Құбырдың материалы
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
Белгілер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Төлқұжат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
І. ЖАЛПЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1 Оңтүстік Қазақстан Облысының табиғи-климаттық жағдайлары ... ... ... ...9
1.2 Оңтүстік Қазақстан Облысының топырағының геологиясы және гидрографиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 10
1.4 Сумен қамту жүйесінің қазіргі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.5 Құрылыс алаңының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
ІІ. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1 Су тұтынудың есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1.1 Су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары ... ... ... ... ... ... .1 4
2.1.2 Есептік су мөлшерлерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Су көзін таңдауды негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
2.3 Сумен жабдықтау жүйесі мен схемасын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .23
2.4 Су құбыры тораптарын жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.5 Су құбыры тораптарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.5.1 Жолдық және түйіндік су мөлшерлерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.5.2 Сақиналы желілер учаскелеріндегі есептік су мөлшерін анықтау ... ... ... .28
2.5.3 Құбырдың экономикалық тиімді диаметрін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.5.4 Сақиналы су құбыры тораптарының гидравликалық есебі ... ... ... ... ... ... .31
2.5.5 Сақиналы су құбыры тораптарын өрт кезінде су мөлшерін өткізуге есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.6 Пьезометрлік сызықтардың белгілерін және еркін тегеуріндерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
2.7 Су құбыры тораптарын бөлшектеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2.8 Реттеуші және су қорын сақтаушы құрылымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 34
2.8.1 Таза су резервуарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.8.2 І-ші көтерімді сорғыш станциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
2.8.3 Су мұнарасы багінің көлемін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
2.8.4 ІІ-ші көтерімді сорғыш станциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
2.9 Санитарлық қорғау аймақтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
2.10 Суды залалсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
ІІІ. ЕҢБЕК ЖӘНЕ ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІН ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ..43
3.1 Өндірістік бөлмелерді желдету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
3.2 Электрлендіру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..44
3.3 Арнайы зерттеу бөлмелеріндегі жасанды жарықты есептеу ... ... ... ... ... ..45
3.4 Жеке басты қорғау құралдарымен алғашқы көмек ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 46
3.5 Еңбекті қорғау бойынша жалпы іс-шараларды жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ..46
3.6 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
3.7 Өрт сөндіру құралдары және сигнализациясы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 48
ІV. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..52
4.1 Қойылған міндеттерді шешу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
4.2 Сумен қамтамасыз ету мәселелері және ресурс тапшылығы ... ... ... ... ... ..54
4.3 Табиғат пайдаланушыдан алынатын төлемді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... .55
V. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
5.1 Сумен қамтамасыз ету жүйесінің мақсатын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
5.2 Сумен қамтамасыз ету жүйесінің құрылысқа кеткен құнын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
5.3 Пайдалану шығындарын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
5.4 Судың өзіндік құнын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..63
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..64
Нормативтік сілтемелер
Дипломдық жұмыста келесі мөлшерлік құжаттарға сілтемелер жасалған:
ҚР ҚНжЕ 4.01 - 02 - 2009. Сумен жабдықтау. Сыртқы тораптар және ғимараттар.
ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2002. Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 1 - жинақ. Жер жұмыстары.
ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2002 . Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 22 - жинақ. Су құбыры - сыртқы желілер.
Анықтамалар
Дебит - скважинаның су беру өнімділігі.
Меншікті су мөлшері - су құбыры тораптарының 1 м ұзындығына келетін біркелкі үлестіретін су мөлшері.
Тегеурін шығыны - су құбыры кедергісіне байланысты арынның жойылуы.
Транзиттік су мөлшері - су құбыры учаскесінен ағып өтетін су мөлшері.
Үйлестіру - тегеурін шығындарын теңестіру.
Вантуз - ауа шығаратын құрылғы.
Реттеуші құрылымдар - арынды су мұнарасымен таза су резервуарлары.
Активті реакция - сутегі иондарының концентрациясы.
Түйін - су құбыры тораптарының түйіскен нүктесі.
Су тұтыну тәртібі - суды тұтынудың уақытқа байланысты өзгеруі.
Бір қалыпсыздық коэффицент - су тұтынудың бірқалыпсыздығын сипаттайтын коэффицент.
Сатылы және интегралды графиктер - тәуліктік сағаттары бойынша, су мөлшерінің өзгеруін көрсететін сызулар.
Белгілер мен қысқартулар
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ҚНжЕ - құрылыс нормалары және ережелері;
q - шаруашылық және ауыз су тұтыну мөлшері;
Qтәу.орт. - тәуліктік орташа су мөлшері;
N - су тұтынушылардың саны;
Qтәу.max. - тәуліктік максимал су мөлшері;
Qсағ..орт. - сағаттық орташа су мөлшері;
Ксағ - сағаттық бірқалыпсыздық коэффиценті;
Qсағ. max. - сағаттық максимал су мөлшері;
qм - меншіктік су мөлшері;
qж - жолдық су мөлшері;
Σ l - барлық учаскелердің ұзындықтарының қосындысы;
qm - түйіндік су мөлшері;
Δh - үйлестіру;
Δq - түзелткіш су мөлшері;
qш - шоғырланған су мөлшері;
А - меншікті кедергі;
S - учаскенің кедергісі;
К - түзелту коэффиценті;
V - су қозғалысының орташа жылдамдығы;
d - құбырдың диаметрі;
СҚ - су құбыры тораптарының құдықтары;
Нр - резервуардың биіктігі;
Wр - резервуардың көлемі;
Паспорт (құжат)
Сумен қамтамасыз ету жүйесінің төлқұжаты
1
Орналасқан жері
Шымкент қаласы, Асар мөлтек ауданы
2
Су көзі
Жер асты сулары
3
Су тұтынушылардың түрлері
Халық, жеке меншіктегі малдар және жергілікті өндіріс орындары
4
Мөлтек ауданға берілетін тәуліктік максималь су мөлшері, м3тәу
306,9
5
Су құбыры тораптарының жалпы ұзындығы, км
61,727
6
Құбырдың материалы
Пластмасса
7
Құбырдың диаметрі, мм
160,125,110,75,50 және
25
8
Сумен қамтамасыз ету құрылымдары:
1-ші көтерімді сорғыш станциясы
2-ші көтерімді сорғыш станциясы
Таза су резервуарлары
Тегеурінді су мұнарасы
Бактерицидтық қондырғы
2
1
2
1
1
9
Сумен қамтамасыз ету жүйесінің сметалық құны, млн.тенге
35988990
10
1 м3 судың өзіндік құны, тенге
52,3
11
Жүйенің өтелу мерзімі
3,2
КІРІСПЕ
Ауыз сумен қамтамасыз ету - адам өмірі деңгейін арттыруға, тұрғын ел пункттеріне жақсы жағдай жасауға, өндіріс және ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталған тұрмыстық сфераның маңызды бөліктерінің бірі. Ауыз сумен қамтамасыз ету деп, әртүрлі тұтынушыларды қажетті сапалы сумен қамтамасыз етуге арналған инженерлік құрылыстар мен санитарлық шаралар комплексін айтады.
Жалпы сумен қамтамасыз ету жүйесі су көздерінен және су алу ғимараттарынан, сорғыш станциялары мен су тазартқыш комплекстерден, магистральды су құбырларынан, резервуарлардан және басқа да қондырғылардан тұрады.
Қазіргі ауыз сумен қамтамасыз ету - инженерлік құрылыстардың кеңейтілген комплексі. Су құбырлары құрылыстарының жобалануындағы, салынуындағы және эксплуатациясындағы ғылыми-техникалық прогресінің маңызды элементтері гидравликалық есептің жаңа әдістерін кеңінен қолдану, прогрессивті конструкцияларды және құрылыс жұмыстарының жетілген өндірістік технологиясын қолдану. Электронды есептеу машиналарын және су құбырларын пайдалануының оптимальды режимі үшін, басқару жүйесіне автоматтандыруды енгізу.
Ауыз сумен қамтамасыз ету табиғи қорларды қолдануға бағытталады. Суларда, бұл да басқа табиғи қорлардың түрі сияқты шектелген. XXI - ғасырдың ең басты проблемаларының бірі бұл халықты қажетті мөлшерде таза ауыз сумен қамтамасыз ету болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көптеген елдерінде тұщы су көздері аз болғандықтан, оның өзіндік құныда жоғарылап жатыр. Су қорын дұрыс пайдалану және оны сарқылудан сақтау мақсатында бірқатар іс-шаралар жүргізілуде. Оған мысал ретінде үлкен қалалар мен өндіріс орындарында пайдаланылған суды тазалап бірнеше рет қайта пайдалану қатаң қадағалануда. Бұл суға көзқарастың ойлы және үнемді қатынасының қажет екенін анықтайды.
Құрылыс масштабының кеңеюі, өндірістің, энергетиканың, ауыл және коммуналды шаруашылықтардың тез қарқынмен өсуіне байланысты және осыған сәйкес барлық халық шаруашылықтары бөліктерінде су қолдану біршама өсуде. Өндірістің барлық бөліктерінде су қолдануды ғылыми негізделген тұрғыдан шамалау, біздің еліміздің әр түрлі аудандарының тұрмыстық-экономикалық дамуы аспектілерінің бірі болып табылады. Қазіргі қалалардың, өндіріс орындарының және энергетикалық шаруашылықтардың, тұрғын елді-мекендердің қажетін өтеу үшін өзінің сапасы жөнінен ГОСТ 2874-82 ауыз су немесе өндіріс технологиясы талабына қатаң түрде сәйкес келетін көп мөлшерде сулар қажет. Бұл маңызды халық шаруашылығы есебін шешу үшін сумен қамтамасыз ететін түпкілікті су көздерін таңдау, оларды ластанудан қорғауды ұйымдастыру, тазалау ғимараттарының құрылысын салу талабы тұр. Әртүрлі мамандар су құбыры құрылысының есептелуінің жаңа тәсілдерін ұсынды, суды тазалаудың принципиальды жаңа тәсілдерімен технологиялық схемалары жасалынды. Су өткізу жүйесінің жұмысын бақылауға және басқаруға ЭЕМ, автоматика және телемеханика кеңінен ендірілуде, бұл пайдалану жұмыстарын біршама жеңілдетеді.
Су құбырларын жобалау және салу кезінде құрылыс жинау жұмыстары құнын төмендету, металдар, энергетикалық қорлар және дефицит материалдарды үнемдеу, құрылыс сапасын жоғарылату, индустриализациялау және сенімділігін арттыру жұмыстары сұрақтарына көп көңіл бөлінеді. Бұған еңбек өнімділігін арттыру, комплексті механизацияны кеңінен өндіру, жиналмалы темір-бетон құрылымдарын қолдану, металл емес құбырларды қолдану, құрылыстар мен жүйелерді пайдаланудың тәртібін жетілдіру жолымен жүреді.
Республика тұрғындарын таза ауыз сумен қамтамасыз ету - бүгінгі таңдағы ең маңызды міндеттердің бірі. Таза су мәселесі - жалғыз Қазақстанға ғана тән емес. Жаһандану дәуіріндегі жер шарындағы басты күрделіліктердің бірі - осы, тіпті таза суды былай қойғанда, су жетіспеушілігі де белең алуда. Соңғы онжылдықтардағы жер шарындағы су ресурстарының жағдайы бүкіл әлемде алаңдаушылық туғызуда.
Мұның өзі және де негізсіз емес сияқты. Өйткені, адамдар саны, өндіріс орындары көбейген сайын суды пайдалануға деген сұраныс мөлшері де өсе түсуде. Дегенмен тұщы су қоры көлемі шектеліп, өзендер мен су кешендерінің тазалығы сақталмай, уақыт өткен сайын ластана түсуде.
Соның салдарынан тіршілік нәрі - су өте қымбатқа түсіп,пайдалануға жарамсыз болып, қатер төндіруде. Қазақстандағы жер үсті су қоры жылына орташа есеппен алғанда 539 текше километр, оның ішінде 190 текше километр өзендер мен көлдерде жинақталған.
Теориялық және әдістемелік негізі - ҚР ҚНжЕ 4.01 - 02 - 2012. Сыртқы тораптар және ғимараттар; ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2011. Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 1 - жинақ. Жер жұмыстары; ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2013. Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 22 - жинақ. Су құбыры - сыртқы желілер; ҚР ҚНжЕ 2.04.01 - 01 - 2011. Құрылыс климатологиясы; ҚР МЖМБС 5.03.016 - 2013. Жоғарғы оқу орындарында дипломдық жұмысты (жобаны) орындау ережесі. Негізгі қағидасы.
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің Казсушар су шаруашылығы жөніндегі шаруашылық жүргізу құқығының Оңтүстік Қазақстан республикалық мемлекеттік кәсіпорыны Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 30 желтоқсандағы №1359 Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің су ресурстары жөніндегі облыстық комитеттерін су шаруашылық жөніндегі мемлекеттік кәсіпорындарына ауыстыру туралы қаулысына сәйкес құрылған.
І. ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1. Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи-климаттық жағдайлары
Оңтүстік Қазақстан облысы - Қазақстан Республикасының оңтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. 1932 жылы 10 наурызда құрылған. 1962 - 1992 жылдары Шымкент облысы деп аталды. Аумағы 117,3 мың км². Тұрғыны 2 788 653 адам (2015ж). Орталығы - Шымкент қаласы Солтүстігінде Қарағанды, шығысында Жамбыл, батысында Қызылорда облыстарымен, оңтүстігінде Өзбекстан Республикасымен шектеседі. Облыс құрамында 11 әкімшілік аудан, 4 қалалық әкімдік, 7 қала (Шымкенттен басқа), 13 кент, 171 ауылдық округ, 932 ауыл бар. Оңтүстік Қазақстан облысы жер көлемі 117.4 шаршы км. Облыстың шығыс бөлігі Тұран алқабында, ал батыс бөлігі Тянь-Шань тауының бір бөлігінде орналасқан. Облыс жер бедеріне қарай төрт бөлікке: солтүстік, оңтүстік-батыс-жазықтық, жазықтық-оңтүстік және таулы оңтүстік-шығыс-таулы бөліктерге бөлінеді.
Облыстың климаты континенттік. Қысы қысқа, жұмсақ, қар жамылғысы жұқа, тұрақсыз. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы солтүстігінде - 7 - 9°С, оңтүстігінде - 2 - 4°С. Жазы ұзақ, ыстық, қуаң және аңызақты. Шілде айының жылдық орташа температурасы 25 - 29°С. Шөлді аймағында жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 100 - 150 мм, тау алдында 300 - 500 мм, биік таулы бөлігінде 800 мм.
Оңтүстік Қазақстан облысының климат жағдайы әр түрлілігімен ерекшеленіп, инсоляцияның және жылу ресурстарының көптігімен өзгешеленеді. Жазы ыстық және құрғақ, қысы жылы, қысқа, жиі-жиі жылып кетеді, қар аз жауады. Жылдық орташа температурасы 8-14°C аралығында болады. Жылдың ең суық айы-қаңтар. Бұл айда орташа температура оңтүстікте -0°C - тан солтүстікте 0°C - қа дейін. Ең ыстық ай - шілде. Бұл айдағы орташа температура солтүстікте +24°C, оңтүстікте 35°C шамасында. Шөл аймақта жауын-шашынның жылдық мөлшері 120-150 мм, жартылай шөл аймақтарда 250-300 мм, ал таулы және тауға жақын аудандарда 400-800 мм. Жауын-шашын әр мезгілде әр түрлі түседі. Ең көп мөлшері наурыз, сәуір айларында, ең азы жаз айларында болады.
1.2 Оңтүстік Қазақстан Облысының топырағының геологиясы және гидрографиясы
Облыс жерінің көпшілік бөлігі Тұран плитасының құрамына кіреді. Геологиялық құрылымы негізінен кембрийлік, девондық, тас көмірлік жыныстардан (тақтатас, құмтас, әктас), таулы бөлігі төменгі палеозойлық жыныстардан (құмтас, гранит, конгломерат, жоталар аралығындағы ойыстар девонның қызыл түсті шөгінділеріне толған) түзілген. Жер қойнауынан полиметалл, қоңыр көмір, темір, уран кентастары, фосфорит, вермикулит, тальк, барит, гипс, отқа төзімді саз, әктас, гранит, мәрмәр, кварц, т.б. кен байлықтары барланған. Қаратауда Ащысай, Мырғалымсай, Байжансай қорғасын-мырыш кеніштері 20 ғасырдың 40- 40-жылдарынан жұмыс істейді. Республикада уран кентастарының қоры жағынан бірінші орын, фосфорит және темір кентасының қоры жағынан үшінші орын алады.
Өзендері облыс аумағында біркелкі таралмаған. Оңтүстік Қазақстан облысы жерінің оңтүстігінен солтүстік-батысына қарай Сырдария өзені ағып өтеді. Сырдарияға Арыс (378 км), Келес (241 км), Құркелес (98 км) өзендері құяды. Халқы тығыз орналасқан оңтүстік-шығысында Арыс өзенінің салалары: Бадам, Сайрамсу, Ақсу, Жабағылы, Машат, Дауылбаба, Боралдай өзендерінің шаруашылық маңызы зор. Қаратау жотасынан басталатын Бөген, Шаян, Арыстанды, Шылбыр, Байылдыр, Көксарай, т.б. өзендер облыс орталығын сумен қамтамасыз етеді. Шу өз-нің төм. ағысында суы аз, тек көктемде қар еріген кезде ғана суы молайып, Созақ ауданының шаруашылықтарын суландырады. Шардара (ауданы 400 км², су көлемі 5200 млн м³), Бөген (су көлемі 377 млн м³), Бадам (су көлемі 61,5 млн м³), т.б. бөгендер салынған. Арыс өзенінен Арыс - Түркістан, Өзбекстан жеріндегі Сырдариядан Достық (бұрынғы Киров атындағы), Шардара ауданында Қызылқұм магистралды каналдары тартылған. Облыс көлдері негізінен таяз және тұзды, көктемде суға толып, жазда құрғап, сорға айналады. Ірі көлдері: Ақжайқын (48,2 км²), Қызылкөл (17,5 км²), одан басқа Қалдыкөл, Шүйнеккөл, Тұздықдүме, т.б. ұсақ көлдер бар. Жер асты суының қоры мол.
1.3 Жалпы мәліметтер
Шымкент қаласы, Асар Мөлтек ауданын ауыз сумен қамтамасыз ету жұмыс жобасын МПК-Проект ЖШС 15.08.2005 жылғы №22 келісімі негізінде орындалған.
Тапсырыс беруші Оңтүстік Қазақстан обьлысы Мемлекеттік басқармасының құрылыс бөлімі. Жұмыс жобасы 28.02.2006 жылы №18-772006 қалыпты мемлекеттік тексеруден өтті. 21.03.2007 жылы №4 келісімге сәйкес Шымкент қаласы Асар Мөлтек ауданын ауыз сумен қамтамасыз ету жұмыс жобасының түзетілуі МПК-Проект ЖШС арқылы орындалды. Тапсырыс беруші Оңтүстік Қазақстан обьлысы Мемлекеттік басқармасының құрылыс бөлімі. Жұмыс жобасы өзгеріссіз қалады, ал сметалық іс қағаздар сәйкестендірілген түзетулермен АВС-4 кешенді бағдарламасында орындалған.
1.4 Сумен қамтамасыз етудің қазіргі жағдайы
Қазіргі кезде Қазақстан республикасының елді мекендерін ауыз-сумен қамтамасыз ету мәселесіне үкімет тарапынан үлкен көңіл бөлінуде.
Елді мекендердегі халықты ауыз- сумен қамтамасыз ету үшін жер бетіндегі (өзендер, су қоймалары, көлдер, каналдар) және жер асты суларын пайдаланады.
Жер бетіндегі су қорлары республика территориясында біркелкі таралмаған. Жер бетіндегі су корлары жылына 539 км3 құрайтын болса, жер асты суларының қорлары барланған мәліметтер бойынша 16,04 км3 құрайды. Оңтүстік Қазақстан облыстарында да су қорлары өте тапшы. Оңтүстік Қазақстан облыстарында елді мекендердегі халықты ауыз-сумен қамтамасыз ету үшін скважиналарды, кұдықтарды, бұлақтарды және жер бетіндегі суларды пайдаланады. Сумен жабдықтау жүйелері орнатылған немесе су көздеріндегі судың сапасы нашар кішігірім елді мекендерде суды көлікпен тасиды.
Облыстағы пайдаланып жатқан көптеген скважинадағы артезиан суларының сапасы Таза су стандартына және санитарлық талаптарға сәйкес келеді. Орталықтандырған сумен қамтамасыз етілмеген ауылдық елді мекендерге құдықтардың суын пайдалануда. Құдықтардағы сулардың сапасы ауыз суға қойылатын талаптарды қанағаттандырмайды.Құдықтардағы сулар көбіне тұзды, кермектігі жоғары және әр түрлі бактериялар болады.Құдықтардағы және жер бетіндегі сулардың сапасының нашар болуына байланысты ауылдық елді мекендердің халқы көбіне сары аурумен, дезинтериямен және де басқа аурулармен ауырады.
Облыстағы көптеген скважиналар мен құдықтардың иелері жоқ, санитарлық бақылаулар жүргізілмейді. 20-30 жыл және одан да көп ұзақ жылдар бұрын сумен қамтамасыз ету жүйелерінің техникалық жағдайларының нашарлауына байланысты облыс бойынша ауыз - сумен қамтамасыз ету дәрежесі төмен болып отыр.
1990 жылдары қаржының жетіспеуінен оларды жөндеу және қайта құру жұмыстары жүргізілмеген немесе шамалы көлемде ғана жүргізілген. Бұрын салынған жүйелердің қондырғылары мен жабдықтары тозған және ескірген. Су құбыры тораптарының көптеген бөлігі ұзақ пайдаланудың әсерінен және уақтылы жуылмағандықтан тотыққан. Олардың ішкі беттеріне әртүрлі шөгінділер өсіп кеткен. Олардың әсерінен суды тасымалдаған кезде судың былғануы мүмкін. Су құбыры тораптары 60-70% дейін ескірген. Оларды ауыстыруға, жөндеуге көптеген қаржы керек. Облыстағы қалалар мен ауылдарда үзіліспен немесе графикпен су берілуде кездеседі. Кейбір елді мекенде су беру тәулігіне бірнеше сағат болса, басқаларында түнгі уақыттта су берілмейді. Қазіргі су құбырлары тотығып шіріген.
Олардан су ағып шығып, шығын болып жатады. Пайдаланған суды есептеу жүйесін ұйымдастырмай табиғи суды үнемді пайдалану мүмкін емес. Суды есептейтін құралдарды орнатудың арқасында бір адамның су тұтыну нормасы 350 литрден 102 литрге дейін кеміген. Есептеу құралдары орнатылмаған елді мекендерде су тұтыну нормасы Құрылыс нормалары және ережелері құжат бойынша қабылдануда. Елімізде ауыз - су бағдарламасының қабылдануына байланысты, тек қана ақырғы жылдары ауыз-сумен қамтамасыз ету жүйелерін жобалауға және құрылыс салуға қаржы бөлінді. Қазіргі кезде елді мекендерді толығымен сумен қамтамасыз ету жүйелерін жобалауға, құрылысын салуға және қайтадан жөндеуге мемлекет тарапынан көптеген қаржы бөлінуде. Өнеркәсіптің, құрылыстық дамуы, қала, ауыл жолдарының көптеп салынуы басқа табиғат байлықтары сияқты су байлықтарының сапасын төмендеуіне, оның қорының азаюына әсер етеді. Мысалы, кейбір өзен суларында ауру тудыратын бактериялар, әртүрлі улы және радиоактивті заттар кездеседі. Теңіз суларын бактериологиялық, химиялық және радиоактивтік қоспалар ластайды. Ғылыми - техникалық прогрестің дамуы мен халық санының әсері су көздеріне де елеулі әсерін тигізеді.
Адам баласы дамуының өткен кезеңдерінде тұщы су тапшылығының қазіргі кездегідей қатаң сезінген жоқ. Себебі, ол уақыттарда тұщы су қоры көбінесе ауыз суға, үй тұрмысында, мал шаруашылығында ғана пайдаланылды. Ол кезде тұщы суды егін шаруашылығында, өнеркәсіпте пайдалану қазіргідей кең етек алған жоқ. Ал, соңғы жылдары тұщы суды халық шаруашылығының кез - келген саласында ысырап пен пайдалану кең етек алып отыр. Аққан өзен мен көл, бұлақ суларын ешкімнің меншігіне жатпайтын қасиетті дүние санаған әркім өз ыдысына құйып алған суды ғана қажетіне жаратқан. Шөл далада су шығарған, айдалаға құдық қазған қалың елді мал - жанымен шөлден аман алып қалған.
Еліміздегі тұщы суды таза ұстау, оны ластамау, орынды пайдалану, үнемдеп жұмсау мәселелері бүкіл халықтық көкейкесті мәселеге, актуальды проблемаға айналып отыр.
Дәл осы кезеңде Асар Мөлтек ауданында орталықтандырылған суландыру құбыры жоқ. Шаруашылық қажетіне және есік алды жерлерін суаруға қолдан қазылған құдық сулары қолданылады.
Су құбырының қазіргі желілері 1967 жылғы, 12 км ұзындықта ДУ-50-150мм құбыр трубалардан жасалған. Олар қазір қауіпті жағдайда, ауыстыруды талап етіп тұр. Барлық су таратушы құбырлар қайта қалпына келмейтінді және ауыстыруды қажет етіп тұр. 2003 жылы қазіргі су құбыры ДУ 63мм полиэтилен құбырлары су айдаушы құбырлармен қосылған. Орталықтандырылған сумен қамту жүйесін пайдалану коммуналды қызметке қаржы жоқтығынан тоқтатылды. Осы жоба арқылы елді мекен көшелерімен су жүргізудің жаңа желілерін қондыру жолымен сумен қамтудың орталықтандырылған жүйесін, сумен қамтамасыз ету жүйесіне қызмет көрсету үшін әкімшілік орын мен бактерицидтік қондырғы орналасатын су жинау құбырының жаңа ғимаратын қалпына келтіру қаралып отыр.
1.5 Құрылыс алаңының сипаттамасы
Құрылыс алаңы мөлтек ауданның шығыс бөлігінде, мектептен 280м қашықтықта орналасқан. Алаңның үстіңгі қабаты тегіс.
Литологиялық жағдайы. Алаң 5.2м дейінгі тереңдікте ашық қоңыр түсті, борпылдақ суглин қалыптасқан, құрамы қатты, төменірек орта тығыздықтағы шаңды құм жатыр. Жердің бетінен 0.5м дейін грави қосылған суглинді суылдақ топырақ таралған.
Топырақтың тұздылығы мен агрессиялығы. Топырақ құрамы жұмсақ және орташа еритін тұзды емес портментцементте қалыпты тығыздықтағы бетонға қарсылық көрсетпейтін және сульфатқа тұрақты цементте бетонға агрессиялы емес. Сульфаттың құрамы ионға есептегенде SO -310-370мгкг.
Құрылыс алаңының сейсмикасы 7 балл, сейсмикалық қасиеттері бойынша топырақ санаты - екінші.
Су құбырының нақты кезеңдегі желісі Ду 50-150 мм құрыш трубалардан 1967 жылы 12.6 км-ге жасалынған. Барлық су тарататын құбырлар қайта жөндеуге келмейді, ауыстыруды қажет етеді.
2003 жылы тереңдігі 600 м су тарту құбыры 1000 м шамасындағы Ду 63 мм полиэтилен құбырдан жасалынған су айдаушы мұнарамен біріктірілді. Қазіргі су құбыры желілеріне су өз бетінше су тарту құбырынан ағып құйылып жатыр.
Орталықтандырылған сумен қамту жүйесін пайдалану коммуналды қызметке қаржы жоқтығынан тоқтатылды. Осы жоба арқылы елді мекен көшелерімен су жүргізудің жаңа желілерін қондыру жолымен сумен қамтудың орталықтандырылған жүйесін, сумен қамтамасыз ету жүйесіне қызмет көрсету үшін қолданыстағы су тарту құбырын су көтеру қондырғысы - ЭЦВ маркалы насостармен жабдықтау қарастырылып отыр.
ІІ. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Су тұтынудың есебі
Мөлтек аудандағы суды пайдаланушылар халық, жеке меншік жануарлар, жергілікті өндіріс, өртке қарсы қажеттіліктер болып табылады. Орталық су құбырын қолданатын өндіріс орындары жоқ.
Асар мөлтек ауданының халық саны N = 2790 адам.
СНиП РК 4.01.02-2001ж байланысты ауыз суды пайдалану режимі сөтке бойына қабылданған.
2.1.1 Су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары
Асар мөлтек ауданындағы негізгі тұтынушыларға тұрғындар, жеке меншіктегі малдар және жергілікті кәсіпорындар (өндірістік шеберханалар, мастерстройлар, гараждар және ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар) жатады. Су тұтынушылардың құрамы мен санын әкімшілік берген анықтамаға сәйкес қабылдаймыз.
Асар мөлтек ауданындағы су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары [1] сәйкес 2.1 кестеде келтірілген.
Кесте 2.1
Су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары
Су тұтынушы түрі
Аталуы
Саны
Орташа тәуліктік су тұтыну нормасы лтәу
Тұрғындар
Адам
2790
100
Ірі қара мал
Бас
180
80
Жылқы
Бас
120
80
Қой және ешкі
Бас
500
8
Құс
Бас
273
1,5
Жергілікті кәсіпорындар
Дана
5
20%
2.1.2 Есептік су мөлшерлерін анықтау
Сумен қамтамасыз ету жүйесін жобалау үшін ең алдымен тұтынушыларға қажетті судың сапасы мен мөлшерін анықтау керек. Судың есептік мөлшері бойынша су құбыры құрылымдарының өлшемі мен олардың экономикалық көрсеткіштерін орнатады.
Сумен қамтамасыз ету жүйесінің есептік су мөлшерлерін есептеу үшін тұрғындардың су тұтыну нормаларын тағайындайды. Су тұтыну нормасы деп уақыт бірлігінде бір тұтынушыға немесе өндіріліп шығарылатын бір өнімге жұмсалатын су мөлшерін айтады.
Су тұтыну мынадай нормалардан тұрады:
- шаруашылық-ауыз су тұтыну нормасы;
- өндірістің мұқтаждарына арналған су тұтыну нормасы;
- өрт сөндіруге арналған су тұтыну нормасы;
Шаруашылық - ауыз су тұтыну нормасын елді мекендердегі тұрғын
үйлердің жабдықталу дәрежесі мен климатқа байланысты Құрылыс нормалары және ережелері [1] бойынша қабылдайды.
Елді мекенде тұрғындардың шаруашылық - ауыз суға қажетті тәуліктік орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды:
м3тәу (2.1)
Мұндағы: q- су тұтыну нормасы, лтәу;
N- тұрғындардың саны.
м3тәу
Тұтынушыларды сенімді және үздіксіз сумен қамтамасыз ету үшін сумен қамту жүйесінің құрылымдарын тәуліктік максимал су мөлшерімен есептейді. Елді мекендерде су тұтыну жыл бойы және де тәулік бойынша бірқалыпты болмайтындығын бір қалыпсыздық коэффициентпен сипаттайды.
Тәуліктік максимал су мөлшерін мына формуламен есептейді.
; м3тәу (2.2)
Мұндағы: Ктәу.мак - су тұтынудың тәуліктік максималы бір қалыпсыздық коэффициенті, оны ғимараттардың жабдықталу дәрежесіне байланысты қабылдайды. Ктәу.мак=1,1 деп қабылдаймыз.
Qтәу.мак = 1.1 · 279 = 306,9 м3тәу
Сонымен қатар сумен қамту жүйесінде тәуліктік минимал су мөлшерін де есептеу керек. Тәуліктік минимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.3)
Мұндағы: Ктәу.мин - су тұтынудың тәуліктік минимал бір қалыпсыздық коэффициенті, Ктәу.мин =0,7 деп қабылдаймыз.
Qтәу.мин = 0.7 · 306.9 = 214.8 м3тәу
Сағаттық орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.4)
м3сағ
Сағаттық максимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.5)
Мұндағы: Ксағ.мак-су тұтынудың сағаттық максимал бір қалыпсыздық коэффициенті, оны ғимараттардың жабдықталу дәрежесіне және халықтың санына байланысты қабылдайды.
Ксағ.мак=мак.мак (2.6)
Мұндағы: мак - үйлердің жабдықталу дәрежесіне байланысты [1] бойынша қабылданатын коэффициент,мак=1,2. мак - елді мекендегі халықтың санына байланысты қабылданатын коэффициент,мак =1,38.
Ксағ.мак =1,2 · 1,38=1,65
м3сағ
Сағаттық минимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.7)
Мұндағы: Ксағ.мин-су тұтынудың сағаттық минимал бір қалыпсыздық коэффициенті, оны ғимараттардың жабдықталу дәрежесіне және халықтың санына байланысты қабылдайды.
Ксағ.мин=мин . мин (2.8)
Мұндағы: мин - үйлердің жабдықталу дәрежесіне байланысты [1] бойынша қабылданатын коэффициент, мин =0,4. мин-елді мекендегі халықтың санына байланысты қабылданатын коэффициент, мин =0,25.
Ксағ.мин= 0,5·0,25=0,1
м3сағ
Бұл коэффициенттерді [1] бойынша тұрғын үйлердің абаттануы мен климатқа байланысты қабылдайды.
Есептік секундтық су мөлшері
(2.9)
Елді мекендегі малдар мен құстарға қажетті тәуліктік, сағаттық, секундтық су мөлшерлерін тұрғындардың шаруашылық - ауыз су қажеттерін су мөлшерлерін есептеген формулалармен анықтайды.Жеке меншіктегі малдар мен құстардың су мөлшерлерін есептегенде тұрғындардың тәуліктік және сағаттық бір қалыпсыздық коэффициенттерін қабылдайды. Мысалы, малдар мен құстарға қажетті тәуліктік орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды
(2.10)
Мұндағы: q1 ,q2, q3 - малдардың су тұтыну нормасы;
N1 , N2 , Nп - малдардың саны.
м3сағ
Тәуліктік максимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.11)
Мұндағы: Ктәу.мак - су тұтынудың тәуліктік максимал бір қалыпсыздық коэффициенті.
м3тәу
Сонымен қатар сумен қамту жүйесінде тәуліктік минимал су мөлшерін де есептеу керек. Тәуліктік минимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.12)
Мұндағы: Ктәу.мин - су тұтынудың тәуліктік минимал бір қалыпсыздық коэффициенттері.
м3тәу
Сағаттық орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.13)
м3сағ
Сағаттық максимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды
(2.14)
м3сағ
Сағаттық минимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды
(2.15)
Мұндағы: Ксағ.мак және Ксағ.мин - су тұтынудың сағаттық максимал және минимал бір қалыпсыздық коэффициенттері.
м3сағ
Есептік секундтық су мөлшері.
(2.16)
Мөлтек ауданның жергілікті өнеркәсіп орындарына қажетті су мөлшерлерін тұрғындар мен малдардың су мөлшерлері қосындысының 20% тең етіп қабылдайды. Мысалы, жергілікті өнеркәсіп орындарына қажетті орташа су мөлшерлерін мына формуламен анықтайды.
(2.17)
м3тәу
Тәуліктік максимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.18)
м3тәу
Сонымен қатар сумен қамту жүйесінде тәуліктік минимал су мөлшерін де есептеу керек. Тәуліктік минималь су мөлшерлерін мына формуламен есептейді
(2.19)
м3тәу
Сағаттық орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.20)
м3тәу
Сағаттық максимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.21)
м3сағ
Сағаттық минимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.22)
Есептік секундтық су мөлшері.
(2.23)
Тұрғындар мен малдардың және өнеркәсіп орындарының су мөлшерлерін қосып мөлтек ауданға қажетті жалпы су мөлшерін анықтайды. Мысалы, мөлтек ауданға қажетті тәуліктік жалпы орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.24)
м3тәу
(2.25)
м3тәу
(2.26)
м3тәу
(2.27)
(2.28)
(2.29)
(2.30)
Су тұтынудың жылдық мөлшері мына формуламен анықталады
(2.31)
= 368,88·365=134641,2 м3жылд
Мөлтек ауданда су тұтыну тәулік бойы бірқалыпсыз болады. Су тұтынудың бірқалыпсыздығын кесте немесе график түрінде көрсетуге болады.
Әрбір сағаттағы су тұтыну мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.32)
2.2 кесте
Мөлтек ауданның сағаттық су тұтыну мөлшері
Тәулік сағат
Су тұтыну,
Т%
Су тұтыну,
м3сағ
Интеграл қисығының ординаттары,
%
1
2
3
4
0 - 1
1.00
12.861
1.00
1 - 2
1.00
12.861
2.00
2 - 3
1,00
12.861
3.00
3 - 4
1,00
12.861
4.00
4 - 5
2.00
25.72
6.00
5 - 6
3.00
38.58
9.00
6 - 7
5.00
64.30
14.00
7 - 8
6,50
83.59
20.50
8 - 9
6.50
83.59
27.00
9 - 10
5.50
70.73
32.50
10 - 11
4.50
57.87
37.00
11 - 12
5.50
70.73
42,50
12 - 13
7.00
90.02
49.50
14 - 15
5,50
70.73
62.00
15 - 16
4.50
57.87
66.50
16 - 17
5.00
64.30
71.50
17 - 18
6,50
83.59
78,00
18 - 19
6,50
83.59
84.50
19 - 20
5,00
64.30
89.50
20 - 21
4,50
57.87
94,00
21 - 22
3,00
38.58
97,00
22 - 23
2,00
25.72
99,00
23 - 24
1,00
12.86
100,0
Барлығы:
100%
1286.145
Су тұтынудың кестесін пайдаланып сатылы және интегралды графиктерді саламыз. Сутұтынудың сатылы графигінде абцисса өсінің бағытында тәуліктің сағаттарын салады, ал ордината өсінің бағытында сағаттық су мөлшерін өлшеп салады. Сатылы графикте су тұтыну графигі сатылы сызықтар түрінде болады (1 сурет).
Белгіленуі: 1 - су тұтыну графигі; 2 - сорғыш станциясының жұмыс істеу графигі.
1 - сурет. Су тұтынудың және сорғыш станциясының су беруінің біріктірілген сатылы графиктері.
2.2 Су көзін таңдауды негіздеу
Асар мөлтек ауданын ауыз сумен қамтамасыз етуге жобада жер асты сулары ұңғыма қолдану қарастырылған. Судың сапасы МемСТ 2874-82 Ауыз су қағидасына сәйкес келеді. Суы тұщы, минералдануы - аз.
Асар мөлтек ауданының жер бедері тегіс. Жоғарғы бөлігі төменгі бөлігіне қарағанда жер бедерінің айырмашылығы 2м. Бұл рұқсат етілген 60м аз. Сондықтан аймақтық су құбыры қарастырылмайды.
Жобада орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесі қабылданған, мұнда шаруашылық ауыз су және өрттік су құбырлары біріктірілген. Гидрологиялық берілгендерге және гидрологиялық экспедициясының жүргізген судың химиялық талдауының берілгендеріне су МемСТ 2874-82 талабын қанағаттандырады. Сондықтан жобада су қолданушыларға суды берер алдында оны хлорлау қарастырылған.
Сумен қамтамасыз ету схемасы; сыртқы су құбырынан су резервуарға беріледі, онан су таратқыш жүйеге айдалады. Қабылданған сумен қамтамасыз ету схемасына сәйкес жобада келесі құрылыстар қарастырылған:
1. 1-ші көтерімді сорғыш станциясы
2. Таза су резервуарлары - 2. Таза су резервуарлардың көлемі; 2 резервуар - 500м³,
3. 2-ші көтерімді сорғыш станциясы
4. Тегеурінді су мұнарасы
5. Бактерицидтік қондырғылар орналасқан ғимарат. Ғимарат ішінде 3х4,5м өлшемдегі екі бактерицидтік қондырғы орналастырылған олардың өнімділігі 80м3сағат. Қазір қондырғылардың біреуі жұмыс істеп тұр біреуі резервте тұр.
6. Диаметрлері 160-125-110-75-50 мм су құбырлары және су таратқыш желілер.
Елді мекендерде және өнеркәсіп орындарын сумен қамтамасыз ету мәселесін шешуде табиғи су көздерін дұрыс таңдай білу өте жауапты және күрделі мәселе, өйткені ол тек сумен жабдықтау жүйесі жұмысының сипаты мен сапасына ғана емес, сонымен қатар, жүйе құрамындағы ғимараттар санына да әсерін тигізіп, олардың құрылыс және пайдалану құнына себепкер болады.
Сумен қамтамасыз етуде пайдалануға болатын табиғи су көздерін екі топқа жіктеуге болады: жер беті су көздері - өзендер, көлдер, теңіздер; жер асты су көздері - артезиан сулары, бұлақтар. Су көздерін таңдағанда алдын ала су кімдердің қажетіне жұмсалатынын білген жөн. Тұрғындардың тұрмыстық шаруашылығына арналған жүйелерде жер асты су көздерін пайдаланған дұрыс. Олар сапасы жағынан көптеген артықшылықтарға ие болады.
Қабылданған су көздері мынадай талаптарға сәйкес алынуы тиіс:
- мекенжайдың болашақтағы даму кезінде де жетерліктей мөлшерде су беру қабілетіне ие болуы тиіс;
- суды үзіліссіз сенімді түрде бере алуы тиіс;
- суды тұтынушылар талабына сай қанағаттандыру мүмкіншілігіне ие болуы тиіс;
- мекенжайға суды арзан жолдармен жеткізе алу.
2.3 Сумен жабдықтау жүйесі мен схемасын таңдау
Сумен жабдықтау жүйелері кез келген мекенжайды сумен қамтамасыз ететін құрылыстардан тұрады және олардың мақсаты суды табиғи су көздерінен қабылдап, оны тазалап және тиісті жерлерге жеткізіп беру болып табылады.
Сумен жабдықтау жүйелерінің құрамына мына ғимараттар кіреді:
а) табиғи су көздерінен суды қабылдау ғимараттары;
б) суды белгілі қысыммен тиісті биіктікке немесе белгілі бір жерге жеткізіп беретін құрылымдар;
в) бактерицид ғимараттары;
г) су өткізгіш құбырлар;
д) суды сақтаушы және реттеуші сыйымдылықтар.
Жобада сыртқы су құбырының суын пайдаланғандықтан тазарту ғимараттарын салып жатудың қажеті жоқ. Жергілікті жағдайда сәйкестендіріп қабылдадым.
2.4 Су құбыры тораптарын жобалау
Сумен қамтамасыз ету жүйесі су алу ғимараттарынан тұтынушыға дейін суды тасымалдайды. Сумен қамтамасыз ету жүйесінің өзіндік құнының 70% осы тасымалдау құрылыстарына шығындалады. Су тасымалдау құрылысының өзі сыртқы және ішкі су жеткізу желілерінен құралады. Су құбыр желісі елді мекенге, мал өсіру фермаларына, өндіріс мекемелеріне таратады. Ішкі су құбыр желісі сыртқы желіден ғимарат ішіне, яғни тұтынушыға жеткізеді.
Сумен жабдықтау жүйесі су қабылдағыш құрылыстан тұтыну орнына дейін суды тасымалдайды. Суды тұтынушыларды нақтылы бөлуден ауылшаруашылық сумен жабдықтауда кейде суда елеулі ара қашықтыққа жіберуге тура келеді. Су құбыры тораптарының құны сумен жабдықтаудың бүкіл жүйесінің 70% дейінгісін құрайды. Сумен жабдықтау жүйесінде суды тасмалдайтын құрылыс сыртқы және ішкі құбырлы желіне көбейтетін су тасмалдағыштар болып табылады.
Су тасмалдағыштар сумен жабдықтау жүйесінің және элементтерін қосады. Магистраль су құбырлары елді - мекендердің территориясы бойынша суды жеткізеді және мал шаруашылық фермаларды бөледі. Ішкі су құбырлы желілер ғимаратта сыртқы (көше) желіден суды тікелей тұтыну орындарына жеткізеді.
Су құбырлы тораптары - басқа су құбыры құрылыспен ажырағысыз байланыста болатын сумен жабдықтау жүйесінің негізгі элементтерінің бірі. Ол келесідей негізгі талаптарды қанағаттандыруы қажет: талап етілетін су мөлшерін жеткізу, жеткізілудің сенімділігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету, ұтымды болады.
Су құбыры желісін жобалауда трассировканы белгілейді, құбыр материалдарын таңдайды, диаметрлерді тұрыптайды және есептер мен технико - экономикалық негіздерде қысымның гидравликалық шығындарын анықтайды.
Су құбыры желілердің трассировкасы оған белгілі бір геометриялық сызба беруден тұрады. Ол мыналарға байланысты: елді - мекенді жоспарына және ірі тұтынушылардың орналасуына; құбырларды төсеу тәсіліне (өзендерді, каналдарды, жыраларды темір жол бағыттарын тағы сол сияқты) табиғи және жасанды кедергілердің болуына, жердің рельефіне т.б.
Трассировка ережесі су құбыры желісіне қойылатын талаптардан шығады. Желі формасы бойынша сақиналы яғни бір немесе бірнеше жабық контурлардан тұратын, тарамдалған немесе тұйық болып келеді.
Сақиналы желілер тұйықталған желілерден айырмашылығы: сенімді және үздіксіз су жіберуді кепілдендіреді; гидравликалық соққы әрекетін жеңілдетеді; диаметрі аз құбырлы болып келеді; су айналымын толық қамтамасыз етеді.
Сақиналы желінің кемшілігі ол үлкен қашықтықта салынуы және ол құрылыс құнының артуы. Бұдан желілер мүмкіндігі барынша су ағысының негізгі бағыты бойына таратылған формасы болу қажет және елді - мекеннің барлық территориясын бірдей қамту тиіс.
Сақиналы желілерде негізгі желілермен белгілеуге болады - магистральды, олардың негізгі міндеті - суды тасымалдау. Магистральды желі жүйесі магистральды арнаулы маңдайшалармен біріктіреді. Олар негізгі магистральдардың сенімділігі мен тегістілігін қамтамасыз ету үшін қажет.
2.5 Су құбыры тораптарының есебі
2.5.1 Жолдық және түйіндік су мөлшерлерін анықтау
Егер судың таралу нүктесі көп болған жағдайда, есеп қиындап кетеді. Ол кезде әр түйінге қажетті су шығынын дәл табу мүмкін емес. Сондықтан есепті схемадағы су таралуын жеңілдету мақсатында әр учаскеге берілетін су көлемі оның ұзындығына пропорционал деп қабылдаймыз.
(2.33)
Мұндағы: - желідегі таралатын су мөлшері;
(2.34)
жалпы су мөлшері. лс;
-ірі су тұтынушылар шығыны, лс
- желінің жалпы ұзындығы;
Әрбір учаскеге берілетін су шығыны (лс)- жолай шығын деп аталады және мына формула бойынша есептейді:
(2.35)
Мұндағы: l- участок ұзындығы, м;
Барлық ірі тұтынушылар мен жолай шығындардың қосындысы, желіге берілетін толық шығынды көрсетеді:
(2.36)
Жалпы жағдайда түйіндік шығындар, сол учаскедегі түйін түйіп тұрған жолай шығындардың жартылай қосындысына тең:
(2.37)
Егер сол түйінде ірі тұтынушы шығыны бар болса оны түйінге қосып есептейді. Толық есепті түйіндік шығын:
(2.38)
2.5.2 Сақиналы желілер учаскелеріндегі есептік су мөлшерін анықтау
Сақиналы жүйелердің есебі тармақталған жүйелер сияқты учаскелердегі құбырлардың эканомикалық диаметрлері мен олардағы кернеуіштің шығынын анықтаумен жасалынады. Диаметрлерді анықтаудың кез-келген әдісінде ең алдымен учаскелердегі есептік шығындарды табу керек.
Сақиналы жүйелердің ерекшелігі түйінге суды әр түрлі бағыт бойынша беруге болады. Түйіндік шығындарды анықтап болғаннан кейін сақиналы су жүру жүйелерінің есебін төмендегідей ретпен орындайды:
1. Су қозғалысының бағытын кез-келген нүктеге қысқа жолмен жүретіндей етіп тағайындайды.
2. Ағынның бастапқы таралуын белгілейді,яғни екі шарттан бастау ала отырып, учаскелердегі жуық есептік шығындарды анықтайды; шығын балансын сақтау жолдарын (Кирхгофтың бірінші заңы) және өзара алмасу, яғни учаскелердегі шығындар бір жолы өшіріліп қалған жағдайда екінші жол бойымен шығынды қамтамасыз ететіндей етіп орналасуы керек. Ол үшін түйінге тіркелген учаскелерде диаметрлерінің өлшемдері жақын құбырлар болуы тиіс. Бұл шарт бастапқы, насостық станцияларға, су кернеуіш мұнараларына жақын учаскелер үшін маңызды, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
Белгілер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Төлқұжат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
І. ЖАЛПЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1 Оңтүстік Қазақстан Облысының табиғи-климаттық жағдайлары ... ... ... ...9
1.2 Оңтүстік Қазақстан Облысының топырағының геологиясы және гидрографиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 10
1.4 Сумен қамту жүйесінің қазіргі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.5 Құрылыс алаңының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
ІІ. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1 Су тұтынудың есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1.1 Су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары ... ... ... ... ... ... .1 4
2.1.2 Есептік су мөлшерлерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.2 Су көзін таңдауды негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
2.3 Сумен жабдықтау жүйесі мен схемасын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .23
2.4 Су құбыры тораптарын жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.5 Су құбыры тораптарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.5.1 Жолдық және түйіндік су мөлшерлерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.5.2 Сақиналы желілер учаскелеріндегі есептік су мөлшерін анықтау ... ... ... .28
2.5.3 Құбырдың экономикалық тиімді диаметрін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.5.4 Сақиналы су құбыры тораптарының гидравликалық есебі ... ... ... ... ... ... .31
2.5.5 Сақиналы су құбыры тораптарын өрт кезінде су мөлшерін өткізуге есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.6 Пьезометрлік сызықтардың белгілерін және еркін тегеуріндерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
2.7 Су құбыры тораптарын бөлшектеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2.8 Реттеуші және су қорын сақтаушы құрылымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 34
2.8.1 Таза су резервуарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.8.2 І-ші көтерімді сорғыш станциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
2.8.3 Су мұнарасы багінің көлемін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
2.8.4 ІІ-ші көтерімді сорғыш станциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
2.9 Санитарлық қорғау аймақтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
2.10 Суды залалсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
ІІІ. ЕҢБЕК ЖӘНЕ ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІН ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ..43
3.1 Өндірістік бөлмелерді желдету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
3.2 Электрлендіру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..44
3.3 Арнайы зерттеу бөлмелеріндегі жасанды жарықты есептеу ... ... ... ... ... ..45
3.4 Жеке басты қорғау құралдарымен алғашқы көмек ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 46
3.5 Еңбекті қорғау бойынша жалпы іс-шараларды жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ..46
3.6 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
3.7 Өрт сөндіру құралдары және сигнализациясы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 48
ІV. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..52
4.1 Қойылған міндеттерді шешу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
4.2 Сумен қамтамасыз ету мәселелері және ресурс тапшылығы ... ... ... ... ... ..54
4.3 Табиғат пайдаланушыдан алынатын төлемді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... .55
V. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
5.1 Сумен қамтамасыз ету жүйесінің мақсатын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
5.2 Сумен қамтамасыз ету жүйесінің құрылысқа кеткен құнын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
5.3 Пайдалану шығындарын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
5.4 Судың өзіндік құнын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..63
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..64
Нормативтік сілтемелер
Дипломдық жұмыста келесі мөлшерлік құжаттарға сілтемелер жасалған:
ҚР ҚНжЕ 4.01 - 02 - 2009. Сумен жабдықтау. Сыртқы тораптар және ғимараттар.
ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2002. Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 1 - жинақ. Жер жұмыстары.
ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2002 . Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 22 - жинақ. Су құбыры - сыртқы желілер.
Анықтамалар
Дебит - скважинаның су беру өнімділігі.
Меншікті су мөлшері - су құбыры тораптарының 1 м ұзындығына келетін біркелкі үлестіретін су мөлшері.
Тегеурін шығыны - су құбыры кедергісіне байланысты арынның жойылуы.
Транзиттік су мөлшері - су құбыры учаскесінен ағып өтетін су мөлшері.
Үйлестіру - тегеурін шығындарын теңестіру.
Вантуз - ауа шығаратын құрылғы.
Реттеуші құрылымдар - арынды су мұнарасымен таза су резервуарлары.
Активті реакция - сутегі иондарының концентрациясы.
Түйін - су құбыры тораптарының түйіскен нүктесі.
Су тұтыну тәртібі - суды тұтынудың уақытқа байланысты өзгеруі.
Бір қалыпсыздық коэффицент - су тұтынудың бірқалыпсыздығын сипаттайтын коэффицент.
Сатылы және интегралды графиктер - тәуліктік сағаттары бойынша, су мөлшерінің өзгеруін көрсететін сызулар.
Белгілер мен қысқартулар
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ҚНжЕ - құрылыс нормалары және ережелері;
q - шаруашылық және ауыз су тұтыну мөлшері;
Qтәу.орт. - тәуліктік орташа су мөлшері;
N - су тұтынушылардың саны;
Qтәу.max. - тәуліктік максимал су мөлшері;
Qсағ..орт. - сағаттық орташа су мөлшері;
Ксағ - сағаттық бірқалыпсыздық коэффиценті;
Qсағ. max. - сағаттық максимал су мөлшері;
qм - меншіктік су мөлшері;
qж - жолдық су мөлшері;
Σ l - барлық учаскелердің ұзындықтарының қосындысы;
qm - түйіндік су мөлшері;
Δh - үйлестіру;
Δq - түзелткіш су мөлшері;
qш - шоғырланған су мөлшері;
А - меншікті кедергі;
S - учаскенің кедергісі;
К - түзелту коэффиценті;
V - су қозғалысының орташа жылдамдығы;
d - құбырдың диаметрі;
СҚ - су құбыры тораптарының құдықтары;
Нр - резервуардың биіктігі;
Wр - резервуардың көлемі;
Паспорт (құжат)
Сумен қамтамасыз ету жүйесінің төлқұжаты
1
Орналасқан жері
Шымкент қаласы, Асар мөлтек ауданы
2
Су көзі
Жер асты сулары
3
Су тұтынушылардың түрлері
Халық, жеке меншіктегі малдар және жергілікті өндіріс орындары
4
Мөлтек ауданға берілетін тәуліктік максималь су мөлшері, м3тәу
306,9
5
Су құбыры тораптарының жалпы ұзындығы, км
61,727
6
Құбырдың материалы
Пластмасса
7
Құбырдың диаметрі, мм
160,125,110,75,50 және
25
8
Сумен қамтамасыз ету құрылымдары:
1-ші көтерімді сорғыш станциясы
2-ші көтерімді сорғыш станциясы
Таза су резервуарлары
Тегеурінді су мұнарасы
Бактерицидтық қондырғы
2
1
2
1
1
9
Сумен қамтамасыз ету жүйесінің сметалық құны, млн.тенге
35988990
10
1 м3 судың өзіндік құны, тенге
52,3
11
Жүйенің өтелу мерзімі
3,2
КІРІСПЕ
Ауыз сумен қамтамасыз ету - адам өмірі деңгейін арттыруға, тұрғын ел пункттеріне жақсы жағдай жасауға, өндіріс және ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталған тұрмыстық сфераның маңызды бөліктерінің бірі. Ауыз сумен қамтамасыз ету деп, әртүрлі тұтынушыларды қажетті сапалы сумен қамтамасыз етуге арналған инженерлік құрылыстар мен санитарлық шаралар комплексін айтады.
Жалпы сумен қамтамасыз ету жүйесі су көздерінен және су алу ғимараттарынан, сорғыш станциялары мен су тазартқыш комплекстерден, магистральды су құбырларынан, резервуарлардан және басқа да қондырғылардан тұрады.
Қазіргі ауыз сумен қамтамасыз ету - инженерлік құрылыстардың кеңейтілген комплексі. Су құбырлары құрылыстарының жобалануындағы, салынуындағы және эксплуатациясындағы ғылыми-техникалық прогресінің маңызды элементтері гидравликалық есептің жаңа әдістерін кеңінен қолдану, прогрессивті конструкцияларды және құрылыс жұмыстарының жетілген өндірістік технологиясын қолдану. Электронды есептеу машиналарын және су құбырларын пайдалануының оптимальды режимі үшін, басқару жүйесіне автоматтандыруды енгізу.
Ауыз сумен қамтамасыз ету табиғи қорларды қолдануға бағытталады. Суларда, бұл да басқа табиғи қорлардың түрі сияқты шектелген. XXI - ғасырдың ең басты проблемаларының бірі бұл халықты қажетті мөлшерде таза ауыз сумен қамтамасыз ету болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көптеген елдерінде тұщы су көздері аз болғандықтан, оның өзіндік құныда жоғарылап жатыр. Су қорын дұрыс пайдалану және оны сарқылудан сақтау мақсатында бірқатар іс-шаралар жүргізілуде. Оған мысал ретінде үлкен қалалар мен өндіріс орындарында пайдаланылған суды тазалап бірнеше рет қайта пайдалану қатаң қадағалануда. Бұл суға көзқарастың ойлы және үнемді қатынасының қажет екенін анықтайды.
Құрылыс масштабының кеңеюі, өндірістің, энергетиканың, ауыл және коммуналды шаруашылықтардың тез қарқынмен өсуіне байланысты және осыған сәйкес барлық халық шаруашылықтары бөліктерінде су қолдану біршама өсуде. Өндірістің барлық бөліктерінде су қолдануды ғылыми негізделген тұрғыдан шамалау, біздің еліміздің әр түрлі аудандарының тұрмыстық-экономикалық дамуы аспектілерінің бірі болып табылады. Қазіргі қалалардың, өндіріс орындарының және энергетикалық шаруашылықтардың, тұрғын елді-мекендердің қажетін өтеу үшін өзінің сапасы жөнінен ГОСТ 2874-82 ауыз су немесе өндіріс технологиясы талабына қатаң түрде сәйкес келетін көп мөлшерде сулар қажет. Бұл маңызды халық шаруашылығы есебін шешу үшін сумен қамтамасыз ететін түпкілікті су көздерін таңдау, оларды ластанудан қорғауды ұйымдастыру, тазалау ғимараттарының құрылысын салу талабы тұр. Әртүрлі мамандар су құбыры құрылысының есептелуінің жаңа тәсілдерін ұсынды, суды тазалаудың принципиальды жаңа тәсілдерімен технологиялық схемалары жасалынды. Су өткізу жүйесінің жұмысын бақылауға және басқаруға ЭЕМ, автоматика және телемеханика кеңінен ендірілуде, бұл пайдалану жұмыстарын біршама жеңілдетеді.
Су құбырларын жобалау және салу кезінде құрылыс жинау жұмыстары құнын төмендету, металдар, энергетикалық қорлар және дефицит материалдарды үнемдеу, құрылыс сапасын жоғарылату, индустриализациялау және сенімділігін арттыру жұмыстары сұрақтарына көп көңіл бөлінеді. Бұған еңбек өнімділігін арттыру, комплексті механизацияны кеңінен өндіру, жиналмалы темір-бетон құрылымдарын қолдану, металл емес құбырларды қолдану, құрылыстар мен жүйелерді пайдаланудың тәртібін жетілдіру жолымен жүреді.
Республика тұрғындарын таза ауыз сумен қамтамасыз ету - бүгінгі таңдағы ең маңызды міндеттердің бірі. Таза су мәселесі - жалғыз Қазақстанға ғана тән емес. Жаһандану дәуіріндегі жер шарындағы басты күрделіліктердің бірі - осы, тіпті таза суды былай қойғанда, су жетіспеушілігі де белең алуда. Соңғы онжылдықтардағы жер шарындағы су ресурстарының жағдайы бүкіл әлемде алаңдаушылық туғызуда.
Мұның өзі және де негізсіз емес сияқты. Өйткені, адамдар саны, өндіріс орындары көбейген сайын суды пайдалануға деген сұраныс мөлшері де өсе түсуде. Дегенмен тұщы су қоры көлемі шектеліп, өзендер мен су кешендерінің тазалығы сақталмай, уақыт өткен сайын ластана түсуде.
Соның салдарынан тіршілік нәрі - су өте қымбатқа түсіп,пайдалануға жарамсыз болып, қатер төндіруде. Қазақстандағы жер үсті су қоры жылына орташа есеппен алғанда 539 текше километр, оның ішінде 190 текше километр өзендер мен көлдерде жинақталған.
Теориялық және әдістемелік негізі - ҚР ҚНжЕ 4.01 - 02 - 2012. Сыртқы тораптар және ғимараттар; ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2011. Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 1 - жинақ. Жер жұмыстары; ҚР ҚН 8.02 - 05 - 2013. Құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормалар және бағалардың жинақтары. 22 - жинақ. Су құбыры - сыртқы желілер; ҚР ҚНжЕ 2.04.01 - 01 - 2011. Құрылыс климатологиясы; ҚР МЖМБС 5.03.016 - 2013. Жоғарғы оқу орындарында дипломдық жұмысты (жобаны) орындау ережесі. Негізгі қағидасы.
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің Казсушар су шаруашылығы жөніндегі шаруашылық жүргізу құқығының Оңтүстік Қазақстан республикалық мемлекеттік кәсіпорыны Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 30 желтоқсандағы №1359 Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің су ресурстары жөніндегі облыстық комитеттерін су шаруашылық жөніндегі мемлекеттік кәсіпорындарына ауыстыру туралы қаулысына сәйкес құрылған.
І. ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1. Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи-климаттық жағдайлары
Оңтүстік Қазақстан облысы - Қазақстан Республикасының оңтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. 1932 жылы 10 наурызда құрылған. 1962 - 1992 жылдары Шымкент облысы деп аталды. Аумағы 117,3 мың км². Тұрғыны 2 788 653 адам (2015ж). Орталығы - Шымкент қаласы Солтүстігінде Қарағанды, шығысында Жамбыл, батысында Қызылорда облыстарымен, оңтүстігінде Өзбекстан Республикасымен шектеседі. Облыс құрамында 11 әкімшілік аудан, 4 қалалық әкімдік, 7 қала (Шымкенттен басқа), 13 кент, 171 ауылдық округ, 932 ауыл бар. Оңтүстік Қазақстан облысы жер көлемі 117.4 шаршы км. Облыстың шығыс бөлігі Тұран алқабында, ал батыс бөлігі Тянь-Шань тауының бір бөлігінде орналасқан. Облыс жер бедеріне қарай төрт бөлікке: солтүстік, оңтүстік-батыс-жазықтық, жазықтық-оңтүстік және таулы оңтүстік-шығыс-таулы бөліктерге бөлінеді.
Облыстың климаты континенттік. Қысы қысқа, жұмсақ, қар жамылғысы жұқа, тұрақсыз. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы солтүстігінде - 7 - 9°С, оңтүстігінде - 2 - 4°С. Жазы ұзақ, ыстық, қуаң және аңызақты. Шілде айының жылдық орташа температурасы 25 - 29°С. Шөлді аймағында жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 100 - 150 мм, тау алдында 300 - 500 мм, биік таулы бөлігінде 800 мм.
Оңтүстік Қазақстан облысының климат жағдайы әр түрлілігімен ерекшеленіп, инсоляцияның және жылу ресурстарының көптігімен өзгешеленеді. Жазы ыстық және құрғақ, қысы жылы, қысқа, жиі-жиі жылып кетеді, қар аз жауады. Жылдық орташа температурасы 8-14°C аралығында болады. Жылдың ең суық айы-қаңтар. Бұл айда орташа температура оңтүстікте -0°C - тан солтүстікте 0°C - қа дейін. Ең ыстық ай - шілде. Бұл айдағы орташа температура солтүстікте +24°C, оңтүстікте 35°C шамасында. Шөл аймақта жауын-шашынның жылдық мөлшері 120-150 мм, жартылай шөл аймақтарда 250-300 мм, ал таулы және тауға жақын аудандарда 400-800 мм. Жауын-шашын әр мезгілде әр түрлі түседі. Ең көп мөлшері наурыз, сәуір айларында, ең азы жаз айларында болады.
1.2 Оңтүстік Қазақстан Облысының топырағының геологиясы және гидрографиясы
Облыс жерінің көпшілік бөлігі Тұран плитасының құрамына кіреді. Геологиялық құрылымы негізінен кембрийлік, девондық, тас көмірлік жыныстардан (тақтатас, құмтас, әктас), таулы бөлігі төменгі палеозойлық жыныстардан (құмтас, гранит, конгломерат, жоталар аралығындағы ойыстар девонның қызыл түсті шөгінділеріне толған) түзілген. Жер қойнауынан полиметалл, қоңыр көмір, темір, уран кентастары, фосфорит, вермикулит, тальк, барит, гипс, отқа төзімді саз, әктас, гранит, мәрмәр, кварц, т.б. кен байлықтары барланған. Қаратауда Ащысай, Мырғалымсай, Байжансай қорғасын-мырыш кеніштері 20 ғасырдың 40- 40-жылдарынан жұмыс істейді. Республикада уран кентастарының қоры жағынан бірінші орын, фосфорит және темір кентасының қоры жағынан үшінші орын алады.
Өзендері облыс аумағында біркелкі таралмаған. Оңтүстік Қазақстан облысы жерінің оңтүстігінен солтүстік-батысына қарай Сырдария өзені ағып өтеді. Сырдарияға Арыс (378 км), Келес (241 км), Құркелес (98 км) өзендері құяды. Халқы тығыз орналасқан оңтүстік-шығысында Арыс өзенінің салалары: Бадам, Сайрамсу, Ақсу, Жабағылы, Машат, Дауылбаба, Боралдай өзендерінің шаруашылық маңызы зор. Қаратау жотасынан басталатын Бөген, Шаян, Арыстанды, Шылбыр, Байылдыр, Көксарай, т.б. өзендер облыс орталығын сумен қамтамасыз етеді. Шу өз-нің төм. ағысында суы аз, тек көктемде қар еріген кезде ғана суы молайып, Созақ ауданының шаруашылықтарын суландырады. Шардара (ауданы 400 км², су көлемі 5200 млн м³), Бөген (су көлемі 377 млн м³), Бадам (су көлемі 61,5 млн м³), т.б. бөгендер салынған. Арыс өзенінен Арыс - Түркістан, Өзбекстан жеріндегі Сырдариядан Достық (бұрынғы Киров атындағы), Шардара ауданында Қызылқұм магистралды каналдары тартылған. Облыс көлдері негізінен таяз және тұзды, көктемде суға толып, жазда құрғап, сорға айналады. Ірі көлдері: Ақжайқын (48,2 км²), Қызылкөл (17,5 км²), одан басқа Қалдыкөл, Шүйнеккөл, Тұздықдүме, т.б. ұсақ көлдер бар. Жер асты суының қоры мол.
1.3 Жалпы мәліметтер
Шымкент қаласы, Асар Мөлтек ауданын ауыз сумен қамтамасыз ету жұмыс жобасын МПК-Проект ЖШС 15.08.2005 жылғы №22 келісімі негізінде орындалған.
Тапсырыс беруші Оңтүстік Қазақстан обьлысы Мемлекеттік басқармасының құрылыс бөлімі. Жұмыс жобасы 28.02.2006 жылы №18-772006 қалыпты мемлекеттік тексеруден өтті. 21.03.2007 жылы №4 келісімге сәйкес Шымкент қаласы Асар Мөлтек ауданын ауыз сумен қамтамасыз ету жұмыс жобасының түзетілуі МПК-Проект ЖШС арқылы орындалды. Тапсырыс беруші Оңтүстік Қазақстан обьлысы Мемлекеттік басқармасының құрылыс бөлімі. Жұмыс жобасы өзгеріссіз қалады, ал сметалық іс қағаздар сәйкестендірілген түзетулермен АВС-4 кешенді бағдарламасында орындалған.
1.4 Сумен қамтамасыз етудің қазіргі жағдайы
Қазіргі кезде Қазақстан республикасының елді мекендерін ауыз-сумен қамтамасыз ету мәселесіне үкімет тарапынан үлкен көңіл бөлінуде.
Елді мекендердегі халықты ауыз- сумен қамтамасыз ету үшін жер бетіндегі (өзендер, су қоймалары, көлдер, каналдар) және жер асты суларын пайдаланады.
Жер бетіндегі су қорлары республика территориясында біркелкі таралмаған. Жер бетіндегі су корлары жылына 539 км3 құрайтын болса, жер асты суларының қорлары барланған мәліметтер бойынша 16,04 км3 құрайды. Оңтүстік Қазақстан облыстарында да су қорлары өте тапшы. Оңтүстік Қазақстан облыстарында елді мекендердегі халықты ауыз-сумен қамтамасыз ету үшін скважиналарды, кұдықтарды, бұлақтарды және жер бетіндегі суларды пайдаланады. Сумен жабдықтау жүйелері орнатылған немесе су көздеріндегі судың сапасы нашар кішігірім елді мекендерде суды көлікпен тасиды.
Облыстағы пайдаланып жатқан көптеген скважинадағы артезиан суларының сапасы Таза су стандартына және санитарлық талаптарға сәйкес келеді. Орталықтандырған сумен қамтамасыз етілмеген ауылдық елді мекендерге құдықтардың суын пайдалануда. Құдықтардағы сулардың сапасы ауыз суға қойылатын талаптарды қанағаттандырмайды.Құдықтардағы сулар көбіне тұзды, кермектігі жоғары және әр түрлі бактериялар болады.Құдықтардағы және жер бетіндегі сулардың сапасының нашар болуына байланысты ауылдық елді мекендердің халқы көбіне сары аурумен, дезинтериямен және де басқа аурулармен ауырады.
Облыстағы көптеген скважиналар мен құдықтардың иелері жоқ, санитарлық бақылаулар жүргізілмейді. 20-30 жыл және одан да көп ұзақ жылдар бұрын сумен қамтамасыз ету жүйелерінің техникалық жағдайларының нашарлауына байланысты облыс бойынша ауыз - сумен қамтамасыз ету дәрежесі төмен болып отыр.
1990 жылдары қаржының жетіспеуінен оларды жөндеу және қайта құру жұмыстары жүргізілмеген немесе шамалы көлемде ғана жүргізілген. Бұрын салынған жүйелердің қондырғылары мен жабдықтары тозған және ескірген. Су құбыры тораптарының көптеген бөлігі ұзақ пайдаланудың әсерінен және уақтылы жуылмағандықтан тотыққан. Олардың ішкі беттеріне әртүрлі шөгінділер өсіп кеткен. Олардың әсерінен суды тасымалдаған кезде судың былғануы мүмкін. Су құбыры тораптары 60-70% дейін ескірген. Оларды ауыстыруға, жөндеуге көптеген қаржы керек. Облыстағы қалалар мен ауылдарда үзіліспен немесе графикпен су берілуде кездеседі. Кейбір елді мекенде су беру тәулігіне бірнеше сағат болса, басқаларында түнгі уақыттта су берілмейді. Қазіргі су құбырлары тотығып шіріген.
Олардан су ағып шығып, шығын болып жатады. Пайдаланған суды есептеу жүйесін ұйымдастырмай табиғи суды үнемді пайдалану мүмкін емес. Суды есептейтін құралдарды орнатудың арқасында бір адамның су тұтыну нормасы 350 литрден 102 литрге дейін кеміген. Есептеу құралдары орнатылмаған елді мекендерде су тұтыну нормасы Құрылыс нормалары және ережелері құжат бойынша қабылдануда. Елімізде ауыз - су бағдарламасының қабылдануына байланысты, тек қана ақырғы жылдары ауыз-сумен қамтамасыз ету жүйелерін жобалауға және құрылыс салуға қаржы бөлінді. Қазіргі кезде елді мекендерді толығымен сумен қамтамасыз ету жүйелерін жобалауға, құрылысын салуға және қайтадан жөндеуге мемлекет тарапынан көптеген қаржы бөлінуде. Өнеркәсіптің, құрылыстық дамуы, қала, ауыл жолдарының көптеп салынуы басқа табиғат байлықтары сияқты су байлықтарының сапасын төмендеуіне, оның қорының азаюына әсер етеді. Мысалы, кейбір өзен суларында ауру тудыратын бактериялар, әртүрлі улы және радиоактивті заттар кездеседі. Теңіз суларын бактериологиялық, химиялық және радиоактивтік қоспалар ластайды. Ғылыми - техникалық прогрестің дамуы мен халық санының әсері су көздеріне де елеулі әсерін тигізеді.
Адам баласы дамуының өткен кезеңдерінде тұщы су тапшылығының қазіргі кездегідей қатаң сезінген жоқ. Себебі, ол уақыттарда тұщы су қоры көбінесе ауыз суға, үй тұрмысында, мал шаруашылығында ғана пайдаланылды. Ол кезде тұщы суды егін шаруашылығында, өнеркәсіпте пайдалану қазіргідей кең етек алған жоқ. Ал, соңғы жылдары тұщы суды халық шаруашылығының кез - келген саласында ысырап пен пайдалану кең етек алып отыр. Аққан өзен мен көл, бұлақ суларын ешкімнің меншігіне жатпайтын қасиетті дүние санаған әркім өз ыдысына құйып алған суды ғана қажетіне жаратқан. Шөл далада су шығарған, айдалаға құдық қазған қалың елді мал - жанымен шөлден аман алып қалған.
Еліміздегі тұщы суды таза ұстау, оны ластамау, орынды пайдалану, үнемдеп жұмсау мәселелері бүкіл халықтық көкейкесті мәселеге, актуальды проблемаға айналып отыр.
Дәл осы кезеңде Асар Мөлтек ауданында орталықтандырылған суландыру құбыры жоқ. Шаруашылық қажетіне және есік алды жерлерін суаруға қолдан қазылған құдық сулары қолданылады.
Су құбырының қазіргі желілері 1967 жылғы, 12 км ұзындықта ДУ-50-150мм құбыр трубалардан жасалған. Олар қазір қауіпті жағдайда, ауыстыруды талап етіп тұр. Барлық су таратушы құбырлар қайта қалпына келмейтінді және ауыстыруды қажет етіп тұр. 2003 жылы қазіргі су құбыры ДУ 63мм полиэтилен құбырлары су айдаушы құбырлармен қосылған. Орталықтандырылған сумен қамту жүйесін пайдалану коммуналды қызметке қаржы жоқтығынан тоқтатылды. Осы жоба арқылы елді мекен көшелерімен су жүргізудің жаңа желілерін қондыру жолымен сумен қамтудың орталықтандырылған жүйесін, сумен қамтамасыз ету жүйесіне қызмет көрсету үшін әкімшілік орын мен бактерицидтік қондырғы орналасатын су жинау құбырының жаңа ғимаратын қалпына келтіру қаралып отыр.
1.5 Құрылыс алаңының сипаттамасы
Құрылыс алаңы мөлтек ауданның шығыс бөлігінде, мектептен 280м қашықтықта орналасқан. Алаңның үстіңгі қабаты тегіс.
Литологиялық жағдайы. Алаң 5.2м дейінгі тереңдікте ашық қоңыр түсті, борпылдақ суглин қалыптасқан, құрамы қатты, төменірек орта тығыздықтағы шаңды құм жатыр. Жердің бетінен 0.5м дейін грави қосылған суглинді суылдақ топырақ таралған.
Топырақтың тұздылығы мен агрессиялығы. Топырақ құрамы жұмсақ және орташа еритін тұзды емес портментцементте қалыпты тығыздықтағы бетонға қарсылық көрсетпейтін және сульфатқа тұрақты цементте бетонға агрессиялы емес. Сульфаттың құрамы ионға есептегенде SO -310-370мгкг.
Құрылыс алаңының сейсмикасы 7 балл, сейсмикалық қасиеттері бойынша топырақ санаты - екінші.
Су құбырының нақты кезеңдегі желісі Ду 50-150 мм құрыш трубалардан 1967 жылы 12.6 км-ге жасалынған. Барлық су тарататын құбырлар қайта жөндеуге келмейді, ауыстыруды қажет етеді.
2003 жылы тереңдігі 600 м су тарту құбыры 1000 м шамасындағы Ду 63 мм полиэтилен құбырдан жасалынған су айдаушы мұнарамен біріктірілді. Қазіргі су құбыры желілеріне су өз бетінше су тарту құбырынан ағып құйылып жатыр.
Орталықтандырылған сумен қамту жүйесін пайдалану коммуналды қызметке қаржы жоқтығынан тоқтатылды. Осы жоба арқылы елді мекен көшелерімен су жүргізудің жаңа желілерін қондыру жолымен сумен қамтудың орталықтандырылған жүйесін, сумен қамтамасыз ету жүйесіне қызмет көрсету үшін қолданыстағы су тарту құбырын су көтеру қондырғысы - ЭЦВ маркалы насостармен жабдықтау қарастырылып отыр.
ІІ. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Су тұтынудың есебі
Мөлтек аудандағы суды пайдаланушылар халық, жеке меншік жануарлар, жергілікті өндіріс, өртке қарсы қажеттіліктер болып табылады. Орталық су құбырын қолданатын өндіріс орындары жоқ.
Асар мөлтек ауданының халық саны N = 2790 адам.
СНиП РК 4.01.02-2001ж байланысты ауыз суды пайдалану режимі сөтке бойына қабылданған.
2.1.1 Су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары
Асар мөлтек ауданындағы негізгі тұтынушыларға тұрғындар, жеке меншіктегі малдар және жергілікті кәсіпорындар (өндірістік шеберханалар, мастерстройлар, гараждар және ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар) жатады. Су тұтынушылардың құрамы мен санын әкімшілік берген анықтамаға сәйкес қабылдаймыз.
Асар мөлтек ауданындағы су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары [1] сәйкес 2.1 кестеде келтірілген.
Кесте 2.1
Су тұтынушылардың құрамы және су тұтыну нормалары
Су тұтынушы түрі
Аталуы
Саны
Орташа тәуліктік су тұтыну нормасы лтәу
Тұрғындар
Адам
2790
100
Ірі қара мал
Бас
180
80
Жылқы
Бас
120
80
Қой және ешкі
Бас
500
8
Құс
Бас
273
1,5
Жергілікті кәсіпорындар
Дана
5
20%
2.1.2 Есептік су мөлшерлерін анықтау
Сумен қамтамасыз ету жүйесін жобалау үшін ең алдымен тұтынушыларға қажетті судың сапасы мен мөлшерін анықтау керек. Судың есептік мөлшері бойынша су құбыры құрылымдарының өлшемі мен олардың экономикалық көрсеткіштерін орнатады.
Сумен қамтамасыз ету жүйесінің есептік су мөлшерлерін есептеу үшін тұрғындардың су тұтыну нормаларын тағайындайды. Су тұтыну нормасы деп уақыт бірлігінде бір тұтынушыға немесе өндіріліп шығарылатын бір өнімге жұмсалатын су мөлшерін айтады.
Су тұтыну мынадай нормалардан тұрады:
- шаруашылық-ауыз су тұтыну нормасы;
- өндірістің мұқтаждарына арналған су тұтыну нормасы;
- өрт сөндіруге арналған су тұтыну нормасы;
Шаруашылық - ауыз су тұтыну нормасын елді мекендердегі тұрғын
үйлердің жабдықталу дәрежесі мен климатқа байланысты Құрылыс нормалары және ережелері [1] бойынша қабылдайды.
Елді мекенде тұрғындардың шаруашылық - ауыз суға қажетті тәуліктік орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды:
м3тәу (2.1)
Мұндағы: q- су тұтыну нормасы, лтәу;
N- тұрғындардың саны.
м3тәу
Тұтынушыларды сенімді және үздіксіз сумен қамтамасыз ету үшін сумен қамту жүйесінің құрылымдарын тәуліктік максимал су мөлшерімен есептейді. Елді мекендерде су тұтыну жыл бойы және де тәулік бойынша бірқалыпты болмайтындығын бір қалыпсыздық коэффициентпен сипаттайды.
Тәуліктік максимал су мөлшерін мына формуламен есептейді.
; м3тәу (2.2)
Мұндағы: Ктәу.мак - су тұтынудың тәуліктік максималы бір қалыпсыздық коэффициенті, оны ғимараттардың жабдықталу дәрежесіне байланысты қабылдайды. Ктәу.мак=1,1 деп қабылдаймыз.
Qтәу.мак = 1.1 · 279 = 306,9 м3тәу
Сонымен қатар сумен қамту жүйесінде тәуліктік минимал су мөлшерін де есептеу керек. Тәуліктік минимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.3)
Мұндағы: Ктәу.мин - су тұтынудың тәуліктік минимал бір қалыпсыздық коэффициенті, Ктәу.мин =0,7 деп қабылдаймыз.
Qтәу.мин = 0.7 · 306.9 = 214.8 м3тәу
Сағаттық орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.4)
м3сағ
Сағаттық максимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.5)
Мұндағы: Ксағ.мак-су тұтынудың сағаттық максимал бір қалыпсыздық коэффициенті, оны ғимараттардың жабдықталу дәрежесіне және халықтың санына байланысты қабылдайды.
Ксағ.мак=мак.мак (2.6)
Мұндағы: мак - үйлердің жабдықталу дәрежесіне байланысты [1] бойынша қабылданатын коэффициент,мак=1,2. мак - елді мекендегі халықтың санына байланысты қабылданатын коэффициент,мак =1,38.
Ксағ.мак =1,2 · 1,38=1,65
м3сағ
Сағаттық минимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.7)
Мұндағы: Ксағ.мин-су тұтынудың сағаттық минимал бір қалыпсыздық коэффициенті, оны ғимараттардың жабдықталу дәрежесіне және халықтың санына байланысты қабылдайды.
Ксағ.мин=мин . мин (2.8)
Мұндағы: мин - үйлердің жабдықталу дәрежесіне байланысты [1] бойынша қабылданатын коэффициент, мин =0,4. мин-елді мекендегі халықтың санына байланысты қабылданатын коэффициент, мин =0,25.
Ксағ.мин= 0,5·0,25=0,1
м3сағ
Бұл коэффициенттерді [1] бойынша тұрғын үйлердің абаттануы мен климатқа байланысты қабылдайды.
Есептік секундтық су мөлшері
(2.9)
Елді мекендегі малдар мен құстарға қажетті тәуліктік, сағаттық, секундтық су мөлшерлерін тұрғындардың шаруашылық - ауыз су қажеттерін су мөлшерлерін есептеген формулалармен анықтайды.Жеке меншіктегі малдар мен құстардың су мөлшерлерін есептегенде тұрғындардың тәуліктік және сағаттық бір қалыпсыздық коэффициенттерін қабылдайды. Мысалы, малдар мен құстарға қажетті тәуліктік орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды
(2.10)
Мұндағы: q1 ,q2, q3 - малдардың су тұтыну нормасы;
N1 , N2 , Nп - малдардың саны.
м3сағ
Тәуліктік максимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.11)
Мұндағы: Ктәу.мак - су тұтынудың тәуліктік максимал бір қалыпсыздық коэффициенті.
м3тәу
Сонымен қатар сумен қамту жүйесінде тәуліктік минимал су мөлшерін де есептеу керек. Тәуліктік минимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.12)
Мұндағы: Ктәу.мин - су тұтынудың тәуліктік минимал бір қалыпсыздық коэффициенттері.
м3тәу
Сағаттық орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.13)
м3сағ
Сағаттық максимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды
(2.14)
м3сағ
Сағаттық минимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды
(2.15)
Мұндағы: Ксағ.мак және Ксағ.мин - су тұтынудың сағаттық максимал және минимал бір қалыпсыздық коэффициенттері.
м3сағ
Есептік секундтық су мөлшері.
(2.16)
Мөлтек ауданның жергілікті өнеркәсіп орындарына қажетті су мөлшерлерін тұрғындар мен малдардың су мөлшерлері қосындысының 20% тең етіп қабылдайды. Мысалы, жергілікті өнеркәсіп орындарына қажетті орташа су мөлшерлерін мына формуламен анықтайды.
(2.17)
м3тәу
Тәуліктік максимал су мөлшерлерін мына формуламен есептейді.
(2.18)
м3тәу
Сонымен қатар сумен қамту жүйесінде тәуліктік минимал су мөлшерін де есептеу керек. Тәуліктік минималь су мөлшерлерін мына формуламен есептейді
(2.19)
м3тәу
Сағаттық орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.20)
м3тәу
Сағаттық максимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.21)
м3сағ
Сағаттық минимал су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.22)
Есептік секундтық су мөлшері.
(2.23)
Тұрғындар мен малдардың және өнеркәсіп орындарының су мөлшерлерін қосып мөлтек ауданға қажетті жалпы су мөлшерін анықтайды. Мысалы, мөлтек ауданға қажетті тәуліктік жалпы орташа су мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.24)
м3тәу
(2.25)
м3тәу
(2.26)
м3тәу
(2.27)
(2.28)
(2.29)
(2.30)
Су тұтынудың жылдық мөлшері мына формуламен анықталады
(2.31)
= 368,88·365=134641,2 м3жылд
Мөлтек ауданда су тұтыну тәулік бойы бірқалыпсыз болады. Су тұтынудың бірқалыпсыздығын кесте немесе график түрінде көрсетуге болады.
Әрбір сағаттағы су тұтыну мөлшерін мына формуламен анықтайды.
(2.32)
2.2 кесте
Мөлтек ауданның сағаттық су тұтыну мөлшері
Тәулік сағат
Су тұтыну,
Т%
Су тұтыну,
м3сағ
Интеграл қисығының ординаттары,
%
1
2
3
4
0 - 1
1.00
12.861
1.00
1 - 2
1.00
12.861
2.00
2 - 3
1,00
12.861
3.00
3 - 4
1,00
12.861
4.00
4 - 5
2.00
25.72
6.00
5 - 6
3.00
38.58
9.00
6 - 7
5.00
64.30
14.00
7 - 8
6,50
83.59
20.50
8 - 9
6.50
83.59
27.00
9 - 10
5.50
70.73
32.50
10 - 11
4.50
57.87
37.00
11 - 12
5.50
70.73
42,50
12 - 13
7.00
90.02
49.50
14 - 15
5,50
70.73
62.00
15 - 16
4.50
57.87
66.50
16 - 17
5.00
64.30
71.50
17 - 18
6,50
83.59
78,00
18 - 19
6,50
83.59
84.50
19 - 20
5,00
64.30
89.50
20 - 21
4,50
57.87
94,00
21 - 22
3,00
38.58
97,00
22 - 23
2,00
25.72
99,00
23 - 24
1,00
12.86
100,0
Барлығы:
100%
1286.145
Су тұтынудың кестесін пайдаланып сатылы және интегралды графиктерді саламыз. Сутұтынудың сатылы графигінде абцисса өсінің бағытында тәуліктің сағаттарын салады, ал ордината өсінің бағытында сағаттық су мөлшерін өлшеп салады. Сатылы графикте су тұтыну графигі сатылы сызықтар түрінде болады (1 сурет).
Белгіленуі: 1 - су тұтыну графигі; 2 - сорғыш станциясының жұмыс істеу графигі.
1 - сурет. Су тұтынудың және сорғыш станциясының су беруінің біріктірілген сатылы графиктері.
2.2 Су көзін таңдауды негіздеу
Асар мөлтек ауданын ауыз сумен қамтамасыз етуге жобада жер асты сулары ұңғыма қолдану қарастырылған. Судың сапасы МемСТ 2874-82 Ауыз су қағидасына сәйкес келеді. Суы тұщы, минералдануы - аз.
Асар мөлтек ауданының жер бедері тегіс. Жоғарғы бөлігі төменгі бөлігіне қарағанда жер бедерінің айырмашылығы 2м. Бұл рұқсат етілген 60м аз. Сондықтан аймақтық су құбыры қарастырылмайды.
Жобада орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесі қабылданған, мұнда шаруашылық ауыз су және өрттік су құбырлары біріктірілген. Гидрологиялық берілгендерге және гидрологиялық экспедициясының жүргізген судың химиялық талдауының берілгендеріне су МемСТ 2874-82 талабын қанағаттандырады. Сондықтан жобада су қолданушыларға суды берер алдында оны хлорлау қарастырылған.
Сумен қамтамасыз ету схемасы; сыртқы су құбырынан су резервуарға беріледі, онан су таратқыш жүйеге айдалады. Қабылданған сумен қамтамасыз ету схемасына сәйкес жобада келесі құрылыстар қарастырылған:
1. 1-ші көтерімді сорғыш станциясы
2. Таза су резервуарлары - 2. Таза су резервуарлардың көлемі; 2 резервуар - 500м³,
3. 2-ші көтерімді сорғыш станциясы
4. Тегеурінді су мұнарасы
5. Бактерицидтік қондырғылар орналасқан ғимарат. Ғимарат ішінде 3х4,5м өлшемдегі екі бактерицидтік қондырғы орналастырылған олардың өнімділігі 80м3сағат. Қазір қондырғылардың біреуі жұмыс істеп тұр біреуі резервте тұр.
6. Диаметрлері 160-125-110-75-50 мм су құбырлары және су таратқыш желілер.
Елді мекендерде және өнеркәсіп орындарын сумен қамтамасыз ету мәселесін шешуде табиғи су көздерін дұрыс таңдай білу өте жауапты және күрделі мәселе, өйткені ол тек сумен жабдықтау жүйесі жұмысының сипаты мен сапасына ғана емес, сонымен қатар, жүйе құрамындағы ғимараттар санына да әсерін тигізіп, олардың құрылыс және пайдалану құнына себепкер болады.
Сумен қамтамасыз етуде пайдалануға болатын табиғи су көздерін екі топқа жіктеуге болады: жер беті су көздері - өзендер, көлдер, теңіздер; жер асты су көздері - артезиан сулары, бұлақтар. Су көздерін таңдағанда алдын ала су кімдердің қажетіне жұмсалатынын білген жөн. Тұрғындардың тұрмыстық шаруашылығына арналған жүйелерде жер асты су көздерін пайдаланған дұрыс. Олар сапасы жағынан көптеген артықшылықтарға ие болады.
Қабылданған су көздері мынадай талаптарға сәйкес алынуы тиіс:
- мекенжайдың болашақтағы даму кезінде де жетерліктей мөлшерде су беру қабілетіне ие болуы тиіс;
- суды үзіліссіз сенімді түрде бере алуы тиіс;
- суды тұтынушылар талабына сай қанағаттандыру мүмкіншілігіне ие болуы тиіс;
- мекенжайға суды арзан жолдармен жеткізе алу.
2.3 Сумен жабдықтау жүйесі мен схемасын таңдау
Сумен жабдықтау жүйелері кез келген мекенжайды сумен қамтамасыз ететін құрылыстардан тұрады және олардың мақсаты суды табиғи су көздерінен қабылдап, оны тазалап және тиісті жерлерге жеткізіп беру болып табылады.
Сумен жабдықтау жүйелерінің құрамына мына ғимараттар кіреді:
а) табиғи су көздерінен суды қабылдау ғимараттары;
б) суды белгілі қысыммен тиісті биіктікке немесе белгілі бір жерге жеткізіп беретін құрылымдар;
в) бактерицид ғимараттары;
г) су өткізгіш құбырлар;
д) суды сақтаушы және реттеуші сыйымдылықтар.
Жобада сыртқы су құбырының суын пайдаланғандықтан тазарту ғимараттарын салып жатудың қажеті жоқ. Жергілікті жағдайда сәйкестендіріп қабылдадым.
2.4 Су құбыры тораптарын жобалау
Сумен қамтамасыз ету жүйесі су алу ғимараттарынан тұтынушыға дейін суды тасымалдайды. Сумен қамтамасыз ету жүйесінің өзіндік құнының 70% осы тасымалдау құрылыстарына шығындалады. Су тасымалдау құрылысының өзі сыртқы және ішкі су жеткізу желілерінен құралады. Су құбыр желісі елді мекенге, мал өсіру фермаларына, өндіріс мекемелеріне таратады. Ішкі су құбыр желісі сыртқы желіден ғимарат ішіне, яғни тұтынушыға жеткізеді.
Сумен жабдықтау жүйесі су қабылдағыш құрылыстан тұтыну орнына дейін суды тасымалдайды. Суды тұтынушыларды нақтылы бөлуден ауылшаруашылық сумен жабдықтауда кейде суда елеулі ара қашықтыққа жіберуге тура келеді. Су құбыры тораптарының құны сумен жабдықтаудың бүкіл жүйесінің 70% дейінгісін құрайды. Сумен жабдықтау жүйесінде суды тасмалдайтын құрылыс сыртқы және ішкі құбырлы желіне көбейтетін су тасмалдағыштар болып табылады.
Су тасмалдағыштар сумен жабдықтау жүйесінің және элементтерін қосады. Магистраль су құбырлары елді - мекендердің территориясы бойынша суды жеткізеді және мал шаруашылық фермаларды бөледі. Ішкі су құбырлы желілер ғимаратта сыртқы (көше) желіден суды тікелей тұтыну орындарына жеткізеді.
Су құбырлы тораптары - басқа су құбыры құрылыспен ажырағысыз байланыста болатын сумен жабдықтау жүйесінің негізгі элементтерінің бірі. Ол келесідей негізгі талаптарды қанағаттандыруы қажет: талап етілетін су мөлшерін жеткізу, жеткізілудің сенімділігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету, ұтымды болады.
Су құбыры желісін жобалауда трассировканы белгілейді, құбыр материалдарын таңдайды, диаметрлерді тұрыптайды және есептер мен технико - экономикалық негіздерде қысымның гидравликалық шығындарын анықтайды.
Су құбыры желілердің трассировкасы оған белгілі бір геометриялық сызба беруден тұрады. Ол мыналарға байланысты: елді - мекенді жоспарына және ірі тұтынушылардың орналасуына; құбырларды төсеу тәсіліне (өзендерді, каналдарды, жыраларды темір жол бағыттарын тағы сол сияқты) табиғи және жасанды кедергілердің болуына, жердің рельефіне т.б.
Трассировка ережесі су құбыры желісіне қойылатын талаптардан шығады. Желі формасы бойынша сақиналы яғни бір немесе бірнеше жабық контурлардан тұратын, тарамдалған немесе тұйық болып келеді.
Сақиналы желілер тұйықталған желілерден айырмашылығы: сенімді және үздіксіз су жіберуді кепілдендіреді; гидравликалық соққы әрекетін жеңілдетеді; диаметрі аз құбырлы болып келеді; су айналымын толық қамтамасыз етеді.
Сақиналы желінің кемшілігі ол үлкен қашықтықта салынуы және ол құрылыс құнының артуы. Бұдан желілер мүмкіндігі барынша су ағысының негізгі бағыты бойына таратылған формасы болу қажет және елді - мекеннің барлық территориясын бірдей қамту тиіс.
Сақиналы желілерде негізгі желілермен белгілеуге болады - магистральды, олардың негізгі міндеті - суды тасымалдау. Магистральды желі жүйесі магистральды арнаулы маңдайшалармен біріктіреді. Олар негізгі магистральдардың сенімділігі мен тегістілігін қамтамасыз ету үшін қажет.
2.5 Су құбыры тораптарының есебі
2.5.1 Жолдық және түйіндік су мөлшерлерін анықтау
Егер судың таралу нүктесі көп болған жағдайда, есеп қиындап кетеді. Ол кезде әр түйінге қажетті су шығынын дәл табу мүмкін емес. Сондықтан есепті схемадағы су таралуын жеңілдету мақсатында әр учаскеге берілетін су көлемі оның ұзындығына пропорционал деп қабылдаймыз.
(2.33)
Мұндағы: - желідегі таралатын су мөлшері;
(2.34)
жалпы су мөлшері. лс;
-ірі су тұтынушылар шығыны, лс
- желінің жалпы ұзындығы;
Әрбір учаскеге берілетін су шығыны (лс)- жолай шығын деп аталады және мына формула бойынша есептейді:
(2.35)
Мұндағы: l- участок ұзындығы, м;
Барлық ірі тұтынушылар мен жолай шығындардың қосындысы, желіге берілетін толық шығынды көрсетеді:
(2.36)
Жалпы жағдайда түйіндік шығындар, сол учаскедегі түйін түйіп тұрған жолай шығындардың жартылай қосындысына тең:
(2.37)
Егер сол түйінде ірі тұтынушы шығыны бар болса оны түйінге қосып есептейді. Толық есепті түйіндік шығын:
(2.38)
2.5.2 Сақиналы желілер учаскелеріндегі есептік су мөлшерін анықтау
Сақиналы жүйелердің есебі тармақталған жүйелер сияқты учаскелердегі құбырлардың эканомикалық диаметрлері мен олардағы кернеуіштің шығынын анықтаумен жасалынады. Диаметрлерді анықтаудың кез-келген әдісінде ең алдымен учаскелердегі есептік шығындарды табу керек.
Сақиналы жүйелердің ерекшелігі түйінге суды әр түрлі бағыт бойынша беруге болады. Түйіндік шығындарды анықтап болғаннан кейін сақиналы су жүру жүйелерінің есебін төмендегідей ретпен орындайды:
1. Су қозғалысының бағытын кез-келген нүктеге қысқа жолмен жүретіндей етіп тағайындайды.
2. Ағынның бастапқы таралуын белгілейді,яғни екі шарттан бастау ала отырып, учаскелердегі жуық есептік шығындарды анықтайды; шығын балансын сақтау жолдарын (Кирхгофтың бірінші заңы) және өзара алмасу, яғни учаскелердегі шығындар бір жолы өшіріліп қалған жағдайда екінші жол бойымен шығынды қамтамасыз ететіндей етіп орналасуы керек. Ол үшін түйінге тіркелген учаскелерде диаметрлерінің өлшемдері жақын құбырлар болуы тиіс. Бұл шарт бастапқы, насостық станцияларға, су кернеуіш мұнараларына жақын учаскелер үшін маңызды, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz