Сынақ бағдарламасы
6
7
Аңдат
8
па
Бұл дипломдық жобада ҰБТ-дайындалу курсын автоматтандыруды жүзеге
асыратын программа құрылады.
Ақпараттық жүйені MS SQL Server 2008 ДҚБЖ (дерекқорларды басқару
жүйесінде) жасалған дерекқор және Delphi 2007 (ASP.NET)
бағдарламалық
ортасында құрылған клиенттік қосымша құрайды. Дипломдық жобаны жазу
барысында ақпараттық жүйенің архитектурасын, ДҚ құрылымын және
клиенттік қосымшаны жасау жұмыстары жүргізілген.
Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде жұмыс бөлмесіндегі ауа алмасу
(вентилияция) жүйесінің есептері келтірілген.
Экономикалық бөлімде енгізілген жүйеден алынған экономикалық
шығындар мен пайданы есептеу жүргізілген.
Аннотация
В данном дипломном проекте рассматривается решение задачи создания
программы для автоматизация курса подготовка к ЕНТ .
Информационная
система представляет собой базу данных, разработанную на СУБД MS SQL
Server 2008 и клиентское приложение, созданное в среде программитования
Microsoft Delphi 2007 (ASP.NET).
В процессе написания
дипломного проекта
были разработаны
архитектуры
информационной системы, структуры БД и клиентского
приложения.
В части по безопасности жизнедеятельности представлены расчеты
вентиляции в рабочем помещении.
В экономической части произведен расчет полученной экономической
затраты и выгоды от внедряемой системы.
Abstract
In this thesis project is considered the task of creating programs for the
distribution of loads automation courses to UNT . Information system is a database
developed by the DBMS MS SQL Server 2008 and the client application created in
the medium programmitovaniya Delphi 2007 (ASP.NET). Also addresses the issue of
data security and confidentiality . In the process of writing the thesis project
developed information system architecture , database structure and the client
application.
As part of Health and Safety provides estimates of ventilation in the working
area.In the economic part of a calculation resulting economic costs and benefits of the
implemented system
9
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН КОМПЬЮТЕРЛІ БАҚЫЛАУ ӘДІСТЕМЕСІ, ЖАЛПЫ
ТҮСІНІКТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
1.1 Оқушылардың білімін компьютерлі бақылаудың жалпы түсініктері ... ... ... ... ... 13
1.2 Компьютерлі сынақтарды дайындаудың негізгі әдістемелері ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Алматы хореографиялық училищесінің оқушыларының білімін бақылау үрдісін
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
2. ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН БАҚЫЛАУШЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІ ДАЙЫНДАУ ... .. 20
2.1 Бағдарламалық қамтамасыз етудің алгоритімін дайындау ... ... ... ... ... ... ... .. 20
2.2 Бағдарламалық кодты дайындау әдістемесінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... 22
3. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ДАЙЫНДАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
3.1 Жобаның техника- экономикалық негізі ...Ошибка! Закладка не определена.
3.2 Ұлттық бірыңғай тестілеуді автоматтандыруға деген аналитикалық көзқарас
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...Ошибка! Закладка не определена.
4.ТІРШІЛІК, ЕҢБЕК ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫНЫН ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... 56
4.1 Қорғау ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
4.2 Өнеркәсіптік зиянды және қауіпті факторлардың әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..Ошибка! Закладка не определена.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ..Ошибка! Закладка не определена.
А ҚОСЫМШАСЫ - Листинг бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
10
Кіріспе
Компьютердің көмегімен оқыту туралы ой өте ертеде пайда болған
болатын. Ең алғашқы талпыныстар 50-шы жылдың соңына болған. Ол кезде
адамның компьютермен "қарым-қатынасы" телефонды құрылғы - телетаспаны
ендіру және шығару қондырғысы ретінде қолдану мүмкіндігі болған.
Сәйкесінше, бағдарламаланған компьютер өз жадына адам телетаспа
пернетақтасына терген сұрақ мәтінін енгізеді, ал бұл мәтінді енгізудің аяғында
оны талдайды және алдын ала дайындалған немесе сәйкес жауап мәтіннің
элементтерінен құрастырып, телетаспада дайындайды. Немесе жеңілдетілген
түрі - компьютер телетаспаға сұрақ мәтінін немесе тапсырма шартын береді де
жауаптың пернетақтадан ендірілуін күтеді, кейін ол бар эталонмен тексеріледі
де дұрысдүрыс емес деген баға береді. Сол кезден бастап дүниежүзінде
үздіксіз компьютер көмегімен үйретудің мәселелерін тиімді және арзан
әдістермен шешудің ғылыми ізденістері жүргізіле бастады.
Қазақстан әлемдегі басқа да өркениетті мемлекеттермен бірге бұрын көп
күш, уақыт және құрал кететін заттарды анағұрлым тиімді ететін және
салыстырмалы жеңілдететін ақпараттық технологиялар дәуіріне аяқ басты.
Тапсырмаларды шешудің бір тәсілі кәсіпорынның жұмысын
автоматтандыру болып табылады. Бұл тапсырма әр жұмысшының өмірінде
маңызды рөл ойнайды деп айтсақ болады, себебі кәсіпорынның жұмыс
сапасына әсер ететін, жұмыс уақытын тиімді пайдалануға да біз мүдделіміз.
Заманауи технологиялар оны жоғары дәлдікпен, жылдамдықпен және тиімді
етуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде оқу орнының беделі мен жақсы атағы тек оқытудың жалпы
деңгейімен, әлемге әйгілі ғылыми қызметкерлердің болуымен және
материалды-техникалық негіздің болуымен ғана анықталмайды, сонымен қатар
оқушылардың білімін бақылау жүйесінің тиімділігі
мен сапасымен
анықталынады. Әлбетте оның тез әрі заманауи және объективті формасы
компьютер нұсқасында сынақты бақылау болып табылады.
Мектеп және ЖОО оқытушылары үшін әсіресе компьютерде сынақтарды
құруда сынақ қаптамалары көкейкесті бағдарлама болып табылады. Мұндай
бағдарлама құралдары өте көп және бағдарлама-әзірлеушілер авторлық жүйе
деп аталатын жаңа нұсқалар жасауға дайын. Бірақта бұл бағдарламалық
құралдардың кең таралуы сынақ тапсырмаларын құруда, қаптамалардың "ішін
толтыра алатын" қарапайым және көп еңбекті қажет етпейтін әдістердің
болмауымен тоқтатылуда.
Сынақ тапсырмаларын құруда және оқушылардың білім деңгейін
бақылауда қолдануға мүмкіндік беретін бағдарламалық өнімдердің көп саны
белгілі. Бірақ олардың көп бөлімі графикалық және басқа да иллюстрацияларды
11
қолдануға бағытталмаған, немесе ыңғайсыз, немесе қиын болғандықтан басқа
мамандарды тартуды талап етеді.
Оқыту және бақылау құралдарын құру - тәжірибелі оқытушы - дәріс
оқушымен бірге бағдарламалық құралдарды құрушыларды,
бағдаламалшыларды және т.б. талап ететін, қиын және көп жұмысты қажет
ететін жұмыс.
Аталған жұмыстардың ЖОО-да кең ауқымды
жүргізілуіне оны
ынталандыруға қажетті қаражат көзінің болмауы кедергі болады. Нәтижесінде
ол жүйесіз жүргізіледі.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы
-
ҰБТ-дайындалу курсын
автоматтандыру зерттеу құралымыз болып табылады.
Жұмыстың мақсаты - әр түрлі деректеме мәліметтерінің негізінде, қазіргі
бағдарламалардан бағасы және жаңалығымен ерекшелінетін оқуышлардың
білімін компьютерлік бақылаудың сынақларын құру.
Берілген жұмыстың өзектілігі қазіргі кезде
барлық ЖОО
компьютерлермен жабдықталған, өз жеке желілері және Internet желісіне кіруге
мүмкіндігі бар, бұл оқытудың және алынған білімнің бағалануының дәстүрлі
әдісінен жаңа оқыту технологияларына өтуіне мүмкіндік береді.
Бағдарлама кез келген оқу орнында қондырылған компьютерлерде
қолдануға арналған. Берілген жұмыс негізінде құрылған дипломдық жоба
білімді бақылауды шешуге көмектеседі және үрдісті жеңілдетеді, үлгерімді
бақылайды және талдайды.
Жұмыстың тиімділігін жоғарлатады, ақпаратты өңдеуге уақыт жібермей
жұмыс істеу мүмкіндігі, үрдістің жүруінің дұрыстығын автоматты бақылау
есебінен қателіктің болу ықтималдығын азайтады. Бақылау жүйесі, толық
ақпаратты және талдауды өте аз уақытта алады және жұмысшылардың аз
санының қатысуын талап етеді. Дипломдық жұмыс бағдарламалық қамтамасыз
ету саласындағы қолданушыларда үлкен қызығушылық тудырады.
12
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН
ӘДІСТЕМЕСІ, ЖАЛПЫ ТҮСІНІКТЕР
КОМПЬЮТЕРМЕН
БАҚЫЛАУ
1.1
Оқушылардың
білімін
компьютерлі
бақылаудың
жалпы
түсініктері
Оқу үрдісін жетілдірудің бір бағыты - жұмыста бар кемшіліктерді
көрсетіп және оны қалай жою керек екенін анықтап, оқушылардың білімін әділ
бағалауға мүмкіндік беретін білімді,дағды мен шеберлікті бақылаудың
оперативті жүйесін дайындау болып табылады. Сондықтан білімді бақылау
сұрақтары көптеген ғалымдармен, педагогтарды сондай-ақ
ақпараттық
технологиялар саласындағы мамандарды да қызықтырады. Қазіргі кезде білімді
бағалау мен бақылау жүргізудің әр түрлі дәстүрлі және
компьютермен
оқытудың да бірнеше тәсілдері бар.
Қазіргі кезде қазақстандық оқу орындарында білімді бақылаудың дәстүрлі
әдістелерінен бірнеше артықшылықтары бар, пән бойынша оқушылардың
білімін бақылаудың бір әдісі ретінде педагогикалық сынақты компьютермен
жүргізу әдісі кең қолданылады.
Оқушының жетістігін өлшеу құралы тек оқу пәніне ғана емес сонымен
қатар, оның тапсырмаларына сәйкес және оқу пәнін оқыту жүйесін дамытуға
көмектеседі. Қазақстандағы ЖОО-да оқитын оқушылардың білімін компьютерлі
бақылауын қолдану тәжірибесі жоғары дамымаған, бұл бәлкім мемлекеттегі
тоқсаныншы жылдардың басындағы экономикалық тұрақсыздыққа байланысты
болуы мүмкін, бұл кезде мемлекет жағынан мемлекеттік ЖОО-ның
мұқтаждықтарына қаражат бөлінбейтін
уақыт болатын және бұл еліміздің
жалпы білім беруіне және ЖОО әсер еткен болатын. Осыған байланысты
университтерге өзіндік автоматтандырылған сынақ бағдарламаларын өңдейтін
бағдарламаларды қысқартуларына тура келді.
Бірақ 2000-шы жылдардың басынан бастап және осы күнге шейін бұл
салада ЖОО-ның және мемлекеттің күшімен белсенді зерттеулер жүргізілуде.
Бұл салада Аль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінде, KIMEP-те,
Турар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеттерінде жоғары
жетістіктер бақылануда. Бұл университтер ең алғаш жекелей немесе толығымен
оқушыларды компьютерлік сынақтан өткізген, сонымен қатар ең алғаш intranet
жүйесін енгізген болатын ( интернет көмегімен оқушылар өз бағаларын браузер
арқылы қарай алатын жүйе).
Компьютерлік педагогикалық сынақ әдетте, тек пән бойынша ғана оқу
бағдарламасының әр бөлімін (модульін) оқып болған соң, алынған білімді
объективті бақылау құралы ретінде қолданылады. Студенттің білім деңгейін
13
бағалау, бақылау бір жағынан - студент үлгерімін анықтайтын, оқытудың
сапасының индикаторы, ал екінші жағынан
- дидактикалық жүйенің
тиімділігінің көрсеткіші (оқу үрдісін оқыту және ұйымдастыру әдістемесі). Оқу
үрдісіне әр түрлі сынақ тапсырмаларының формаларын қосу, оқытуды
автоматтандыруды іске асырады[1, 125 бет].
Компьютерлік сынақтың бірнеше артықшылықтары бар:
Нәтижелерді тез алу және оқытушыны сынақ нәтижелерін өңдеу
бойынша көп еңбекті қажет ететін жұмыстан босату;
Бағадағы объективтілік;
Аты-жөнін көрсетпей (анонимді) сынақ кезіндегі құпиялылық;
Компьютерде сынақ жүргізу дәстүрлі сынақ жүргізу формасымен
салыстырғанда қызықтырақ, бұл студенттерде жақсы уәж (мотивация)
тудырады.
1.2 Компьютерлі сынақтарды дайындаудың негізгі әдістемелері
Компьютерлік сынақтарды құрау, негізінде қиын жұмыс болып табылады.
Сапалы кәсіби тұрғыда жасалған сынақты атақты-алдандыру журнал
сауалнамаларынан айыра білу өте маңызды болып табылады. Нағыз, ұтымды,
тиімді жұмыс істейтін сынақ - бұл нақты қасиеттер мен сипаттамаларға ие және
заманауи әдістемелердің талаптарына жауап бере алатын соңғы өнім.
Сынақтың құрамы, тұтастығы мен құрылымы бар. Ол тапсырмалардан, оларды
қолдану ережелерінен, әр тапсырманы орындауға берілген бағалар мен сынақ
нәтижелерін түсіндіруден тұрады. Сынақтың тұтастығы сынаққа қосылған,
тапсырмалардың байланысында байқалынады. Ешбір тапсырма оған зиян
келтірмей алмайды. Оның құрылымы тапсырмалардың бір-бірімен байланысы -
әдісі ретінде беріледі[2, 254 бет].
Сынақ сұрақтарын құрау оқытылатын пәндердің мазмұнын мұқият
талдауды, оқу материалдарын жіктеуді, тақырып аралық және
пән аралық
байланысты орнатуды, дидактикалық бірліктерді бекітумен және оларды
тапсырмалардың келесі элементтері арқылы көрсетуді қарастырады.
Сынақтар екі түрлі болады:
дәстүрлі;
дәстүрлі емес.
Дәстүрлі сынақтар арнайы формалары бар, қиыншылықтардың өсуімен
тапсырмалар жүйе түрінде берілген, студенттердің дайындығын бағалауға және
деңгейін сапалы және тиімді өлшеуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар сынақ тапсырмаларына неше оқу пәндері қосылуына
байланысты, дәстүрлі сынақтарды біртекті (бір ғана пән бойынша білімді
тексеретін) және біртексіз (бірнеше пән бойынша) деп бөледі.
14
Дәстүрлі емес сынақтар интегративті, бейімделінетін және сынау-бағалау
сынақтары түрінде берілген.
Сынау сынақтары - оқу орнын бітірушінің дайындығын жалпы соңғы
диагностикалауға мақсатталған. Бір сынақта екі немесе бірнеше оқу пәндерден
білім тексеріледі.
Бейімделінетін сынақтар сынақ жауаптарына байланысты берілген
тапсырмаларды қиындығына қарай реттеуге мүмкіндік береді. Жауап дұрыс
болған жағдайда, компьютер алдыңғы сұраққа қарағанда қиынырақ тапсырма
береді, ал сәтсіздік жағдайында - одан да жеңілірек сұрақ береді.
Сынақты-бағалау тесттері оқу дисциплинасының мазмұнының қандай
элементтері меңгеріліп, қайсысы меңгерілмегендігін білу үшін арналған.
Сонымен қатар олар жалпы дисциплинаны қамтитын толық тапсырмалар
жиынтығынан анықталынады.
Сныақ тапсырмаларының үш негізгі түрі болады:
1) Бір немесе бірнеше дұрыс жауабы бар тапсырмалар. Осындай
тапсырмалардың ішінде келесідей түрлері болады:
-Принцип бойынша бір ғана дұрыс жауап таңдау: бір - дұрыс, қалған
басқалары (бір, екі, үш және т.б) - дұрыс емес.
- Бірнеше дұрыс жауаптарды таңдау.
- Бір, ең дұрысырақ жауапты таңдау.
2) Ашық түрдегі тапсырмалар.
Тапсырмалар дұрыс жауап болмайтындай етіп құрастырылады; жауапты
өзің құрастырып, арнайы дайындалған орынға өзің жазуың керек.
3) бір көпмүшені басқа көпмүшенің элементімен сәйкестендіру талап
етілетін, сәйкестендіруді орнататын тапсырмалар.
4) дұрыс жүйелікті орнатуға тапсырмалар (есептеу, іс-әрекет, қадам,үрдіс,
анықтамадағы терминдер).
Сынақтамлар түрінде жүргізілетін, білімді компьютерлі бақылау үшін
көбінесе,бір дұрыс жауапты таңдау тапсырмалары көбірек келеді. Осы
сынақтардың ішінде қазіргі кезде ең кең таралғаны дұрыс жауапты мыналардан
таңдау мүмкіндігі бар сынақтар болатын:
жауаптың ұсынылған екі нұсқасынан;
үш ұсынылған нұсқалар.
Форманы таңдау мыналарға байланысты:
сынақ жүргізудің мақсаты;
сынақтың мақсаты;
техникалық мүмкіндіктер;
білімді
сынақты бақылаудың теориясы мен әдістемелері саласында
оқытушылардың дайындығының деңгейі.
Әр форма білімнің барлық өзіне тән түрлерін тексеруге мүмкіндік береді.
Студенттер тәжірибеде қолдана білетін, білімді сынақтар көмегімен тексерудің
15
маңызы бар. Анықтамалар,сөздіктер, карталар мен кестелерді және т.б.
қолдануды қажет етпейтін, оперативті жадта болатын білімді тексереді.
Компьютерлі
сынақты дайындау кезінде оның жалпы және жеке
тапсырмаларын қиындық деңгейін ойластыру өте маңызды. Дәстүрлі сұрақтар
қиындатылуы бойынша орналастырылады.
Көбінесе пайыздық қатынас
бойынша орташа қиындықты сұрақтар құрастыралады. Тапсырмаларды таңдау
кезінде сынақ тапсырушылардың жалпы дайындықтарының деңгейімен
есептесу керек. Мысалы, сынақтан дайындығы нашар студенттер өткен кезде,
сынақтың қиын тапсырмалары "жұмыс істемейді", себебі, ешбір қатысушы ол
сұрақтарға жауап бере алмайды. Дайындығы жақсы студенттер тобында оңай
тапсырмалар жұмыс істемейтін болады.
Ең жақсы сынақ деп мазмұны кең және терең білім деңгейін қамтитын
сынақтарды айтуға болады. Сынақты дайындаушылар келесі қағидаттарды
ұстанулары қажет:
сынақ сынақтаманың мақсаттарына сәйкес болуы керек;
жалпы білімді тексеру жүйесінде тексерілетін білімнің мәнін анықтау
қажет;
мазмұн мен сынақ форматының арасындағы байланыс қамтамасыз етілу
қажет;
сынақ
тапсырмалары мазмұны жағынан дұрыс құрастырылған болу
керек;
сынақ мазмұнында оқу пәнінің мазмұнының көрнекілігі сақталуы керек;
сынақ ғылымның заманауи деңгейіне сәйкес болу керек;
сынақтың мазмұны кешенді және тұрақты болуы керек;
Сынақ мазмұны жүйелі, бірақ әр түрлі нұсқалы болуы керек.
Әрбір сынақтың басында сынақты жүргізу бойынша қысқаша нұсқаулық
беріледі, мысалы: "Дұрыс жауапты таңдаңыз...", "анағұрлым дұрыс жауапты
таңдаңыз...", "бос жолда жауапты жазыңыз..." және т.б. Егер тапсырма бір
формада келтірілсе, онда барлық сынақ үшін бір ғана нұсқаулық жазылады. Ал
егерде сынақтар әр түрлі тапсырмалардан тұрса, онда әрбір тапсыр алдында
жаңа нұсқаулықтар жазылады. Сынақ тапсырмалары әдетте, үлкен немесе қара
жалпақ әріптермен жазылады, ол тапсырманы жауап нұсқаларынан тез бөліп
қарау үшін қажет.
Сынақ сұрақтарын құрастырғанда "фасеттік" деп аталынатын, яғни
нұсқалары бар тапсырмаларды таңдаған өте ыңғайлы.
Мысалы :
- мыс
- титан
- цирконий ... ауыр металлдар тобына жатады
1) жатады;
2) жатпайды .
16
Компьютерлі сынақтан өту кезінде, осы тапсырмалардың көмегімен
студенттер сұрақтарды кездейсоқ тәртіпте алады, бұл олардың қайталану және
көшіру мүмкіндігін жоққа шығарады.
Студенттердің көңілін алаңдату үшін дистракто-жауаптары (ағылшын
тілінен to distract - алаңдату) қолданылады, мысалы:
Абсолютті ылғалдылықты анықтайды
1) гигрометроммен;
2) психрометроммен.
Дұрыс жауап - психрометр, ал бұл кезде бірінші сөздің түбірі "гигро-"
аударғанда "су, ылғал" деп аударылғандықтан жауап берушінің көңілін
аударады. "Гигрометр" сөзі бұл жерде - дистрактор болып табылады.
Дистракторларды іріктеу сынақтың сапасына әсер етеді. Ең жақсы сынақ
деп, ішіндегі дұрыс және дұрыс емес барлық жауаптар бар (дистракторалар)
студенттермен бірдей жиілікте таңдалынатын сынақтар саналады.
Компьютерлік сынақ тапсырмаларының мазмұнын қысқа және ықшамды
жасау қажет. Мазмұнның қысқалығы аз құралдармен тапсырманың максимум
мәнін түсінуге мүмкіндік беретін сөздерді, таңбаларды, графиктерді мұқият
таңдаумен қамтамасыз етіледі. Қайталанылатын, аз түсінікті, сирек
қолданылатын сөздер мүлдем қолданылмау керек, сонымен қатар, шет елдік
сөздер, мағынасы түсініксіз, қатысушыларға белгісіз сөздер де қолданылмайды.
Сынақты жүргізу кезіндегі маңызды талаптардың бірі - ертерек
дайындалған баллдарды қою ережелерінің болуы. Жалпы жағдайда сынақ
жүргізу кезінде әр тапсырмада дұрыс жауапқа бір балл беріледі, ал дұрыс
емеске - нөл. Студенттердің берген барлық баллдар жиынтығы, дұрыс жауап
санын береді. Бұл сан оның білімінің деңгейімен бағаланады және
"сынаушының сынақ баллын" көрсетеді. Бірақ одан да басқа да,күрделі бағалау
сұлбалары бар, мысалы, рейтінгілік.
Сонымен компьютерлі сынақ сұрақтарын құрастыруды келесі ретте
жүргізуге болады:
білімнің сарапшы мақсатты моделін қалыптастыру;
сынақ жазықтығының бәсеңдетілген жобасын құру
(немесе төменнен -
жоғары);
сынақ тапсырмаларын құру және толтыру;
толық компьютерлі сынақны құрау;
сынақлы тәжірибе жүргізу;
тиімді сынақны таңдау;
сынақ тапсырмаларын талдау, түзету және қолдануға дейінгі түрге
жеткізу.
17
1.3 Алматы хореграфикалық училищесінің оқушыларының білімін
бақылау үрдісін талдау
А.В.Селезнев атындағы Алматы хореграфиялық училищесі 1934 жылы
музыкалық - хореграфиялық мектеп ретінде қалыптасқан болатын. Сонымен
қатар, училище құрудың негізгі мақсаты бұл музыка және хореография
саласында білім беруде қызмет ететін, сондай - ақ мемлекеттегі мәдени
байлықтар мен мәдениетті кешенді дамыту болып табылады.
Оқу орнының құрылуы және дамуы хореографтар мен көркем сурет
жетекшісі А. Александров және А. Селезневтің есімдерімен байланысты. Кәсіби
балет мектебін ұйымдастыру Абай атындағы МАБЖТ-дің қызметімен тығыз
байлынсты. Училище республиканың қолданыстағы өнерінің қалыптасуына
және тәрбиеленуіне себептескен болатын. Училищенің алғашқы бітірушілері
жас театрдың балет труппасының негізін құрды, олар қысқа уақытта бірнеше
балет қойылымдарын қойды, ұлттық балеттің құрылуы мен дамуында маңызды
рөл атқарды.
Училищеде классикалық және заманауи билерді, семинарлар мен
қойылымдарды үйрету әдістемесі бойынша мастер -класс жүргізу үшін әлемдік
хореографияның алдыңғы қатарлы қызметкерлері шақырылады. Жыл сайын
заманауи биден Халықаралық фестиваль өтеді, соның көлемінде заманауи
хореографияның мәселелері бойынша дөңгелек үстелдер жүргізіледі, мастер -
класстар беріледі. А.В.Селезнев атындағы Алматы хореографиялық училищесі -
заманауи Қазақстанның бірегей көне оқу орны. Оның шежіресі осыдан 70 жыл
бұрын басталған болатын .
Қазіргі кезде Алматы хореографиялық училищесінде оқушылардың
білімін тексерудің екі негізгі бақылау фомалары бар: ауызша сұрау және
жазбаша жұмыс. Әрқайсысың өзіне тән оң жақтарымен қатар бірнеше
кемшеліктері бар. Ауызша сұрау жеке оқушылардың білімін бақылаудың
іріктемелі формасы және сабақтың біраз уақытын алатын түрі болып табылады.
Жазбаша жұмыс аса көп жұмысты қажет етеді және оперативті емес. Көбінесе
оқытушы, оқушылардың жұмысын тексеріп бітпей жатып, студенттердің
алдыңғы материалдардың қандай бөлімін жеткілікті дәрежеде меңгермегенін
туралы ақпаратты білмей келесі сабақты бастап кетеді. Сонымен қатар,
ұсынылған екі әдісте білімді әділетсіз бағалаумен байланысты, жағымсыз
көрінстен арылмаған.
Мұндай кемшіліктері жок бақылаудың түрі сынақ болып табылады. Ол
аралық білімді тексеруде жақсы қолданылады. Осының есебінен жұмысты
оперативті тексеруден, оқытушылар келесі сабақты мазмұндауды уақытылы
түзетіп, аз меңгерілген бөлімдерге көп көңіл бөле алады. Тексеруде көп
жұмысты қажет ететін жазбаша жұмыстың болмауы бақылау жұмыстарын жиі
18
жүргізуге мүмкіндік береді және оқушыларда жаппай білімді бақылаудың
сезімін тудырады.
Сынақ тапсырмалар жүйесінің тағы бір
артықшылығы,студентке әсер ететін шынайы және жалған көрсетілетін
психлогиялық мәселелердің болмауы.
Педагогикалық тәжірибелер тексерудің басқа түрлерімен салыстырғанда,
сынақ
тапсырмаларын қолдану тиімді болып табылатынын көрсетті,
оқушыларды оқылатын пәнге деген ынтасын көтеретін және әр сабаққа
дайындалуға ынталандырды. Ауызша тексеру түрін есеп алу кезінде және
емтихандарда пайдаланған тиімді. Сонымен қатар, сабақ уақытында сұралған
сұраққа студент жауабының бағасының болмауы, дұрыс жауап бермеуге деген
қорқынышты психикалық қысымды түсіреді және сұрақты шығармашылық
атмосферада талқылауға мүмкіндік береді.
Оқу-әдістемелік үрдісінің болашақ дәрежесін сипаттайтын факторларды,
қолданыстағы басқару жүйесінің шамасын ескере отырып, белгілеуге болады:
а) сынақның ескірген базаларын және оқушылардың білімін тек қолмен
бақылауын бар болуын;
б) кешенді оқу үрдісі динамикалық сипатта болады, ол реттелмеген
ақпараттық ағындардың болуымен, ұйымдастыру және техникалық себептермен
оқу ресурстарын жоғалтумен анықталынады.
в) компьютерлі сынақ көмегімен сынақ жүргізу кезінде оқу үрдісінің
парасетрлерін белсенді тексеруді ұйымдастыру, оқу үрдісін басқару дәлдігін 2-3
есе жоғарлатуға және оқу үрдісінің ұйымдастыру-техникалық деңгейін
жоғарлатуға алдын ала жағдай жасауға мүмкіндік береді.
г) контингент қозғалысының автоматты бақылауы қажет;
д) оқушылардың білімін тексеру үрдісін жылдамдатуға мүмкіндік беретін,
бірегей ақпарат базасын, ақпараттық ағындарды өңдеуді және қозғалыс
сұлбасын қалыптастыру қажет.
Осыған байланысты, өзіндік ақпараттық қамтамасыз ету негізінде
оқушылардың білімін тексеруді автоматтандыру әдістерін енгізу қажеттілігі
туады, немесе жаңа электронды сынақ жүйесін сатып алу қажет болады.
19
2
ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН БАҚЫЛАУШЫ
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІ ӘЗІРЛЕУ
2.1 Бағдарламалық қамтамасыз етудің алгоритмін құру
Алматы хореографиялық училищесінің ақпараттық және технологиялық
құрылымдарын талдау бағдарламалық өнімді әзірлеуге келесідей талаптарды
шығарды:
- бір мезетте бірнеше қолданушылардың жұмыс істей алуы;
- базада сақталынатын мәліметтерді қорғау;
- әр түрлі платформада орналасқан компьютерлер арасындағы байланыс.
Берілген талаптарды клиент-сервер құрылыс торын қолдану арқылы
іске асыруға болады.
Аталған құрылыстың артықшылығы, клиент сұранысын серверлік бөлімде
өңдеу болып табылады. Клиент және сервер келесі түрде байланысады. Клиент
сұранысты қалыптастырып, мәліметтер орналасқан сервер базасына жібереді.
Сервер сұранысты орындап, клиентке қажет мәліметтер ретінде ұсынады.
Сонымен қатар, мұндай құрылыстың артықшылығына мынандай
факторлар жатады:
- мәліметтермен жұмыс істеу үшін кірудің реляциялық әдісі қолданылады,
бұл желіге деген жүктемені азайтады;
- қосымша базаны тура басқара алмайды, басқарумен тек сервер
айналысады. Осыған байланысты мәліметтерді қорғаудың жоғары дәрежесін
қамтамасыз етуге болады.
Қорғаныстың мәні мәліметтер базасының файлына енуге шектеу болып
табылады. Мәліметтер базасының файлы өшірілген серверде орналасқандықтан,
ол жерде орналасқан файлдарға қолданушылардың кіру мүмкіндігі шектеледі.
Клиенттік қосымша мен сервер қосымшасы арасындағы әрекеттесулер.
Алдыңғы пунктерде көрсетілгендей, әрекеттесулер үшін мәліметтердің
өшірілген модулі қолданылады. Мәліметтердің өшірілген модулі мәліметтерді
басқару базасын мәліметтерді өңдеуден бөледі және
"клиент-сервер"
құрылысында өшірілген мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған және
мәліметтер базасы сервері мен аралық қосымшалар дәрежесі арасындағы сервер
қосымшасын құру үшін қолданылады.
Мәліметтер модулінің негізгі
тағайындалуы мәліметтерге ену компоненттерін сақтауды орталықтандыру,
сонымен қатар осы құраушыларды да орталықтандыру болып табылады.
Сондай-ақ қолдану.
20
Өшірілген модульде модульде іске қосу әдісі ретінде Multiple Instance
таңдалған, ол барлық клиенттік қосылыстар үшін тек бір түпнұсқв құруға
арналған және барлық қосылыстарды тек бір жазықтық бөледі.
Ағынды модельдерде (Threading Model) клиент интерфейсін шақыру әдісі
ретінде Free (еркін) қасиеті таңдалған, ол сервер-қосымшаға бір мезетте
клиенттің бірнеше сұраныстарына жауап беруге мүмкіндік береді.
Клиенттермен байланысты қамтамасыз ету үшін мәліметтер модулінде
DataSetProvider құраушысы орналасқан, ол ADOQuery мәліметтерге ену
құраушысына байланыстырылады.
ADOQuery
клиенттен түскен
SQL-
сұраныстарды қабылдайды және өңдейді және ADOConnection құраушысына
жібереді. ADOConnection құраушысы мәліметтер модулінің негізгі құраушысы
болып табылады және ADO провайдері көмегімен мәліметтердің сақтау
орнымен байланысын орнатады. Берілген жағдайда мәліметтерді сақтау орны
Microsoft бірлестігінің Access бағдарламалық өнімі көмегімен құрылған,
мәліметтер базасының файлы болып табылады.
Сервер мен қосымшаны TCPIP арқылы байланыстыруда қолданылатын
құраушы ретінде
SocketConnection
құраушысы таңдалған болатын.
Компьютердің мекен-жайы мен аты қолданушымен көрсетіледі және клиенттің
қосымшаны іске қосқанан кейін файлдан алынады.
Клиенттің мәліметтерді іріктеуі мен сервер арасындағы ақпараттарды
алмасуын қамтамасыз ету үшін ClientDataSet клиенттік мәліметтер жиынтығы
қолданылады, ол клиенттің басты формасында орналастырылады. RemoteServer
берілген құраушысының қасиеттері қосымшамен бағдарламалық жұмыс істеуі
кезінде орнатылады және
SocketConnection
мәнін береді. қосымшаға
мәліметтерді беруді қамтамасыз ететін, ProviderName қасиеттерінің провайдер
ретінде, сервер қосымшаның өшірілген мәліметтер модулінде орналасқан
DataSetProvider көрсетілген.
Аталған кезеңде клиент қосымшасы мен сервер қосымшасы арасындағы
байланысты орнату аяқталады.
Бағдарлама алгоритмі келесілерден тұрады:
1) Сынақ тапсырмалары бар файлды ашу;
2) Файлдан шыққандарды мына рет бойынша циклдік оқу:
- тармақты сұрақпен, жауаптар санымен және дұрыс жауап нөмерімен
оқу;
- қолданушыға сұрақты шығару;
- қолданушының жауапты енгізуі;
- енгізілген жауап нөмерінің дұрыстығын тексеру.
3) Сынақның жалпы нәтижелерін дұрыс жауап санының жалпы сұрақ
санына қатынасын 12 көбейтіндісі ретінде анықтау.
button1_Click процедурасының алгоритмін сипаттау:
1. Таңдаудың диалогты терезесін шақырту. Тапсырма мәтіні бар файл
21
ашылады.
2. Егер "Жою" басса, онда жабу бағдарламасы жүреді. Егер "ОК"
басылса, онда файл ашылады және оның ішіндегілердің бәрі файлды ағынға
көшіріледі.
3. Тапсырма мәтінінің жолы есептелінеді.
4. "жауап нұсқаларының саны, дұрыс жауаптың нөмері" енгізілген жолақ
есептелінеді.
5. Файл ағынынан жауап нұсқалары бар жолдар есептелінеді.
6. Диалог терезесі экранында сынақ сұрақтарымен жауап нұсқалары
көрсетіледі. Осы терезде жауап нөмерлері көрсетіледі. Жауап нөмеріне басып
"ОК" басамыз.
7. Бағдарлама енгізілген нөмерді дұрыс жауап нөмерімен салыстырады.
8. Жауаптарды салыстырғанда дұрыс жауап есептеуіші +1-ге көбейеді
және келесі сұрақты таңдайды, соңғы жауапқа жеткенше (файлды ағынның
соңына дейін).
9. 3-8 пунктері қайталанылады.
10. Бағдарламаның аяғы.
2.2 Бағдарламалық кодты дайындау әдістемесінің сипаттамасы
Сынақның бағдарламасын дайындау үрдісі берілген бөлімде
қарастырылатын болады.
Толық қамтамасыз ету бағдарламасын дайындау үшін екі бағдарлама жазу
шешімі қабылданған болатын:
1.
Сынақ редакторы. Бұл жерде жауап беру керек сынақлар мен
сұрақтар, сонымен қатар дұрыс жауап нұсқалары толтырылатын болады.
2.
Сынақ бағдарламасы. бұл құралған сынақлар ендірілетін қабықша
және ол жерде қолданушы пайда болған сұрақтарға жауап беретін болады.
Ең қарапайым шешім - мәліметтер базасын қолдану. Бірақ олар үшін
арнайы қондырмалар қажет (базаға байланысты BDE, DAO және т.б.), ал ол
ұнамсыз. Бұл жағдайда оны қолданбай-ақ қойса да болады [9, 220 бет].
Жұмыстағы алғашқы қадам сынақ редакторын құру болатын. Ең
алдымен 1-суретте көрсетілгендей, негізгі форма құрылған болатын. Мұнда
бағдарламаның негізгі мәзірі бар басты терезе, ToolBar командасын тез шақыру
басқыш панелі және еске түсіруге арналған жағдай жолы бар.
22
1-сурет. - Сынақ редакторының басты мәзірі
Формада келесі түймелер құралған (және мәзірдің сәйкес пунктері):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Құру;
Ашу;
Сақтау;
Басу;
Бағдарламаны күйге келтіру;
Көмек;
Бағдарлама жайында;
Шығу.
Әр түймеде Hint қасиеттерін оларға сәйкес еске түсіру мүмкін, олар
тышқанның бағыттаушысын сол түймеге тигізгенде күй жолдарында пайда болу
керек. Бұл еске түсіру мүмкіндігі түйменің жанында да пайда болуы үшін,
басты форманың true мәнінде showHint қасиетінорнату қажет.
Ол үшін private бөлімінде жаңа процедураны сипатауға болады: procedure
ShowHint(Sender: TObject). Бұл процедура үшін дайындама дайындау үшін
Ctrl+Shift+C басу керек. Содан кейін ол жерде келесілерді жазу керек:
рrocedure TTestEditorForm.ShowHint(Sender: TObject);
begin
StatusBar.Panels.Items[0].Text := Application.Hint;
end;
23
Бұл жерде күй жолының нөлді панелінде орналасқан Application
объектісінің Hint қасиеті бар ағымдағы еске түсірудің мәтіні орналасады. Күй
жолы екі панельден құралсын.басты форманы көпқұжатты етуге болады. Ол
үшін FormStyle қасиетінде fsMDIForm мәнін орналастыру қажет болады.
Шығу түймесі үшін Onclick жаңалықтарын өңдеуді бірден құруға болады
және close әдісін шақыру арқылы бағдарламаны жабуғ болады. Содан кейін дәл
осы процедураны-дайындауды Шығу мәзірінің пунктіне арнау керек.
NewTestForm мәні қосылған жаңа форма Құру түймесін басқанда
көрінетін болады. Бұл терезеде сынақ аты енгізілген жолды және сынақ түрін
таңдауға арналған тізімді таңдау қажет. Қалай істеу керек екені 2-суретте
көрсетілген.
2-сурет. - Жаңа сынақны құру терезесі
24
3-сурет. - Жаңа сынақты құру терезесі
Жалбыраған тізімде style қасиеттерін csDropDownList қасиеттеріне,
қолданушы тізімге жаңа мәндерді енгізе алмай, тек бар мәндерді ғана таңдау
үшін қажет. Items қасиеттерінде тек бір ғана - Сұрақ - жауап нұсқалары
жолдары бар. Негізінде осы тізімді бір ғана элементі болған үшін жасамай-ақ
қойсада болар еді, бірақ ол бағдарлама мүмкіндіктерін кеңейту үшін
орнатылған.
Ия және Жоқ түймелері тек сәйкесінше mrok және mrcancel
мәніндегі ModaiResult қасиеттер орнатылған [11, 90 бет].
Форманың өзінде қасиеттер өзгертілген:
Position-ді poMainFomCenter-ге, терезе басты терезенің орталығында
көрсетілуі үшін ауыстырады.
Borderstyle-ді
bsSingle-ге, қолданушы терезе
өлшемдерін өзгерте алмауы үшін ауыстырады.
Мұндай терезелердің Ия және Жоқ түймелері
ModaiResult
қасиеттеріне ие болады.
Енді басты формаға қайтамыз және Құру түймесі үшін Onclick жағдайы
бойынша
NewTestForm терезесін көрсету үшін код жазылған болатын. Бұл
терезе модальді сияқты көрсетілуі керек.
Жаңа сынақның сұрақтары мен жауаптарын қалыптасытру терезелерін
құру үшін жаңа форма құрылған және келесідей қасиеттер орнатылған:
1.
2.
3.
caption -- Сұрақ тапсырмалары -- жауап нұсқалары;
Formstyle -- f sMDichild (бұл бізде еншілес терезе);
Name -- QuestionResuitForm.
Onciose жағдайында келесі кодтары бар:
25
procedure TQuestionResultForm.FormClose(Sende r: TObject; var Action:
TCloseAction);
begin
Action:=caFree;
QuestionResuitForm:=nil;
end;
Мұнда бірінші жолда caFree мәнінде терезе жабылуы үшін ауыстырмалы
Action орнатылған ( бұл ауыстырмалыны параметр ретінде алынған).
Туындаған терезе жабылмайды, тек бір жаққа жиналып қояды. Екінші
жолда терезенің объектісін көрсететін, ауыпалы
QuestionResuitForm
жаңартылады.
Туынды терезе басталған кезде автоматты түрде көрсетіледі және басты
терезенің жұмыс бетінде көрсетіледі.
Содан кейін сұрақты Құру және сұрақты Түзету түймелерін басқанда
экранда көрсетілетін, элементтерді түзету үшін форма құрылады. Жұмыстың
нәтижесі 4-суретте көрсетілген.
4-сурет. - Сұрақтарды енгізу терезелерінің формасы
Бұл жерде сұрақ мәтінін енгізу үшін TEdit жолы және жауап нұсқаларын
енгізу үшін TCheckListBox орналасады [12, 610 бет]. Қосу түймесін басқанда
жауаптың жаңа нұсқасын көрсетеміз:
procedure TEditQuestionForm.NewResultButtonCl ick(Sender: TObject);
var
Str:String;,
26
begin
Str: = " ;
if InputQuery('Жаңа жауап, Жауаптың мәтінін енгізіңіз:1, Str) then
ResultListBox.Items.Add(Str);
end;
Бұл жерде бір ауыспалы жолақ көрсетілген. Кодтың бірінші жолында оған
бос жол қосылады. Кейін экранда inputQuery функциясы көмегімен мәтінді
жолақты енгізудің стандартты диалогы көрсетіледі.
Бұл функцияның үш параметрі бар :
Терезенің тақырыпшасында көрсетілетін, мәтін;
Егізу жолының жанындағы терезеде көрсетілетін, мәтін ;
Үндемеу арқылы мәнін бере алатын және енгізу нәтижелерін ала
алатын, ауыспалы жолақ.
Егер функция true деп қайтарса, онда қолданушы енгізуден кейін ОК
түймесін басады және бұл жағдайда біз енгізілген мәтінді ResultListBox
жауаптар тізіміне енгіземіз. Жою түймесін басумен байланысты, onclick
жағдайы үшін келесі кодтарды жазамыз:
procedure TEditQuestionForm.SpeedButtonlClick (Sender: TObject);
begin
if ResultListBox.Itemlndex-1 then
ResultListBox.Items.Delete(ResultLi stBox.Itemlndex);
end;
Кодттың бірінші жолында тізімдегі ерекшеленген элементті көрсететін,
itemlndex қасиеті тексеріледі. Ол үшін параметр ретінде ерекшелген жолды
көрсетіп ResultListBox.items.Delete жасалынады.
Енді өзіміздің QuestionResultForm тереземізге қайтып келсек. Бұл жерде
жаңа сұрақты құру үшін onclick жағдайында өңдеуші құрылған. Onclick
жағдайының өңдеуші коды 1 листингінде көрсетілген.
Ең алдымен
EditQuestionForm
терезесінің басқару элементтері
тазартылады. Содан кейін бұл терезе көрсетіледі және егер қолданушы
сұрақтың атын енгізсе және ОК басса, онда енгізілген ақпаратты өңдеу керек.
Алғашында
NewQuest ауыспалының жады ерекшелінеді. бұл ауыспалы
PQuestion ретінде жарияланған, ал бұл TQuestion көрсеткіші болып табылады.
New функциясы көмегімен ерекшелінетін жад. Бұл функциямен параметр
ретінде, жады ерекшелінетін мәліметтер түрін жіберуге болады. Істелінген
функцияның нәтижесі - NewQuest ауыспалысныда сақталған ,ерекшелінген жад
көрсеткіші.
Егер ерекшеленген жадты жою қажет болса, онда Dispose үрдісін алып
және оған жою керек ауыспалыны жіберу керек, мысалы, Dispose (NewQuest).
27
Dispose (NewQuest) құрылымы үшін жадты ерекшелегеннен кейін, біз
оның жолақтарын қолданушымен енгізілген ақпаратпен толтырамыз. Бәрі
толтырылғаннан кейін құрылымды
QuestionList.Add(NewQuest)
тізіміне
қосамыз;
Терезе формасында жаңа элемент сұрақтар ағашы құрылады. Ол үшін
келесі кодты жазамыз:
with QuestionTreeView.Items.Add(nil, NewQuest.Name) do
begin
ImageIndex:=0;
Data:=NewQuest;
end;
Бұл жағдай қолданушы басқа бір элементті таңдаған сайын іске
асырылады. Таңдалған сұрақтар бойынша біз Listview тізіміндегі жауаптарды
толтыруымыз керек. Бірақ толтырмас бұрын, тізімді тазартамыз, себебі ол басқа
сұрақтың мәліметтерімен толтырылуы мүмкін [13, 410 бет].
Жағдайларды өңдеушісіне ерекшеленген элементті көрсетеін, TTreeNode
типті Node параметрі беріледі. Кодтың екінші жолағында тексеру жүргізіледі,
егер ерекшелінген элемент nil-ге тең болса, онда процедурадан шығу керек.
PQuestion құрылымына, ерекшелінген сұрақтың жауаптарының сақталған
мәліметтеріне, кіруге мүмкіндік алу үшін біз ерекшеленген Node элементінің
Data қасиетіне сүйенуіміз керек.
Содан кейін берілген сұрақта PQuestion(node.Data).ResultCount минус 1 ,
0-ден жауап нұсқауларының санына дейін циклдер іске қосылады. Цикл ішінде
тізімнің келесі элеметтерін құратын Resuitview.items.Add коды жазылған.
Мұндағы Add әдісі көрсеткішті құрылған элементке қайтарады, сонымен қатар
келесі код іске асатын болады.
Ал кодтың ішінде бірнеше қызметтер атқарылады.
caption элементінің тақырыбы толтырылады.
Егер PQuestion(node.Data).ResiltValue[i] true тең болса, яғни жауап дұрыс
болса, онда туынды элементті subitems.Add('fla') қосамыз(бұл элементтің мәтіні
тізімнің екінші бағанында көрсетілетін болады) және иконкаға 2 индексін
жазамыз. Әйтпесе, туынды элементтіңмәтіні Жоқ тең болады және иконка
индексі 1-ге тең болады.
Солайша, цикл ішінде жауаптың барлық нұсқаулары өңделеді және
тізімге қосылатын болады. Құрылған бағдарламаның терезесін 5-суретте көре
аласыз.
28
5-сурет. - сынақларды құру терезесі
Мұнда 5-суретте көрсетілген, терезені көрсететін кодты қарастыру ғана
қалды. Ол үшін жаңа сынақ жобаларын құру түймелері үшін onclick жағдайын
өңдеуін түзету керек:
procedure TTestEditorForm.NewButtonClick(Send er: TObject);
begin
NewTestForm.ShowModal;
if NewTestForm.ModalResultOmrOK then exit;
if NewTestForm.TestTypeBox. IternIndex=O then
begin
QuestionResultForm:=TQuestionResult Form.Create(Owner);
QuestionResultForm.ProjectName:=New TestForm.TestNameEdit.Text;
QuestionResultForm.Caption:=Questio nResultForm.Caption+' : '
+QuestionResultForm.ProjectName;
end;
еnd;
Бұл кодтың бірінші жолағында біз жаңа жобанынң терезесін құруды
көрсетеміз. Егер қолданушы сынақның бірінші типін - "Сұрақ-жауап
нұсқаулары" таңдаса(мысалда ол жалғыз ретніде сипатталатын болады), онда
29
біз сұрақтарды құрастыратын терезе құралады. Кейін таңдалған жобаның атын
сақтаймыз және терезе тақырыбын өзгертеміз [14, 256 бет].
Onclick Жою түймесі жағдайы үшін листинг 3-те келтірілген код
жазылған болатын. Бірінші кезең үшін бағдарлама сынақларды құра алады. Енді
оны сақтауды да үйрету қажет, сонымен қатар құралған жобаларды түзету үшін
ендіруді үйрету керек. Біз туынды терезеден негізгіге жобаны ашу және сақтау
түймелерін қостық.
Жобаны Сақтау түймесін басуымен байланысты Onclick жағдайы үшін
келесі кодтар жазылады:
procedure TTestEditorForm.SaveButtonClick(Sen der: TObject);
begin
егер белсенді туынды терезе нөлге тең болса,онда
if ActiveMDIChild=nil then exit;
Егер терезе аты QuestionResultForm, онда ол
сұрақ -- жауап нұсқалары, және сақтаймыз
SaveTestl процедурасы.
if ActiveMDIChild.Name='QuestionResult Form' then
SaveTestl;
end;
ActiveMDichild қасиеттері әрқашанда сол мезеттегі белсенді туынды
терезені көрсетеді. Бұл қасиетті қолданбас бұрын, оны nil мәнімен салыстыру
керек, себебі дәл сол кезде ешбір туынды терезенің болмауы да мүмкін. Бұл
жағдайда қасиетке жүктелген кезде "критикалық" қателік туындауы мүмкін,
себебі жоқ көрсеткішті оқуға деген талпыныс жүреді.
SaveTestl процедурасын 4 листингте көре аласыз.
Бұл жерде бәрі қарапайым және кодты түсініктемелер бойынша түсінуге
болады. Көңіл аударатын бір ғана нәрсе бар, ол - Pquestion құрылымы
динамикалық жадта болғаны, сондықтан сақтау кезінде бөлу ^ белгісін көрсету
керек.
Егер ол таңбаны көрсетпесе, онда файлда құрылымның өзі емес,
құрылымның мекен-жайы сақталынатын болады. Бұл жағдайда файлдан
мәліметтерді оқыған кезде мекен-жай оқылады, бірақ бұл мекен-жай бойынша
қызықты еш нәрсе болмайды, себебі бірінші рет бағдарламаны қайта жүктеуден
кейін жад тазаланып, құрылым жойылады. Осыған байланысты мекен-жайды
емес, мәліметтерді мекен-жай бойынша сақтау үшін ^ таңбасын көрсету керек.
Сақтау мәзірінің пункті үшін жағдайларды өңдеушілер оданда жеңіл:
procedure TTestEditorForm.SaveAsMenuClick(Sen der: TObject);
begin
if SaveDialogl.Execute then
begin
30
TQuestionResultForm(ActiveMDIChild) .FiieName:=SaveDialogl.FiieName;
SaveButtonClick(nil);
end;
end;
Мұнда біз файл атымен таңдалған терезені көрсетеміз. Егер қолданушы
бір нәрсе таңдаса, онда файл атын белсенді терезедегі FiieName қасиетінде
сақтаймыз және сақтау жүретін Сақтау түймесінің өңдеушілерді шақырамыз.
Ашу түймесі үшін onclick жобасын өңдеу үшін 5 листинг көрсетілген.
Файлды оқуда ешқандай қиыншылықтар жоқ.
Мұнда
PQuestion
құрылымын көрсеткіш мәліметтер оқылады, сондықтан оқу кезінде NewQuest*
көрсеткішін бөлу керек, мекен-жай емес мекен-жай туралы ақпарат жазылу
үшін, яғни көрсеткіш көрсетілетін жадтар.
Енді екі кезеңнен кейін:
1.
2.
3.
Сынақны құру бағдарламасын жазу;
Сынақны жүктеуді өңдеу;
Үшінші кезеңде біздің жобаларды жүктейтін, сұрақтарды
көрсететін және дұрыс жауаптың статикасын жүргізетін сынақ
бағдарламасын құрдық. Ол үшін жеке бағдарлама қолданылатын
болады.
Жаңа жоба құрып және формаға бірнеше құраушыларды орнатып(форма
6-суретте көрсетілген).
ToolBar панелі үш құраушымен Ашу, Жіберу және Шығу.
staticText құраушысы, мұнда сұрақтар көрсетіледі. Name қасиетінде
QuestionLabel көрсетіңіз және AutoSize қасиетін false орнатыңыз.
Жауап нұсқаларын көрсететін
checkListBox.
Name
қасиетінде
QuestionCheckList орнатыңыз.
Ары қарай түймесі.
31
6-сурет. - Сынақ бағдарламасының басты терезесінің формасы
Type бөлімінде сұрақтарды түзететін бөлімдегі сияқты TQuestion
құрылымы қолданылады. Құрылымның саны мен мөлшері бірдей, себебі біз
оны файлдан ақпараттарды жүктеу үшін қолданамыз.
type
PQuestion="TQuestion;
TQuestion=record
Name: String[255];
ResultCount:Integer;
ResiltText: array[0..10] of String[255];
ResiltValue: array[0..10]"of boolean;
end;
private бөлімінде келесі ауыспалар көрсетілген:
private
( Private declarations }
QuestionList:TList;
Question, QuestionNumber, FalseNurober:Integer;
FileName:String;
Бұл ауыспалар не үшін керек екенін қарастырайық.
QuestionList -- сұрақ редакторларында сияқты мұнда да сұрақ
тізімдері сақталатын болады.
болады.
Question -- сынаушы жауап беретін ағымды сұрақты көрсететін
QuestionNumber -- жауап берілген сұрақтардың саны сақталатын
жер. Бізге есептегіш керек, соның көмегімен сынақ аяқталынады.
FaiseNumber -- дұрыс емес жауаптардың санын анықтайды.
32
Осыдан кейін басты формаға Onshow жағдай өндруін құрады. Бұл
өңделуде QuestionList тізімін қолданады:
procedure TTestForm.FormShow(Sender: TObject);
begin
QuestionList:=TList.Create;
end;
OnDestroy жағдайынан кейін біз оны жойдық:
procedure TTestForm.FormDestroy(Sender: TObject);
begin
QuestionList.Free;
end;
енді ашу түймесі үшін келесі код жазылады:
procedure TTestForm.OpenButtonClick(Sender: TObject);
begin
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
7
Аңдат
8
па
Бұл дипломдық жобада ҰБТ-дайындалу курсын автоматтандыруды жүзеге
асыратын программа құрылады.
Ақпараттық жүйені MS SQL Server 2008 ДҚБЖ (дерекқорларды басқару
жүйесінде) жасалған дерекқор және Delphi 2007 (ASP.NET)
бағдарламалық
ортасында құрылған клиенттік қосымша құрайды. Дипломдық жобаны жазу
барысында ақпараттық жүйенің архитектурасын, ДҚ құрылымын және
клиенттік қосымшаны жасау жұмыстары жүргізілген.
Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде жұмыс бөлмесіндегі ауа алмасу
(вентилияция) жүйесінің есептері келтірілген.
Экономикалық бөлімде енгізілген жүйеден алынған экономикалық
шығындар мен пайданы есептеу жүргізілген.
Аннотация
В данном дипломном проекте рассматривается решение задачи создания
программы для автоматизация курса подготовка к ЕНТ .
Информационная
система представляет собой базу данных, разработанную на СУБД MS SQL
Server 2008 и клиентское приложение, созданное в среде программитования
Microsoft Delphi 2007 (ASP.NET).
В процессе написания
дипломного проекта
были разработаны
архитектуры
информационной системы, структуры БД и клиентского
приложения.
В части по безопасности жизнедеятельности представлены расчеты
вентиляции в рабочем помещении.
В экономической части произведен расчет полученной экономической
затраты и выгоды от внедряемой системы.
Abstract
In this thesis project is considered the task of creating programs for the
distribution of loads automation courses to UNT . Information system is a database
developed by the DBMS MS SQL Server 2008 and the client application created in
the medium programmitovaniya Delphi 2007 (ASP.NET). Also addresses the issue of
data security and confidentiality . In the process of writing the thesis project
developed information system architecture , database structure and the client
application.
As part of Health and Safety provides estimates of ventilation in the working
area.In the economic part of a calculation resulting economic costs and benefits of the
implemented system
9
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН КОМПЬЮТЕРЛІ БАҚЫЛАУ ӘДІСТЕМЕСІ, ЖАЛПЫ
ТҮСІНІКТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
1.1 Оқушылардың білімін компьютерлі бақылаудың жалпы түсініктері ... ... ... ... ... 13
1.2 Компьютерлі сынақтарды дайындаудың негізгі әдістемелері ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Алматы хореографиялық училищесінің оқушыларының білімін бақылау үрдісін
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
2. ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН БАҚЫЛАУШЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІ ДАЙЫНДАУ ... .. 20
2.1 Бағдарламалық қамтамасыз етудің алгоритімін дайындау ... ... ... ... ... ... ... .. 20
2.2 Бағдарламалық кодты дайындау әдістемесінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... 22
3. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ДАЙЫНДАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
3.1 Жобаның техника- экономикалық негізі ...Ошибка! Закладка не определена.
3.2 Ұлттық бірыңғай тестілеуді автоматтандыруға деген аналитикалық көзқарас
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...Ошибка! Закладка не определена.
4.ТІРШІЛІК, ЕҢБЕК ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫНЫН ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... 56
4.1 Қорғау ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
4.2 Өнеркәсіптік зиянды және қауіпті факторлардың әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..Ошибка! Закладка не определена.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ..Ошибка! Закладка не определена.
А ҚОСЫМШАСЫ - Листинг бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
10
Кіріспе
Компьютердің көмегімен оқыту туралы ой өте ертеде пайда болған
болатын. Ең алғашқы талпыныстар 50-шы жылдың соңына болған. Ол кезде
адамның компьютермен "қарым-қатынасы" телефонды құрылғы - телетаспаны
ендіру және шығару қондырғысы ретінде қолдану мүмкіндігі болған.
Сәйкесінше, бағдарламаланған компьютер өз жадына адам телетаспа
пернетақтасына терген сұрақ мәтінін енгізеді, ал бұл мәтінді енгізудің аяғында
оны талдайды және алдын ала дайындалған немесе сәйкес жауап мәтіннің
элементтерінен құрастырып, телетаспада дайындайды. Немесе жеңілдетілген
түрі - компьютер телетаспаға сұрақ мәтінін немесе тапсырма шартын береді де
жауаптың пернетақтадан ендірілуін күтеді, кейін ол бар эталонмен тексеріледі
де дұрысдүрыс емес деген баға береді. Сол кезден бастап дүниежүзінде
үздіксіз компьютер көмегімен үйретудің мәселелерін тиімді және арзан
әдістермен шешудің ғылыми ізденістері жүргізіле бастады.
Қазақстан әлемдегі басқа да өркениетті мемлекеттермен бірге бұрын көп
күш, уақыт және құрал кететін заттарды анағұрлым тиімді ететін және
салыстырмалы жеңілдететін ақпараттық технологиялар дәуіріне аяқ басты.
Тапсырмаларды шешудің бір тәсілі кәсіпорынның жұмысын
автоматтандыру болып табылады. Бұл тапсырма әр жұмысшының өмірінде
маңызды рөл ойнайды деп айтсақ болады, себебі кәсіпорынның жұмыс
сапасына әсер ететін, жұмыс уақытын тиімді пайдалануға да біз мүдделіміз.
Заманауи технологиялар оны жоғары дәлдікпен, жылдамдықпен және тиімді
етуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде оқу орнының беделі мен жақсы атағы тек оқытудың жалпы
деңгейімен, әлемге әйгілі ғылыми қызметкерлердің болуымен және
материалды-техникалық негіздің болуымен ғана анықталмайды, сонымен қатар
оқушылардың білімін бақылау жүйесінің тиімділігі
мен сапасымен
анықталынады. Әлбетте оның тез әрі заманауи және объективті формасы
компьютер нұсқасында сынақты бақылау болып табылады.
Мектеп және ЖОО оқытушылары үшін әсіресе компьютерде сынақтарды
құруда сынақ қаптамалары көкейкесті бағдарлама болып табылады. Мұндай
бағдарлама құралдары өте көп және бағдарлама-әзірлеушілер авторлық жүйе
деп аталатын жаңа нұсқалар жасауға дайын. Бірақта бұл бағдарламалық
құралдардың кең таралуы сынақ тапсырмаларын құруда, қаптамалардың "ішін
толтыра алатын" қарапайым және көп еңбекті қажет етпейтін әдістердің
болмауымен тоқтатылуда.
Сынақ тапсырмаларын құруда және оқушылардың білім деңгейін
бақылауда қолдануға мүмкіндік беретін бағдарламалық өнімдердің көп саны
белгілі. Бірақ олардың көп бөлімі графикалық және басқа да иллюстрацияларды
11
қолдануға бағытталмаған, немесе ыңғайсыз, немесе қиын болғандықтан басқа
мамандарды тартуды талап етеді.
Оқыту және бақылау құралдарын құру - тәжірибелі оқытушы - дәріс
оқушымен бірге бағдарламалық құралдарды құрушыларды,
бағдаламалшыларды және т.б. талап ететін, қиын және көп жұмысты қажет
ететін жұмыс.
Аталған жұмыстардың ЖОО-да кең ауқымды
жүргізілуіне оны
ынталандыруға қажетті қаражат көзінің болмауы кедергі болады. Нәтижесінде
ол жүйесіз жүргізіледі.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы
-
ҰБТ-дайындалу курсын
автоматтандыру зерттеу құралымыз болып табылады.
Жұмыстың мақсаты - әр түрлі деректеме мәліметтерінің негізінде, қазіргі
бағдарламалардан бағасы және жаңалығымен ерекшелінетін оқуышлардың
білімін компьютерлік бақылаудың сынақларын құру.
Берілген жұмыстың өзектілігі қазіргі кезде
барлық ЖОО
компьютерлермен жабдықталған, өз жеке желілері және Internet желісіне кіруге
мүмкіндігі бар, бұл оқытудың және алынған білімнің бағалануының дәстүрлі
әдісінен жаңа оқыту технологияларына өтуіне мүмкіндік береді.
Бағдарлама кез келген оқу орнында қондырылған компьютерлерде
қолдануға арналған. Берілген жұмыс негізінде құрылған дипломдық жоба
білімді бақылауды шешуге көмектеседі және үрдісті жеңілдетеді, үлгерімді
бақылайды және талдайды.
Жұмыстың тиімділігін жоғарлатады, ақпаратты өңдеуге уақыт жібермей
жұмыс істеу мүмкіндігі, үрдістің жүруінің дұрыстығын автоматты бақылау
есебінен қателіктің болу ықтималдығын азайтады. Бақылау жүйесі, толық
ақпаратты және талдауды өте аз уақытта алады және жұмысшылардың аз
санының қатысуын талап етеді. Дипломдық жұмыс бағдарламалық қамтамасыз
ету саласындағы қолданушыларда үлкен қызығушылық тудырады.
12
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН
ӘДІСТЕМЕСІ, ЖАЛПЫ ТҮСІНІКТЕР
КОМПЬЮТЕРМЕН
БАҚЫЛАУ
1.1
Оқушылардың
білімін
компьютерлі
бақылаудың
жалпы
түсініктері
Оқу үрдісін жетілдірудің бір бағыты - жұмыста бар кемшіліктерді
көрсетіп және оны қалай жою керек екенін анықтап, оқушылардың білімін әділ
бағалауға мүмкіндік беретін білімді,дағды мен шеберлікті бақылаудың
оперативті жүйесін дайындау болып табылады. Сондықтан білімді бақылау
сұрақтары көптеген ғалымдармен, педагогтарды сондай-ақ
ақпараттық
технологиялар саласындағы мамандарды да қызықтырады. Қазіргі кезде білімді
бағалау мен бақылау жүргізудің әр түрлі дәстүрлі және
компьютермен
оқытудың да бірнеше тәсілдері бар.
Қазіргі кезде қазақстандық оқу орындарында білімді бақылаудың дәстүрлі
әдістелерінен бірнеше артықшылықтары бар, пән бойынша оқушылардың
білімін бақылаудың бір әдісі ретінде педагогикалық сынақты компьютермен
жүргізу әдісі кең қолданылады.
Оқушының жетістігін өлшеу құралы тек оқу пәніне ғана емес сонымен
қатар, оның тапсырмаларына сәйкес және оқу пәнін оқыту жүйесін дамытуға
көмектеседі. Қазақстандағы ЖОО-да оқитын оқушылардың білімін компьютерлі
бақылауын қолдану тәжірибесі жоғары дамымаған, бұл бәлкім мемлекеттегі
тоқсаныншы жылдардың басындағы экономикалық тұрақсыздыққа байланысты
болуы мүмкін, бұл кезде мемлекет жағынан мемлекеттік ЖОО-ның
мұқтаждықтарына қаражат бөлінбейтін
уақыт болатын және бұл еліміздің
жалпы білім беруіне және ЖОО әсер еткен болатын. Осыған байланысты
университтерге өзіндік автоматтандырылған сынақ бағдарламаларын өңдейтін
бағдарламаларды қысқартуларына тура келді.
Бірақ 2000-шы жылдардың басынан бастап және осы күнге шейін бұл
салада ЖОО-ның және мемлекеттің күшімен белсенді зерттеулер жүргізілуде.
Бұл салада Аль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінде, KIMEP-те,
Турар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеттерінде жоғары
жетістіктер бақылануда. Бұл университтер ең алғаш жекелей немесе толығымен
оқушыларды компьютерлік сынақтан өткізген, сонымен қатар ең алғаш intranet
жүйесін енгізген болатын ( интернет көмегімен оқушылар өз бағаларын браузер
арқылы қарай алатын жүйе).
Компьютерлік педагогикалық сынақ әдетте, тек пән бойынша ғана оқу
бағдарламасының әр бөлімін (модульін) оқып болған соң, алынған білімді
объективті бақылау құралы ретінде қолданылады. Студенттің білім деңгейін
13
бағалау, бақылау бір жағынан - студент үлгерімін анықтайтын, оқытудың
сапасының индикаторы, ал екінші жағынан
- дидактикалық жүйенің
тиімділігінің көрсеткіші (оқу үрдісін оқыту және ұйымдастыру әдістемесі). Оқу
үрдісіне әр түрлі сынақ тапсырмаларының формаларын қосу, оқытуды
автоматтандыруды іске асырады[1, 125 бет].
Компьютерлік сынақтың бірнеше артықшылықтары бар:
Нәтижелерді тез алу және оқытушыны сынақ нәтижелерін өңдеу
бойынша көп еңбекті қажет ететін жұмыстан босату;
Бағадағы объективтілік;
Аты-жөнін көрсетпей (анонимді) сынақ кезіндегі құпиялылық;
Компьютерде сынақ жүргізу дәстүрлі сынақ жүргізу формасымен
салыстырғанда қызықтырақ, бұл студенттерде жақсы уәж (мотивация)
тудырады.
1.2 Компьютерлі сынақтарды дайындаудың негізгі әдістемелері
Компьютерлік сынақтарды құрау, негізінде қиын жұмыс болып табылады.
Сапалы кәсіби тұрғыда жасалған сынақты атақты-алдандыру журнал
сауалнамаларынан айыра білу өте маңызды болып табылады. Нағыз, ұтымды,
тиімді жұмыс істейтін сынақ - бұл нақты қасиеттер мен сипаттамаларға ие және
заманауи әдістемелердің талаптарына жауап бере алатын соңғы өнім.
Сынақтың құрамы, тұтастығы мен құрылымы бар. Ол тапсырмалардан, оларды
қолдану ережелерінен, әр тапсырманы орындауға берілген бағалар мен сынақ
нәтижелерін түсіндіруден тұрады. Сынақтың тұтастығы сынаққа қосылған,
тапсырмалардың байланысында байқалынады. Ешбір тапсырма оған зиян
келтірмей алмайды. Оның құрылымы тапсырмалардың бір-бірімен байланысы -
әдісі ретінде беріледі[2, 254 бет].
Сынақ сұрақтарын құрау оқытылатын пәндердің мазмұнын мұқият
талдауды, оқу материалдарын жіктеуді, тақырып аралық және
пән аралық
байланысты орнатуды, дидактикалық бірліктерді бекітумен және оларды
тапсырмалардың келесі элементтері арқылы көрсетуді қарастырады.
Сынақтар екі түрлі болады:
дәстүрлі;
дәстүрлі емес.
Дәстүрлі сынақтар арнайы формалары бар, қиыншылықтардың өсуімен
тапсырмалар жүйе түрінде берілген, студенттердің дайындығын бағалауға және
деңгейін сапалы және тиімді өлшеуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар сынақ тапсырмаларына неше оқу пәндері қосылуына
байланысты, дәстүрлі сынақтарды біртекті (бір ғана пән бойынша білімді
тексеретін) және біртексіз (бірнеше пән бойынша) деп бөледі.
14
Дәстүрлі емес сынақтар интегративті, бейімделінетін және сынау-бағалау
сынақтары түрінде берілген.
Сынау сынақтары - оқу орнын бітірушінің дайындығын жалпы соңғы
диагностикалауға мақсатталған. Бір сынақта екі немесе бірнеше оқу пәндерден
білім тексеріледі.
Бейімделінетін сынақтар сынақ жауаптарына байланысты берілген
тапсырмаларды қиындығына қарай реттеуге мүмкіндік береді. Жауап дұрыс
болған жағдайда, компьютер алдыңғы сұраққа қарағанда қиынырақ тапсырма
береді, ал сәтсіздік жағдайында - одан да жеңілірек сұрақ береді.
Сынақты-бағалау тесттері оқу дисциплинасының мазмұнының қандай
элементтері меңгеріліп, қайсысы меңгерілмегендігін білу үшін арналған.
Сонымен қатар олар жалпы дисциплинаны қамтитын толық тапсырмалар
жиынтығынан анықталынады.
Сныақ тапсырмаларының үш негізгі түрі болады:
1) Бір немесе бірнеше дұрыс жауабы бар тапсырмалар. Осындай
тапсырмалардың ішінде келесідей түрлері болады:
-Принцип бойынша бір ғана дұрыс жауап таңдау: бір - дұрыс, қалған
басқалары (бір, екі, үш және т.б) - дұрыс емес.
- Бірнеше дұрыс жауаптарды таңдау.
- Бір, ең дұрысырақ жауапты таңдау.
2) Ашық түрдегі тапсырмалар.
Тапсырмалар дұрыс жауап болмайтындай етіп құрастырылады; жауапты
өзің құрастырып, арнайы дайындалған орынға өзің жазуың керек.
3) бір көпмүшені басқа көпмүшенің элементімен сәйкестендіру талап
етілетін, сәйкестендіруді орнататын тапсырмалар.
4) дұрыс жүйелікті орнатуға тапсырмалар (есептеу, іс-әрекет, қадам,үрдіс,
анықтамадағы терминдер).
Сынақтамлар түрінде жүргізілетін, білімді компьютерлі бақылау үшін
көбінесе,бір дұрыс жауапты таңдау тапсырмалары көбірек келеді. Осы
сынақтардың ішінде қазіргі кезде ең кең таралғаны дұрыс жауапты мыналардан
таңдау мүмкіндігі бар сынақтар болатын:
жауаптың ұсынылған екі нұсқасынан;
үш ұсынылған нұсқалар.
Форманы таңдау мыналарға байланысты:
сынақ жүргізудің мақсаты;
сынақтың мақсаты;
техникалық мүмкіндіктер;
білімді
сынақты бақылаудың теориясы мен әдістемелері саласында
оқытушылардың дайындығының деңгейі.
Әр форма білімнің барлық өзіне тән түрлерін тексеруге мүмкіндік береді.
Студенттер тәжірибеде қолдана білетін, білімді сынақтар көмегімен тексерудің
15
маңызы бар. Анықтамалар,сөздіктер, карталар мен кестелерді және т.б.
қолдануды қажет етпейтін, оперативті жадта болатын білімді тексереді.
Компьютерлі
сынақты дайындау кезінде оның жалпы және жеке
тапсырмаларын қиындық деңгейін ойластыру өте маңызды. Дәстүрлі сұрақтар
қиындатылуы бойынша орналастырылады.
Көбінесе пайыздық қатынас
бойынша орташа қиындықты сұрақтар құрастыралады. Тапсырмаларды таңдау
кезінде сынақ тапсырушылардың жалпы дайындықтарының деңгейімен
есептесу керек. Мысалы, сынақтан дайындығы нашар студенттер өткен кезде,
сынақтың қиын тапсырмалары "жұмыс істемейді", себебі, ешбір қатысушы ол
сұрақтарға жауап бере алмайды. Дайындығы жақсы студенттер тобында оңай
тапсырмалар жұмыс істемейтін болады.
Ең жақсы сынақ деп мазмұны кең және терең білім деңгейін қамтитын
сынақтарды айтуға болады. Сынақты дайындаушылар келесі қағидаттарды
ұстанулары қажет:
сынақ сынақтаманың мақсаттарына сәйкес болуы керек;
жалпы білімді тексеру жүйесінде тексерілетін білімнің мәнін анықтау
қажет;
мазмұн мен сынақ форматының арасындағы байланыс қамтамасыз етілу
қажет;
сынақ
тапсырмалары мазмұны жағынан дұрыс құрастырылған болу
керек;
сынақ мазмұнында оқу пәнінің мазмұнының көрнекілігі сақталуы керек;
сынақ ғылымның заманауи деңгейіне сәйкес болу керек;
сынақтың мазмұны кешенді және тұрақты болуы керек;
Сынақ мазмұны жүйелі, бірақ әр түрлі нұсқалы болуы керек.
Әрбір сынақтың басында сынақты жүргізу бойынша қысқаша нұсқаулық
беріледі, мысалы: "Дұрыс жауапты таңдаңыз...", "анағұрлым дұрыс жауапты
таңдаңыз...", "бос жолда жауапты жазыңыз..." және т.б. Егер тапсырма бір
формада келтірілсе, онда барлық сынақ үшін бір ғана нұсқаулық жазылады. Ал
егерде сынақтар әр түрлі тапсырмалардан тұрса, онда әрбір тапсыр алдында
жаңа нұсқаулықтар жазылады. Сынақ тапсырмалары әдетте, үлкен немесе қара
жалпақ әріптермен жазылады, ол тапсырманы жауап нұсқаларынан тез бөліп
қарау үшін қажет.
Сынақ сұрақтарын құрастырғанда "фасеттік" деп аталынатын, яғни
нұсқалары бар тапсырмаларды таңдаған өте ыңғайлы.
Мысалы :
- мыс
- титан
- цирконий ... ауыр металлдар тобына жатады
1) жатады;
2) жатпайды .
16
Компьютерлі сынақтан өту кезінде, осы тапсырмалардың көмегімен
студенттер сұрақтарды кездейсоқ тәртіпте алады, бұл олардың қайталану және
көшіру мүмкіндігін жоққа шығарады.
Студенттердің көңілін алаңдату үшін дистракто-жауаптары (ағылшын
тілінен to distract - алаңдату) қолданылады, мысалы:
Абсолютті ылғалдылықты анықтайды
1) гигрометроммен;
2) психрометроммен.
Дұрыс жауап - психрометр, ал бұл кезде бірінші сөздің түбірі "гигро-"
аударғанда "су, ылғал" деп аударылғандықтан жауап берушінің көңілін
аударады. "Гигрометр" сөзі бұл жерде - дистрактор болып табылады.
Дистракторларды іріктеу сынақтың сапасына әсер етеді. Ең жақсы сынақ
деп, ішіндегі дұрыс және дұрыс емес барлық жауаптар бар (дистракторалар)
студенттермен бірдей жиілікте таңдалынатын сынақтар саналады.
Компьютерлік сынақ тапсырмаларының мазмұнын қысқа және ықшамды
жасау қажет. Мазмұнның қысқалығы аз құралдармен тапсырманың максимум
мәнін түсінуге мүмкіндік беретін сөздерді, таңбаларды, графиктерді мұқият
таңдаумен қамтамасыз етіледі. Қайталанылатын, аз түсінікті, сирек
қолданылатын сөздер мүлдем қолданылмау керек, сонымен қатар, шет елдік
сөздер, мағынасы түсініксіз, қатысушыларға белгісіз сөздер де қолданылмайды.
Сынақты жүргізу кезіндегі маңызды талаптардың бірі - ертерек
дайындалған баллдарды қою ережелерінің болуы. Жалпы жағдайда сынақ
жүргізу кезінде әр тапсырмада дұрыс жауапқа бір балл беріледі, ал дұрыс
емеске - нөл. Студенттердің берген барлық баллдар жиынтығы, дұрыс жауап
санын береді. Бұл сан оның білімінің деңгейімен бағаланады және
"сынаушының сынақ баллын" көрсетеді. Бірақ одан да басқа да,күрделі бағалау
сұлбалары бар, мысалы, рейтінгілік.
Сонымен компьютерлі сынақ сұрақтарын құрастыруды келесі ретте
жүргізуге болады:
білімнің сарапшы мақсатты моделін қалыптастыру;
сынақ жазықтығының бәсеңдетілген жобасын құру
(немесе төменнен -
жоғары);
сынақ тапсырмаларын құру және толтыру;
толық компьютерлі сынақны құрау;
сынақлы тәжірибе жүргізу;
тиімді сынақны таңдау;
сынақ тапсырмаларын талдау, түзету және қолдануға дейінгі түрге
жеткізу.
17
1.3 Алматы хореграфикалық училищесінің оқушыларының білімін
бақылау үрдісін талдау
А.В.Селезнев атындағы Алматы хореграфиялық училищесі 1934 жылы
музыкалық - хореграфиялық мектеп ретінде қалыптасқан болатын. Сонымен
қатар, училище құрудың негізгі мақсаты бұл музыка және хореография
саласында білім беруде қызмет ететін, сондай - ақ мемлекеттегі мәдени
байлықтар мен мәдениетті кешенді дамыту болып табылады.
Оқу орнының құрылуы және дамуы хореографтар мен көркем сурет
жетекшісі А. Александров және А. Селезневтің есімдерімен байланысты. Кәсіби
балет мектебін ұйымдастыру Абай атындағы МАБЖТ-дің қызметімен тығыз
байлынсты. Училище республиканың қолданыстағы өнерінің қалыптасуына
және тәрбиеленуіне себептескен болатын. Училищенің алғашқы бітірушілері
жас театрдың балет труппасының негізін құрды, олар қысқа уақытта бірнеше
балет қойылымдарын қойды, ұлттық балеттің құрылуы мен дамуында маңызды
рөл атқарды.
Училищеде классикалық және заманауи билерді, семинарлар мен
қойылымдарды үйрету әдістемесі бойынша мастер -класс жүргізу үшін әлемдік
хореографияның алдыңғы қатарлы қызметкерлері шақырылады. Жыл сайын
заманауи биден Халықаралық фестиваль өтеді, соның көлемінде заманауи
хореографияның мәселелері бойынша дөңгелек үстелдер жүргізіледі, мастер -
класстар беріледі. А.В.Селезнев атындағы Алматы хореографиялық училищесі -
заманауи Қазақстанның бірегей көне оқу орны. Оның шежіресі осыдан 70 жыл
бұрын басталған болатын .
Қазіргі кезде Алматы хореографиялық училищесінде оқушылардың
білімін тексерудің екі негізгі бақылау фомалары бар: ауызша сұрау және
жазбаша жұмыс. Әрқайсысың өзіне тән оң жақтарымен қатар бірнеше
кемшеліктері бар. Ауызша сұрау жеке оқушылардың білімін бақылаудың
іріктемелі формасы және сабақтың біраз уақытын алатын түрі болып табылады.
Жазбаша жұмыс аса көп жұмысты қажет етеді және оперативті емес. Көбінесе
оқытушы, оқушылардың жұмысын тексеріп бітпей жатып, студенттердің
алдыңғы материалдардың қандай бөлімін жеткілікті дәрежеде меңгермегенін
туралы ақпаратты білмей келесі сабақты бастап кетеді. Сонымен қатар,
ұсынылған екі әдісте білімді әділетсіз бағалаумен байланысты, жағымсыз
көрінстен арылмаған.
Мұндай кемшіліктері жок бақылаудың түрі сынақ болып табылады. Ол
аралық білімді тексеруде жақсы қолданылады. Осының есебінен жұмысты
оперативті тексеруден, оқытушылар келесі сабақты мазмұндауды уақытылы
түзетіп, аз меңгерілген бөлімдерге көп көңіл бөле алады. Тексеруде көп
жұмысты қажет ететін жазбаша жұмыстың болмауы бақылау жұмыстарын жиі
18
жүргізуге мүмкіндік береді және оқушыларда жаппай білімді бақылаудың
сезімін тудырады.
Сынақ тапсырмалар жүйесінің тағы бір
артықшылығы,студентке әсер ететін шынайы және жалған көрсетілетін
психлогиялық мәселелердің болмауы.
Педагогикалық тәжірибелер тексерудің басқа түрлерімен салыстырғанда,
сынақ
тапсырмаларын қолдану тиімді болып табылатынын көрсетті,
оқушыларды оқылатын пәнге деген ынтасын көтеретін және әр сабаққа
дайындалуға ынталандырды. Ауызша тексеру түрін есеп алу кезінде және
емтихандарда пайдаланған тиімді. Сонымен қатар, сабақ уақытында сұралған
сұраққа студент жауабының бағасының болмауы, дұрыс жауап бермеуге деген
қорқынышты психикалық қысымды түсіреді және сұрақты шығармашылық
атмосферада талқылауға мүмкіндік береді.
Оқу-әдістемелік үрдісінің болашақ дәрежесін сипаттайтын факторларды,
қолданыстағы басқару жүйесінің шамасын ескере отырып, белгілеуге болады:
а) сынақның ескірген базаларын және оқушылардың білімін тек қолмен
бақылауын бар болуын;
б) кешенді оқу үрдісі динамикалық сипатта болады, ол реттелмеген
ақпараттық ағындардың болуымен, ұйымдастыру және техникалық себептермен
оқу ресурстарын жоғалтумен анықталынады.
в) компьютерлі сынақ көмегімен сынақ жүргізу кезінде оқу үрдісінің
парасетрлерін белсенді тексеруді ұйымдастыру, оқу үрдісін басқару дәлдігін 2-3
есе жоғарлатуға және оқу үрдісінің ұйымдастыру-техникалық деңгейін
жоғарлатуға алдын ала жағдай жасауға мүмкіндік береді.
г) контингент қозғалысының автоматты бақылауы қажет;
д) оқушылардың білімін тексеру үрдісін жылдамдатуға мүмкіндік беретін,
бірегей ақпарат базасын, ақпараттық ағындарды өңдеуді және қозғалыс
сұлбасын қалыптастыру қажет.
Осыған байланысты, өзіндік ақпараттық қамтамасыз ету негізінде
оқушылардың білімін тексеруді автоматтандыру әдістерін енгізу қажеттілігі
туады, немесе жаңа электронды сынақ жүйесін сатып алу қажет болады.
19
2
ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІН БАҚЫЛАУШЫ
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІ ӘЗІРЛЕУ
2.1 Бағдарламалық қамтамасыз етудің алгоритмін құру
Алматы хореографиялық училищесінің ақпараттық және технологиялық
құрылымдарын талдау бағдарламалық өнімді әзірлеуге келесідей талаптарды
шығарды:
- бір мезетте бірнеше қолданушылардың жұмыс істей алуы;
- базада сақталынатын мәліметтерді қорғау;
- әр түрлі платформада орналасқан компьютерлер арасындағы байланыс.
Берілген талаптарды клиент-сервер құрылыс торын қолдану арқылы
іске асыруға болады.
Аталған құрылыстың артықшылығы, клиент сұранысын серверлік бөлімде
өңдеу болып табылады. Клиент және сервер келесі түрде байланысады. Клиент
сұранысты қалыптастырып, мәліметтер орналасқан сервер базасына жібереді.
Сервер сұранысты орындап, клиентке қажет мәліметтер ретінде ұсынады.
Сонымен қатар, мұндай құрылыстың артықшылығына мынандай
факторлар жатады:
- мәліметтермен жұмыс істеу үшін кірудің реляциялық әдісі қолданылады,
бұл желіге деген жүктемені азайтады;
- қосымша базаны тура басқара алмайды, басқарумен тек сервер
айналысады. Осыған байланысты мәліметтерді қорғаудың жоғары дәрежесін
қамтамасыз етуге болады.
Қорғаныстың мәні мәліметтер базасының файлына енуге шектеу болып
табылады. Мәліметтер базасының файлы өшірілген серверде орналасқандықтан,
ол жерде орналасқан файлдарға қолданушылардың кіру мүмкіндігі шектеледі.
Клиенттік қосымша мен сервер қосымшасы арасындағы әрекеттесулер.
Алдыңғы пунктерде көрсетілгендей, әрекеттесулер үшін мәліметтердің
өшірілген модулі қолданылады. Мәліметтердің өшірілген модулі мәліметтерді
басқару базасын мәліметтерді өңдеуден бөледі және
"клиент-сервер"
құрылысында өшірілген мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған және
мәліметтер базасы сервері мен аралық қосымшалар дәрежесі арасындағы сервер
қосымшасын құру үшін қолданылады.
Мәліметтер модулінің негізгі
тағайындалуы мәліметтерге ену компоненттерін сақтауды орталықтандыру,
сонымен қатар осы құраушыларды да орталықтандыру болып табылады.
Сондай-ақ қолдану.
20
Өшірілген модульде модульде іске қосу әдісі ретінде Multiple Instance
таңдалған, ол барлық клиенттік қосылыстар үшін тек бір түпнұсқв құруға
арналған және барлық қосылыстарды тек бір жазықтық бөледі.
Ағынды модельдерде (Threading Model) клиент интерфейсін шақыру әдісі
ретінде Free (еркін) қасиеті таңдалған, ол сервер-қосымшаға бір мезетте
клиенттің бірнеше сұраныстарына жауап беруге мүмкіндік береді.
Клиенттермен байланысты қамтамасыз ету үшін мәліметтер модулінде
DataSetProvider құраушысы орналасқан, ол ADOQuery мәліметтерге ену
құраушысына байланыстырылады.
ADOQuery
клиенттен түскен
SQL-
сұраныстарды қабылдайды және өңдейді және ADOConnection құраушысына
жібереді. ADOConnection құраушысы мәліметтер модулінің негізгі құраушысы
болып табылады және ADO провайдері көмегімен мәліметтердің сақтау
орнымен байланысын орнатады. Берілген жағдайда мәліметтерді сақтау орны
Microsoft бірлестігінің Access бағдарламалық өнімі көмегімен құрылған,
мәліметтер базасының файлы болып табылады.
Сервер мен қосымшаны TCPIP арқылы байланыстыруда қолданылатын
құраушы ретінде
SocketConnection
құраушысы таңдалған болатын.
Компьютердің мекен-жайы мен аты қолданушымен көрсетіледі және клиенттің
қосымшаны іске қосқанан кейін файлдан алынады.
Клиенттің мәліметтерді іріктеуі мен сервер арасындағы ақпараттарды
алмасуын қамтамасыз ету үшін ClientDataSet клиенттік мәліметтер жиынтығы
қолданылады, ол клиенттің басты формасында орналастырылады. RemoteServer
берілген құраушысының қасиеттері қосымшамен бағдарламалық жұмыс істеуі
кезінде орнатылады және
SocketConnection
мәнін береді. қосымшаға
мәліметтерді беруді қамтамасыз ететін, ProviderName қасиеттерінің провайдер
ретінде, сервер қосымшаның өшірілген мәліметтер модулінде орналасқан
DataSetProvider көрсетілген.
Аталған кезеңде клиент қосымшасы мен сервер қосымшасы арасындағы
байланысты орнату аяқталады.
Бағдарлама алгоритмі келесілерден тұрады:
1) Сынақ тапсырмалары бар файлды ашу;
2) Файлдан шыққандарды мына рет бойынша циклдік оқу:
- тармақты сұрақпен, жауаптар санымен және дұрыс жауап нөмерімен
оқу;
- қолданушыға сұрақты шығару;
- қолданушының жауапты енгізуі;
- енгізілген жауап нөмерінің дұрыстығын тексеру.
3) Сынақның жалпы нәтижелерін дұрыс жауап санының жалпы сұрақ
санына қатынасын 12 көбейтіндісі ретінде анықтау.
button1_Click процедурасының алгоритмін сипаттау:
1. Таңдаудың диалогты терезесін шақырту. Тапсырма мәтіні бар файл
21
ашылады.
2. Егер "Жою" басса, онда жабу бағдарламасы жүреді. Егер "ОК"
басылса, онда файл ашылады және оның ішіндегілердің бәрі файлды ағынға
көшіріледі.
3. Тапсырма мәтінінің жолы есептелінеді.
4. "жауап нұсқаларының саны, дұрыс жауаптың нөмері" енгізілген жолақ
есептелінеді.
5. Файл ағынынан жауап нұсқалары бар жолдар есептелінеді.
6. Диалог терезесі экранында сынақ сұрақтарымен жауап нұсқалары
көрсетіледі. Осы терезде жауап нөмерлері көрсетіледі. Жауап нөмеріне басып
"ОК" басамыз.
7. Бағдарлама енгізілген нөмерді дұрыс жауап нөмерімен салыстырады.
8. Жауаптарды салыстырғанда дұрыс жауап есептеуіші +1-ге көбейеді
және келесі сұрақты таңдайды, соңғы жауапқа жеткенше (файлды ағынның
соңына дейін).
9. 3-8 пунктері қайталанылады.
10. Бағдарламаның аяғы.
2.2 Бағдарламалық кодты дайындау әдістемесінің сипаттамасы
Сынақның бағдарламасын дайындау үрдісі берілген бөлімде
қарастырылатын болады.
Толық қамтамасыз ету бағдарламасын дайындау үшін екі бағдарлама жазу
шешімі қабылданған болатын:
1.
Сынақ редакторы. Бұл жерде жауап беру керек сынақлар мен
сұрақтар, сонымен қатар дұрыс жауап нұсқалары толтырылатын болады.
2.
Сынақ бағдарламасы. бұл құралған сынақлар ендірілетін қабықша
және ол жерде қолданушы пайда болған сұрақтарға жауап беретін болады.
Ең қарапайым шешім - мәліметтер базасын қолдану. Бірақ олар үшін
арнайы қондырмалар қажет (базаға байланысты BDE, DAO және т.б.), ал ол
ұнамсыз. Бұл жағдайда оны қолданбай-ақ қойса да болады [9, 220 бет].
Жұмыстағы алғашқы қадам сынақ редакторын құру болатын. Ең
алдымен 1-суретте көрсетілгендей, негізгі форма құрылған болатын. Мұнда
бағдарламаның негізгі мәзірі бар басты терезе, ToolBar командасын тез шақыру
басқыш панелі және еске түсіруге арналған жағдай жолы бар.
22
1-сурет. - Сынақ редакторының басты мәзірі
Формада келесі түймелер құралған (және мәзірдің сәйкес пунктері):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Құру;
Ашу;
Сақтау;
Басу;
Бағдарламаны күйге келтіру;
Көмек;
Бағдарлама жайында;
Шығу.
Әр түймеде Hint қасиеттерін оларға сәйкес еске түсіру мүмкін, олар
тышқанның бағыттаушысын сол түймеге тигізгенде күй жолдарында пайда болу
керек. Бұл еске түсіру мүмкіндігі түйменің жанында да пайда болуы үшін,
басты форманың true мәнінде showHint қасиетінорнату қажет.
Ол үшін private бөлімінде жаңа процедураны сипатауға болады: procedure
ShowHint(Sender: TObject). Бұл процедура үшін дайындама дайындау үшін
Ctrl+Shift+C басу керек. Содан кейін ол жерде келесілерді жазу керек:
рrocedure TTestEditorForm.ShowHint(Sender: TObject);
begin
StatusBar.Panels.Items[0].Text := Application.Hint;
end;
23
Бұл жерде күй жолының нөлді панелінде орналасқан Application
объектісінің Hint қасиеті бар ағымдағы еске түсірудің мәтіні орналасады. Күй
жолы екі панельден құралсын.басты форманы көпқұжатты етуге болады. Ол
үшін FormStyle қасиетінде fsMDIForm мәнін орналастыру қажет болады.
Шығу түймесі үшін Onclick жаңалықтарын өңдеуді бірден құруға болады
және close әдісін шақыру арқылы бағдарламаны жабуғ болады. Содан кейін дәл
осы процедураны-дайындауды Шығу мәзірінің пунктіне арнау керек.
NewTestForm мәні қосылған жаңа форма Құру түймесін басқанда
көрінетін болады. Бұл терезеде сынақ аты енгізілген жолды және сынақ түрін
таңдауға арналған тізімді таңдау қажет. Қалай істеу керек екені 2-суретте
көрсетілген.
2-сурет. - Жаңа сынақны құру терезесі
24
3-сурет. - Жаңа сынақты құру терезесі
Жалбыраған тізімде style қасиеттерін csDropDownList қасиеттеріне,
қолданушы тізімге жаңа мәндерді енгізе алмай, тек бар мәндерді ғана таңдау
үшін қажет. Items қасиеттерінде тек бір ғана - Сұрақ - жауап нұсқалары
жолдары бар. Негізінде осы тізімді бір ғана элементі болған үшін жасамай-ақ
қойсада болар еді, бірақ ол бағдарлама мүмкіндіктерін кеңейту үшін
орнатылған.
Ия және Жоқ түймелері тек сәйкесінше mrok және mrcancel
мәніндегі ModaiResult қасиеттер орнатылған [11, 90 бет].
Форманың өзінде қасиеттер өзгертілген:
Position-ді poMainFomCenter-ге, терезе басты терезенің орталығында
көрсетілуі үшін ауыстырады.
Borderstyle-ді
bsSingle-ге, қолданушы терезе
өлшемдерін өзгерте алмауы үшін ауыстырады.
Мұндай терезелердің Ия және Жоқ түймелері
ModaiResult
қасиеттеріне ие болады.
Енді басты формаға қайтамыз және Құру түймесі үшін Onclick жағдайы
бойынша
NewTestForm терезесін көрсету үшін код жазылған болатын. Бұл
терезе модальді сияқты көрсетілуі керек.
Жаңа сынақның сұрақтары мен жауаптарын қалыптасытру терезелерін
құру үшін жаңа форма құрылған және келесідей қасиеттер орнатылған:
1.
2.
3.
caption -- Сұрақ тапсырмалары -- жауап нұсқалары;
Formstyle -- f sMDichild (бұл бізде еншілес терезе);
Name -- QuestionResuitForm.
Onciose жағдайында келесі кодтары бар:
25
procedure TQuestionResultForm.FormClose(Sende r: TObject; var Action:
TCloseAction);
begin
Action:=caFree;
QuestionResuitForm:=nil;
end;
Мұнда бірінші жолда caFree мәнінде терезе жабылуы үшін ауыстырмалы
Action орнатылған ( бұл ауыстырмалыны параметр ретінде алынған).
Туындаған терезе жабылмайды, тек бір жаққа жиналып қояды. Екінші
жолда терезенің объектісін көрсететін, ауыпалы
QuestionResuitForm
жаңартылады.
Туынды терезе басталған кезде автоматты түрде көрсетіледі және басты
терезенің жұмыс бетінде көрсетіледі.
Содан кейін сұрақты Құру және сұрақты Түзету түймелерін басқанда
экранда көрсетілетін, элементтерді түзету үшін форма құрылады. Жұмыстың
нәтижесі 4-суретте көрсетілген.
4-сурет. - Сұрақтарды енгізу терезелерінің формасы
Бұл жерде сұрақ мәтінін енгізу үшін TEdit жолы және жауап нұсқаларын
енгізу үшін TCheckListBox орналасады [12, 610 бет]. Қосу түймесін басқанда
жауаптың жаңа нұсқасын көрсетеміз:
procedure TEditQuestionForm.NewResultButtonCl ick(Sender: TObject);
var
Str:String;,
26
begin
Str: = " ;
if InputQuery('Жаңа жауап, Жауаптың мәтінін енгізіңіз:1, Str) then
ResultListBox.Items.Add(Str);
end;
Бұл жерде бір ауыспалы жолақ көрсетілген. Кодтың бірінші жолында оған
бос жол қосылады. Кейін экранда inputQuery функциясы көмегімен мәтінді
жолақты енгізудің стандартты диалогы көрсетіледі.
Бұл функцияның үш параметрі бар :
Терезенің тақырыпшасында көрсетілетін, мәтін;
Егізу жолының жанындағы терезеде көрсетілетін, мәтін ;
Үндемеу арқылы мәнін бере алатын және енгізу нәтижелерін ала
алатын, ауыспалы жолақ.
Егер функция true деп қайтарса, онда қолданушы енгізуден кейін ОК
түймесін басады және бұл жағдайда біз енгізілген мәтінді ResultListBox
жауаптар тізіміне енгіземіз. Жою түймесін басумен байланысты, onclick
жағдайы үшін келесі кодтарды жазамыз:
procedure TEditQuestionForm.SpeedButtonlClick (Sender: TObject);
begin
if ResultListBox.Itemlndex-1 then
ResultListBox.Items.Delete(ResultLi stBox.Itemlndex);
end;
Кодттың бірінші жолында тізімдегі ерекшеленген элементті көрсететін,
itemlndex қасиеті тексеріледі. Ол үшін параметр ретінде ерекшелген жолды
көрсетіп ResultListBox.items.Delete жасалынады.
Енді өзіміздің QuestionResultForm тереземізге қайтып келсек. Бұл жерде
жаңа сұрақты құру үшін onclick жағдайында өңдеуші құрылған. Onclick
жағдайының өңдеуші коды 1 листингінде көрсетілген.
Ең алдымен
EditQuestionForm
терезесінің басқару элементтері
тазартылады. Содан кейін бұл терезе көрсетіледі және егер қолданушы
сұрақтың атын енгізсе және ОК басса, онда енгізілген ақпаратты өңдеу керек.
Алғашында
NewQuest ауыспалының жады ерекшелінеді. бұл ауыспалы
PQuestion ретінде жарияланған, ал бұл TQuestion көрсеткіші болып табылады.
New функциясы көмегімен ерекшелінетін жад. Бұл функциямен параметр
ретінде, жады ерекшелінетін мәліметтер түрін жіберуге болады. Істелінген
функцияның нәтижесі - NewQuest ауыспалысныда сақталған ,ерекшелінген жад
көрсеткіші.
Егер ерекшеленген жадты жою қажет болса, онда Dispose үрдісін алып
және оған жою керек ауыспалыны жіберу керек, мысалы, Dispose (NewQuest).
27
Dispose (NewQuest) құрылымы үшін жадты ерекшелегеннен кейін, біз
оның жолақтарын қолданушымен енгізілген ақпаратпен толтырамыз. Бәрі
толтырылғаннан кейін құрылымды
QuestionList.Add(NewQuest)
тізіміне
қосамыз;
Терезе формасында жаңа элемент сұрақтар ағашы құрылады. Ол үшін
келесі кодты жазамыз:
with QuestionTreeView.Items.Add(nil, NewQuest.Name) do
begin
ImageIndex:=0;
Data:=NewQuest;
end;
Бұл жағдай қолданушы басқа бір элементті таңдаған сайын іске
асырылады. Таңдалған сұрақтар бойынша біз Listview тізіміндегі жауаптарды
толтыруымыз керек. Бірақ толтырмас бұрын, тізімді тазартамыз, себебі ол басқа
сұрақтың мәліметтерімен толтырылуы мүмкін [13, 410 бет].
Жағдайларды өңдеушісіне ерекшеленген элементті көрсетеін, TTreeNode
типті Node параметрі беріледі. Кодтың екінші жолағында тексеру жүргізіледі,
егер ерекшелінген элемент nil-ге тең болса, онда процедурадан шығу керек.
PQuestion құрылымына, ерекшелінген сұрақтың жауаптарының сақталған
мәліметтеріне, кіруге мүмкіндік алу үшін біз ерекшеленген Node элементінің
Data қасиетіне сүйенуіміз керек.
Содан кейін берілген сұрақта PQuestion(node.Data).ResultCount минус 1 ,
0-ден жауап нұсқауларының санына дейін циклдер іске қосылады. Цикл ішінде
тізімнің келесі элеметтерін құратын Resuitview.items.Add коды жазылған.
Мұндағы Add әдісі көрсеткішті құрылған элементке қайтарады, сонымен қатар
келесі код іске асатын болады.
Ал кодтың ішінде бірнеше қызметтер атқарылады.
caption элементінің тақырыбы толтырылады.
Егер PQuestion(node.Data).ResiltValue[i] true тең болса, яғни жауап дұрыс
болса, онда туынды элементті subitems.Add('fla') қосамыз(бұл элементтің мәтіні
тізімнің екінші бағанында көрсетілетін болады) және иконкаға 2 индексін
жазамыз. Әйтпесе, туынды элементтіңмәтіні Жоқ тең болады және иконка
индексі 1-ге тең болады.
Солайша, цикл ішінде жауаптың барлық нұсқаулары өңделеді және
тізімге қосылатын болады. Құрылған бағдарламаның терезесін 5-суретте көре
аласыз.
28
5-сурет. - сынақларды құру терезесі
Мұнда 5-суретте көрсетілген, терезені көрсететін кодты қарастыру ғана
қалды. Ол үшін жаңа сынақ жобаларын құру түймелері үшін onclick жағдайын
өңдеуін түзету керек:
procedure TTestEditorForm.NewButtonClick(Send er: TObject);
begin
NewTestForm.ShowModal;
if NewTestForm.ModalResultOmrOK then exit;
if NewTestForm.TestTypeBox. IternIndex=O then
begin
QuestionResultForm:=TQuestionResult Form.Create(Owner);
QuestionResultForm.ProjectName:=New TestForm.TestNameEdit.Text;
QuestionResultForm.Caption:=Questio nResultForm.Caption+' : '
+QuestionResultForm.ProjectName;
end;
еnd;
Бұл кодтың бірінші жолағында біз жаңа жобанынң терезесін құруды
көрсетеміз. Егер қолданушы сынақның бірінші типін - "Сұрақ-жауап
нұсқаулары" таңдаса(мысалда ол жалғыз ретніде сипатталатын болады), онда
29
біз сұрақтарды құрастыратын терезе құралады. Кейін таңдалған жобаның атын
сақтаймыз және терезе тақырыбын өзгертеміз [14, 256 бет].
Onclick Жою түймесі жағдайы үшін листинг 3-те келтірілген код
жазылған болатын. Бірінші кезең үшін бағдарлама сынақларды құра алады. Енді
оны сақтауды да үйрету қажет, сонымен қатар құралған жобаларды түзету үшін
ендіруді үйрету керек. Біз туынды терезеден негізгіге жобаны ашу және сақтау
түймелерін қостық.
Жобаны Сақтау түймесін басуымен байланысты Onclick жағдайы үшін
келесі кодтар жазылады:
procedure TTestEditorForm.SaveButtonClick(Sen der: TObject);
begin
егер белсенді туынды терезе нөлге тең болса,онда
if ActiveMDIChild=nil then exit;
Егер терезе аты QuestionResultForm, онда ол
сұрақ -- жауап нұсқалары, және сақтаймыз
SaveTestl процедурасы.
if ActiveMDIChild.Name='QuestionResult Form' then
SaveTestl;
end;
ActiveMDichild қасиеттері әрқашанда сол мезеттегі белсенді туынды
терезені көрсетеді. Бұл қасиетті қолданбас бұрын, оны nil мәнімен салыстыру
керек, себебі дәл сол кезде ешбір туынды терезенің болмауы да мүмкін. Бұл
жағдайда қасиетке жүктелген кезде "критикалық" қателік туындауы мүмкін,
себебі жоқ көрсеткішті оқуға деген талпыныс жүреді.
SaveTestl процедурасын 4 листингте көре аласыз.
Бұл жерде бәрі қарапайым және кодты түсініктемелер бойынша түсінуге
болады. Көңіл аударатын бір ғана нәрсе бар, ол - Pquestion құрылымы
динамикалық жадта болғаны, сондықтан сақтау кезінде бөлу ^ белгісін көрсету
керек.
Егер ол таңбаны көрсетпесе, онда файлда құрылымның өзі емес,
құрылымның мекен-жайы сақталынатын болады. Бұл жағдайда файлдан
мәліметтерді оқыған кезде мекен-жай оқылады, бірақ бұл мекен-жай бойынша
қызықты еш нәрсе болмайды, себебі бірінші рет бағдарламаны қайта жүктеуден
кейін жад тазаланып, құрылым жойылады. Осыған байланысты мекен-жайды
емес, мәліметтерді мекен-жай бойынша сақтау үшін ^ таңбасын көрсету керек.
Сақтау мәзірінің пункті үшін жағдайларды өңдеушілер оданда жеңіл:
procedure TTestEditorForm.SaveAsMenuClick(Sen der: TObject);
begin
if SaveDialogl.Execute then
begin
30
TQuestionResultForm(ActiveMDIChild) .FiieName:=SaveDialogl.FiieName;
SaveButtonClick(nil);
end;
end;
Мұнда біз файл атымен таңдалған терезені көрсетеміз. Егер қолданушы
бір нәрсе таңдаса, онда файл атын белсенді терезедегі FiieName қасиетінде
сақтаймыз және сақтау жүретін Сақтау түймесінің өңдеушілерді шақырамыз.
Ашу түймесі үшін onclick жобасын өңдеу үшін 5 листинг көрсетілген.
Файлды оқуда ешқандай қиыншылықтар жоқ.
Мұнда
PQuestion
құрылымын көрсеткіш мәліметтер оқылады, сондықтан оқу кезінде NewQuest*
көрсеткішін бөлу керек, мекен-жай емес мекен-жай туралы ақпарат жазылу
үшін, яғни көрсеткіш көрсетілетін жадтар.
Енді екі кезеңнен кейін:
1.
2.
3.
Сынақны құру бағдарламасын жазу;
Сынақны жүктеуді өңдеу;
Үшінші кезеңде біздің жобаларды жүктейтін, сұрақтарды
көрсететін және дұрыс жауаптың статикасын жүргізетін сынақ
бағдарламасын құрдық. Ол үшін жеке бағдарлама қолданылатын
болады.
Жаңа жоба құрып және формаға бірнеше құраушыларды орнатып(форма
6-суретте көрсетілген).
ToolBar панелі үш құраушымен Ашу, Жіберу және Шығу.
staticText құраушысы, мұнда сұрақтар көрсетіледі. Name қасиетінде
QuestionLabel көрсетіңіз және AutoSize қасиетін false орнатыңыз.
Жауап нұсқаларын көрсететін
checkListBox.
Name
қасиетінде
QuestionCheckList орнатыңыз.
Ары қарай түймесі.
31
6-сурет. - Сынақ бағдарламасының басты терезесінің формасы
Type бөлімінде сұрақтарды түзететін бөлімдегі сияқты TQuestion
құрылымы қолданылады. Құрылымның саны мен мөлшері бірдей, себебі біз
оны файлдан ақпараттарды жүктеу үшін қолданамыз.
type
PQuestion="TQuestion;
TQuestion=record
Name: String[255];
ResultCount:Integer;
ResiltText: array[0..10] of String[255];
ResiltValue: array[0..10]"of boolean;
end;
private бөлімінде келесі ауыспалар көрсетілген:
private
( Private declarations }
QuestionList:TList;
Question, QuestionNumber, FalseNurober:Integer;
FileName:String;
Бұл ауыспалар не үшін керек екенін қарастырайық.
QuestionList -- сұрақ редакторларында сияқты мұнда да сұрақ
тізімдері сақталатын болады.
болады.
Question -- сынаушы жауап беретін ағымды сұрақты көрсететін
QuestionNumber -- жауап берілген сұрақтардың саны сақталатын
жер. Бізге есептегіш керек, соның көмегімен сынақ аяқталынады.
FaiseNumber -- дұрыс емес жауаптардың санын анықтайды.
32
Осыдан кейін басты формаға Onshow жағдай өндруін құрады. Бұл
өңделуде QuestionList тізімін қолданады:
procedure TTestForm.FormShow(Sender: TObject);
begin
QuestionList:=TList.Create;
end;
OnDestroy жағдайынан кейін біз оны жойдық:
procedure TTestForm.FormDestroy(Sender: TObject);
begin
QuestionList.Free;
end;
енді ашу түймесі үшін келесі код жазылады:
procedure TTestForm.OpenButtonClick(Sender: TObject);
begin
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz