Тәжікстандағы Ислам терроризмі
Экстремизм мен терроризм мен күресу әдістері. Халықаралық ынтамақтық
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
1- ТАРАУ. ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМ АНЫҚТАМАСЫ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОҒАН ҚАРСЫ КҮРЕСТІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗІ
1.1. Терроризмнің анықтамасы және мәні
1.2. Халықаралық террористік және экстремистік топтар және негізгі түрлері
1.3. Терроризмге қарсы күрестің құқықтық негізі
2-ТАРАУ. ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМГЕ ҚАРСЫ КҮРЕСТІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕСІ
2.1. Аймақтық және әлемдік экстремизммен күрес
2.2. Халықаралық терроризммен күресудегі халықаралық ынтымақтастық және күрес практикасы
3- ТАРАУ. ҚР-ДАҒЫ ТЕРРОРИЗММЕН КҮРЕСУДІ ҚҰҚЫҚТЫҚ
РЕТТЕУ
3.1. Қылмыстық істер бойынша құқықтық ынтымақтастық туралы ҚР-ң қол қойылған шарттары мен терроризммен күресу туралы заңы
3.2. Интерполдың ҚР-да қызметі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі өзіміздің ақиқатымызбен баяндалған. Терроризм өзінің пайда болу түрлерінде ауқымы жағынан ең қауіптілердің біріне айналды, қоғамдық-саяси және моральдық мәселлердің алдын ала айтып болмайтын зардаптарымен адамзат ХХІ-ғасырға аяқ басты. Терроризм әлі де болса көптеген елдер мен азаматтарға қауіп төндіруде, үлкен саяси, экономикалық және моральдық шығындарға ұшыратуда, бұқара халыққа қатты психологиялық қысым жасауда, қаншама жазықсыз адамдардың өмірін алып кетуде.
Терроризм қазірдің өзінде халықаралық жаппай сипатқа ие. Жақын уақыттармен салыстыра қарағанда терроризм жергілікті құбылысқа айналды. ХХ-ғасырдың 80-90 жылдары ол жаппай құбылысқа айналып үлгірді. Терроризмінің жаппай ауқымын кеңге жаюы - бұл адамзаттың бүгіндері бетпе-бет кездесіп отырған даусыз жайт.
Терроризмнің пайда болуы көптеген адамды құрбан етеді, ғасырлар бойы қайта қалпына келтіру мүмкін емесе рухани, материалдық құндылықтарды жояды. Ол әлеуметтік және ұлттық топтардың арасында бір бірін жек көрушілік және сенімсіздік тудырады. Террорлық әрекеттер олармен күресетін халықаралық жүйені құру қажеттілігіне алып келді. Көптген адамдар, топтар, ұйымдар үшін терроризмді мынадай мәселелерді шешудің тәсіліне айналды: саяси, діни, ұлттық. Терроризм ешқандай да дау-дамайға қатысы жоқ, кінәсіз адамдардың құрбан болу ықтималық қылмыстық күш көрсету түріне жатады. Қазіргі терроризмнің пайда болуының ауқымы мен қаталдығы, олармен бәрінен бұрын құқықтық әдістемелермен үздіксіз күрес жүргізу осы алынған тақыраптың өзектілігін нақтылайды.
2001 жылғы қыркүйекте Нью-Йорк пен Вашингтон қалаларында және осы күнге дейін бүкіл әлемде болып жатқан трагедиялық оқиғаларға қарап халықаралық қоғамдастықтың басты міндеті болып тұр.Терроризмнің түрлерін және алғышарттарын зерттеп болашақта біздің мемлекеттімізде осындай қылмысқа жол бермеуге мүмкіншілік береді.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты- терроризмнің нақты және оның түсініктемесінің мазмұнын ашып көрсетіп, терроризмге қарсы халықаралық-құқықтық және ішкі мемлекеттік әдістерін жан-жақты зерттеу. Осы аталған мақсатқа жету үшін мынадай келесі міндеттер қойылған:
Халықаралық аренада терроризмнің қалыптасқан жағдайын жан-жақты қарастыру;
Терроризм анықтамасының негізгі элементтеріне сипаттама беру;
Терроризмге қарсы бекітілген халықаралық - құқықтық доктриналарды зерттеу;
Ішкі мемлекеттік механизмге қатысты ҚР-ның терроризмге қарсы туралы заңнамаларын жан-жақты зерттеу;
Терроризмге қарсы күреспен айналысатын ҚР-ның мемлекеттік органдарының қызметіне сипаттама беру;
Интерполдың ҚР-да қызметінің негізгі бағыттарын айқындау;
Зерттеу объектісі. Дипломдық жұмыстың объектісі халықаралық терроризмнің түсінігі,түрлері және күресу жолдары болып табылады.
Зерттеу пәні. Дипломдық жұмыстың пәні болып халықаралық терроризмнің ұғымының анықтаумен байланысты халықаралық және ішкі мемлекеттік тұрғыдан күресу механизмдерін анықтау саласындағы қатынастар табылады.
Зерттеу әдістері. Диплом жұмысын орындау барысында тарихи шолу,салыстырмалы- құқықтық талдау,сараптама және синтез сияқты әдістер қолданылады.
Қорғауға шығарылатын ережелер.
1) Халықаралық тәжірибеде қалыптасқан халықаралық-құқықтық құжаттарда терроризмге қатысты әртүрлі анықтамалар бекітілгендіктен, терроризм ұғымына қатысты нақты анықтама беру қажет.
2) Қазақстан Республикасы қосылған халықаралық шарттар мен Қазақстан Республикасының терроризммен күрес туралы заңы арақатынасты зерттеп, Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдармен терроризммен күрес саласында жүзеге асырылып жатқан әрекеттерін қарастырып оларға баға беру.
Жұмыстың зерттелу дәрежесі. Дүниежүзілік тарихта терроризм мәселесі ғасырлар бойында бет алған. Әр түрлі мемлекеттердің өзінің сыртқы және ішкі саясатына жүзеге асыру барысында ішкі даулар орын алған болатын. Кей кезде осы даулар террористік актілерді жүзеге асыру мен мемлекеттің саясатына зор әсерін тигізген.
Қазіргі таңда алып мемлекеттердің саясатына қарсы көптеген террористік топтар өзінің қарсылығын білдіреді.Терроризм мәселесі тек қана мемлекеттердің ішкі мәселесі болмай халықаралық қауымдастықтың ауыр мәселесіне айналды.
Жоғарыда айтылған мәселені зерттеу үшін осы жұмыстың авторы келесі ғалымдардың еңбектерін зерттеп қолданды.Осы мәселені зерттеген белгілі ғалымдардың ішінен Антонян Ю.М. "Терроризм" атты еңбегінде терроризм мәселесіне тарихи шолу жасалынған. "Международное уголовное право в документах" Кудайбергенов М.Б., "Международное сотрудничество в борьбе с преступностью" Султан К., "Организация Объединенных Наций и сотрудничество государств международной борьбе с терроризмом" Абаков М.М., Шестоков С.В. еңбектерінде халықаралық терроризммен күрес барысында мемлекеттердің ынтымақтастығы туралы жазылған. Бұл авторлар терроризм мәселесіне тарихи зерттеу жүргізіп, сонымен қатар қазіргі таңдағы терроризм мәселесіне сипаттама берген.
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы.
Дипломдық жұмыста қарастырылған көзқарастар мен ақпараттарды халықаралық терроризм курсы бойынша жоғарғы оқу орындарында дәріс оқыған кезде пайдалануға болады деп ойлаймын. Сондай-ақ, бұл жұмыс терроризмен куресу мәселесімен тәжірибе жүзінде айналысып жүрген мамандар үшін пайдалы болатыны туралы айтуға болады.
I ТАРАУ. ТЕРРОРИЗМНІҢ АНЫҚТАМАСЫ, МӘНІ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
1.1. Терроризмнің анықтамасы және мәні
Терроризм (латынның terror- қорқыту, қорқыныш сөзінен шыққан) - күштеу, террорлық әректер жолымен қандай да бір мақсатқа жетуге бағытталған жекелеген тұлғалар мен ұйымдардың әрекеттері болып табылатын халықаралық қылмыс болып табылады.
Қазіргі терроризмнің ұйымдасқан қылмыстық белгілері бар. Айтылған нәрселер террорлық ұйымдарды құқықтық зардаптары жағынан ұйымдық және олардың мүшелерінің зиянды екіндігін мойындатуға мүмкіндік береді. Қазіргі қылмыстық заңдарға, сондай-ақ халықаралық тәжірбиеге сүйене отырып террористерге қарсы ұлтшылдық әскери қылмыстар тұрғысанан пайдаланылған қатысушлардың жауапкершілігі туралы ережелерді мақсатты түрде қолдану. Бұл дегеніміз -террористік ұйымға немесе топқа қатысатын әрбір адам ұйымның барлық жасаған әрекеттерін мойнына алады деген сөз. Егер де террористер өз елінің шеңберінен шықпаса, онда жауапкершілік ұлттық заңдылық ережелері бойынша жүргізіледі. Терроризм туралы істерді қарастырған кезде тек қана нақты әрекеттерге дем берушілер, қолдаушылар, ұйымдастырушылар туралы мәселелелерді ғана емес, сондай-ақ террорлық ұйымдардың құрылу мәселелерін де қарастырған жөн, бұл мемлекетке қарсы саяси, экономикалық, дипломатиялық санкцияларды болуы ықтималл қолдану тұрғысынан халықаралық ауқымда терроризммен күрес бағыттары үшін ерекше маңызды болып табылады.
Субъективті сипаты жағынан терроризм - бұл әрдайым да ойланып жасалған қылмыс. Осымен қоса террористің ойы қаскүнемділік болып табылады. Егер өлтіру жағдайында екі жақты болса - қылмыскер және оның құрбаны, ал терроризмі әрекетінде үшінші жағы да бар - үкімет органдары немесе қоғам, бұларды террорлық ұйымдар немесе террорист тартады.
Террористің құрбаны оны қызықтырмауы мүмкін ол мақсат емес, ол тек амал ғана. Олардың әрекеттері өздерінің мақсаттарына (саяси, жеке басының және т.б.) қоғамдық назарды өздеріне аударту, халық пен үкім өкілдерін қорқыту, өздерінің саяси, діни неме өзге де көзқарастары арқылы жетуге бағытталған. Осымен қоса құрбан болатын адамдарға немқұрайлылық пайда болуда, бұл қатты жауыздыққа, күнәсіз адамдардың жаппай сипатына, кездейсоқ адамдардың өліміне әкеліп соғады.
Терроризмнің себептері - бұл тек қана күш көрсету, олжау жинау, кек қайтар және т.б. ғана емес. Бүгіндері терроризм айтарлықтай деңгейде саяси ұғымға айналды және терактілер жасаудың себептері де айтарлықтай деңгейде саяси және жинқы қалыпқа айналды. Әрине, терроршылардың арасында қылмыскерлер де бар, олар үшін саяси талаптар қою тек бет перде ғана, болмаса олар саясаткерлердің, діни ұйымдардың қолындағы қаруы болып табылады. Осындай қылмыскерлердің бірі aгда, оны Рим папасының өміріне сатпы алған, Терроршылардың жауапкершілігін азайту және малықаралықтан қылмысты шығару жағдаларында саяси терроризм саяси қылмыстан әдеттегі қылмысқа айналады.
Терроризм - бұл үкіметті (қоғамды, мемлекетті) заңға қарсы күштердің қойған талаптарына шешім қабылдауға мәжбүре ету мақсатында алдын ала ойластырылған және дайындалған заңға қарсы күш қолдану немесе жеке немесе оның мүлкі тұрғысанан осындай әрекеттің ықтималдылығы болып табылады.
Терроризм дәстүрлі қылмыстардың қатарына жатады, бұл оны талқылауға ең бастысы келісілкен бағамдар мен олармен күрес әрекеттері үшін халықаралық-құқықтақ біркелкі ұғымдарды жасауға біркелкі тәсілді қажет етеді.
Терроризм халықаралық қылмыс түрі ретінде әртүрлі талқылауларды тудырады. Ол саяси, болмаса әдеттегі қылмыс ретінде қарастырылады. Бүгіндері әлемнің заңгерлерінің арасында мәселенің мәні бойынша үлкен түсіністік пайда болды. Терроризмнің көптеген мәселелері бойынша құбылыс ретінде де халықаралық қылмыс ретінде де - белгілі бір бірлікке қол жеткізілді, бұл терроризмінің адамзатқа төндіріп тұрған қаупінің тұрғысынан алып қарағанда өте маңызды болып табылады.
Саяси жағынан мемлекеттік терроризм деген ұғым жие ұшырасады.АҚШ-тің Гренадқа, Ирактың Кувейтке, Израйлдың Ливанға қарсы әрекеттері осылайша сипатталған болатын.
Көбінесе саяси сипаттар заң мамандығымен сәйкес келмейтін жағдайларға кездесіп қалып отырамыз. Саясат қылмысты, террорлық болуы мүмкін, бірақ бұл қылмыстың нақты құрамын қалыптастыру үшін негізі болып табылмайды. Аз ұлттарға қысым көрсету моралдық және саяси тұрғыдан террорлық деп сипатталуы мүмкін. Ұлыбританияда терроризмді Солтүстік Ирландяиның күш қолдану және өзге рұқсат етілмеген әрекеттерімен байланыстырады, ал Израилде терроризм Палестина Азаттық Ұйымының әрекеті болып есептелінеді және т.б.
Егер де осы әрекеттер заңда немесе келісім шарттар терроризм ретінде қарастырылмаған болса, онда жауапкершілікті мойнына алатын қылмыстың құрамы да болмайды. Яғни дәл құқықтық сипат қажет. Бір мемлекеттің әскери күшін аймақты жаулап алу мақсатында екінші бір мемлекетке қолдану - бұл басқаншылы, мұнда да терроризмнің орны мен бөлшектері болуы мүмкін.
Тұтастай адам топтарын, тұрғын үйлерді жойып жіберетін қылмыскерлердің әрекеттері терроризм ретінде тек осындай әрекеттерді мемлекет немесе ресми ұйымдар емес, террорлық ұйымдар немесе жекелеген тұлғалар жасаса терроризм деп саналады. Дегенмен бұл нақтыламаны тек белгілі бір келісіммен, жоғарыда келтірілген мемлекеттік терроризм ұғымын ескере отырып қабылдауға болады. Осы жағынан чешен жауынгерлерінің республиканың басшылығының деңгейінде рұқсат етілген әрекеттері және жекелеген дала командирлерінің бастамасы бойынша терроризм ретінде сыныптауға болады.
Терроризмнің моральдық-психологиялық жағы олардың жауыздығы, жоғарғы деңгейдегі әдепсіздігі, амалдарға, басқаруға деген сауатсыздықтарын көрсетеді. Терроризм адамның негізгі құқығын жоққа шығарады - өмірін алады, орынды, уаықтты, шабуыл жасау тәсілдерін таңдаған кезде кез-келген шектеулерді жоққа шығарады. Осыған қоса құрбан болатын тұлғаның жасы, жынысы және өзге ерекшеліктері ескерілмейді. Шабуыл жасау нысандары балалар, әйелдер, қарттар, аурухана, мектеп, әйелдер босанатын емханалар, балаларға арналған мекемелер, тұрғын үйлер болуы мүмкін. Ең бастысы - қорқыныш ұялататын әсерлер туғызу, психологиялық қысым көрсету, өзі туралы мәлімдеу және осы арқылы алған қойған мақсаттарына жету.
Терроризмен күрес шараларының жүйесі жасау үшін біздің еліміздің аймағында оның жайылуына мүмкіндік беретін жайттарды есепке алудың да маңызы бар. Әрекет етудің өзіндік көзі мен сипаты бойынша бұл жайттар сыртқы және ішкі, сондай-ақ объективті және субъективті болып бөлінуі мүмкін.
Терроризмнің жайылуына әсер ететін сыртқы жайттардың қатарына мыналарды жатқызуға болады:
- таяу және алыс шетелдердегі террорлық құбылыстардың артуы;
- шектес жатқан мемлекеттердегі әлеуметтік-саяси және экономикалық тұрақсыздық;
- олардың кей біреулерінде қарулы қақтығыстардың, сондай-ақ бір біріне деген аймақтық шағымдарының бар болуы;
- бірқатар шетелдік арнайы қызметтерді және халықаралық террорлық ұйымдардың стратегиялық қойылымдары;
- Қазақстанға кіріп-шығуға және оның шекерасының сақталып тұрған анықтылығына деген сенімді бақылаудың жоқтығы;
- шектес жатқан бірқатар мемлекеттерде қарудың қара нарқының болуы.
Терроризмнің ішкі жайттарына мыналар жатады:
- елдегі заңсыз қару нарығының бар болуы және оны алудың оңай болуы;
- әкімшілік-бақылау құқықтық тәртіптердің босаңсып кетуі немесе олардың болмауы;
- қылмыс ортасының жаппай болуы және иерархиялығы;
- идеологиялық және рухани өмірлік бағыттардың көптеген адамдарын жоғалту;
- әлеуметтік қатты наразы болуы, азаматтардың көп бөлігенің қорғалмауы;
- жабығы және әлеуметтік қаталдану, қоғамдық фрустрация, үкімет пен заң беделінің түсіп кетуі және дұрыс өзгерістердің қабілеті мен мүмкіндігіне деген сенімдер;
- азаматтарды қоғар жөніндегі құқық қорға және әлеуметтік-мемлекеттік органдардың нашар жұмыстары;
- қоғамдағы саяси мәдениеттің төменгі деңгей;
- қаталдық пен күшті дәріптеу (кино, теледидар, баспасөз, әдебиет).
Жоғарыда айтылғандардан басқа мемлекеттік органдар өздерінің күштерін террорлық бағыттардың алдын алуға жұмылдырулары қажет. Террорлық ұйымдардың қалыптасуының қуатты алғы шарттарын әзірлеп шығарулары тиіс. Шекараларды күшейту, шетелдік ұйымдарға бақылауды арттыру қажет, бұлардың бәрі де үшінші елден экстремизмнің көшуінің алдын алу үшін қажет. Белсенді жастар саясатты, жұмыссыздықтардың санын азайтуға бағытталған шаралар жән ежетілген әлеуметтік-экономикалық мәселелері қоғамдағы әлеуметтік келеңсіздіктерді азайтуға бейімділік танытуы тиіс.
1.2. Халықаралық терроризмнің негізгі түрлері
Әлем мен адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың негізгі түрлері Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін құрылған халықаралық әскер трибуналдарының жарғыларымен анықталған. Олардың жалпы мәні 1946ж және 1947 жылдардағы Бас Ассамблеяның арнайы шешімдерімен бекітілген болатын.
Қылмыстың бірінші тобына әлемге қарсы қылмыс жатады. Оларға мыналар жатады: жоспарлау, дайындалу, шиеленістіру немесе басқыншылық соғыстарын халықаралық келісім-шарттарды немесе бекітілген құжаттарды бұза отырып жүргізіу, жалпы тұрғыдан алып қарағанда осындай әрекеттердің - кез-келген түрін жүзеге асыруға бағытталған қастандықтар жатады.
Екінші топқа әскер қылмыстар, яғни соғыс заңдары мен ережлерін бұзулар жатады. Әскери тұтқындарды немесе теңіздегі адамдарды өлтіру немесе қорлау; кепілдіктердегі адамдарды өлтір; қоғамдық немесе жеке меншік мүліктерді тонау; ауылдар мен қалаларды ешқандай да мақсатсыз талқандау, ақталмайтын әскери қажеттіліктер мен осыған ұқсас әрекеттер. Трибуналдық Югославияға арналған Жарғысы осы тізідім толықтырып нақтылайды, оған биологиялық сынақтар, әркери тұтқындар мен азаматтарды жаудың қарулы күштерінде қызмет етуге мәжбүрлеу қосылады; азаматтарды кепілдікке алу және әскери тұтқынды немесе азаматтық тұлғаның қалыпты теңіз өндірісіне деген құқықтарынан айыру. Мұның барлығы да 1949 жылғы соғыс құрбандарын қорға туралы Женева конвенциясынан алынды. Сыйынатын жерлерді, қайырымдылық, оқу орындарын біле тұра бұзуға, тарихи ескерткіштерге, көркемдік және ғылыми шығармаларды талқандауға тыйым салынады.
Үшінші топқа адамзатқа қарсы қылмыс жатады, олар: адам өлтіру, жою, құлдыққа айналдыру, жер айдау және саяси, нәсілдік немесе діни қалыптарына қарап оларға зорлық-зомбылық көрсету. Тізім Югославия мен Руандаға арналға трибуналдардың жарғыларымен толықтырылған, оларға түрмеге қамау, зорлау, сондай-ақ терроризм жатады.
Айтылған нәрселерді барлығы да 1977 ж Еуропа Кеңесі қабылдаған терроризммен күрес жөніндегі Еуропа Конвенциясымен бекітілген. Тізім гаранат, бома, зымыран, автоматты қаруларды, және де қауіпті құралдарды пайдалауға байланысты құқық бұзушылықпен толықтырылған. Мұның бәрі де кездейсоқ жайт емес. Терроризм күн өткен сайын қауіпті де кең етек алып бара жатқан құбылысқа айналуды. Сондықтан да оным күрестегі ынтымақтастық өзекті болып табылады. Еуропалық конвенция осы қылмыстың түрлері туралы өз пікірін ұсынады. Ол қылмыс ретінде террористік әрекеттерді жасау әрекетін немесе осындай қылмысты жасайтын немесе жасауға әрекет жасаған тұлғаның сыбайласы ретінде көрсетеді. Көптеген жағдайларда терроризм саяси күш болып табылады. Сондықтан да Еуропалық конвенцияда осындай қылмыстың ешқайсысы да саяси тұрғыдан қарастырылмайды деп келісілген болатын. Басқаша сөзбен айтқанда террорды саяси мақсатта пайдалану барлық жағдайларда да қылмыс болып табылады. Айтылған нәрселерден басқа да конвенциялық қылмыстар да бар. ионных преступлений. Оларға мыналар жатады: құлмен сауда-саттық және құлдыққа айналдыру; адаммен сауда және жезөкшелікті үшінші тұлғалар арқылы жүзеге асыру; әдепсіз жарнамаларды және баспаларды дайындап сатуға шығару; ақшаларды қолдан жасау; есірткілермен заңсыз сауда-саттық жасау; мәдени құндылықтарға деген жеке меншік құқығын заңсыз енгізу, шығару және беру. Аймақтық деңгейде өзге де конвенциялық қылмыстар белгіленуде. Парақорлықтың кең етек алып кетуіне байланысты 1996 жылы Латын Америкасы үкіметтік бизнесті жоюдаға ынтымақтастық туралы конвенцияға қол қойды. Мемлекет пен халықаралық қауымдастық үшін қауіп нәрсе соңғы жылдары халықаралық терроризм болып келеді.
Кез келген террористік әрекет үш бөлшекке ие екендігін білу қажет:
Терроршыны, оның құрбанын (шабуыл жасау нысаны), сондай-ақ әсер етудің нысаны болып табылатын тұлғалар. Террорлық әрекеттердің басты мақсаттарының бірі осы қылмыстың әрекеттің тікелей құрбаны болып табылмайтын жеке тұлғаларға пихологиялық әсері болып табылады.
Қорқыныш ұялату - терроризмнің барлық түрлерінің қажетті бөлшегі болып табылады. Көптеген жағдайларда терроризмнің әрекеті болып есептелінеді, егер де ол саяс мақсатта жүзеге асатын болса (халықаралық қатынастардың күрделенуі, мемлекеттік тәртіптің тұрақсыздануы, ішкі және сыртқы скаясатқа әсері және т.б.)
Дегенмен бүгінгі күннің талабы қарастырылп отырған мәселені толықтай бағалауға айтарлықтай түзетулер енгізуді қажет етеді. Қазіргі кезде террористік әрекеттер ретінде нысандарды қару қолдану арқылы басып алу болып табылады - мейлі ол саяси талаптар қойылсын қойылмасын немесе қылмыстық сипатта болсын болмасын оған байланысты емес.
Қорғалу нысанындағы терроризмі - бұл оның қызметіне заңсыз араласу, саяси және қылмыстық негізде тұлғаларды жоюға бағытталған, әлдекімнің жеке мүлігін құрту, жағдайды тұрақсыздандыру, үкіметті, әлеуметтік топты, жекелеген адамдарды қорқыту, әрі осындай әрекеттер арқылы материалдық пайда табу немесе заңға қарсы көшіп-қону болып табылады. Мұндай әрекеттер қорғалатын ныстанда да сондай-ақ оған көрші жатқан аймақта да жүзеге асуы мүмкін.
Қазіргі заманғы терроризм мынадай түрлерде танылады: халықаралық терроризм (халықаралық деңгейдегі террористік әрекеттер); ішкі саяси терроризм (үкіметке қарсы, елдің ішкі қандай да бір саяси топтарына қарсы, немесе тұрақсыздандыруға бағытталған террористистік әрекеттер); тек қана жеке бастың қамы үшін жасалған қылмыстық терроризма.
Типтерге бөлудің негізі қолданылатын күштің, оның ауқымының, нысанының, себептерінің сипаты болуы мүмкін.
Терроризмнің үш түрін мақсатты түрде бөлу: қылмыстық, саяси және патологиялық
1. Қылмыстық терроризм пайда табу мақсатында жасалған әркеттер, өмірге, бостандыққан, жеке тұлғалардың ар намыстарына, жеке мүліктеріне және т.б. қарсы жасалған қастандық болып табылады.
2. Саяси терроризм өзінің негізінде саяси себепке ие, яғни құрылым жатқан тәртіпке қарсы оппозициясы, үкімет органдармен дау-дамайға бару.
3. Патологиялық терроризм естен адасудың зардаптары болып табылады.
Тәжірбие көрсетіп отырғанындай, жақын уақытқа дейін террористік әрекеттердің нысандары негізінен самолеттер болып келген еді. Бірақ соңғы жылдардың оқиғалары терроризмнің бір орында тұра бермейтіндігін көрсетті. Әуе көлігінде терроризммен күрес тәжірбиесі, жаңа техникаларды жарылғыш заттарды табу асбаптарын пайдалану осы саладағы қылмыстың осындай түрін айтарлықтай қысқартты. Террористік әрекеттердің нысандары маңызды да өте маңыздың нысандар, сондай-ақ өте жоғары нысандар болуы мүмкін екендігін жоққа шығаруға болмайды.
Терроризмнің түрі қандай болмасын оның қылмыстық сараптауға жататын құбылыс ретінде қарастыруға болады. терроршы болып осы нысанда тікелей жұмыс істейтін адамның болуын да жоққа шығара алмайсыз. Сондықтан да маңыздысы терроризмінің әлеуметтік базасы, әлеуметтік қабаттар мен халықтарды зерттеу болып табылады, олардан террористік ұйыммдарды құратын ұйымдастырушылар және оларға қатысушылар шығады, соның ішінде саяси бейтараптыққа тартатын топтар да бар, бұлар саяси күрестің экстремикстік әдістеріне бағытталады.
1.3. Халықаралық терроризмнің даму тенденциялары
Терроризм - қазіргі кезде өте маңызды ал келешекте өте қауіпті мәселе болып табылады. 60-шы жылдардың соңдарынан бастап ол шынында да үрей туғызатын сипатқа ие болды: 1970 жылдан 1985 жылға дейін Еуропада 3000 астап террорлық әрекеттер жасалды. Латын Америкасында - 1573;Таяу Шығыста - 1330;Солтүстік Америкада - 448;
1986 жылдан біздің уақытымызға дейін әлемнің әртүрлі аймақтарындағы жасалған террорлық әрекеттердің көрсеткіші 50 пайыздан 60 пайызды құрайды. Осымен қоса, террорлық әрекеттердің көлемі үнеім өсу үстінде, күннен күнге қаталданып, оның үстіне олардың нысандары көбінесе жай халық болуда. Сонымен:
70-ші жылдары жасалған террорлық әрекеттердің 80 %-ы жеке мүлікке қарсы ал тек 20 %-ы ғана адамдарға бағытталды;
80-ші жылдары- шынында 50 % -да 50 %;
90-шы жылдары - 30 % болып үлгірді және 70 %.
Террористистік әрекеттер мұқиясттап дайындалатын болды, нәтижеде - олардың 90%-на дейінгілер өздерінің мақсаттарына жетті. Террористік ұйымдардың ішіндегі тәртіп бірден күшейді, әртүрлі елдердің террорлық топтары өзара ынтымақтасады, өздерінің әрекеттерін үйлестіреді.
Тек он жылдың ішінде - 1973ж қаңтардан бастап 1984ж шілдесіне дейін бүкіл әлемде 5661 террористистік әрекеттер жасалынды, осының нәтижесінде 4111 адам қайтыс болды. Егер де нақты бір жылды алар болсақ, 1980-ші Мәскеу Олимпиадасының жылы, мұнда цифрлар былайша болады: 760 халықаралық терроризм әрекеттері, 642 адам өлтірілді. Енді жекелеген елдерде істің қалай болғандығын қарайық. 1971жылдан1977 жылға дейін ГФР-да террористік әрекеттердің нәтижесінде 30 адам өлтірілді, олардың 10 - терроршылардың өздері. Жасалған террорлық әрекеттердің айтарлықтай көлемін Ирландия Республикалық Армиясы жүргізеді. Көп шулы жағдайлардың бірі, осының нәтижесінде бирингем алтылығы деп аталатын әрекет, 1974 жылы екі бирмингем сыраханасында күшті динамит жарылысы орын алды, нәтижеде 21 адам қаза болды. 1972 жылдан 1990 жылдардың арасындағы Солтүстік Ирландияда Ұлыбритания тікелей басшылық жасаған кезде ИРА мен британдық күштер қақтығысты, нәтижеде 3 адам қайтыс болды, соның ішінде азамттар мен әскерилер де бар. 1991ж ИРА терроризмі, сондай онық қарсыластарынан 94 адамның өмірі қиылды. Испанияда да өзінің ИРА бар - баск терроршыларының жасырын ұйымы (ЭТА). Баск елінің тәуелсіздігі үшін зорлық зомбылық көрсету әдістерімен күресетін ЭТА есебіне 1991 жылы 700 адамның өмірі қиылды. Террор жауапты террорды тударады. Испан полициялары, жарғы ЭТА-мен заңды әдістермен күреседі, өзінің өлім эскадронын құрды, бұл азаттықтың террорға қарсы тобы деп ресми түрде аталады. 1991 жылы маусым айында өлім эскадроынының мүшесі болып табылатын екі испан полициясына сот басталған кезде, оларға Португалия мен Францияда жасалған алты ұрлап әкету жөінде айып тағылды. Өлім эскадроны 1983-тен 1987ж дейін 27 адамның өмірін әкетті деп нақтыладанды, олардың арасында ЭТА жауынгерлері деп қателікпен қабылданған француз азаматтары да бар.
ИРА, ЭТА - өзінің халқының тәуелсіздігі үшін күресетін террорлық ұйымдардың тізімі, осыменен бітпейді. Соңғы жылдары Шри-Ланкадан шыққан Тамил-Исламның еркіндігінің жолбарысы (ТИЕЖ) (ТОТИ) өздерін жариялады. Олардың еншісіне Раджив Гандидің өлімі, Үндістанның Шри-Ланка этникалық дау-дамайына араласқандығы үшін кек тәрізді әрекеттер жатады. Үндістан үкіметіне көптеген қиыншылықтар туғызды және де Пенджаб штатының сикхтық сепаратистері де. Сикхтік терроршылардың еншісіне мыңдаған адамның өмірінің қиылуы кіреді. 1984 жылы мамыр айында ондаған үндістан полицелері мен командирлері Амритсардағы терроршылардың жаулап алған Алтын храмын азат ету кезінде қазаға ұшырады. 1988ж мамыр айында храмды сикхтік полицияларының қайтадан қоршауы кезінде үш күннің ішінде 15 терроршы қайтыс болды. Үкіметтің осы және өзге де сәтті жасаған операциялары сикхткердің бағытын тайдыра алмады. Алтын храмының қабырғаларына жазылған сөздер мынадай: "Біз бұрын өлеміз, бірақ біздің жасаған әрекетіміз өлмейді".
Меделин картелінің колумбияның жауынгерлері жүздеген террорлық әрекеттерге кінәлі болып табылады. Олардың қанжығасына президенткен үміткерлердің, елдің бас тергеушісінің, әділет министрінің өлімдері, жергілікті Авианка деп аталатын әуе компаниясы ұшағының жарылысы, адамдар көп жүретін жерлерде динамитермен машиналарды жару сияқты әрекеттер жатады. Латын Америкасының барлық елдерінде десе де болғандай көптген ультра оңшыл және ультрасолшыл топтары әрекет етеді. Олар жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақ сияқты көбеюде, олардың әрекеттері өзара бір-бірлерімен ұқсас келеді. Латын американдық терроршылар тіпті шіркеу қызметкерлерін де өлтіреді. Сонымен 1980ж наурыз айында Сальвадорда шіркеу маңындағы көпшіліктің көзінше Оскар Ранульфо Ромеро атты архиепископ атып өлтірілді. Тек 1991ж Сендеро луминесе тобының жауынгер мүшелері 3280 адамды өлтірген. Латын американдық жеке тұлғалардың арасында халықаралық дәрежедегі белгілі терроршы Шиебөрі Карлос (Ильич Рамирес Санчес) лақап атын жамылған терроршы бар. Ол әлемді дүр сілкіндірген ондаған террорлық әрекеттерге қатысқан. Оның басшылығымен ең атағы шыққан террор әрекеті 1975ж жасалды. Карлос пен оның бер қарушыл сыбайластары Венадағы ОПЕК мүше елдердің кеңесі болған бір ғимаратқа басып кіріп оның 70 қатысушысын кепілдікке алған. 36 сағаттық қоршаудан кейін терроршылар кепілдіктегілерді ұшақпен Алжирге, содан соң Триполға әкеткен, бұдан соң олар жасырынып үлгірген. Кепілге алынғандардың үшеуі өлтірілген.
Жеке террор көбінесе жаппай террордың қоздырушысы болып табылады. Индира Гандиді оның оқ қағары сикх өлтіргеннен кейін, мыңдаған сикхтер өлтірілді, олардың көбісін үндістер тірідей өртеп жіберген. Терроршылардың назарын көбінесе белгілі болғанындай премьерлер, президенттер, монархтар аудартады. Олардың тағы да бір нысаны дипломаттар болып табылады.
1991 жылы 27 ақпанда Тунистегі Нидерланд елшілігінің бірінші хатшысы Роберт Аккермен өзінің вилласында қонақтарға арнап кешкі қонақасын берген. Кешкі сегізге өзге дипломатиялық өкілдіктерден әріптестерін шақырған. Қабылдауға 15 минут қалғанда Аккерманның ойына мынадай жайсыз ой келген: вилланы төменге аулаға түсіру. Кешкі көмескі сәт жолда тұрған автокөлікті жасырып тұрды. Ол көліктегі отырған адамдардың көзіне хатшы әзер дегенде ілікті, олар қарудан оқ атқан. Аккерман сол жерде өліп кетті. Ал қастандық жасағандар жасырынып үлгірді.
Осындай терроризм зығырданы қайнаған бір адамдардың немесе террорлық топтардың қанжығасына байлана бермейді. Мұның арт жағында көбінесе мемлекет тұрады. Көлікті екіге бөлген жарылыстың нәтижесінде екі адам қайтыс болды, бұл 1976ж 21 қыркүйекте бұрынғы сыртқы істер министрі Чили Орландо Летельерге жасалған қастандық болатын. Қастандықты Чили арнайы қызмет орындары ұйымдастырған, қастандыққа қатысушылардың бір Армандо Фернандес Лариостың айтуынша бұған ДИНА (құпия полиция) бастығы генерал Мануэл Контрерас арқылы полковник Педро Эспиносқа, капитан Лариос пен ОББ агенті Майкл Таунлиге бұйрықты берген тікелей Пиночеттің өзі болған. Сонымен қатар Чили арнайы қызмет орындары Чилиге кеткен бұрынғы көрнекті әскери қайраткер және саясаткер Карлос Пратсты да өлтірген.
Араб терроршыларының да атағы аз шықпайды. Олардың қанжығасына жүздеген жарылыстар, өртеулер, өлтірулер, ұшақтарды айдап әкету тәрізді террорлық әрекеттер жатады. Ливияның терроршыларының жасаған ірі әрекеттерінің арасында - 1988ж және 1992 жылдардағы АҚШ пен Франция азаматтық ұшақтарының бортында жарылыстар ұйымдастырылған, олардың нәтижесінде 441 адам көз жұмыды. Араб терроршыларының басты мақсаттары бүкіл әлемдегі израилдық және американдық нысандар болып табылады. Сонымен 1986жылы Ливия агенттіктері Берлиндегі түнгі клубта жарылыс ұйымдастырған. Израил арнайы қызмет орындары да қалыспайда. 1970 жылы Моссад агенттері Еуропа мен Таяу Шығыста Мюнхенде өткен Олимпиадалық ойындарға қатысқан израилдық спортшылардың өлтіруге қатысқан 10 палестиналық терроршыларды өлтірген. 1988жылы сәуір айындағы Палестинаның азаттығын ұйымдастырудағы №2 адам әбу Джихадтың өлімі де израилдықтардың әрекеті болып табылады. Шетелге көшіп кетен диссиденттердің саяси тұрғыдан өлімдері - тоталитарлық тәртіптердің дәстүрлі тәжірбиесі саналады.
1.4. Халықаралық террористік және экстремистік топтар
Алжир терроризмі. Алжирдегі терроризмді дүниелік тәртіпті құлатып, жер бетінде Алжир ислам мемлекетін құруға ұмтылатын жергілікті исламдық топтардың көпшілігі жүзеге асырады.
1991 жылы өткен, сонымен қатар Ислам Құтқару майданы жеңген парламент сайлауынның нәтижелері қабылданбағаннан кейін және Алжирдің Президенті Бенджедид қызметтен 1992 жылы аластатылғанан кейін Алжирде саяси терроризм толықтай құлашын кеңге жайды.
"Ислам құтқару майданы" - ислам негізгі ұйымы 1989 жылы пайда болды. Оның негізін қалаушы - психология профессоры Аббаси Мадани. ИФС идеологиясы батыстық қоғамнан ерекшеленетін және де социалистік елдерде құрылған қоғамнан айырмашылығы бар қоғамның үшінші бір үлгісін құруға ұмтылуда. Мадани былай деп жазады: "Біз Алжирде коммунистік шығыстан және капиталистік Батыстан бөлек ислам мемлекетін құрғымыз келеді". ИФС идеолгиялық тұрғыдан исламның дәстүріне сүйенеді, осымен қоса ұлттық тұрғыдан бағытталған ұйым болып табылады. Ұйым көсемдерінің бірі Бен Баддис: "Алжир ислам ұлты қалыптасты және жердегі өзге де ұлттар секілді өмір сүреді" деп жазды.
Өзге де фундаменталдық қозғалыстар секілді ИФС өз қызметінде мешіттердің тармақталған жүйелеріне сүйенеді. Қозғалыс басшылығының 50%-ға дейінгісін имамдар құрайды, олар үгіт-насихат мақсаттарында өте тиімді түрде пайдаланады. 1990 жылы ИФС қалалық сайлауларда жеңіске жетті және өзінің исламдық бағдарламаларын жүзеге асыра бастады. 1991жылы мамыр-маусым айларында ИФС астанада жаппай шерулер өткізді, бұл тәртіпсіздікке әкеліп соқтырды. Үкімет төтенше жағдайлар жариялады және Мадани мен Әли Бенхадж қозғалысының басшыларын тұтқындайды. Дау-дамай дамуының келесі бір кезеңі Ұлттық Жиналыстағы сайлаулар болды, олардың бірінші туры (1991.XII) ИФС-ның жеңісімен бітті, онда 420 орыннан 188 орынды жеңіп алды. Екінші тур 1992 жылдың қаңтар айына белгіленді және де ИФС толықтай жеңіске жетеді деп есептелінді. Сайлау өтуді күтпестен-ақ президент Шадли Бенджедид қызметінен кетіп қалды. Әскер мен қауіпсіздік күштерге сүйенген Үкімет сайлауды болырмай тастады және төтенше жағдайлар енгізілді. Бостандықта жүрген ИФС көсемдерінің сегізі дереу тұтқындалды және қалған оның мүшелері де жаппай тұтқындалды.
ИФС мұндай қуғын-сүргінге террормен жауап берді: 1992 жылы 40-тан астам адам өлтірілді және жүздеге адам шабуылға ұшырады. ИФС жауынгері 1992 жылы 6 қаңтарда Жоғарғы Мемлекеттік Кеңестің басшысы Мухаммед Будиафрды (көп уақыт бойы шетелде жүрген, өлімінен аз ғана уақыт бұрын еліне оралған Ұлттық Азаттық Майданының " тарихи басшылығының" көсемі) өлтірді.
Алжирдегі Ислам терроризмін ИФС-тен шыққан өз алдына әрекет ететін көптеген топтар жүзеге асырады. Бұл Қарулы Ислам Тобы (AIG), Ислам Мемлекеті үшін Қозғалыс (MIS), Пайғамбар Мұхаммед Әскері, Джихад Біріккен Компаниясы, Қарушы Ислам Қозғалысы. Қастандықтың нысаны зайырлы мемлектті жақтаушылар, әскер мен қауіпсіздік күштің өкілдері, үкіметтік шенеуніктер мен журналистер болып табылады. Көбінесе назарға ілігетіндер шетелдіктер, еуропалықтар, мұнай өндірістерінде және әскери орындарда жұмыс істейтіндер. Шетелдіктерді өлтіруді (1993 жылдан бастап жүзеге асырылуда), исламшылар тәртіпті әлсіретеді деп санайды . 1993 жылдың мамыр айынан бастап 1995 жылға дейін террор әректтерінің нәтижесінде 30 журналистер өлтірілді. Террордың әртүрлі әдістері қолданылады: жарылыс, қарулы шабуыл жасау, өлтіру, адам ұрлау, кепілдікке алу. 30.1.1995 жылы Алжирде полиция басқармасының маңайында жарылыс ұйымдастырды, мұнда 38 адам қайтыс болып, 256 адам жараланды. Алжирдегі террор әрекеті кейде жаппай қыру сипатына да ие: тұтастай ауылдардың тұрғындары өлтіріледі, террорлық әрекеттердің нәтижесінде ондаған азаматтар өледі. Алжирде 1992 жылдан кейін бірнеше ондаған адам қайтыс болды. Алжир терроршыларды көмекті Еуропадағы өзінің жақтастарынан, сондай-ақ Иран мен Суданның ислам тәртіптерінің тарапынан алады.
Косово Терроршылары. Мақсаттары Сербтерді өлкенің аймағынан айдап шығу және Косово мен Метохияны Албаниямен қосу болып табылады.
Албан сепаратизмі 1878 жылы болған Президент Лигасының бағдарламасынан басталады, оның мақсаты Албанияда, Грецияда, Македония мен Югославияда тұратын албандарды біріктіру және Ұлы Албанияны құру. Сепаратистердің бағдарламасына сәйкес көрші мемлекеттердің аймағын тұрақтанған албандықтар өзге ұлттардың өкілдерінен тазартып Албанияға қосу болды. ХХ-ғасырда Косоводағы албан терроризмі еуропалық әскери қақтығыстарға ұшырады.
Бірінші дүние жүзілік соғыста албандықтар " Косово Комитетін" құрды, бұл ұйым сербтерге, қаратаулықтарға және өзге де ұлттардың өкілдеріне қарсы террорлық операцияларын жүргізді. Екінші дүние жүзілік соғыс кезінде Германия және Италиямен ынтымақтастық орнатқан албандықтар Косово мен Метохияның аймағында сербтер мен қаратаулықтарды жаппай қыру операцияларын ұйымдастырған. Соғыстан кейінгі жылдары фашистік топтар үкімет пен салвян халықтарына қарсы террорлық сипаттағы операцияларды жүргізді. Осындай топтардың бірі "Saban Poluza" өзінің террорлық әрекеттерін 1951 жылға дейін жүргізді.
1960жылдары түрлі қарулы топтар құрылды, олар Албандықтар Азаттығының Төңкеріс Комитеті болып біріктірілді. 1974 жылы Косовоның Ұлттық Азаттық Майданы жұмыс істей бастады. 1980 жылы төрт төңкерістік ұйым қосылды: " Қосово Ұлттық Азаттық Қозғалысы және Албандық Югославияның өзге де бөліктері", Koсoво Марксистік-Лениндік Ұйымы, Югославияның Коммунистистік Марксистік-Лениндік Партиясы және Қызыл Ұлттық Майданы Косовоның Ұлттық Қозғалысы құрылды.
1990 жылдары НДК Косово Азаттық Армиясы болып қайта құрылды. Бүіндері ОАК монархтарды, исламшылдарды, коммунистерді және ұлтжандылардың басын біріктіреді. Албан терроршылары террорлық операциялардың түрлі формаларын қолданады: өлтіру, қауіп төндіру, адам ұрлау. 1996-1998 жылдары (жаппай партизандық соғыс басталған кезде) Қарулы Күштердің қызметкерлері мен полициялар шабуылға ұшырады. 1981ж-ден 1988 жылға дейін терроршылар офицерлерге 203, ал әскери нысандарға 254 шабуыл ұйымдастырды. Әдетте шабуылды бет перде жамылған аз ғана топ жүзеге аырды. Косово мен Метохияның көптеген жерлерінде бір мезгілде операцияларды ұйымдастыра отырып, албандық терроршылары өлкенің барлық аймағында өздерінің бар екендігі жөнінде әсер қалдыра білді. 1996 сәуір айында терроршылар төрт нүктеде шабуыл ұйымдастырды, ол жерде бес адамды өлтірді. 1996 жылы қыркүйек айында 12 полиция бөлімшелеріне қарсы террористік операцияларды жүзеге асырды.
Косово азаттық Армиясы (Косово мен Метохия, Югославия) Югославияның, Албанияның және Македонияның аймақтарында операцияларды жүзеге асыратын террористік сепаратистік ұйым болып табылады. Негізгі мақсаттары - Косово мен Метохия өлкесінің тәуелсіздігін алу.
АОК 1990 жылы қарулы сепаратистік қозғалыстың негізінде құрылды, олар коммунистік идеологияны ұстанды. Ұзақ уақыт бойы (шамамен 1996 - 1998 жылдарға дейін) саяси сепаратистік қозғалыстың қарулы қанаты ретінде жұмыс істеді. Болжамдарға қарағанда, 1996 жылдан бастап американдық және германдық арнайы қызмет орындарының көмектерінің арқасында белсенді түрде жұмыс істей бастады, АОК дербес әскери-саяси қозғалыс ретінде қалыптаса бастады. 1996 жыдан бастап (Босниядағы жағдай реттелген кезде) 1998 жылға дейін ұйым жылдам құрыла бастады. АОК ұйымдастыру құрылымы дәл белгісіз.
Ұйымның саны 1996 ж бірнеше жүзден 1998 ж дейін 30000 дейін жетті. АОК 1998 жылы соғысті іске асыру үшін жарамды болып танылды, бұдан соң жаппай партизандық соғысқа көшті.
Соғыс операцияларының әдістері: Югославияның әскери құрылымдары мен полиция бөлімшелеріне, сондай-ақ славян азаматтарына, өзге де албан емес халықтарға және Югославия үкіметен заңды албандықтарға этникалық біртекті Косовоны құру мақсатында шабуылды жүзеге асырады. Террорлық әрекеттерге қосымша, ОКА қылмыстық сипаттағы көптеген әрекеттер жасайды: тонау, ұрлық, күш көрсету, мүліктерді бүлдіру. Албан терроршылары қарулы шабулы әдістерін қолданады, сондай-ақ әсери қызметкерлерді және азаматтық тұлғаларды ұрлау.
1998ж 1 қаңтарынан 1998ж 30 тамызына дейін 1126 террорлық шабуылдар жасалды, олардың 616 полицияларға, 510 азаматтарға жасалды. Полицияға жасалған шабуылда 74 полиция көз жұмып, 282 жарақат алды. Терроршылар 81 бейбіт тұрғындарды өлтірді, соның 31 сербтер мен қаратаулықтар, 47 албандықтардың заңды Югославия үкіметініңкі, 3 цыган; 95 азамат жарақат алды. Қанды операция 1987 жылы 2 қыркүйекте түнде Парациндегі әскери казармада орын алды: терроршы Азиз Келийменді төрт әскерге шақырылғандарды өлтіріп, бірнешеуін жарақаттаған. 01.01.1998 жылдан 30.08.1999 жылдардың арасында 208 азамат ұрланды, оның 157 сербтер мен қаратаулықтар, 42 албандықтар, 6 цыган, 1 македондық, 1 мұсылман, 1 болгар азаматы. Олардың 29 әйкелдер, 9 балалар болған. Ұрланғандардың 39 босатылды, 7 өздері қашып шыққан, 16 өлтірілген, ал олардың 146 қатысып қатыспағандығы белгісіз. Албандық терроршылар 10 полиция қызметкерін ұрлаған, олардың да тағдырлары белгісіз.
Бұл жерге жаппай өлтіру этникалық тазалау енгізілмеген. Терроршылардың жасаған қылмыстарын зерттеу барысында өлім қатты азаппен жүзеге асырылған, өлтірудің алдында тұлғаларды азаптағандықтары анықталды.
Албан терроршылары әртүрлі ату қаруларын, жарылғыштарды, гранаттарды, ауыр және жеңіл зымырандық қаруларды пайдаланған. Терроршылардың жасаған 592 шабуылында аз калибрлі автоматты тапаншалар қолданылған, 164 жағдайда ірі калибрлі автоматты қару, гранатометтер, зымырандық қондырғылар мен минометтер қолданылған, 87 шабуылда снайпрлік қарулар, ал 26-да қол гранаталары, 14 операцияда жарылғыш, ал 6 шабуылда тапаншалар қолданылған.
Косоводаға албандықтардың террорлық әрекеттері 1998ж басында көбейе түсті. Югославия армиясының жауапты әрекеттері көрші елдерге босқындардың санын арттырды. 1999 жылы көктемде НАТО АҚШ-тың басшылығымен Югославияның әскері мен инфра құрылымына әскери операцияны жүзеге асырды. Бұл Белграды әскерін Косоводан шығаруға мәжбүр етті.
Қазіргі кезде косова партизандарының мақсаттары жүзеге асты - өлке Белград басшылығына тәуелсіз болды. АОК Ругованың басшылығында, НАТО күштерінің албан саяси қозғалыстарының аймағын басқару құқығына және БҰҰ азаматтық әкімшілігімен белсенді түрде таласуда.
АОК көрші Албаниядан, ислам мемлекетерінен және жеке тұлғалардан, Германиядан, АҚШ-тан, Англиядан қаржылай, саяси және әскери көмек алып отырады. Қаржылардың көп бөлігін АОК Еуропада ескіртік таратумен және контрабанлалық қарулармен белсенді сауда саттық жасатйын албан диаспорасынан алады.
АОК солтүстік Албанияның аймағында жаттығу лагерлері мен әскери базалары бар. Ұйымның әскерилері Таяш шығыстағы түрлі террорлық ұйымдардың жаттығуларында дайындалған: Түркияда, Суданда, Ливанда, Ауғанстанда. ОКА тарапында Таяу Шығыс елдерінен, Албаниядан, германиядан, Франциядан, Британиядан, Хорватиядан келген көптеген жалдамалы әскерилер жұмыс істейді.
Аум Синрикё (Аум Ақиқатын Үйрету, Жапония). Діни секта, 1987 жылы Сёко Асахар негізін салған.
Асахара алдымен Жапониядағы үкіметті, содан соң бүкіл әлемді басып алуды міндет етіп қойды.
Ұйымның құрылымы министрліктер мен хатшылықтарды қамтыды, бұлар келешектегі мемлекттердің негізі болуы қажет болды. 1989 жылы сектаны жапон үкіметі ресми түрде тіркеді, ал 199ж жергілікті сайлауларға қатысты.
Сектаға адамдар өз еріктерімен тартылды, олар айтарлықтай қомақты қаражаттар сала алатын еді. Бірақ сектаның мұндай мүшелері (3000-ға дейін) ұйымның шегінде қалды. Ядро ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
1- ТАРАУ. ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМ АНЫҚТАМАСЫ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОҒАН ҚАРСЫ КҮРЕСТІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗІ
1.1. Терроризмнің анықтамасы және мәні
1.2. Халықаралық террористік және экстремистік топтар және негізгі түрлері
1.3. Терроризмге қарсы күрестің құқықтық негізі
2-ТАРАУ. ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМГЕ ҚАРСЫ КҮРЕСТІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕСІ
2.1. Аймақтық және әлемдік экстремизммен күрес
2.2. Халықаралық терроризммен күресудегі халықаралық ынтымақтастық және күрес практикасы
3- ТАРАУ. ҚР-ДАҒЫ ТЕРРОРИЗММЕН КҮРЕСУДІ ҚҰҚЫҚТЫҚ
РЕТТЕУ
3.1. Қылмыстық істер бойынша құқықтық ынтымақтастық туралы ҚР-ң қол қойылған шарттары мен терроризммен күресу туралы заңы
3.2. Интерполдың ҚР-да қызметі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі өзіміздің ақиқатымызбен баяндалған. Терроризм өзінің пайда болу түрлерінде ауқымы жағынан ең қауіптілердің біріне айналды, қоғамдық-саяси және моральдық мәселлердің алдын ала айтып болмайтын зардаптарымен адамзат ХХІ-ғасырға аяқ басты. Терроризм әлі де болса көптеген елдер мен азаматтарға қауіп төндіруде, үлкен саяси, экономикалық және моральдық шығындарға ұшыратуда, бұқара халыққа қатты психологиялық қысым жасауда, қаншама жазықсыз адамдардың өмірін алып кетуде.
Терроризм қазірдің өзінде халықаралық жаппай сипатқа ие. Жақын уақыттармен салыстыра қарағанда терроризм жергілікті құбылысқа айналды. ХХ-ғасырдың 80-90 жылдары ол жаппай құбылысқа айналып үлгірді. Терроризмінің жаппай ауқымын кеңге жаюы - бұл адамзаттың бүгіндері бетпе-бет кездесіп отырған даусыз жайт.
Терроризмнің пайда болуы көптеген адамды құрбан етеді, ғасырлар бойы қайта қалпына келтіру мүмкін емесе рухани, материалдық құндылықтарды жояды. Ол әлеуметтік және ұлттық топтардың арасында бір бірін жек көрушілік және сенімсіздік тудырады. Террорлық әрекеттер олармен күресетін халықаралық жүйені құру қажеттілігіне алып келді. Көптген адамдар, топтар, ұйымдар үшін терроризмді мынадай мәселелерді шешудің тәсіліне айналды: саяси, діни, ұлттық. Терроризм ешқандай да дау-дамайға қатысы жоқ, кінәсіз адамдардың құрбан болу ықтималық қылмыстық күш көрсету түріне жатады. Қазіргі терроризмнің пайда болуының ауқымы мен қаталдығы, олармен бәрінен бұрын құқықтық әдістемелермен үздіксіз күрес жүргізу осы алынған тақыраптың өзектілігін нақтылайды.
2001 жылғы қыркүйекте Нью-Йорк пен Вашингтон қалаларында және осы күнге дейін бүкіл әлемде болып жатқан трагедиялық оқиғаларға қарап халықаралық қоғамдастықтың басты міндеті болып тұр.Терроризмнің түрлерін және алғышарттарын зерттеп болашақта біздің мемлекеттімізде осындай қылмысқа жол бермеуге мүмкіншілік береді.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты- терроризмнің нақты және оның түсініктемесінің мазмұнын ашып көрсетіп, терроризмге қарсы халықаралық-құқықтық және ішкі мемлекеттік әдістерін жан-жақты зерттеу. Осы аталған мақсатқа жету үшін мынадай келесі міндеттер қойылған:
Халықаралық аренада терроризмнің қалыптасқан жағдайын жан-жақты қарастыру;
Терроризм анықтамасының негізгі элементтеріне сипаттама беру;
Терроризмге қарсы бекітілген халықаралық - құқықтық доктриналарды зерттеу;
Ішкі мемлекеттік механизмге қатысты ҚР-ның терроризмге қарсы туралы заңнамаларын жан-жақты зерттеу;
Терроризмге қарсы күреспен айналысатын ҚР-ның мемлекеттік органдарының қызметіне сипаттама беру;
Интерполдың ҚР-да қызметінің негізгі бағыттарын айқындау;
Зерттеу объектісі. Дипломдық жұмыстың объектісі халықаралық терроризмнің түсінігі,түрлері және күресу жолдары болып табылады.
Зерттеу пәні. Дипломдық жұмыстың пәні болып халықаралық терроризмнің ұғымының анықтаумен байланысты халықаралық және ішкі мемлекеттік тұрғыдан күресу механизмдерін анықтау саласындағы қатынастар табылады.
Зерттеу әдістері. Диплом жұмысын орындау барысында тарихи шолу,салыстырмалы- құқықтық талдау,сараптама және синтез сияқты әдістер қолданылады.
Қорғауға шығарылатын ережелер.
1) Халықаралық тәжірибеде қалыптасқан халықаралық-құқықтық құжаттарда терроризмге қатысты әртүрлі анықтамалар бекітілгендіктен, терроризм ұғымына қатысты нақты анықтама беру қажет.
2) Қазақстан Республикасы қосылған халықаралық шарттар мен Қазақстан Республикасының терроризммен күрес туралы заңы арақатынасты зерттеп, Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдармен терроризммен күрес саласында жүзеге асырылып жатқан әрекеттерін қарастырып оларға баға беру.
Жұмыстың зерттелу дәрежесі. Дүниежүзілік тарихта терроризм мәселесі ғасырлар бойында бет алған. Әр түрлі мемлекеттердің өзінің сыртқы және ішкі саясатына жүзеге асыру барысында ішкі даулар орын алған болатын. Кей кезде осы даулар террористік актілерді жүзеге асыру мен мемлекеттің саясатына зор әсерін тигізген.
Қазіргі таңда алып мемлекеттердің саясатына қарсы көптеген террористік топтар өзінің қарсылығын білдіреді.Терроризм мәселесі тек қана мемлекеттердің ішкі мәселесі болмай халықаралық қауымдастықтың ауыр мәселесіне айналды.
Жоғарыда айтылған мәселені зерттеу үшін осы жұмыстың авторы келесі ғалымдардың еңбектерін зерттеп қолданды.Осы мәселені зерттеген белгілі ғалымдардың ішінен Антонян Ю.М. "Терроризм" атты еңбегінде терроризм мәселесіне тарихи шолу жасалынған. "Международное уголовное право в документах" Кудайбергенов М.Б., "Международное сотрудничество в борьбе с преступностью" Султан К., "Организация Объединенных Наций и сотрудничество государств международной борьбе с терроризмом" Абаков М.М., Шестоков С.В. еңбектерінде халықаралық терроризммен күрес барысында мемлекеттердің ынтымақтастығы туралы жазылған. Бұл авторлар терроризм мәселесіне тарихи зерттеу жүргізіп, сонымен қатар қазіргі таңдағы терроризм мәселесіне сипаттама берген.
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы.
Дипломдық жұмыста қарастырылған көзқарастар мен ақпараттарды халықаралық терроризм курсы бойынша жоғарғы оқу орындарында дәріс оқыған кезде пайдалануға болады деп ойлаймын. Сондай-ақ, бұл жұмыс терроризмен куресу мәселесімен тәжірибе жүзінде айналысып жүрген мамандар үшін пайдалы болатыны туралы айтуға болады.
I ТАРАУ. ТЕРРОРИЗМНІҢ АНЫҚТАМАСЫ, МӘНІ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
1.1. Терроризмнің анықтамасы және мәні
Терроризм (латынның terror- қорқыту, қорқыныш сөзінен шыққан) - күштеу, террорлық әректер жолымен қандай да бір мақсатқа жетуге бағытталған жекелеген тұлғалар мен ұйымдардың әрекеттері болып табылатын халықаралық қылмыс болып табылады.
Қазіргі терроризмнің ұйымдасқан қылмыстық белгілері бар. Айтылған нәрселер террорлық ұйымдарды құқықтық зардаптары жағынан ұйымдық және олардың мүшелерінің зиянды екіндігін мойындатуға мүмкіндік береді. Қазіргі қылмыстық заңдарға, сондай-ақ халықаралық тәжірбиеге сүйене отырып террористерге қарсы ұлтшылдық әскери қылмыстар тұрғысанан пайдаланылған қатысушлардың жауапкершілігі туралы ережелерді мақсатты түрде қолдану. Бұл дегеніміз -террористік ұйымға немесе топқа қатысатын әрбір адам ұйымның барлық жасаған әрекеттерін мойнына алады деген сөз. Егер де террористер өз елінің шеңберінен шықпаса, онда жауапкершілік ұлттық заңдылық ережелері бойынша жүргізіледі. Терроризм туралы істерді қарастырған кезде тек қана нақты әрекеттерге дем берушілер, қолдаушылар, ұйымдастырушылар туралы мәселелелерді ғана емес, сондай-ақ террорлық ұйымдардың құрылу мәселелерін де қарастырған жөн, бұл мемлекетке қарсы саяси, экономикалық, дипломатиялық санкцияларды болуы ықтималл қолдану тұрғысынан халықаралық ауқымда терроризммен күрес бағыттары үшін ерекше маңызды болып табылады.
Субъективті сипаты жағынан терроризм - бұл әрдайым да ойланып жасалған қылмыс. Осымен қоса террористің ойы қаскүнемділік болып табылады. Егер өлтіру жағдайында екі жақты болса - қылмыскер және оның құрбаны, ал терроризмі әрекетінде үшінші жағы да бар - үкімет органдары немесе қоғам, бұларды террорлық ұйымдар немесе террорист тартады.
Террористің құрбаны оны қызықтырмауы мүмкін ол мақсат емес, ол тек амал ғана. Олардың әрекеттері өздерінің мақсаттарына (саяси, жеке басының және т.б.) қоғамдық назарды өздеріне аударту, халық пен үкім өкілдерін қорқыту, өздерінің саяси, діни неме өзге де көзқарастары арқылы жетуге бағытталған. Осымен қоса құрбан болатын адамдарға немқұрайлылық пайда болуда, бұл қатты жауыздыққа, күнәсіз адамдардың жаппай сипатына, кездейсоқ адамдардың өліміне әкеліп соғады.
Терроризмнің себептері - бұл тек қана күш көрсету, олжау жинау, кек қайтар және т.б. ғана емес. Бүгіндері терроризм айтарлықтай деңгейде саяси ұғымға айналды және терактілер жасаудың себептері де айтарлықтай деңгейде саяси және жинқы қалыпқа айналды. Әрине, терроршылардың арасында қылмыскерлер де бар, олар үшін саяси талаптар қою тек бет перде ғана, болмаса олар саясаткерлердің, діни ұйымдардың қолындағы қаруы болып табылады. Осындай қылмыскерлердің бірі aгда, оны Рим папасының өміріне сатпы алған, Терроршылардың жауапкершілігін азайту және малықаралықтан қылмысты шығару жағдаларында саяси терроризм саяси қылмыстан әдеттегі қылмысқа айналады.
Терроризм - бұл үкіметті (қоғамды, мемлекетті) заңға қарсы күштердің қойған талаптарына шешім қабылдауға мәжбүре ету мақсатында алдын ала ойластырылған және дайындалған заңға қарсы күш қолдану немесе жеке немесе оның мүлкі тұрғысанан осындай әрекеттің ықтималдылығы болып табылады.
Терроризм дәстүрлі қылмыстардың қатарына жатады, бұл оны талқылауға ең бастысы келісілкен бағамдар мен олармен күрес әрекеттері үшін халықаралық-құқықтақ біркелкі ұғымдарды жасауға біркелкі тәсілді қажет етеді.
Терроризм халықаралық қылмыс түрі ретінде әртүрлі талқылауларды тудырады. Ол саяси, болмаса әдеттегі қылмыс ретінде қарастырылады. Бүгіндері әлемнің заңгерлерінің арасында мәселенің мәні бойынша үлкен түсіністік пайда болды. Терроризмнің көптеген мәселелері бойынша құбылыс ретінде де халықаралық қылмыс ретінде де - белгілі бір бірлікке қол жеткізілді, бұл терроризмінің адамзатқа төндіріп тұрған қаупінің тұрғысынан алып қарағанда өте маңызды болып табылады.
Саяси жағынан мемлекеттік терроризм деген ұғым жие ұшырасады.АҚШ-тің Гренадқа, Ирактың Кувейтке, Израйлдың Ливанға қарсы әрекеттері осылайша сипатталған болатын.
Көбінесе саяси сипаттар заң мамандығымен сәйкес келмейтін жағдайларға кездесіп қалып отырамыз. Саясат қылмысты, террорлық болуы мүмкін, бірақ бұл қылмыстың нақты құрамын қалыптастыру үшін негізі болып табылмайды. Аз ұлттарға қысым көрсету моралдық және саяси тұрғыдан террорлық деп сипатталуы мүмкін. Ұлыбританияда терроризмді Солтүстік Ирландяиның күш қолдану және өзге рұқсат етілмеген әрекеттерімен байланыстырады, ал Израилде терроризм Палестина Азаттық Ұйымының әрекеті болып есептелінеді және т.б.
Егер де осы әрекеттер заңда немесе келісім шарттар терроризм ретінде қарастырылмаған болса, онда жауапкершілікті мойнына алатын қылмыстың құрамы да болмайды. Яғни дәл құқықтық сипат қажет. Бір мемлекеттің әскери күшін аймақты жаулап алу мақсатында екінші бір мемлекетке қолдану - бұл басқаншылы, мұнда да терроризмнің орны мен бөлшектері болуы мүмкін.
Тұтастай адам топтарын, тұрғын үйлерді жойып жіберетін қылмыскерлердің әрекеттері терроризм ретінде тек осындай әрекеттерді мемлекет немесе ресми ұйымдар емес, террорлық ұйымдар немесе жекелеген тұлғалар жасаса терроризм деп саналады. Дегенмен бұл нақтыламаны тек белгілі бір келісіммен, жоғарыда келтірілген мемлекеттік терроризм ұғымын ескере отырып қабылдауға болады. Осы жағынан чешен жауынгерлерінің республиканың басшылығының деңгейінде рұқсат етілген әрекеттері және жекелеген дала командирлерінің бастамасы бойынша терроризм ретінде сыныптауға болады.
Терроризмнің моральдық-психологиялық жағы олардың жауыздығы, жоғарғы деңгейдегі әдепсіздігі, амалдарға, басқаруға деген сауатсыздықтарын көрсетеді. Терроризм адамның негізгі құқығын жоққа шығарады - өмірін алады, орынды, уаықтты, шабуыл жасау тәсілдерін таңдаған кезде кез-келген шектеулерді жоққа шығарады. Осыған қоса құрбан болатын тұлғаның жасы, жынысы және өзге ерекшеліктері ескерілмейді. Шабуыл жасау нысандары балалар, әйелдер, қарттар, аурухана, мектеп, әйелдер босанатын емханалар, балаларға арналған мекемелер, тұрғын үйлер болуы мүмкін. Ең бастысы - қорқыныш ұялататын әсерлер туғызу, психологиялық қысым көрсету, өзі туралы мәлімдеу және осы арқылы алған қойған мақсаттарына жету.
Терроризмен күрес шараларының жүйесі жасау үшін біздің еліміздің аймағында оның жайылуына мүмкіндік беретін жайттарды есепке алудың да маңызы бар. Әрекет етудің өзіндік көзі мен сипаты бойынша бұл жайттар сыртқы және ішкі, сондай-ақ объективті және субъективті болып бөлінуі мүмкін.
Терроризмнің жайылуына әсер ететін сыртқы жайттардың қатарына мыналарды жатқызуға болады:
- таяу және алыс шетелдердегі террорлық құбылыстардың артуы;
- шектес жатқан мемлекеттердегі әлеуметтік-саяси және экономикалық тұрақсыздық;
- олардың кей біреулерінде қарулы қақтығыстардың, сондай-ақ бір біріне деген аймақтық шағымдарының бар болуы;
- бірқатар шетелдік арнайы қызметтерді және халықаралық террорлық ұйымдардың стратегиялық қойылымдары;
- Қазақстанға кіріп-шығуға және оның шекерасының сақталып тұрған анықтылығына деген сенімді бақылаудың жоқтығы;
- шектес жатқан бірқатар мемлекеттерде қарудың қара нарқының болуы.
Терроризмнің ішкі жайттарына мыналар жатады:
- елдегі заңсыз қару нарығының бар болуы және оны алудың оңай болуы;
- әкімшілік-бақылау құқықтық тәртіптердің босаңсып кетуі немесе олардың болмауы;
- қылмыс ортасының жаппай болуы және иерархиялығы;
- идеологиялық және рухани өмірлік бағыттардың көптеген адамдарын жоғалту;
- әлеуметтік қатты наразы болуы, азаматтардың көп бөлігенің қорғалмауы;
- жабығы және әлеуметтік қаталдану, қоғамдық фрустрация, үкімет пен заң беделінің түсіп кетуі және дұрыс өзгерістердің қабілеті мен мүмкіндігіне деген сенімдер;
- азаматтарды қоғар жөніндегі құқық қорға және әлеуметтік-мемлекеттік органдардың нашар жұмыстары;
- қоғамдағы саяси мәдениеттің төменгі деңгей;
- қаталдық пен күшті дәріптеу (кино, теледидар, баспасөз, әдебиет).
Жоғарыда айтылғандардан басқа мемлекеттік органдар өздерінің күштерін террорлық бағыттардың алдын алуға жұмылдырулары қажет. Террорлық ұйымдардың қалыптасуының қуатты алғы шарттарын әзірлеп шығарулары тиіс. Шекараларды күшейту, шетелдік ұйымдарға бақылауды арттыру қажет, бұлардың бәрі де үшінші елден экстремизмнің көшуінің алдын алу үшін қажет. Белсенді жастар саясатты, жұмыссыздықтардың санын азайтуға бағытталған шаралар жән ежетілген әлеуметтік-экономикалық мәселелері қоғамдағы әлеуметтік келеңсіздіктерді азайтуға бейімділік танытуы тиіс.
1.2. Халықаралық терроризмнің негізгі түрлері
Әлем мен адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың негізгі түрлері Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін құрылған халықаралық әскер трибуналдарының жарғыларымен анықталған. Олардың жалпы мәні 1946ж және 1947 жылдардағы Бас Ассамблеяның арнайы шешімдерімен бекітілген болатын.
Қылмыстың бірінші тобына әлемге қарсы қылмыс жатады. Оларға мыналар жатады: жоспарлау, дайындалу, шиеленістіру немесе басқыншылық соғыстарын халықаралық келісім-шарттарды немесе бекітілген құжаттарды бұза отырып жүргізіу, жалпы тұрғыдан алып қарағанда осындай әрекеттердің - кез-келген түрін жүзеге асыруға бағытталған қастандықтар жатады.
Екінші топқа әскер қылмыстар, яғни соғыс заңдары мен ережлерін бұзулар жатады. Әскери тұтқындарды немесе теңіздегі адамдарды өлтіру немесе қорлау; кепілдіктердегі адамдарды өлтір; қоғамдық немесе жеке меншік мүліктерді тонау; ауылдар мен қалаларды ешқандай да мақсатсыз талқандау, ақталмайтын әскери қажеттіліктер мен осыған ұқсас әрекеттер. Трибуналдық Югославияға арналған Жарғысы осы тізідім толықтырып нақтылайды, оған биологиялық сынақтар, әркери тұтқындар мен азаматтарды жаудың қарулы күштерінде қызмет етуге мәжбүрлеу қосылады; азаматтарды кепілдікке алу және әскери тұтқынды немесе азаматтық тұлғаның қалыпты теңіз өндірісіне деген құқықтарынан айыру. Мұның барлығы да 1949 жылғы соғыс құрбандарын қорға туралы Женева конвенциясынан алынды. Сыйынатын жерлерді, қайырымдылық, оқу орындарын біле тұра бұзуға, тарихи ескерткіштерге, көркемдік және ғылыми шығармаларды талқандауға тыйым салынады.
Үшінші топқа адамзатқа қарсы қылмыс жатады, олар: адам өлтіру, жою, құлдыққа айналдыру, жер айдау және саяси, нәсілдік немесе діни қалыптарына қарап оларға зорлық-зомбылық көрсету. Тізім Югославия мен Руандаға арналға трибуналдардың жарғыларымен толықтырылған, оларға түрмеге қамау, зорлау, сондай-ақ терроризм жатады.
Айтылған нәрселерді барлығы да 1977 ж Еуропа Кеңесі қабылдаған терроризммен күрес жөніндегі Еуропа Конвенциясымен бекітілген. Тізім гаранат, бома, зымыран, автоматты қаруларды, және де қауіпті құралдарды пайдалауға байланысты құқық бұзушылықпен толықтырылған. Мұның бәрі де кездейсоқ жайт емес. Терроризм күн өткен сайын қауіпті де кең етек алып бара жатқан құбылысқа айналуды. Сондықтан да оным күрестегі ынтымақтастық өзекті болып табылады. Еуропалық конвенция осы қылмыстың түрлері туралы өз пікірін ұсынады. Ол қылмыс ретінде террористік әрекеттерді жасау әрекетін немесе осындай қылмысты жасайтын немесе жасауға әрекет жасаған тұлғаның сыбайласы ретінде көрсетеді. Көптеген жағдайларда терроризм саяси күш болып табылады. Сондықтан да Еуропалық конвенцияда осындай қылмыстың ешқайсысы да саяси тұрғыдан қарастырылмайды деп келісілген болатын. Басқаша сөзбен айтқанда террорды саяси мақсатта пайдалану барлық жағдайларда да қылмыс болып табылады. Айтылған нәрселерден басқа да конвенциялық қылмыстар да бар. ионных преступлений. Оларға мыналар жатады: құлмен сауда-саттық және құлдыққа айналдыру; адаммен сауда және жезөкшелікті үшінші тұлғалар арқылы жүзеге асыру; әдепсіз жарнамаларды және баспаларды дайындап сатуға шығару; ақшаларды қолдан жасау; есірткілермен заңсыз сауда-саттық жасау; мәдени құндылықтарға деген жеке меншік құқығын заңсыз енгізу, шығару және беру. Аймақтық деңгейде өзге де конвенциялық қылмыстар белгіленуде. Парақорлықтың кең етек алып кетуіне байланысты 1996 жылы Латын Америкасы үкіметтік бизнесті жоюдаға ынтымақтастық туралы конвенцияға қол қойды. Мемлекет пен халықаралық қауымдастық үшін қауіп нәрсе соңғы жылдары халықаралық терроризм болып келеді.
Кез келген террористік әрекет үш бөлшекке ие екендігін білу қажет:
Терроршыны, оның құрбанын (шабуыл жасау нысаны), сондай-ақ әсер етудің нысаны болып табылатын тұлғалар. Террорлық әрекеттердің басты мақсаттарының бірі осы қылмыстың әрекеттің тікелей құрбаны болып табылмайтын жеке тұлғаларға пихологиялық әсері болып табылады.
Қорқыныш ұялату - терроризмнің барлық түрлерінің қажетті бөлшегі болып табылады. Көптеген жағдайларда терроризмнің әрекеті болып есептелінеді, егер де ол саяс мақсатта жүзеге асатын болса (халықаралық қатынастардың күрделенуі, мемлекеттік тәртіптің тұрақсыздануы, ішкі және сыртқы скаясатқа әсері және т.б.)
Дегенмен бүгінгі күннің талабы қарастырылп отырған мәселені толықтай бағалауға айтарлықтай түзетулер енгізуді қажет етеді. Қазіргі кезде террористік әрекеттер ретінде нысандарды қару қолдану арқылы басып алу болып табылады - мейлі ол саяси талаптар қойылсын қойылмасын немесе қылмыстық сипатта болсын болмасын оған байланысты емес.
Қорғалу нысанындағы терроризмі - бұл оның қызметіне заңсыз араласу, саяси және қылмыстық негізде тұлғаларды жоюға бағытталған, әлдекімнің жеке мүлігін құрту, жағдайды тұрақсыздандыру, үкіметті, әлеуметтік топты, жекелеген адамдарды қорқыту, әрі осындай әрекеттер арқылы материалдық пайда табу немесе заңға қарсы көшіп-қону болып табылады. Мұндай әрекеттер қорғалатын ныстанда да сондай-ақ оған көрші жатқан аймақта да жүзеге асуы мүмкін.
Қазіргі заманғы терроризм мынадай түрлерде танылады: халықаралық терроризм (халықаралық деңгейдегі террористік әрекеттер); ішкі саяси терроризм (үкіметке қарсы, елдің ішкі қандай да бір саяси топтарына қарсы, немесе тұрақсыздандыруға бағытталған террористистік әрекеттер); тек қана жеке бастың қамы үшін жасалған қылмыстық терроризма.
Типтерге бөлудің негізі қолданылатын күштің, оның ауқымының, нысанының, себептерінің сипаты болуы мүмкін.
Терроризмнің үш түрін мақсатты түрде бөлу: қылмыстық, саяси және патологиялық
1. Қылмыстық терроризм пайда табу мақсатында жасалған әркеттер, өмірге, бостандыққан, жеке тұлғалардың ар намыстарына, жеке мүліктеріне және т.б. қарсы жасалған қастандық болып табылады.
2. Саяси терроризм өзінің негізінде саяси себепке ие, яғни құрылым жатқан тәртіпке қарсы оппозициясы, үкімет органдармен дау-дамайға бару.
3. Патологиялық терроризм естен адасудың зардаптары болып табылады.
Тәжірбие көрсетіп отырғанындай, жақын уақытқа дейін террористік әрекеттердің нысандары негізінен самолеттер болып келген еді. Бірақ соңғы жылдардың оқиғалары терроризмнің бір орында тұра бермейтіндігін көрсетті. Әуе көлігінде терроризммен күрес тәжірбиесі, жаңа техникаларды жарылғыш заттарды табу асбаптарын пайдалану осы саладағы қылмыстың осындай түрін айтарлықтай қысқартты. Террористік әрекеттердің нысандары маңызды да өте маңыздың нысандар, сондай-ақ өте жоғары нысандар болуы мүмкін екендігін жоққа шығаруға болмайды.
Терроризмнің түрі қандай болмасын оның қылмыстық сараптауға жататын құбылыс ретінде қарастыруға болады. терроршы болып осы нысанда тікелей жұмыс істейтін адамның болуын да жоққа шығара алмайсыз. Сондықтан да маңыздысы терроризмінің әлеуметтік базасы, әлеуметтік қабаттар мен халықтарды зерттеу болып табылады, олардан террористік ұйыммдарды құратын ұйымдастырушылар және оларға қатысушылар шығады, соның ішінде саяси бейтараптыққа тартатын топтар да бар, бұлар саяси күрестің экстремикстік әдістеріне бағытталады.
1.3. Халықаралық терроризмнің даму тенденциялары
Терроризм - қазіргі кезде өте маңызды ал келешекте өте қауіпті мәселе болып табылады. 60-шы жылдардың соңдарынан бастап ол шынында да үрей туғызатын сипатқа ие болды: 1970 жылдан 1985 жылға дейін Еуропада 3000 астап террорлық әрекеттер жасалды. Латын Америкасында - 1573;Таяу Шығыста - 1330;Солтүстік Америкада - 448;
1986 жылдан біздің уақытымызға дейін әлемнің әртүрлі аймақтарындағы жасалған террорлық әрекеттердің көрсеткіші 50 пайыздан 60 пайызды құрайды. Осымен қоса, террорлық әрекеттердің көлемі үнеім өсу үстінде, күннен күнге қаталданып, оның үстіне олардың нысандары көбінесе жай халық болуда. Сонымен:
70-ші жылдары жасалған террорлық әрекеттердің 80 %-ы жеке мүлікке қарсы ал тек 20 %-ы ғана адамдарға бағытталды;
80-ші жылдары- шынында 50 % -да 50 %;
90-шы жылдары - 30 % болып үлгірді және 70 %.
Террористистік әрекеттер мұқиясттап дайындалатын болды, нәтижеде - олардың 90%-на дейінгілер өздерінің мақсаттарына жетті. Террористік ұйымдардың ішіндегі тәртіп бірден күшейді, әртүрлі елдердің террорлық топтары өзара ынтымақтасады, өздерінің әрекеттерін үйлестіреді.
Тек он жылдың ішінде - 1973ж қаңтардан бастап 1984ж шілдесіне дейін бүкіл әлемде 5661 террористистік әрекеттер жасалынды, осының нәтижесінде 4111 адам қайтыс болды. Егер де нақты бір жылды алар болсақ, 1980-ші Мәскеу Олимпиадасының жылы, мұнда цифрлар былайша болады: 760 халықаралық терроризм әрекеттері, 642 адам өлтірілді. Енді жекелеген елдерде істің қалай болғандығын қарайық. 1971жылдан1977 жылға дейін ГФР-да террористік әрекеттердің нәтижесінде 30 адам өлтірілді, олардың 10 - терроршылардың өздері. Жасалған террорлық әрекеттердің айтарлықтай көлемін Ирландия Республикалық Армиясы жүргізеді. Көп шулы жағдайлардың бірі, осының нәтижесінде бирингем алтылығы деп аталатын әрекет, 1974 жылы екі бирмингем сыраханасында күшті динамит жарылысы орын алды, нәтижеде 21 адам қаза болды. 1972 жылдан 1990 жылдардың арасындағы Солтүстік Ирландияда Ұлыбритания тікелей басшылық жасаған кезде ИРА мен британдық күштер қақтығысты, нәтижеде 3 адам қайтыс болды, соның ішінде азамттар мен әскерилер де бар. 1991ж ИРА терроризмі, сондай онық қарсыластарынан 94 адамның өмірі қиылды. Испанияда да өзінің ИРА бар - баск терроршыларының жасырын ұйымы (ЭТА). Баск елінің тәуелсіздігі үшін зорлық зомбылық көрсету әдістерімен күресетін ЭТА есебіне 1991 жылы 700 адамның өмірі қиылды. Террор жауапты террорды тударады. Испан полициялары, жарғы ЭТА-мен заңды әдістермен күреседі, өзінің өлім эскадронын құрды, бұл азаттықтың террорға қарсы тобы деп ресми түрде аталады. 1991 жылы маусым айында өлім эскадроынының мүшесі болып табылатын екі испан полициясына сот басталған кезде, оларға Португалия мен Францияда жасалған алты ұрлап әкету жөінде айып тағылды. Өлім эскадроны 1983-тен 1987ж дейін 27 адамның өмірін әкетті деп нақтыладанды, олардың арасында ЭТА жауынгерлері деп қателікпен қабылданған француз азаматтары да бар.
ИРА, ЭТА - өзінің халқының тәуелсіздігі үшін күресетін террорлық ұйымдардың тізімі, осыменен бітпейді. Соңғы жылдары Шри-Ланкадан шыққан Тамил-Исламның еркіндігінің жолбарысы (ТИЕЖ) (ТОТИ) өздерін жариялады. Олардың еншісіне Раджив Гандидің өлімі, Үндістанның Шри-Ланка этникалық дау-дамайына араласқандығы үшін кек тәрізді әрекеттер жатады. Үндістан үкіметіне көптеген қиыншылықтар туғызды және де Пенджаб штатының сикхтық сепаратистері де. Сикхтік терроршылардың еншісіне мыңдаған адамның өмірінің қиылуы кіреді. 1984 жылы мамыр айында ондаған үндістан полицелері мен командирлері Амритсардағы терроршылардың жаулап алған Алтын храмын азат ету кезінде қазаға ұшырады. 1988ж мамыр айында храмды сикхтік полицияларының қайтадан қоршауы кезінде үш күннің ішінде 15 терроршы қайтыс болды. Үкіметтің осы және өзге де сәтті жасаған операциялары сикхткердің бағытын тайдыра алмады. Алтын храмының қабырғаларына жазылған сөздер мынадай: "Біз бұрын өлеміз, бірақ біздің жасаған әрекетіміз өлмейді".
Меделин картелінің колумбияның жауынгерлері жүздеген террорлық әрекеттерге кінәлі болып табылады. Олардың қанжығасына президенткен үміткерлердің, елдің бас тергеушісінің, әділет министрінің өлімдері, жергілікті Авианка деп аталатын әуе компаниясы ұшағының жарылысы, адамдар көп жүретін жерлерде динамитермен машиналарды жару сияқты әрекеттер жатады. Латын Америкасының барлық елдерінде десе де болғандай көптген ультра оңшыл және ультрасолшыл топтары әрекет етеді. Олар жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақ сияқты көбеюде, олардың әрекеттері өзара бір-бірлерімен ұқсас келеді. Латын американдық терроршылар тіпті шіркеу қызметкерлерін де өлтіреді. Сонымен 1980ж наурыз айында Сальвадорда шіркеу маңындағы көпшіліктің көзінше Оскар Ранульфо Ромеро атты архиепископ атып өлтірілді. Тек 1991ж Сендеро луминесе тобының жауынгер мүшелері 3280 адамды өлтірген. Латын американдық жеке тұлғалардың арасында халықаралық дәрежедегі белгілі терроршы Шиебөрі Карлос (Ильич Рамирес Санчес) лақап атын жамылған терроршы бар. Ол әлемді дүр сілкіндірген ондаған террорлық әрекеттерге қатысқан. Оның басшылығымен ең атағы шыққан террор әрекеті 1975ж жасалды. Карлос пен оның бер қарушыл сыбайластары Венадағы ОПЕК мүше елдердің кеңесі болған бір ғимаратқа басып кіріп оның 70 қатысушысын кепілдікке алған. 36 сағаттық қоршаудан кейін терроршылар кепілдіктегілерді ұшақпен Алжирге, содан соң Триполға әкеткен, бұдан соң олар жасырынып үлгірген. Кепілге алынғандардың үшеуі өлтірілген.
Жеке террор көбінесе жаппай террордың қоздырушысы болып табылады. Индира Гандиді оның оқ қағары сикх өлтіргеннен кейін, мыңдаған сикхтер өлтірілді, олардың көбісін үндістер тірідей өртеп жіберген. Терроршылардың назарын көбінесе белгілі болғанындай премьерлер, президенттер, монархтар аудартады. Олардың тағы да бір нысаны дипломаттар болып табылады.
1991 жылы 27 ақпанда Тунистегі Нидерланд елшілігінің бірінші хатшысы Роберт Аккермен өзінің вилласында қонақтарға арнап кешкі қонақасын берген. Кешкі сегізге өзге дипломатиялық өкілдіктерден әріптестерін шақырған. Қабылдауға 15 минут қалғанда Аккерманның ойына мынадай жайсыз ой келген: вилланы төменге аулаға түсіру. Кешкі көмескі сәт жолда тұрған автокөлікті жасырып тұрды. Ол көліктегі отырған адамдардың көзіне хатшы әзер дегенде ілікті, олар қарудан оқ атқан. Аккерман сол жерде өліп кетті. Ал қастандық жасағандар жасырынып үлгірді.
Осындай терроризм зығырданы қайнаған бір адамдардың немесе террорлық топтардың қанжығасына байлана бермейді. Мұның арт жағында көбінесе мемлекет тұрады. Көлікті екіге бөлген жарылыстың нәтижесінде екі адам қайтыс болды, бұл 1976ж 21 қыркүйекте бұрынғы сыртқы істер министрі Чили Орландо Летельерге жасалған қастандық болатын. Қастандықты Чили арнайы қызмет орындары ұйымдастырған, қастандыққа қатысушылардың бір Армандо Фернандес Лариостың айтуынша бұған ДИНА (құпия полиция) бастығы генерал Мануэл Контрерас арқылы полковник Педро Эспиносқа, капитан Лариос пен ОББ агенті Майкл Таунлиге бұйрықты берген тікелей Пиночеттің өзі болған. Сонымен қатар Чили арнайы қызмет орындары Чилиге кеткен бұрынғы көрнекті әскери қайраткер және саясаткер Карлос Пратсты да өлтірген.
Араб терроршыларының да атағы аз шықпайды. Олардың қанжығасына жүздеген жарылыстар, өртеулер, өлтірулер, ұшақтарды айдап әкету тәрізді террорлық әрекеттер жатады. Ливияның терроршыларының жасаған ірі әрекеттерінің арасында - 1988ж және 1992 жылдардағы АҚШ пен Франция азаматтық ұшақтарының бортында жарылыстар ұйымдастырылған, олардың нәтижесінде 441 адам көз жұмыды. Араб терроршыларының басты мақсаттары бүкіл әлемдегі израилдық және американдық нысандар болып табылады. Сонымен 1986жылы Ливия агенттіктері Берлиндегі түнгі клубта жарылыс ұйымдастырған. Израил арнайы қызмет орындары да қалыспайда. 1970 жылы Моссад агенттері Еуропа мен Таяу Шығыста Мюнхенде өткен Олимпиадалық ойындарға қатысқан израилдық спортшылардың өлтіруге қатысқан 10 палестиналық терроршыларды өлтірген. 1988жылы сәуір айындағы Палестинаның азаттығын ұйымдастырудағы №2 адам әбу Джихадтың өлімі де израилдықтардың әрекеті болып табылады. Шетелге көшіп кетен диссиденттердің саяси тұрғыдан өлімдері - тоталитарлық тәртіптердің дәстүрлі тәжірбиесі саналады.
1.4. Халықаралық террористік және экстремистік топтар
Алжир терроризмі. Алжирдегі терроризмді дүниелік тәртіпті құлатып, жер бетінде Алжир ислам мемлекетін құруға ұмтылатын жергілікті исламдық топтардың көпшілігі жүзеге асырады.
1991 жылы өткен, сонымен қатар Ислам Құтқару майданы жеңген парламент сайлауынның нәтижелері қабылданбағаннан кейін және Алжирдің Президенті Бенджедид қызметтен 1992 жылы аластатылғанан кейін Алжирде саяси терроризм толықтай құлашын кеңге жайды.
"Ислам құтқару майданы" - ислам негізгі ұйымы 1989 жылы пайда болды. Оның негізін қалаушы - психология профессоры Аббаси Мадани. ИФС идеологиясы батыстық қоғамнан ерекшеленетін және де социалистік елдерде құрылған қоғамнан айырмашылығы бар қоғамның үшінші бір үлгісін құруға ұмтылуда. Мадани былай деп жазады: "Біз Алжирде коммунистік шығыстан және капиталистік Батыстан бөлек ислам мемлекетін құрғымыз келеді". ИФС идеолгиялық тұрғыдан исламның дәстүріне сүйенеді, осымен қоса ұлттық тұрғыдан бағытталған ұйым болып табылады. Ұйым көсемдерінің бірі Бен Баддис: "Алжир ислам ұлты қалыптасты және жердегі өзге де ұлттар секілді өмір сүреді" деп жазды.
Өзге де фундаменталдық қозғалыстар секілді ИФС өз қызметінде мешіттердің тармақталған жүйелеріне сүйенеді. Қозғалыс басшылығының 50%-ға дейінгісін имамдар құрайды, олар үгіт-насихат мақсаттарында өте тиімді түрде пайдаланады. 1990 жылы ИФС қалалық сайлауларда жеңіске жетті және өзінің исламдық бағдарламаларын жүзеге асыра бастады. 1991жылы мамыр-маусым айларында ИФС астанада жаппай шерулер өткізді, бұл тәртіпсіздікке әкеліп соқтырды. Үкімет төтенше жағдайлар жариялады және Мадани мен Әли Бенхадж қозғалысының басшыларын тұтқындайды. Дау-дамай дамуының келесі бір кезеңі Ұлттық Жиналыстағы сайлаулар болды, олардың бірінші туры (1991.XII) ИФС-ның жеңісімен бітті, онда 420 орыннан 188 орынды жеңіп алды. Екінші тур 1992 жылдың қаңтар айына белгіленді және де ИФС толықтай жеңіске жетеді деп есептелінді. Сайлау өтуді күтпестен-ақ президент Шадли Бенджедид қызметінен кетіп қалды. Әскер мен қауіпсіздік күштерге сүйенген Үкімет сайлауды болырмай тастады және төтенше жағдайлар енгізілді. Бостандықта жүрген ИФС көсемдерінің сегізі дереу тұтқындалды және қалған оның мүшелері де жаппай тұтқындалды.
ИФС мұндай қуғын-сүргінге террормен жауап берді: 1992 жылы 40-тан астам адам өлтірілді және жүздеге адам шабуылға ұшырады. ИФС жауынгері 1992 жылы 6 қаңтарда Жоғарғы Мемлекеттік Кеңестің басшысы Мухаммед Будиафрды (көп уақыт бойы шетелде жүрген, өлімінен аз ғана уақыт бұрын еліне оралған Ұлттық Азаттық Майданының " тарихи басшылығының" көсемі) өлтірді.
Алжирдегі Ислам терроризмін ИФС-тен шыққан өз алдына әрекет ететін көптеген топтар жүзеге асырады. Бұл Қарулы Ислам Тобы (AIG), Ислам Мемлекеті үшін Қозғалыс (MIS), Пайғамбар Мұхаммед Әскері, Джихад Біріккен Компаниясы, Қарушы Ислам Қозғалысы. Қастандықтың нысаны зайырлы мемлектті жақтаушылар, әскер мен қауіпсіздік күштің өкілдері, үкіметтік шенеуніктер мен журналистер болып табылады. Көбінесе назарға ілігетіндер шетелдіктер, еуропалықтар, мұнай өндірістерінде және әскери орындарда жұмыс істейтіндер. Шетелдіктерді өлтіруді (1993 жылдан бастап жүзеге асырылуда), исламшылар тәртіпті әлсіретеді деп санайды . 1993 жылдың мамыр айынан бастап 1995 жылға дейін террор әректтерінің нәтижесінде 30 журналистер өлтірілді. Террордың әртүрлі әдістері қолданылады: жарылыс, қарулы шабуыл жасау, өлтіру, адам ұрлау, кепілдікке алу. 30.1.1995 жылы Алжирде полиция басқармасының маңайында жарылыс ұйымдастырды, мұнда 38 адам қайтыс болып, 256 адам жараланды. Алжирдегі террор әрекеті кейде жаппай қыру сипатына да ие: тұтастай ауылдардың тұрғындары өлтіріледі, террорлық әрекеттердің нәтижесінде ондаған азаматтар өледі. Алжирде 1992 жылдан кейін бірнеше ондаған адам қайтыс болды. Алжир терроршыларды көмекті Еуропадағы өзінің жақтастарынан, сондай-ақ Иран мен Суданның ислам тәртіптерінің тарапынан алады.
Косово Терроршылары. Мақсаттары Сербтерді өлкенің аймағынан айдап шығу және Косово мен Метохияны Албаниямен қосу болып табылады.
Албан сепаратизмі 1878 жылы болған Президент Лигасының бағдарламасынан басталады, оның мақсаты Албанияда, Грецияда, Македония мен Югославияда тұратын албандарды біріктіру және Ұлы Албанияны құру. Сепаратистердің бағдарламасына сәйкес көрші мемлекеттердің аймағын тұрақтанған албандықтар өзге ұлттардың өкілдерінен тазартып Албанияға қосу болды. ХХ-ғасырда Косоводағы албан терроризмі еуропалық әскери қақтығыстарға ұшырады.
Бірінші дүние жүзілік соғыста албандықтар " Косово Комитетін" құрды, бұл ұйым сербтерге, қаратаулықтарға және өзге де ұлттардың өкілдеріне қарсы террорлық операцияларын жүргізді. Екінші дүние жүзілік соғыс кезінде Германия және Италиямен ынтымақтастық орнатқан албандықтар Косово мен Метохияның аймағында сербтер мен қаратаулықтарды жаппай қыру операцияларын ұйымдастырған. Соғыстан кейінгі жылдары фашистік топтар үкімет пен салвян халықтарына қарсы террорлық сипаттағы операцияларды жүргізді. Осындай топтардың бірі "Saban Poluza" өзінің террорлық әрекеттерін 1951 жылға дейін жүргізді.
1960жылдары түрлі қарулы топтар құрылды, олар Албандықтар Азаттығының Төңкеріс Комитеті болып біріктірілді. 1974 жылы Косовоның Ұлттық Азаттық Майданы жұмыс істей бастады. 1980 жылы төрт төңкерістік ұйым қосылды: " Қосово Ұлттық Азаттық Қозғалысы және Албандық Югославияның өзге де бөліктері", Koсoво Марксистік-Лениндік Ұйымы, Югославияның Коммунистистік Марксистік-Лениндік Партиясы және Қызыл Ұлттық Майданы Косовоның Ұлттық Қозғалысы құрылды.
1990 жылдары НДК Косово Азаттық Армиясы болып қайта құрылды. Бүіндері ОАК монархтарды, исламшылдарды, коммунистерді және ұлтжандылардың басын біріктіреді. Албан терроршылары террорлық операциялардың түрлі формаларын қолданады: өлтіру, қауіп төндіру, адам ұрлау. 1996-1998 жылдары (жаппай партизандық соғыс басталған кезде) Қарулы Күштердің қызметкерлері мен полициялар шабуылға ұшырады. 1981ж-ден 1988 жылға дейін терроршылар офицерлерге 203, ал әскери нысандарға 254 шабуыл ұйымдастырды. Әдетте шабуылды бет перде жамылған аз ғана топ жүзеге аырды. Косово мен Метохияның көптеген жерлерінде бір мезгілде операцияларды ұйымдастыра отырып, албандық терроршылары өлкенің барлық аймағында өздерінің бар екендігі жөнінде әсер қалдыра білді. 1996 сәуір айында терроршылар төрт нүктеде шабуыл ұйымдастырды, ол жерде бес адамды өлтірді. 1996 жылы қыркүйек айында 12 полиция бөлімшелеріне қарсы террористік операцияларды жүзеге асырды.
Косово азаттық Армиясы (Косово мен Метохия, Югославия) Югославияның, Албанияның және Македонияның аймақтарында операцияларды жүзеге асыратын террористік сепаратистік ұйым болып табылады. Негізгі мақсаттары - Косово мен Метохия өлкесінің тәуелсіздігін алу.
АОК 1990 жылы қарулы сепаратистік қозғалыстың негізінде құрылды, олар коммунистік идеологияны ұстанды. Ұзақ уақыт бойы (шамамен 1996 - 1998 жылдарға дейін) саяси сепаратистік қозғалыстың қарулы қанаты ретінде жұмыс істеді. Болжамдарға қарағанда, 1996 жылдан бастап американдық және германдық арнайы қызмет орындарының көмектерінің арқасында белсенді түрде жұмыс істей бастады, АОК дербес әскери-саяси қозғалыс ретінде қалыптаса бастады. 1996 жыдан бастап (Босниядағы жағдай реттелген кезде) 1998 жылға дейін ұйым жылдам құрыла бастады. АОК ұйымдастыру құрылымы дәл белгісіз.
Ұйымның саны 1996 ж бірнеше жүзден 1998 ж дейін 30000 дейін жетті. АОК 1998 жылы соғысті іске асыру үшін жарамды болып танылды, бұдан соң жаппай партизандық соғысқа көшті.
Соғыс операцияларының әдістері: Югославияның әскери құрылымдары мен полиция бөлімшелеріне, сондай-ақ славян азаматтарына, өзге де албан емес халықтарға және Югославия үкіметен заңды албандықтарға этникалық біртекті Косовоны құру мақсатында шабуылды жүзеге асырады. Террорлық әрекеттерге қосымша, ОКА қылмыстық сипаттағы көптеген әрекеттер жасайды: тонау, ұрлық, күш көрсету, мүліктерді бүлдіру. Албан терроршылары қарулы шабулы әдістерін қолданады, сондай-ақ әсери қызметкерлерді және азаматтық тұлғаларды ұрлау.
1998ж 1 қаңтарынан 1998ж 30 тамызына дейін 1126 террорлық шабуылдар жасалды, олардың 616 полицияларға, 510 азаматтарға жасалды. Полицияға жасалған шабуылда 74 полиция көз жұмып, 282 жарақат алды. Терроршылар 81 бейбіт тұрғындарды өлтірді, соның 31 сербтер мен қаратаулықтар, 47 албандықтардың заңды Югославия үкіметініңкі, 3 цыган; 95 азамат жарақат алды. Қанды операция 1987 жылы 2 қыркүйекте түнде Парациндегі әскери казармада орын алды: терроршы Азиз Келийменді төрт әскерге шақырылғандарды өлтіріп, бірнешеуін жарақаттаған. 01.01.1998 жылдан 30.08.1999 жылдардың арасында 208 азамат ұрланды, оның 157 сербтер мен қаратаулықтар, 42 албандықтар, 6 цыган, 1 македондық, 1 мұсылман, 1 болгар азаматы. Олардың 29 әйкелдер, 9 балалар болған. Ұрланғандардың 39 босатылды, 7 өздері қашып шыққан, 16 өлтірілген, ал олардың 146 қатысып қатыспағандығы белгісіз. Албандық терроршылар 10 полиция қызметкерін ұрлаған, олардың да тағдырлары белгісіз.
Бұл жерге жаппай өлтіру этникалық тазалау енгізілмеген. Терроршылардың жасаған қылмыстарын зерттеу барысында өлім қатты азаппен жүзеге асырылған, өлтірудің алдында тұлғаларды азаптағандықтары анықталды.
Албан терроршылары әртүрлі ату қаруларын, жарылғыштарды, гранаттарды, ауыр және жеңіл зымырандық қаруларды пайдаланған. Терроршылардың жасаған 592 шабуылында аз калибрлі автоматты тапаншалар қолданылған, 164 жағдайда ірі калибрлі автоматты қару, гранатометтер, зымырандық қондырғылар мен минометтер қолданылған, 87 шабуылда снайпрлік қарулар, ал 26-да қол гранаталары, 14 операцияда жарылғыш, ал 6 шабуылда тапаншалар қолданылған.
Косоводаға албандықтардың террорлық әрекеттері 1998ж басында көбейе түсті. Югославия армиясының жауапты әрекеттері көрші елдерге босқындардың санын арттырды. 1999 жылы көктемде НАТО АҚШ-тың басшылығымен Югославияның әскері мен инфра құрылымына әскери операцияны жүзеге асырды. Бұл Белграды әскерін Косоводан шығаруға мәжбүр етті.
Қазіргі кезде косова партизандарының мақсаттары жүзеге асты - өлке Белград басшылығына тәуелсіз болды. АОК Ругованың басшылығында, НАТО күштерінің албан саяси қозғалыстарының аймағын басқару құқығына және БҰҰ азаматтық әкімшілігімен белсенді түрде таласуда.
АОК көрші Албаниядан, ислам мемлекетерінен және жеке тұлғалардан, Германиядан, АҚШ-тан, Англиядан қаржылай, саяси және әскери көмек алып отырады. Қаржылардың көп бөлігін АОК Еуропада ескіртік таратумен және контрабанлалық қарулармен белсенді сауда саттық жасатйын албан диаспорасынан алады.
АОК солтүстік Албанияның аймағында жаттығу лагерлері мен әскери базалары бар. Ұйымның әскерилері Таяш шығыстағы түрлі террорлық ұйымдардың жаттығуларында дайындалған: Түркияда, Суданда, Ливанда, Ауғанстанда. ОКА тарапында Таяу Шығыс елдерінен, Албаниядан, германиядан, Франциядан, Британиядан, Хорватиядан келген көптеген жалдамалы әскерилер жұмыс істейді.
Аум Синрикё (Аум Ақиқатын Үйрету, Жапония). Діни секта, 1987 жылы Сёко Асахар негізін салған.
Асахара алдымен Жапониядағы үкіметті, содан соң бүкіл әлемді басып алуды міндет етіп қойды.
Ұйымның құрылымы министрліктер мен хатшылықтарды қамтыды, бұлар келешектегі мемлекттердің негізі болуы қажет болды. 1989 жылы сектаны жапон үкіметі ресми түрде тіркеді, ал 199ж жергілікті сайлауларға қатысты.
Сектаға адамдар өз еріктерімен тартылды, олар айтарлықтай қомақты қаражаттар сала алатын еді. Бірақ сектаның мұндай мүшелері (3000-ға дейін) ұйымның шегінде қалды. Ядро ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz