордың сандық сипаттамалары да статистикалық әдіспен бағаланады, нәтижелері 4.2 кестеде берілген. Жоғарыда көрсетілген себептер бойынша эталон ретінде бағасы 0,95 параметрлер таңдап алынды. Ыдыстың шығу тесігі мен қима аудандарының 1-ге терең арақатынасы күмбез түзуді жою мақсатында оңтайлы шешім болып табылады. Қабырғалар бойынша сыртқы үйкеліс күштерінің бөлшектерге әсері олардың көлбеулігінің ең жақсы бұрышын - 900 шарттандырады. Ыдыс биіктігі ең жақсысы ретінде, тиеу кезінде бөлшектердің сегрегациясы жоқ болғандықтан Н=5м етіп қабылданды.
2.1-кесте - Элеваторлардың құраушы бөліктерінің сапалық көрсеткіштерінің сараптамалық-статистикалық бағалары
№ пп
Сыйымдылық
кескіндемесі
Шығару құймасының кескіндемесі
Шығару саңылауының орналасуы
Бойлық қима (сыйымдылық формаға)
Көлденең қимасы
Бойлық қима
Үстіңгі бөлігі
Шығару саңылауы
Бункер түбі
Бүйірлік қабырға
1
2
3
4
5
6
7
1
Қисықсықықты
(0,95)
Дөңгелек
(0,95)
Қисықсызықты
(0,75)
Дөңгелек
(0,95)
Жарықты
(0,95)
Өске симметриялық (0,5)
Периметр бойынша (0,95)
2
Трапеция үстінен астына
(0,5)
Көпбұрышты
(0,75)
Трапеция үстінен астына
(0,5)
Көпбұрышты
(0,75)
Дөңгелек
(0,75)
Симметриялы емес
(0,75)
Локальді
(0,5)
3
Трапеция үстінен астына
(0,95)
Тікбұрышты
(0,75)
Құйғышы жоқ
(0,95)
Тікбұрышты
(0,75)
Көпбұрышты
(0,75)
4
Тікбұрышты
(0,75)
Тікбұрышты
(0,25)
Кесте 2.2. Элеватордың параметрлерінің сараптамалық бағалары.
Ауданның ара қатынасы
SемкSотв
Шығару құйғышының бұрылу бұрышы
Сақтау биіктігі
Н,м
100% (0,95)
90 (0,95)
Н=5 (0,95)
75% (0,75)
70 (0,75)
Н5 (0,5)
50% (0,5)
50 (0,5)
25% (0,25)
30 (0,25)
2.4 Жүктерді тасымалдауға дайындау және жүктердің ыдысы мен қораптарына қойылатын талаптар
Жүктер тасымалдауға олардың көліктен тасымалдануы кезіндегі сақталымдығы мен қауіпсіздігі қамтамасыз етілетіндей етіп дайындалуы тиіс. Механикалық құралдардың жылжымалы құрамын, олардың жүккөтерімділігі мен сиымдылығын толық жарата отырып, тиімді пайдалану.
Жүктерді тасымалдауға дайындау кешеніне өнімді қажетті сапалық күйге келтіру (кептіру, сұрыптау, алдын ала салқындату, бұзыла бастаған жүктерді тұрақтандыру, т.с.с), жүк орындарын тасымалдау қаптарына, орамаларына ірілендіре отырып дұрыстап орау, нығыздау (жоңқаларды, сабанды, пішенді, үгіндіні, т.б. престеу), пайдалану (металл сынықтарының ірі бөліктерін) немесе ірі габаритті жабдықтарды машиналарды шағындап бөлшектеу, жүк орындарына тасымалдық белгілер бөлу, жүктерді тиісті бақылау және қадағалау органдарының (астық немесе карантиндік инспекциясының, ветеринарлық-санитарлық қадағалаудың) қарауы сияқты маңызды операциялар кіреді.
Жөнелтілетін өнімге, оның қаптамасы мен маркалануына қойылатын талаптар осы өнімге деген стандарттармен белгіленеді. Бірқатар талаптарды ережелер мен техникалық шарттарды қарастырылған.
Өнімді және қоршаған орташа жүкті тасымалдау, сақтау және оны сату үдерісінде болатын зақымдаулар мен шығындардан қорғауды қамтасыз ететін құралды немесе құралдар кешенін қаптама деп атайды. Бұл кезде өнімнің сапалық және сандық сақталымдығы қамтамасыз етілуі тиіс.
Ыдыс оған дайын өнім орналастырылатын бұйымды білдіреді. Олар тұтынушылық, қосымша және тасымалдық болып бөлінеді.
Жүкке тиеу, түсіру, тасымалдау мен сақтау үдерісінде сыртқы әсерлердің үш тобы әсер етеді:
- техникалық (соққылар, итерулер, діріл, жүктеме, үйкеліс);
- климаттық (жауын-шашын, ауа ылғалдылығы, күн радиациясы, температураның өзгеруі, жел);
- биологиялық (микроорганизмдер, жәндіктер, кеміргіштер).
Осы факторларды және жүк қасиеттерін ескере отырып, ыдыстарға белгілі бір талаптар қойылады. Ыдыс бірнеше қабаттан қойылған кезде болатын динамикалық және статистикалық жүктемелерде шыдайтындай барынша берік болуы; инерттілікті болуы-қаптау затымен өзара әсерлескенде реакцияға туспеуі; тығыз болуы; сусып түсу және жүктің басқа шығындарына жол бермеуі; қапталған жүктің тауарлық түрін сақтау тиіс.
2.5 Ожаулы элеваторлардың элементтері және жұмыс принциптері
Элеваторлар сусымалы немесе дара жүктерді вертикаль немесе горизонтальға 60-820 күрт көлбеуленген бағыт бойынша тасымалдау қызметін атқарады және вертикальдік пен көлбеулік болып бөлінеді. Жүк тасу элементінің типі бойынша элеваторлар ожаулы, сөрелі және бесікті болып бөлінеді. Ожаулы элеваторлар стационарлық және үздіксіз әрекеттегі тиеу-түсіру машиналарында көбірек қолданылатын жылжымалы болады.
Тарту элеметті бойынша элеваторлардың таспалы және шынжырлы түрлері болады.
Сусымалы жүктерді тасымалдау үшін элеваторларда жартылай дөңгелек таралып қойылған (майда және тереу) және бүгілген (сүйір бұрышты және дөңгеленген трапецендалді) ожаулар қолданылады.
Ожаулар типін таңдау орыны ауыстырылатын сусымалы жүктердің қасиеттерімен аңықталады. Мысалы, ылғалды, жабысқақ, жатып қалған және сусымалығы нашар материалдарды, яғни жылжымалылыға нашар материалдарды (флотациялық колчедан, ұнтақталған мыс, т.б) яғни, шағын жартылай дөңгелек ожаулармен тасымалдаған жөн. Құрғақ , жақсы сусымалы ұнтақ тәріздес және майда кесекті материалдарды (ұсақталған колчедан, құрғақ тұқыл, құм, т.б) тасымалдау үшін терең жартылай дөңгелек ожаулар қолданады.
Терең және майда ожаулар түсіру кезінде жақсы босаумен сипатталады (бұған олардың түбінің цилиндрлі болуы кәдімгідей ықпал етеді). Олар тек ожалаулары таралып орналасқан элеваторларда ғана қолданылады. Бұл кезде ожаулар қадамы S-ожаулардың арақашықтығы оларды түсіру шарттарынан таңдалып алынады. Қадам түсіру кезінде материалдың ұшуына алдыңғы ожау кедергі келтірмейтіндей болуы тиіс. Әдетте қадамды бірдей етіп қабылдайды.
Сүйір бұрышты ожауларды орта және ірі кесекті, түрпілі (колчедан, фосфорит, т.б) немесе нәзік (түйіршікті суперфосфат, т.с.с) материалдарды тасымалдау кезінде қолданылады. Сол материалдарды тасымалдау үшін дөңгеленген трапецейдальдік ожаулар да қолданылады. Бірақ, сүйірбұрышты ожаулардан олар тарту элементіне бүйірлік бекітумен және жоғары өндірімділігімен ерекшеленеді. Ожаулардың соңғы екі типі тарту элементінде бір-біріне тығыз орналастырылады. Олардың конструкцияларында түсіру кезінде төгілетін материалға арналған бүйірлік бағыттауыштар қарастырылған, онда материал алдыңғы қабырға бойынша арғы ожаудың алдына домалайды. Бұл ожаулардың артқы қабырғаларының биіктігі шынжырлы тарту элементінің қадамына тең немесе еселі болып келеді.
Ожаудың сызықтық шынжырлығы оның негізгі есептік параметрлі болып табылады. Ожаулар тарту элементіне артқы қабырғасымен, таспаларға - басы жұмыр болттармен, шынжырларға - болтты немесе тойтармалы бұрыштықтармен бекітіледі.
Ожаулар пісірімді немесе қалыңдығы 2...6 мм беттік болатын мөртабандалып дайындалады. Ожаулардың материалды кесіп алатын ернеуді қатты тозуға төзімді болаттан жасалынған жолақты пісіре бекітумен күшейтіледі. Жабдық материалдар және кесіп алуға кедергісі үлкен материалдар үшін алдыңғы қабырғасы тісті ожаулар қолданады.
Таспалы элеваторларда тарту органы ретінде МЕСТ 20-85 бойынша резеңке-маталы таспалар қолданылады, олардың ені ожау енінен 25..50 мм артық болады. Таспалардың ұштары айқастырыла, бұрышпен және қарапайым түйісумен бедіріледі. Таспадағы төсемдер саны беріктікке есептеумен анықталады және ережедегідей, төрттен кем болмауы тиіс. Шағын ожаулы элеваторларда тарту органы ретінде резеңке-маталы белдіктерді қолдануға болады.
Ожаулы элеваторлар барабандарының диаметрлерін есептеу таспалы конвейнерлер барабандарының диаметрлік есептеуге ұқсас.
Шынжырлы элеваторларда тарту органының қызметін қадамы 100...630 мм ұзын буынды, дөңгелек болаттан пісірілген, сондай-ақ мөртабандалған немесе құйылған буындары бар шынжырлар орындайды. Егер ожаудың ені ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz