Оперативті технологиялық байланыс жүйелері
6
7
8
9
Аңдатпа
Бұл дипломдық жоба технологиялық байланыс желілерін Қандыағаш-
Никельтау аймағында жетілдіруге арналған. Осы аймақтағы оперативті-
технологиялық байланысқа тура қатынасты сұрақтар қарастырылған.
Берілген техникалық шешім үлкен масштабты және абоненттер
сыйымдылығын біртекті ұлғайтуға мүмкіндік береді. Бұл үшін желіге
сәйкесінше интерфейсті модульдері бойынша жаңа түйіндер қосып отыру
жеткілікті. Есептеулер мен оптималды жұмыс істеу қолданбалы MathCad
және Microsoft Visio көмегімен жасалды. Жүйе эффективтілігі техникалық-
экономикалық есептемелермен дәлелденді.
Аннотация
Дипломный проект посвящен модернизации сети технологической связи
на участке Кандыагаш-Никельтау. Рассмотрены вопросы неукоснительно
связанные с оперативно-технологической связью на данном участке.
Представленное техническое решение является очень масштабируемым
и позволяет однотипно развивать и увеличивать абонентскую емкость. Для
этого достаточно производить подключение к сети новых узлов с
соответствующим набором интерфейсных модулей. Расчеты и алгоритм
оптимального действия произведены с помощью прикладной программы
MathCadи
MicrosoftVisio.
Эффективностьсистемыподтвержденатех нико-
экономическимрасчетом.
Abstract
Thesis project is aimed to the modernization of technological communication
network in the area of Kandyagash - Nikeltau. Issues related to operational
technological networks in current area were revised. Presented technical solution is
very extensive and allows to develop it on the same type and increase subscribers
capacity. For that it is enough to make a connection to a network of new nodes to a
corresponding set of interface modules. Calculations and algorithm for optimal
action produced through the application software MathCad and Microsoft Visio.
Effectiveness of the system is confirmed by the technical and economic calculation.
10
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.Оперативті технологиялық байланыс жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Жергілікті елді мекеннің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2 Оперативті технологиялық байланыс жүйелері, құрылымдық
желісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3Қойылған мақсаттар мен міндеттемелер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
1.4 Қазіргі байланыс жүйесіне шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5 ОТБ үйлестік цифрлік тораптың технологиялық буынының
құрылымдық желісінің зерттемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Топты арналар арқылы шұғыл технологиялық байланыстың
диспетчерлік аймақтарды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.7 Беріліс ортасын (байланыс кабелін) таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... .
2. Арнайы бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1Берілген аймақта тармақты модернизациялау. Қандыағаш-
Никельтау учаскесінде SI3000 ISKRATEL - ге негізделген технологиялық
байланыс жүйесінің техникалық шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Жұмыстың технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Негізігі технологиялық байланыстың есептеу жүйесінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Жедел технологиялық байланыстың есептеу жүйесін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Бекетаралық байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6 Агрегацияланған ETHERNET орталық коммутаторы ... ... ... ... ...
2.7 Терминалдық құрылғы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Есептеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Бекеттер атаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.2 Бекеттер мен диспетчерлік айналымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Қандыағаштың жұмыс істеу үрдісін оптималды басқару
алгоритімнің блок - схемасы . Тығыздалған пакеттер трафигінің есептелуі ..
3.4 Кідіріс уақытын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Еңбек қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 Еңбек күзеті және қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 Өндірісте қауіпті және зиянды факторларды талдау ... ... ... ... ... ..
4.3Ұйымдастыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.4 Техникалық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5 Табиғи жарықтануды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.6 Жұмыс аймақта жасанды жарықтандыруды есептеу ... ... ... ... ... .
4.7 Шудан сақтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.8 Өртке қарсы шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1 Жаңа басқару жүйесін пайдаланудың техникалы -
11
8
10
10
10
11
11
12
13
14
16
16
20
21
28
36
42
44
47
47
47
48
51
58
58
58
60
61
64
67
69
69
71
экономикалық дәлелдемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2Автоматтандыру жүйесін өңдеумен пайдалануға
жұмсалатын қаражатты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3Қосымша эксплуатациялы шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қысқартылған атаулар тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
71
71
73
75
76
77
78
Кіріспе
Соңғы он жыл ішінде Қазақстан Республикасының теміржол транспорты
қатынасындағы эксплуатациялық іс-әрекеттерді басқару құрылымындағы
толық жетілдіруді қорыта келе және де тікелей тасымалдауды басқару саласын
қоса есептеген жағдайда:орталық басқару жүйесі ААҚ ҚТЖсатысындағы,
жолдарды басқару орталықтарындағы линиялық жергілікті аудандық басқару
жұмыстарына иформациялық және информациялы басқару технологияларын
кең түрде енгізе отырып жүргізеді. Тасымалдау үрдісін орталықтан басқаруды
жарыққа шығару және қайта ұйымдастыру ААҚ ҚТЖ жүйесін тиімді толық
жетілдірумен қатар, тиімді технологиялық байланысты барлық теміржол
транспортының қатынастарының негізгі бөлімінде іс-жүзінде қолдануды
қажет етеді.Тиімді технологиялық байланыты толық жетілдіруді толығымен
қамтамасыз етуге бағыттау арқылы, кардинальды түрде өзгеруіне жол берілсе,
алдыңғы қатарлы телекоммуникациялық ресурстармен ІТ технологиясы
бойынша тасымалдауды басқаруда қолданылып жүрген формалар мен
әдістерді және басқа да барлық технологиялық үрдістеріне тапсырыс беру
арқылы, телефон және басқа да байланыс түрлеріменбарлық технологиялық
бөлімдерді,байланыстың сапасы мен сенімділігін арттыра отырып, жаңа
функцияларды жүзеге асыруды,алдын-ала келісу арқылы технологиялық
басқару үрдістерін қайта құрып, теміржол транспорт қатынасын және
ақпараттарды дәлме-дәл анық жеткізе алуға болады. Болашақта
телекоммуникацияны дамытудың негізгі мақсаты: ААҚ ҚТЖ ақпараттық
және телекоммуникациялық ресерустарды алдын-ала озыңқы, қажеттілікті
қанағаттандыратын,теміржол жұмысын қамтамасыз ететін, бәсекелестікке
орын алатын қызмет көрсету арқылы қолданушыларға жоғары деңгейде
қызмет көрсету болып табылады.
Шаруашылық алдындағы стратегиялық мақсаттары:
1.Телекомуникациялық және ақпаратық ресурстар бойынша ААҚ
ҚТЖқажеттіліктерін толық қамтамасыз ету.
2.Басқару жүйесінің тасымалдау және басқа да технoлoгиялық үдерістері
бойынша телекоммуникациялық және ақпараттық басқарудың бірыңғай
жүйесін қалыптастыру.
3.Байланыс қызметін көрсету сапалылығын қамтамасыз етіп және де
ақпараттық қызметті техникалық эксплуaтацияның негізіне орай байланыс
қызметін көрсетіп және есептеу техникасын жоғары деңгейге көтеріп,оның
тоқтаусыз қызмет етуін қамтамасыз ету.
4.Қазіргі замана талабына сай ақпараттық және телекоммуникациялық
технологиялар жүйесін негізге ала отырып, бaйланыс желісімен оның жетерлік
жағдайда сенімді болуымен қамтамасыз ету.
5.Шаруашылықтағы іс-әрекетті қаражаттандырудың айқындығын
қамтамасыз ету.
13
6.Теміржол көлігінің сервисті кызмет көрсету деңгейін көтеріп,
бәсекелестікте орын алатын байланыс кызметін қамтамасыз етіп, нарықтағы
телекоммуникациялық және көліктік қызметті қамтамасыз ету.
7.Шаруашылықты басқару жүйесін жоғары сатыға көтеру мақсаттары:
-Телекоммуникациялық және информациялық инфрақұрылымдағы
эксплуатацияны және
техникалқ
қызмет көрсету эксплуатациясының
шығынын төмендету.
-Негізгі фондылардың ескіріп қалу қарқынын төмендету.
-Аз қолданылатын техникалық құралдарды тарату.
-Жүйенің тұрақтылығын және қалыпты жағдайда болуын қамтамасыз
ету.
Теміржол транспортының байланыс желісін техникалық жабдықтаудың
мақсаты байланыс қызметін көрсетуді қамтамасыз етіп, ІР жүйесін құру болып
табылады.
-SI3000-интегральды байланыс жүйесін дұрыс құруды қамту,
стандартты телекоммуникациялық құралдарды пайдалана отырып,
спецификалық міндеттермен алгоритм жұмыс істеуін сақтау.
-Шақыруды абоненттен қабылдауды,индикациялаумен абонентті
шақыру арқылы жабдықтайды.
Администрациялық түрлендіру және мониторинг жүйесі SI3000МN-ді
пайдалануды ұйғарадым.Берілген басқару жүйесі жалпы басқаруды барлық
техникалық элементтер шешімімен құруға мүмкіндік береді, осылайша:
-IР-ТС(SI3000)жүйесінің барлық элементтерімен;
-IР-диспетчер пультімен және IР-кезекшісінің телефон аппаратымен;
-Линейкалық SI3000 және басқа жабдықтармен;
-
SNМР протоколының көмегімен орталық басқару жүйесіне,
алыстатылған элемент жүйелерінің авария жағдайына байланысты ақпараттың
жіберілуі;
-Теміржол байланысының техникалық жүйесі байланыс міндетін талап
ете отырып, абонентке сапалы және тоқтаусыз қызмет етуі.
Жоғары сенімдікті қамтамасыз ету үшін берілген техникалық шешім
бойынша барлық байланыс бөлімдерінде қорландыру аппаратын SI3000
модулі бойынша қарастырдым.
14
1 Оперативті технологиялық байланыс жүйелері
1.1 Жергілікті елді мекеннің жалпы сипаттамасы
Қазақстандағы
Қандыағаш қаласы Ақтөбе облысының Мұғалжар
ауданында Ақтөбеден оңтүстікке қарай 95 км қашықтықта орналасқан.
Мәскеу- Ташкент және Атырау - Орск теміржол линиясының торабы
өтеді.17-июнь 1997жылы Қазақстан президентінің указымен Октябрьск
қаласының аты өзгертіліп,Қандыағаш қаласы болды.Жақын орналасқан
қалалар:Ақтөбе,Новотроицк, Орск.Координаттары:49*28, 2,N 57*25,48,Е
Қазақстандағы
Никельтау ауылы Ақтөбе облысының Хромтау
ауданында орналасқан.Никельтау ауылдық аймағы әкімшілік орталығы және
жалғыз елді мекен. Хромтау орталығынан солтүстік-батысқа қарай 22-км
жерде орналасқан.
1999 жылы елді мекенінде 886-адам(436-ер адам,547-әйелдер) тұрған.
2012жылғы халық санағы бойынша, ауылда 1132-адам(587-ер адам, 547-
әйелдер)тұрған. Жақын
орналасқан қалалар:Ақтөбе,Новотроицк,
Орск.Координаттары:50*,23,47,N,58*, 13,53,Е.
1.2 Оперативті технологиялық байланыс жүйелері, құрылымдық
желісі
ОТБ жүйелерінің даму барысында төменде көрсетілген негізгі мақсаттар
шешілуі қажет:
1.Мүмкіндіккеқарай, көп мөлшерде ОТБ құрлдарын цифрлік технология
жұмыс әдісіне көшіру (ОТБ тармағын цифрлендіру);
-ОТБ байланыс бағыттарын аппараттар жиынтығымен жабдықтау (ең
алдымен, қажетті түрде, ҚТЖ ААҚ ның негізгі көлік дәліздері есепке алынуы
керек) жүйе енгізу барысында міндеті түрде негізгі шарттарды ұстанылу
қажет:
- стандартқа сәйкес, сертификатталынған, жалпы байланыс жүйесіне
сәйкес келетін жабдық құралдарды қолдану;
- келешекте, масштабтандыру мүмкіндігі;
- басқару жән мониторинг жүйелерін бірегейлендіру;
- ААҚ ҚТЖ да қолданылып жатқан техникалық жабдықтарды барынша
үйлестігін пайдалану;
- Қазақстан және халықаралық нормативтік құжаттарға сәйкес келетін,
сонымен қатар цифрлік тармақтармен тіркескен универсалды құрылғыларды
ОТБ коммутациялық станция ретінде қолдану мүмкінділігін қарастыру;
15
- шағын бөлімшелерге және кішігірім станцияларға жеңілдетілген,
үнемді, техникалық жыбдықтарды жете зерттеу;
- байланыс жүйесін және дауыс арқылы хабарландыру тармағын
цифрлік, коммутациялық станциялар негізінде, ОТБ аппараттарын жиынтығы
мен қоса сымсыз байланыс әдістерін дамыту;
- диспетчерлік басқару үшін: ОТБ-тің функционалдық мүмкіншіліктерін
ұлғайту, ол үшін:
- аппараттар жиынтығын жете зерттеу барысында, бірқатар темір жол
тармақтарын қамтитын аумақтар құрылып, тасымал
басқаруы
орталықтандырылатыны есте болу керек;
- ҚТЖ ААҚ ның орталық аппараты үшін ОТБ тармағын үлғайту;
- ОТБ-да абоненттік радиобайланысты тәртіппен қолдану ережесін
ескеру керек;
Темір жол көлігінің аппараттық инфрақұрылымының даму барысында
ОТБ-ні тиімді қолдануын қамтамасыз ететін, телекоммуникациялық жаңа
технологияларды қолдану қажет, ол үшін:
-ОТБ-ның коммутациялық тармағында IP-телефония технологиясын
қолдану;
-жеке құрал ретінде немесе арнайы жабдықтың бөлшегі болып келетін,
компьютерлік телефония қосалқыларын ОТБ-да қолдану.
1.3 Қойылған мақсаттар мен міндеттемелер
Дипломдық жобамның мақсаты - Қандыағаш Никельтау аралығындағы
технологиялық байланыс жүйесін ұлғайтып, оны тиімді қолдануын
қамсыздандыру.
Қойылып отырған мақсаттар үшін - міндетті қажеттемелер:
- S 13000 жабдықтарын колдану мүмкіндігін қарастыру;
- Байланыс жүйесін өзгертіп, жаңартуды жете зерттеу;
- Технологиялық байланысты зерттеп онтайландыру;
- Құрал-жабдықтардың орнатылатынын өлшеу, есептеу;
- Құрал-жабдықтарды талғау (таңдау).
1.4Қазіргі байланыс жүйесіне шолу
Теміржол бекеттерінің дәрежeсі және олардың әкімшілік-шаруашылық
орны, бекеттерді басқару жүйесінің деңгейіне және технологиялық
өсімталдығына тәуелді оперативті - технологиялық байланыс (ОТБ).
Байланыс негізін, темір жол тармақтары мен бөлімшелерінде орналасқан
каналдар жүйесі құрайды. Атап айтқанда, жол бөлімшесінде, жүктеу-түсіру
16
және тасымалдау жұмыстары жүргізіледі. Жете зерттеу үшін, бөлімшенің
темір жол торабтарының ұзындығы мен көлемін, сонымен қатар бекеттер
санын, жол басқармасының, торапты және шағын бекеттердің орналасқан
жерлерін анықтау қажет. Жaбалау жұмыстары орынды болу үшін бекеттермен
тораптардың жабдықталуын кесте түрінде көрсеткен дұрыс.
Бекeтермен тораптарда орналасқан ББ, ЖБ, ЭБ, РБО, есептеу
орталықтары, депо байланыс бөлімі, ЭЦ бекеті, телефондық, байланыс
бөлімшесі, жол жұмысшыларының үшінші және темір жол бөлімшелерінің
басқа да техникалық ғимараттарын ескеру қажет. Бекеттің көлеміне қарай -
шағын бекеттер, билет кассалары, жол жұмысшыларының пәтерлері; ЭЦ
бекеті бөлшектің құрамы сияқты белгіленеді. Подстанциялар 30-60 км ара-
қашықта орналасады.
Түйіспелі тармақтарды секцияландыру контейнерлері, 3-5 км
қашықтықта, бекет көмейлерінде орналасады. Тасымалдауды рәсімдеу үшін,
шағын бекеттер құрамына тауар кеңсесі кіруі мүмкін. Үлкен және түйінді
бекеттер ірі елдімекендермен түйіседі. Сол жерде, жол аралығының,
байланыс, қуатпен қамтамасыз ету, іріктеуші төбешіктер, локомотив және
вагон деполары орнатылады.
Жолбасқармасы және жол бөлімшесі әкімшілік аймақтың орталығымен
түйіседі. Жол басқармасында, барлық жобалау топталған жолдардың
тәртіптеуші және атқару бекеттері ұйымдастырылады.
1.5ОТБ үйлестік цифрлік тораптың технологиялық буынының
құрылымдық желісінің зерттемесі
Темір жол көлігінде оперативті-технологиялық байланыс тікелей
тасымалдау процесін ұйымдастыру, поездардың жүрісін реттеу, бекеттегі
барлық техникалық жабдықтармен құрылымдарды жұмыспен қамтып, оларды
жөндеуге арналған.
Технологиялық буынның арналары темір жол торабымен және соның
құрамына кіретін жол бөлімшелерімен шектеледі. Жол бойында және
бөлімшелерде поездардың жүріс тәртібі, тиеу-түсіру жұмыстары, техникалық
құрылымдардың жұмысы реттелетін болғандықтан, онда шұғыл-
технологиялық байланыс түрлерінің көбісі қолданылады.
Осы мақсаттардың шешімін табу үшін топты арналардың төменде
көрсетілген түрлері ұйымдастырылады:
- Пойыздар жүрісін басқарудағы арналған байланыс ПДБ (пойыз
диспетчерлік байланысы)
- электрлік қуатпен қамту құрылымдардың техникалық мазмұнын
қадағалайтын байланыс ҚДБ (қуат-диспетчерлік байланысы)
17
- қызметкерлердің өзара хабарласу, бір бірін ескерту, байланыс
құрылымдардың жұмысын жөндеуге, реттеуге арналған байланыс ДҚБ
(қызмет-диспетчерлік байланыс)
- жол шаруашылығының күнделікті жұмыс ағымен қадағалау үшін жол
қызметкерлері бір бірімен хабарласатын байланыс ҰЖБ (ұзындық жол
байланысы)
- бір диспетчерлік аймаққа жататын, шектес бекеттердің кезекшілері
пойыздар жүрісін қадағалау үшін хабарласуға арналған байланыс БАБ
(бекетаралық байланыс).
- екіаралықтағы жол қызметкерлер, екіаралыққа жататын бекеттер
кезекшілері, сонымен қатар жол диспетчерлері, қуат диспетчерлері,
екіаралықтын құрылымдардың техникалық күйін қадағалап тұруға арналған
байланыс ЕАБ (екіаралық байланыс)
- қозғалмалы составының апат зардаптарын түзету мақсатымен
жүргізілетін келіссөзгеарналған байланыс АБ (апат байланысы)
- аралық учаскелік станция қызметкерлері бір-бірімен және жол бөлімше
қызметкерлерімен хабарласуына арналған
байланыс
ӨАБ
(Өзаралық
байланыс).
1.6 Топты арналар арқылы шұғыл технологиялық байланыстың
диспетчерлік аймақтарды ұйымдастыру
Технологиялық буынның шұғыл-технологиялық байланыс үйлескен
цифрлік тармақтың сегменттік желісін құруға ұсынады.Ұзындығы 150-200 км
диспетчерлік аймаққа жататын ДНЦ ББДО пойыздық диспетчері және ДСП,
ДСП-Г, ДСП-У, ДСП-П, жүргіліс диспетчерлерінің арасында ПДБ топты
арнасы құрылады. Бір топты арнаға кіретін атқару бекеттердің саны 30-дан
аспайды.Айтылмыш учаскеде пойыздық диспетчердің бір аймағы
қолданылған оның ұзындығы - 300 км, аймақтың атқару станциялар саны -
19.
Жол байланысын топты арнасы жол басқармасының студиялары, жол
бөлімшелері, түйінді бекеттер арасында, шұғыл мәжіліс өткізу мақсатымен
құрылады. Топтық арна, резервтегі арналар ішінен, мәжіліс өткізу мерзіміне
ғана беріледі. Жобаланып отырған учаскенің ДСС арна саны - біреу, ал
абоненттер саны - шектелмеген.
Қандыағаш - басты - Никельтауучаскесінде МК ДСС-тің бірнеше
студиясы орналасқан. МКЭДБ-ББДО диспетчері, Э қызметінің диспетчерлері,
түйіскен тармақ пунктері, подстанциялар кезекшілері және түйіскен тізбекті
секциялау орындар (ПСКЦ) арасында ұйымдастырылады. МК ЭДБ -
жобаланып жатқан учаске ішінде құрылады.
ПП саны -50 ден аспауы керек (жобаланып отырған учаскеде -9)
18
МК САБ (ЭД, ПД, НИС-Д, ШД сияқты)(диспетчераралық байланыс). Әр
қызмет диспетчерлері, НИС дирекциясы, ЭБ, ББ, ЖБ, РБО бөлімшелерінің
және жол бөлімшелерінің диспетчерлер арасында ұйымдастырылады.
Жобаланып отырған учаске ішінде бір-бір арна ұйымдастырылады. Атқару
бекеттерінің саны ЭД-4, НИС-Д-3, ШД-4, ПД-5.МК СДС-НИС, СДС-ШЧ бір
жағынан жолбөлімшелерінің ББ, РБО диспетчерлері, екінші жақтан учаскелік
екіаралық бекеттерде орналасқан ББ және РБО бөлімшелер арасында
ұйымдастырылады.
МК СДС саны, жобаланып отырған учаскеде орналасқан, ББ және РБО
санына байланысты тұрады. Жобаланып отырған аймақта СДС-НИС топты
арна саны -1, СДС-Ш топты арна саны -4. Бір топты арнаға енгізілген
абоненттер саны -210 нан аспауы керек.
МК ЛПС жол бөлімше диспетчерлер арасында ұйымдастырылады, бір
жағынан-ПЧ, екінші жағынан - учаскелік кезеңдік бекеттерде орналасқан ПЧ
бөлімшелері, сонымен қатар екіаралықтағы жылы үйшіктер болады. Жол
шаруашылығының жұмысы көбейген сайын МК ЛПС санына өседі.Бір МК
ЛПС-тіңабонеттер саны - 210-нан аспайды.МК ПС-темір жолдың барлық
бөлімшелер абоненттері (сонымен қатар,
шағын учаскелік бекет
қызметкерлерінің пәтерлеріде) арасында ұйымдастырылады.Жол
басқармасымен бөлімшелерде МК ПС-ке қалааралық коммутаторлар кіреді.
Онда телефоншы қыздар қызмет істейді. Жобаланып отырған темір жол
учаскенің МК ПС ке енгізілген абоненттер саны 210 нан аспаса, онда бір МК
ПС ұйымдастырылады.
1.7 Беріліс ортасын (байланыс кабелін) таңдау
Талшық - оптикалық кабельдің физикалық-механикалық сипаттамасына,
қойылатын талаптары - оның ажырауға қарсы тұра алуы; ылғал өткізбеушілігі;
механикалық кернеуден туындайтын шығындарды азайтатын, жеткілікті
буферлік қорғанысы; ыстыққа төзгіштігі; иілгіштігі және жол бойына, төбеге
іліп қою мүмкіншілігі; орнықтырудың жеңілдігі; жұмыста беріктігі болып
табылады.
Талшық - оптикалық кабельдерге қойылатын негізгі талап - ол ең төмен
өшу және өткізушіліктің тілкемінің кеңдігі.
Талшық - оптикалық кабельдің өткізушілік тілкемі талшықтың түріне
қарай: көп модтық, талшықтар үшін -300 МГЦ∙км, градиенттік талшық үшін -
800 МГц∙км және бір модтық талшықтар үшін -57 ГГц∙км болып табылады.
ОТК талғамына талшық - оптикалын беріліс жүйесінің параметрлері:
тілкемнің кеңдігі немесе берілістің жылдамдығы, оптикалық сәулелену
толқынының ұзындығы,
энергетикалық потенциал, дисперциялық
бұрмаланулардың ықтимал мағынасы, сондай-ақ, елдің жалпы байланыс
жүйесіндегі орны осы талаптарға - ОКМС-А-42(2,4) СП-12 (2) 4 (5) үлгілі
19
талшық - оптикалық кабельсәйкес келеді. Оның мінездемелері төмендегі 1.1-
кестесінде көрсетілген.
Тарту ортасын ұйымдастыруға арналған кабель: МКСАШ п 4x4x1,2.
МКС типті кордель-полистирал (стирофлекс) оқшауы бар, қалааралық,
симметриялық кабельдер, байланыс тармақарында кеңінен қолданылады.
1.1- к е с т е . ОКМС-А-42(2,4) СП-12 (2)4 үлгі ОТК мінездемесі.
МКС кабелінің электрмагнит өзекшесінің конструкциясының басты
элементтері ол оқшауланған тамыршығы және жұлдызды шиыршық төрттігі.
Кордель-полистирол оқшауы кең диапозондық жиілікте диэлектикалык
шығынның мағынасы төмен болуын қамсыздандырады, жетерлік қаттылығы
бар, ұзындығымен бойлау, оқшауланған өткергіштердің электрикалық
қасиеттерінің біртектестігін қамтамасыздандырады.
Сонымен катар, полиэтилен оқшауы болып келетін полимерлі түтігі де
бар.
20 Параметрі
Шамасы
Кабельдегі оптикалықталшықтың саны (дана)
Кабельдегі модульдер саны (дана)
Модульдегі оптикалықталшық саны
Бірмодтықталшық үлгісі (ITU - T ұсынысымен)
Көпмодтық талшық үлгісі
Өшу коэффициенті(дбкм) толқын ұзындығы (нм):
λ1 = 1310
λ2 = 1550
Кесінді толқынының ұзындығының мағынасының
диапазоны (нм):
Хроматикалық дисперсия (пснм∙км) толқын
ұзындығы диапазонында (нм):
1285 1330
1525 1575
Кабельдіңноминалдысыртқыдиаметрі (мм)
Жұмыс температурасы, °С
Құрылысұзындығы, км
6 96
68
2 - 4 - 6 - 8 - 10 - 12
G.652
G.655
0,36
0,22
= 1270
3,5
18
12,5 17,0
-60 +70
4,0
2 Берілген аймакта тармақты модернизациялау
2.1.Қандыағаш-Никельтау учаскесінде SI3000 ISKRATELге
негізделген (IP - TC) технологиялық байланыс жүйесінің техникалық
шешімі. Жалпы жағдайлары және жүктелген міндеттемелері
Темір жол көлігінің байланыс тармағын техникалық жабдықтандыру
мақсаты байланыс қызметін атқаратын IT тармағын құру болып табылады.
Цифрлық интегралдық жүйені жүзеге асыру үшін, төменгі факторлармен
санасу қажет, ол:
-пойыздар жүрісінің қауіпсіздігіне үлкен әсер тигізу;
-қолданылып жүрген магистральдар арқылы, жүрдек пойыздарды
жіберуді тәртіптеу, және жаңа жүрдек магистральдарды салу;
-кәсіпорындардың және мекемелердің жұмыс технологиясын қамтуға
қажет шапшаң қабылдау үшін, мәліметтерді толықтай және уақтымен
жеткізілу жұмысын ұлғайту;
-теміржол көлігінің электр
түрдемодернизациялау;
байланыс жүйесін күрделі
-темір жол көлігінде, информациялык
технологияларды,
автоматтандырылған басқару және қадағалау жүйелерін жаппай іске қосу;
-темір жол көлігінің телекоммуникациялық жабдықтардың қолдану
тиімділігін ұлғайту;
-SI3000 IP-TC байланыс жүйесі, үйлескен тармақтарды құрып және
модернизациялауға арналған.
-SI3000-сым байланысының басқарушы немесе атқарушы бекет жүзінде
қолданылуы мүмкін.
-SI3000 - топты, басқарушы немесе басқарушы емес принціпімен
құрылған, әр-алуан байланыс түрлерінің іске қосу мүмкіншілігін туғызады.
2.1-сурет. SI 3000 станциялары
21
Құру принциптері:
-SI3000-байланыстың өзіндік функцияларын және жұмыс жүргізілу
алгоритмдердің істен шығармай, стандартты коммуникациялык жабдықтарды
пайдалана келіп, байланыстың интегралды тармағын құруды алдын-ала
қарастырады;
-хабарласуға, келіссөзге, диспетчерлік аймактың барлық абонеттерінің
қатысу мүмкіншілігі;
-диспетчерден шығатын, жеке, топты және айналымдағы
шақырулардың жеткізілуін камсыздандыратын байланыс сигнализациялары;
-абонент құрылғысында, шақырушы абоненттің аты-жөні көрсетіліп,
абонент шақыруларын қабылдау;
-сөйлесіп жатқан абонентке, шакырудың түсуі;
-қызмет көрсетудің ерекше талаптары (ресурстардың қолжетпес
болғандығынан шақырулардың бас тарта алмайтындығы);
-диспетчердің, басқа абонентпен сөйлесіп жатқанына қарамастан,
шұғыл, төтенше хабарларды диспетчерге жеткізу мүмкіншілігі;
-тармақ абоненттерінің кейбір топтарының жыбықтығы;
-кейбір абоненттердің, келіссөзді қатты дауысты ережеде өткізу
мүмкіншілігі;
-шақырылып жатқан абонент құралымен, шақырудың қабылдауының
тексерісінің бар болуы;
Тармақты басқару.Жүйені әкімшіліктендіру, пішіндеп үйлестіру және
мониторинг жүргізу үшін, техникалық шешім бойынша, орталықтанған
SI3000MN түйін басқармасын пайдалану болжауланады.
Аталмыш басқару жүйесі, техникалық шешімнің барлық элементтерін
жалпы басқаруын ұйымдастыру мүмкіндігін береді, атап айтқанда:
-УТ-ТС-тің (SI3000) жүйесінің барлық элементтерін басқару;
-диспетчердің IР - пультарын және кезекшілердің IP-телефондарын
басқару;
-SI3000 ұзындықтың басқа жабдықтарын басқару;
-тармақ элементтерінен орталық жүйе басқармасына - апат, төтенше
ақпараттарын SNMP-мәжіліс хаты арқылы беріледі.
Басқару қызметтері.Халықаралык
стандарттарға
сәйкес басқару
қызметтері төмендегідей топталынған:
-жүйелік әкімшіліктендіру:
-қауіпсіздік жәнеқорғаныс:
-байланыс түйіндігін пішіндеп үйлестіру:
-диагностика және апат сигналдарын көрсету;
-тіркеу және тарифтеу;
-өлшемдер және статистика;
-беріліс кестесін басқару.
MN және MT-нің қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандыруы,
басқарудың қосалқы анықтауыштарынан тұрады. Әр қосалқы анықтауыш,
22
жоғарыда айтылып кеткен қызмет ету топтарының біріне кіру мүмкіндігін
береді.
Байланыс түрлерін іске
асыру.Байланыс үшін, әрқайсысы өз
диспетчерімен басқарылатын диспетчерлік аймақтар жиынтығы
ұйымдастырылады. Әр аймақта саны анықталған кезекшілер болады, және де
бір кезекші бірнеше диспетчерлік аймақтар қатарында болуы мүмкін.
2.2-сурет. IP-пульттер мен IP-телефондар
Диспетчерлердің және бекет бойынша кезекшілердің қарамағында IP-
пульттер немесе IP-телефон аппараттары болады.
Терминалдар арқылы сыртқы микрофонды және басып-сөйлеу деген
(РТТ) функциялары бар педальды іске қосуға болады.
Диспетчерлердің сыртқы дауыс зорайтқышы дәнекер арналардың
жинағы арқылы, тікелей диспетчерлік аймактын топты арнасына қосылады,
сондықтан, диспетчердің, арнаны үздіксіз тыңдау мүмкіндігі бар болады.
Телефон қосылғанда, диспетчер терминалы өзінен-өзі (автоматика
арқылы) тиісті арнаға қосылады.
Жүйелі диспетчерлік пульттар, кезекшіге, жеке абонентті немесе
біріңғай барлык топты шақыру мүмкіндігін бере алады.
2.3-сурет. Диспетчерлік пульттер түрлері.
23
Кызмет орындары цифрлік пульттермен жабдықталған кезекшілердің
шақырулары, ішкі мәжіліс хат негізінде (түйме-түйме), шұғыл арна
принціпімен жүргізіледі, ал үйлестік кезекшінің шақыруы 7-ден 2 кодымен
немесе 11-ден 2 кодымен орындалады.
Диспетчер кезекшіге шакыру жібергенде диспетчерге (светодиодтық
және акустикалық) белгі беріледі, ал кезекші жауап бергеннен кейін
светодиодтық сигнализацияның түсі өзгереді.
Талаптарға сәйкес келетін диспетчерлер пульттары педальмен,
тангентамен және де диспетчер микрофонымен жабдықталған.
Диспетчерде деөзінің топты арнасын үздіксіз тыңдау мүмкіндігі бар,
яғни, басқа кезекшілер не айтып жатқандарын тыңдай береді.
Диспетчер тангентаны немесе педальды басқан кезде акустикалык
сигнал өшіп, кезекшілер тек диспетчердің дауысын ғана естиді.
2.4-сурет. Жүйелік аппарат пен ұйымдастыру сұлбасы.
Топты арна, әр торапта, барлық арналардың өзіне жалғанған орны
ретінде ұйымдастырылады, яғни, топты арнанын тізбектері, кезекшілер
арнасы және үйлестік арналардың, осы айтылмыш торапқа қосылған жері
болып табылады.
Кезекші пульттерден үйлестік тораптарда түрлендіретін тональды сигналдар
DSP процессорымен қабылданады.
Жиіліктің коды, кезекшілердің жабдыктары қосылған үйлестік
тораптарда түрлендіріледі.
Цифрлік арнаға қосылған кезекші арналар күйінің толық көрінісі,
диспетчердің қызмет орнында комсыздандырылады. Басқасымен қатар
24
клавишаларға жарық арқылы берілетін сигналдар, диспетчерді кезекшінің
диспетчер арнасына қосылған, қосылмағанын немесе басқа топты арнада
сөйлесіп жатқанын мәлімдеп тұрады.
Диспетчердің жұмысы. Поеезд диспетчері - теміржол транспортының
тасымалдау шаруашылығының жауапты қызметкері болғандықтан,жеке дара
поезд қозғалысына өз жол бөлімінде(диспетчер ауқымында) толығымен
жауап береді. Оның бұйрықтарын поезд қозғалысына қатысты жұмысшылар
қалтқысыз орындаулары тиіс: бекет кезекшілері, локомотив машинистері,
басты құрама поездың кондукторлары және.т.б.
Поезд диспетчерінен басқа ешкім, поезд козғалысына шұғыл әмір беруге
құқығы жоқ.Поезд диспетчерінің жұмысының мақсаты поезд қозғалысын
қамтамасыз ету және жергілікті жол бөлімінде поезд қозғалысының шұғыл
жоспарымен кестесінің сәйкестігі,сонымен қатар козғалыс қауіпсіздігінің
деңгейін сақтау болып табылады.
2.2 Жұмыстың технологиясы
Диспетчер басқармасының бар құрылымында поезд диспетчерінің
жұмыс орны ББДОТ (Баскарманың біртұтас жол орталығының тасымалдары)
ғимаратында орналасады, бұл жағдайда оның бөлімшесі біраз алыстатылған
арада болу мүмкін.
Айталық, Қандыағашттық темір жолда ББДОТ ғимараты Қандыағаш
қаласында, барлық пойызжол диспетчерлерінің жұмыс орындары орналасқан
жерде ,ал диспетчер № 12 Тоқмансай - Бақай ауқымы 100 - 160 километр
арақашықтықта орналасқан. Пойз диспетчерлерімен орындаушылар
арасындағы қарым -қатынаста байланыстың әртүрлерін пайдаланады. Пойыз
қозғалысы жайлы нұсқаулар бекет кезекшілерімен арнайы
селекторлық(таңдаулы) телефон байланысы арқылы қабылданады.
Бұл линиядағы әрбір пунктті жекелей шақыра алуына мүмкіндік
жасайды,сонымен қатар , бірнеше (топтық шақыруды) немесе барлық пункті
(циркулярлы шақыру)қамтамасыз етеді.
Пойыз диспетчерлері пойыз қозғалысының машинистермен байланысқа
түсу үшін, радиобайланысты пайдаланылады, алайда басқа тәжірибеде,
бұйрықтың көпшілігі машинистерге(айталық, бұйрық желібөгетке немесе
учаскелік жылдамдықты көтермелеуге) бекеттердегі кезекшілер арқылы
беріледі.
Көптеген бөлімшелерде автоблокировканы жабдықтау, ДНЦжұмыс
орталығы диспетчер кұрылымы тексеріс табло түрінде жасакталады және
кезеңді бекет бөлімшенің схемасымен беріледі.
Арнайы жарық индикациясы белгі береді, сигнал берілгені жайлы, шын
мәнінде пойыздар тұратын блок - бөлімшелердің және бекеттегі жолдың бос
еместігі жайлы белгі беріледі.
25
2.3
Негізігі
технологиялық
байланыстың
есептеу
жүйесінің
құрылымы
32.145-2000 (ОТБ) стандартына сәйкес, барлық мекемелік есептеу
жүйелерін, бір бағытқа сәйкестендіріп жұмыс жасау ережелерін міндеттетіп
бір жүйеге қалыптастырған. Мемлекеттік байланыс технология жүйесі
оперативтік негіздерін, есептеу жүйесінің бағытын, логикалық ақпаратқ а
сәйкестендіріп хаттама орталық диспетчерлік жүйені ұйымдастыру үшін
құрастырылған. Әр бағыт негізінен төменгі ауқымнан (әр бөлімшеге сәйкес)
50% сәйкес және жоғарғы сатыдан олар төменгі ауқыммен жоғарғы ауқымды
бір-біріне кешендеу арқылы және тарату арқылы (ББДО)
бекетін
құрастырады, барлық бағыттың есептеу жүйелерін тарату үшін. ОТБ есептеу
жүйесінің көрінісі, құрылымы 2.5- суретте көрсетілген. Жоғарғы ауқымдық
жүйе бірнеше бөлімшені, абонентті, диспетчерлік байланыспен қамтамасыз
етуді ұйымдастырады. (ЭЧЦ- 1) ол төменгі ауқымды жүйе ББДО (ДНЦ сатысы
5- суретте көрсетілген) жоғарғы ауқымдық жүйелік бірнеше бағытты қамтиды
Е1. Төменгі ауқымдык интерфейсі Е1Н белгіленген, ал жоғарғы ауқым теңдігі
Е1В.
Е1 желісі барлық канал сигнализацияларға беріліп, байланыс
бекеттеріне және тарату бекеттеріне бағытталады.
Диспетчерлердің байланысын ұйымдастыру үшін барлық ауқымдардың
желілерін қамтып (ШЧД 2 және 3 - ті 2.5- суретте) өз бағытына желіні бөлетін
бекеттер, бір жүйеге бағыттап, ішкі сатыға қосады Е1. Жіктейтін бекеттер
және көпірлі аппаратуралар, төменгі ауқыммен жоғарғы ауқымдық желілерді
жартылай тұрақтандырып арналардың арақашақтықтарын сұлбаға сәйкес
диспетчер арқылы байланысып бағыттайды.
Диспетчерлік аралық байланыс жүйелерін ұйымдастыру үшін тарататын
бекеттерге (ББДО) қосымша Е1 канал қосылады.
Әр сатыдағы кұрылымдар өздерінің теңдік желісін бекім ететінін
анықтайды. Оларды жалпақ сатыларда қолдануға болмайды, тек қана талшық
кабелдері болмаған жағдайда Е1 каналы арқылы ОТБ бағыттап темір желілері
бар XDSL аналогты жүйелі трансмультиплексорымен кабельге ауыстыруға
болады,.
Көлемдірек ауқым бағытты ұйымдастыру үшін жоғарғы теңдік
арқылы Е1 желісі арқылы STM-4 жіберіп, көлемдірек аукымды құрастырамыз.
Ескерту: жолдамалы технологиялық есептеу жүйесі міндетті түрде 6-
суретке сәйкес келуі қажет. Болмаса, 7-суреттегі жағдайды қолдануға болады.
Тарту бөлігі (тяговая часть).
ТБ тікелей каналдарының аумақтарын қолдану үшін және аумақ
құрылымын құрастыру арқылы тарту бөлігінің арнасын тікелей пайдалануды
және төменгі теңдіктегі аумақ схемасының қолданысы
2.8-суретте
көрсетілген. Тарту бөлігінің санын қолдану үшін диспетчер байланысы
арқылы артықтау алып, мүкіс болған жағдайда диспетчер жүйесімен теңестіру
26
қажет, ал қосымша арналар төрт канал арқылы сигналға түрленіп, жалпы
арналар қарымына түседі. Себебі, ТБ арна желісі шеткі көрші бекеттен төменгі
аумақ теңдігі арқылы тарту бөлігінің кешеніне тікелей жібереді және тарту
бөлігінің сигналдары арқылы бірбеткей жалғанып, аналогты канал тәріздес
аппаратура кабеліне мыс жүйелері арқылы XDSL аппаратурасына, не болмаса
ОТБ аппаратурасына қосымша ТБ каналына аумақ төменгі теңдік арқылы
жалғанады (2.9-сурет).
27
2.5-сурет. ОТС желісінің құрылымы.
28
.
2.7-сурет. Жолдың технологиялық есептеу жүйесі
29
2.8сурет. Жолдың технологиялық есептеу жүйесі.
30
2.9-сурет.Аумақтар құрылымы. ТБ арнасын пайдалану арқылы құрастыру.
31
2.10-сурет. Аумақтар құрылымы, ТБ арнасын пайдалану арқылы құрастыру.
32
2.11-сурет. Екі көрші жолды түйістіріп қосу бекетінің арақашықтығын ЦОТС
бойынша ұйымдастыру:
2.4Жедел
технологиялық
байланыстың
есептеу
жүйесін
ұйымдастыру негізі
Жедел технологиялык байланысты ұйымдастыру негізінде, ұзақ кезеңді
қолдану қажет және техникалық қолдану ережелерін пайдалану керек.
ОТС темір жолдың техникалық жөндеу жұмысын (күнделікті, апталық,
айлық) және жедел басқару, жүк тасу барысын жылдамдату барысына
арналған. Телефонды ОТС ұйымдастыру барысы арнайы аппараттардың
арналары арқылы ұйымдастырылады.
ОТС бірнеше байланыс түрінен құрылады:
-Хабарлау байланысы
-Жолды бөлшектеу байланысы
-Диспетчерлік байланысы
-Бекеттер байланысы
-Кешенді байланыс
-Тікелей байланыс
-Жылжымалы байланыс
-Бекетаралық байланыс
Телефондық ОТБ, ДРСаппаратуралар өз байланысына сай және төменгі
желідегі топтасқан желілер негізінен ұйымдастырылады және ТБ әр түрлі
33
байланысқа арналған. Байланысты ұйымдастыру негізі ТБ және төменгі
жиілікті құрылғылар байланысына арналған. Транзитті желі(ТУ МСС).
Бекет аймағында арнайы жедел технологиялық байланыс
ұйымдастырылған. Оның құрамында:
-арнайы таратқыш телефон байланысы
-екі жақты дауыстамалы парк байланысы
-қатынау байланысы бар.
Бірінші жүйеге өту барысында есептеу кұрылымын ұйымдастыру,
екінші жүйеде есептеу технологиясына өтуге тура келді. Есептеу жүйесін
(ОТБ) ұйымдастыруға сай, синхронды және кешенді сигнализациялық басқару
кешенді болуы қажет. Бұл жүйені құрастырудың перифериялық құрылымдары
негізгі жабдық болып табылады. Қондырылған байланыс ОТБ және ПГБ
ұйымдастыру және кабельдің жіктері мыстан жасалған МЖС жүйе есептеу
деңгейде 2,048 Мбитс барысында құрастырылған. Құрылғы құрылымына сай
талшық кабельдеріне сәйкес келеді және коммутаторлық жүйелеріне сай
бірінші есептеу жүйесі болып табылады.
Негізгі есептеу арналары ОЦК құрылымдары бірінші есептік барысымен
2,048 Мбитс арналарымен топтап және барлық диспетчерлік жұмыстардың
байланыс түрлерін ұйымдастыруға арналған.
Орталык басқару жүйесінде техникаларды қолдану, жүйелерді тарату
бекеттері арқылы оператор пунктіне және жергілікті диагностикалық
мүкістерді анықтайтын бекеттен құралады. Есептеу жүйесінің ОТБ негізі
есептеу коммутаторлық бекетіне қолданады. Ережеге сай, таратқыш
бекеттерде, жолды басқару, бөлімдерді басқару құрылымдары орналасқан.
Одан басқа бекеттер және аралық бекеттер орналасқан. Коммутаторлық бекет,
бірінші желіге түйістіріп, 2,048 Мбитс жылдамдықпен беріледі. Себебі,
жалпылай бір мезгілде қолдануға арналған, сонымен қатар, коммутаторлық
бекеттер, арналары ТБОЦК нүкте-нүкте тәріздес желілерді,
радиобайланысты және жүйені қамтамасыз етеді.
Диспетчерлік пульттер, жұмыс орындары, автоматты түрде
коммутаторлық бекетке түйістіріп 2В+D түрінде қосылады. Резервті жолдарға
басқа жолдар қарастырылған, бөлімдік желілер 2,048Мбитс жүйелік STM-1
апат болған жағдайда коммутатор бекетіне жедел түрде хабарлап, диспетчер
бөлімі арқылы қай жүйеде болғанын анықтайды. Апат болған жағдайда аймақ
ішінде орналасып бөлінген желілер арқылы бекет аралык байланысты,
диспетчерлік бөлімі арқылы ішкі желілерді қолданады. Жалпы каналдық
сигналға, бөлімдегі болған жағдайлар, абонент аралық ОТБ, сынған
жағдайлары бар ОТБ басқару жүйесіне беріледі.Синхронды ОТБ жүйесін
қажет кеінде жалғау арқылы қосады, себебі, басқарушы бекет өзіне таратқыш
бекетті алады. Орындайтын бекет, есептейтін жүйелерді, тікелей синхрондык
сигналды береді, себебі ол таратқыш бекеттен келеді.
Таратқыш бекеттің өзі синхронды STM-1-ден бірінші есептеу желісі,
ОТБ резервтік жүйеге арналған қуатты пайдаланады. Егер жоқ болса, ОТБ
жүйесі тараткыш бекеттің генераторының автосинхронды ережесімен жұмыс
34
жасайды. Орталық ОТБ жүйесінің басқармасын ұйымдастырғанда, есептеу
коммутаторлық бекеттер барлық тәжірибелік кұрылымдардың сұлбасын
диспетчерлік жолымен жүргізеді. Сонымен қатар, әр түрлі бөлімдердің
байланысын, көріністерді, абоненттерді сол орнында анықтайды. Топтық және
тарту арналары жоспарлы түрде бір желіде жасалады. Диспетчерлер
орналасқан және коммутаторлық бекеттерде, тарататын-орындайтын ережеге
сай бекеттер жұмыс жасайды. ОТБ жүйесінің толық есептелуі, интеграциялық
жүйе ОТБ және жіңішке жүйе, жалпақ жүйе арқылы қолданатын SDH
жабдыктары мен қамтылған жұмыстары дамытады.
2.4.1 Жабдыктарды таңдау. ОТБ жүйелерінің аппараттарын таңдау
барысында, арнайы құралға схемаға сәйкес болуы қажет (2.12-сурет).
(У1 құрылысы) таратқыш жүйесі, бірінші мультиплексорға сай, кіретін-
шығатын үш кірістен көп болуын анықтайды:
-ТБканалының 4 аяқталулары;
-2 не болмаса 4 сымды арнайы радио бекетіне поездардың радиосына
қосылатын жүйе;
-2 сымды аяқталулар, ОТБ аналогты коммутаторына және арақашықтық
таңдамалы жүйелерді қосу (тарататын ереженің кешенді жазығы);
-аппараттарды тұйықтап қосудың дерегіне арналған аяқталулар.
-диспетчерлық байланыс желісі (Д1-Д15) келесі кіретін Е1 және
жалғанатын коммутатор аппараты арқылы (У2) абоненттік құрылысқа
қосылуы есептелген:
-диспетчердің пульты (бекеттің кезекшісі) есептік телефоны ISDN
коммутаторға қосылған;
-желісі 2B+D-модуль ISDN бекетке қосылған;
-тікелей телефон ЦБ;
-сандарын басатын телефон ЦБ;
-4 торапты аналогты көрністі байланыс;
-2 торапты аналогты көрністі байланыс;
-2 желілі ЦБ жетектік байланыс;
-2 желілі МБ арақашықтық байланыс;
-парктегі дауыстап сөйлейтін байланыс және парк аралық шығыс беріс
анықтайтын кұрлымдары (ППУ) кұрлымдары (ППУ).
Қосылған абонентер арасында У2 құрылғысында блокқа тұрмайтын
коммутациондық аймақ көмегімен байланыс орнату.
Аппаратураның модулдік құрлымдары
есептегіш және аналогты
есептеумен және аналогты торабында ешқандай өзгеріссіз жабдықтарға толық
жеткізеді.
Диспетчерлік байланысты қолданғанда ОТБ аналогты желісін
қолданамыз.
35
2.12-сурет. ОТС жабдықтары.
Диспетчерлік байланыстың басқада түрлері бар,байланысты диспетчер
арқылы қосу және жұмыс орнына қосылған желілерге,телефон байланысы
және поездағы радиобайланыс Пульт ПДР 4-торапты желіге ТБ аналогты жүйе
арқылы қосылады.
2.4.2 Таратқыш бекеттердің аппаратураларын диспетчерлік орталық
басқару жүйесіне біріктіріп қосудың ұсыныстары.
Таратқыш бекеттің ұзаққа қолдану мақсатында орталықтандыру
кешендерін әр диспетчерлік топқа жеке құрылымдар қолдануға болады (2.13-
сурет).
Әр
бағытка қолданатын аппараттардың қосымша желілері
коммутациялық және басқару құрылымынан тұрады (2.14 сурет). Бұл
аппараттарда ЛК-ЦТ кешенді құрылым құрылып, пультке жалғанып ЛК-ТЧ-Р
диспетчерлік желі орналасады. Бұның негізгі мақсаты диспетчерлік пультке
және ТБ желісі бір мезгілде барлык жүйелерді қосу және ажырату
құрылысына қосу болып табылады (өз жүйелерінен шықпау). Пультті және ТБ
желілерін арнайы маман қосып ажыратады.Тараткыш бекеттер толығымен
қосымша жұмыс жасауға ұсынылады.Диспетчерді жұмыс орнында кіре берісте
поездарға арналған ПДС диспетчер байланыс қондырлады.4Орталық
ОТБ жүйесінің баскармасын ұйымдастырғанда, есептеу коммутаторлық
бекеттер барлық тәжірибелік құрылымдардың сұлбасын диспетчерлік
жолымен жүргізеді.
36
2.13-сурет.Тараткыш бекеттің жабдықтары
37
2.14-сурет. Коммутаторлық және басқару құрылысы
2.4.3 Көпірлік бекеттің аппаратураларының құрлымының ұсыныстары.
Көпірлік аппаратуралар ОЦК желілерін,төменгі
сақинамен
жоғарғы
сақиналарды топтасып қосылуына арналған көпірлік аппаратураларының
ұзақ мезгіл жұмыс жасауына, қосымша коммутаторлык жұмысына және
басқару жүйелеріне таратқыш бекеттерінің аналогты
құрылымдарына
арналған. Көпірлі бекеттегі пульттерді ажырату және басқа желілерге
косылуды кешенді түрде қарастырылған.
2.4.4Ірі темір жол бекеттеріне
оперативті
технологиялық
байланыстарды ұйымдастыру.Технологияны жұмысқа қолдану есебімен және
жедел технология байланысты кабельдік жүйелер арқылы,байланыс
бекеттерін ұйымдастырып,орталық өзара бекет аралық байланыс құрылымын
38
орналастыру (2.15-сурет). Кешендік аппаратураларды өзара байланыстру Е1
желісімен,интерфейс желісі Е1 арқылы орындалады, соның натижесінен
барлық кешенді,бекеттің ақпараттык жұмыстарын,абоненттерді диспетчердің
желісі арқылы барлық кешенді аппараттарға жалғауға болады. Кешенді
аппаратуралардың өзара желілерін қосуды Е1 бекет аймағында талсым
арқылы қосуға ұынылады, қажет жағдайда ХDSL технологиясын қолданады.
Бекет аралық байланысты ұйымдастыру.
Бекетаралық байланыс негізгі желі, көрші кезекші бекеттердің өзара
байланыстары қосалқы тарам арқылы, темір талсыммен байланысуды
ұйымдастырады.
ЦБ жүйесі қолдану арқылы МЖС ұйымдастырып, бір бекет толык
жұмыс жасауын екінші бекет орташа жұмыс жасауын, кешенді желілерді (ЛК-
2ПТ и ЛК-ЦБ пасс) қос рұқсат етіледі.Ұйымдастырылған есептесу желісі
МЖС қорында болу қажет.
Ескерту.Тактылық синхрондық және ОТС техникалық күтү жұмыстарының
торабын күтүге РТМ-2, ОТС-Ц-2000 [2] және жоспарлауға ұсынылады.
Диспетчерлік шеңберге, ұқсас аналогты бөлімдерді қосу.
Екі ұксас бөлімшелердің тобын, бір торапқа желілерін кешендеп
қабылдағышқа қосу, олардың міндетті сигналдарын жаңарту және жіктердің
ескірмеуін анықтау.Ұксас желілерді бір-бірін қосу үшін екі және төрт
талсымды ұксас жалғағыштар қажет.
39
2.15-сурет.Ірі темір жол бекеттерінде жедел технологиялық байланысты
ұйымдастыру.
40
2.5 Бекетаралық байланыс
Бекетаралык байланыс кезекшілермен, көрші бекеттермен хабарласуға
арналған.Көрші бекеттермен, кезекшілермен өзара байланыс жүргізу, екеу ара
ІР терминалы арқылы сөйлесу, шақыру сәттерін бекет кедергілері аркылы
дамытады. Бұл байланыс телефонды не болмаса телеграфты болуы керек.
Пойыздағы бекетаралык байланыста көбінесе батарея кондырғысы бар
телефон болады, ал ол көп желілі телефонда болуы мүмкін. Жезілді жүйе және
жартылай автоматтырылған блоктау осы аппаратқа сәйкестіндіріп, көрші
бекеттегі телефонға индикатор қолданып, сол аппаратты қосуға қажет. Темір
жолда, бекет аралық байланыстарды, тек қана бекет кезекшісі арқылы арнайы
телефондық аппаратпен светофорға қолданатын автоматты блоктауымен
локомотивтік жұмысына сай, пойыздың бекеттегі кезекшісі рұқсатымен және
телефонымен,қауіпсіздік жерлерде байланысуға рұқсат берледі. Талсымды
пойыздың бекетаралық байланысына бекеттің кезекшісі телефонымен, ал
бөлімдерде автоблоктауымен,байланыс телефон арқылы және переездік
байланыс арқылы хабарласады. Ерекше апаттык жағдайларда, пойыздың
бекетаралық байланысы, не болмаса диспетчерлік сөйлесу байланысы
арқылы,пойыздыңқозғалу бағытына сай, бекет кезекшісінің ақпараты арқылы,
байланыс түрлері барысында орындалады.Сондықтан,бекет кезекшісінде
(стрелочник) бағыттағыш пойызда бекетаралық байланыс, поездың
диспетчері, пойыздың радиобекеті қамтамасыз етілген.
Пойыздың жүру бағыты жайлы пойыздың бекетаралық байланысы және
пойыздың диспетчері арқылы хабарласады.Жоғарыда айтылған байланыстар
жол жұмысшыларынада қатынасты. Техникалық қауіпсіздендіру және қолдану
ережелеріне сай,уақытша қолданатын, талсымды диспетчерлік байланыста
пайдаланатын,қалталы телефонды жол жөндеу басшыларына қолданатын
пойыздық диспетчермен байланысуға қолданады және жолдағы будкадан
хабарласуға болады.Телефондық аппараттар құрылысы, абоненттер бір-
бірімен хабарласу үшін тұрақсыз тоқтан құрылған қолдық генератордан
(индуктор) құрылған.
Шакыру жасағанда ол абоненттің қолымен айналындырады.
Телефонның
мирофоны жергілікті батарея
арқылы
куат
кабылдайды.Сондықтан олар жергілікті жүйенің аппараттары деп аталады.МБ
жүйесінің аппараты арақашықтығы жақын,бір не болмаса екі стрелкаңың
арасын, не болмаса пойыздың бекетаралық байланысын, жартылай автоматты
блоктауды, талсымға қосу арқылы, ал автоматама кезінде талсымына, жеке
талсымдардың тұйықтандыруына арналған. Уакытша телефонды қколдану, екі
қатарлы жолдарда, жабдықтардың блоктауына байланысты бір бағытта
қозғалса жол ашық болады, яғни жасыл түс жанады. Жасыл түс локомотив
машинистіне толық жолды ашады, келесі бекетке жетуге руқсат беріледі
(жолдың бағыты ашылады,телефондық жолдама беріледі) .
41
Жасыл түс келесі бекеттің кіре беріс шетіне дейін рұқсат етіледі, егерде
жол дұрыс болмаса - бекеттің шекарасына дейін ғана жүреді. Егер де пойыз
бекетке тоқтамай өтетін болса, хаттама түрде локомотивтің машинистіне
рұқсат беріледі, көмекшінің қолма-қол беруі арқылы жүргізіледі. Пойыздағы
телефонограммалармен,бекет кезекшісі арқылы байланысады, оператордың
бағытымен және пойыздағы телефонды қолданып, бекетаралық байланыс не
болмаса , диспетчермен байланысу арқылы бұзылып қалса,басқа хабарласу
жолдарын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
7
8
9
Аңдатпа
Бұл дипломдық жоба технологиялық байланыс желілерін Қандыағаш-
Никельтау аймағында жетілдіруге арналған. Осы аймақтағы оперативті-
технологиялық байланысқа тура қатынасты сұрақтар қарастырылған.
Берілген техникалық шешім үлкен масштабты және абоненттер
сыйымдылығын біртекті ұлғайтуға мүмкіндік береді. Бұл үшін желіге
сәйкесінше интерфейсті модульдері бойынша жаңа түйіндер қосып отыру
жеткілікті. Есептеулер мен оптималды жұмыс істеу қолданбалы MathCad
және Microsoft Visio көмегімен жасалды. Жүйе эффективтілігі техникалық-
экономикалық есептемелермен дәлелденді.
Аннотация
Дипломный проект посвящен модернизации сети технологической связи
на участке Кандыагаш-Никельтау. Рассмотрены вопросы неукоснительно
связанные с оперативно-технологической связью на данном участке.
Представленное техническое решение является очень масштабируемым
и позволяет однотипно развивать и увеличивать абонентскую емкость. Для
этого достаточно производить подключение к сети новых узлов с
соответствующим набором интерфейсных модулей. Расчеты и алгоритм
оптимального действия произведены с помощью прикладной программы
MathCadи
MicrosoftVisio.
Эффективностьсистемыподтвержденатех нико-
экономическимрасчетом.
Abstract
Thesis project is aimed to the modernization of technological communication
network in the area of Kandyagash - Nikeltau. Issues related to operational
technological networks in current area were revised. Presented technical solution is
very extensive and allows to develop it on the same type and increase subscribers
capacity. For that it is enough to make a connection to a network of new nodes to a
corresponding set of interface modules. Calculations and algorithm for optimal
action produced through the application software MathCad and Microsoft Visio.
Effectiveness of the system is confirmed by the technical and economic calculation.
10
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.Оперативті технологиялық байланыс жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Жергілікті елді мекеннің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2 Оперативті технологиялық байланыс жүйелері, құрылымдық
желісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3Қойылған мақсаттар мен міндеттемелер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
1.4 Қазіргі байланыс жүйесіне шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5 ОТБ үйлестік цифрлік тораптың технологиялық буынының
құрылымдық желісінің зерттемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Топты арналар арқылы шұғыл технологиялық байланыстың
диспетчерлік аймақтарды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.7 Беріліс ортасын (байланыс кабелін) таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... .
2. Арнайы бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1Берілген аймақта тармақты модернизациялау. Қандыағаш-
Никельтау учаскесінде SI3000 ISKRATEL - ге негізделген технологиялық
байланыс жүйесінің техникалық шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Жұмыстың технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Негізігі технологиялық байланыстың есептеу жүйесінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Жедел технологиялық байланыстың есептеу жүйесін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Бекетаралық байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6 Агрегацияланған ETHERNET орталық коммутаторы ... ... ... ... ...
2.7 Терминалдық құрылғы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Есептеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Бекеттер атаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.2 Бекеттер мен диспетчерлік айналымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Қандыағаштың жұмыс істеу үрдісін оптималды басқару
алгоритімнің блок - схемасы . Тығыздалған пакеттер трафигінің есептелуі ..
3.4 Кідіріс уақытын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Еңбек қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 Еңбек күзеті және қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 Өндірісте қауіпті және зиянды факторларды талдау ... ... ... ... ... ..
4.3Ұйымдастыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.4 Техникалық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5 Табиғи жарықтануды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.6 Жұмыс аймақта жасанды жарықтандыруды есептеу ... ... ... ... ... .
4.7 Шудан сақтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.8 Өртке қарсы шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1 Жаңа басқару жүйесін пайдаланудың техникалы -
11
8
10
10
10
11
11
12
13
14
16
16
20
21
28
36
42
44
47
47
47
48
51
58
58
58
60
61
64
67
69
69
71
экономикалық дәлелдемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2Автоматтандыру жүйесін өңдеумен пайдалануға
жұмсалатын қаражатты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3Қосымша эксплуатациялы шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қысқартылған атаулар тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
71
71
73
75
76
77
78
Кіріспе
Соңғы он жыл ішінде Қазақстан Республикасының теміржол транспорты
қатынасындағы эксплуатациялық іс-әрекеттерді басқару құрылымындағы
толық жетілдіруді қорыта келе және де тікелей тасымалдауды басқару саласын
қоса есептеген жағдайда:орталық басқару жүйесі ААҚ ҚТЖсатысындағы,
жолдарды басқару орталықтарындағы линиялық жергілікті аудандық басқару
жұмыстарына иформациялық және информациялы басқару технологияларын
кең түрде енгізе отырып жүргізеді. Тасымалдау үрдісін орталықтан басқаруды
жарыққа шығару және қайта ұйымдастыру ААҚ ҚТЖ жүйесін тиімді толық
жетілдірумен қатар, тиімді технологиялық байланысты барлық теміржол
транспортының қатынастарының негізгі бөлімінде іс-жүзінде қолдануды
қажет етеді.Тиімді технологиялық байланыты толық жетілдіруді толығымен
қамтамасыз етуге бағыттау арқылы, кардинальды түрде өзгеруіне жол берілсе,
алдыңғы қатарлы телекоммуникациялық ресурстармен ІТ технологиясы
бойынша тасымалдауды басқаруда қолданылып жүрген формалар мен
әдістерді және басқа да барлық технологиялық үрдістеріне тапсырыс беру
арқылы, телефон және басқа да байланыс түрлеріменбарлық технологиялық
бөлімдерді,байланыстың сапасы мен сенімділігін арттыра отырып, жаңа
функцияларды жүзеге асыруды,алдын-ала келісу арқылы технологиялық
басқару үрдістерін қайта құрып, теміржол транспорт қатынасын және
ақпараттарды дәлме-дәл анық жеткізе алуға болады. Болашақта
телекоммуникацияны дамытудың негізгі мақсаты: ААҚ ҚТЖ ақпараттық
және телекоммуникациялық ресерустарды алдын-ала озыңқы, қажеттілікті
қанағаттандыратын,теміржол жұмысын қамтамасыз ететін, бәсекелестікке
орын алатын қызмет көрсету арқылы қолданушыларға жоғары деңгейде
қызмет көрсету болып табылады.
Шаруашылық алдындағы стратегиялық мақсаттары:
1.Телекомуникациялық және ақпаратық ресурстар бойынша ААҚ
ҚТЖқажеттіліктерін толық қамтамасыз ету.
2.Басқару жүйесінің тасымалдау және басқа да технoлoгиялық үдерістері
бойынша телекоммуникациялық және ақпараттық басқарудың бірыңғай
жүйесін қалыптастыру.
3.Байланыс қызметін көрсету сапалылығын қамтамасыз етіп және де
ақпараттық қызметті техникалық эксплуaтацияның негізіне орай байланыс
қызметін көрсетіп және есептеу техникасын жоғары деңгейге көтеріп,оның
тоқтаусыз қызмет етуін қамтамасыз ету.
4.Қазіргі замана талабына сай ақпараттық және телекоммуникациялық
технологиялар жүйесін негізге ала отырып, бaйланыс желісімен оның жетерлік
жағдайда сенімді болуымен қамтамасыз ету.
5.Шаруашылықтағы іс-әрекетті қаражаттандырудың айқындығын
қамтамасыз ету.
13
6.Теміржол көлігінің сервисті кызмет көрсету деңгейін көтеріп,
бәсекелестікте орын алатын байланыс кызметін қамтамасыз етіп, нарықтағы
телекоммуникациялық және көліктік қызметті қамтамасыз ету.
7.Шаруашылықты басқару жүйесін жоғары сатыға көтеру мақсаттары:
-Телекоммуникациялық және информациялық инфрақұрылымдағы
эксплуатацияны және
техникалқ
қызмет көрсету эксплуатациясының
шығынын төмендету.
-Негізгі фондылардың ескіріп қалу қарқынын төмендету.
-Аз қолданылатын техникалық құралдарды тарату.
-Жүйенің тұрақтылығын және қалыпты жағдайда болуын қамтамасыз
ету.
Теміржол транспортының байланыс желісін техникалық жабдықтаудың
мақсаты байланыс қызметін көрсетуді қамтамасыз етіп, ІР жүйесін құру болып
табылады.
-SI3000-интегральды байланыс жүйесін дұрыс құруды қамту,
стандартты телекоммуникациялық құралдарды пайдалана отырып,
спецификалық міндеттермен алгоритм жұмыс істеуін сақтау.
-Шақыруды абоненттен қабылдауды,индикациялаумен абонентті
шақыру арқылы жабдықтайды.
Администрациялық түрлендіру және мониторинг жүйесі SI3000МN-ді
пайдалануды ұйғарадым.Берілген басқару жүйесі жалпы басқаруды барлық
техникалық элементтер шешімімен құруға мүмкіндік береді, осылайша:
-IР-ТС(SI3000)жүйесінің барлық элементтерімен;
-IР-диспетчер пультімен және IР-кезекшісінің телефон аппаратымен;
-Линейкалық SI3000 және басқа жабдықтармен;
-
SNМР протоколының көмегімен орталық басқару жүйесіне,
алыстатылған элемент жүйелерінің авария жағдайына байланысты ақпараттың
жіберілуі;
-Теміржол байланысының техникалық жүйесі байланыс міндетін талап
ете отырып, абонентке сапалы және тоқтаусыз қызмет етуі.
Жоғары сенімдікті қамтамасыз ету үшін берілген техникалық шешім
бойынша барлық байланыс бөлімдерінде қорландыру аппаратын SI3000
модулі бойынша қарастырдым.
14
1 Оперативті технологиялық байланыс жүйелері
1.1 Жергілікті елді мекеннің жалпы сипаттамасы
Қазақстандағы
Қандыағаш қаласы Ақтөбе облысының Мұғалжар
ауданында Ақтөбеден оңтүстікке қарай 95 км қашықтықта орналасқан.
Мәскеу- Ташкент және Атырау - Орск теміржол линиясының торабы
өтеді.17-июнь 1997жылы Қазақстан президентінің указымен Октябрьск
қаласының аты өзгертіліп,Қандыағаш қаласы болды.Жақын орналасқан
қалалар:Ақтөбе,Новотроицк, Орск.Координаттары:49*28, 2,N 57*25,48,Е
Қазақстандағы
Никельтау ауылы Ақтөбе облысының Хромтау
ауданында орналасқан.Никельтау ауылдық аймағы әкімшілік орталығы және
жалғыз елді мекен. Хромтау орталығынан солтүстік-батысқа қарай 22-км
жерде орналасқан.
1999 жылы елді мекенінде 886-адам(436-ер адам,547-әйелдер) тұрған.
2012жылғы халық санағы бойынша, ауылда 1132-адам(587-ер адам, 547-
әйелдер)тұрған. Жақын
орналасқан қалалар:Ақтөбе,Новотроицк,
Орск.Координаттары:50*,23,47,N,58*, 13,53,Е.
1.2 Оперативті технологиялық байланыс жүйелері, құрылымдық
желісі
ОТБ жүйелерінің даму барысында төменде көрсетілген негізгі мақсаттар
шешілуі қажет:
1.Мүмкіндіккеқарай, көп мөлшерде ОТБ құрлдарын цифрлік технология
жұмыс әдісіне көшіру (ОТБ тармағын цифрлендіру);
-ОТБ байланыс бағыттарын аппараттар жиынтығымен жабдықтау (ең
алдымен, қажетті түрде, ҚТЖ ААҚ ның негізгі көлік дәліздері есепке алынуы
керек) жүйе енгізу барысында міндеті түрде негізгі шарттарды ұстанылу
қажет:
- стандартқа сәйкес, сертификатталынған, жалпы байланыс жүйесіне
сәйкес келетін жабдық құралдарды қолдану;
- келешекте, масштабтандыру мүмкіндігі;
- басқару жән мониторинг жүйелерін бірегейлендіру;
- ААҚ ҚТЖ да қолданылып жатқан техникалық жабдықтарды барынша
үйлестігін пайдалану;
- Қазақстан және халықаралық нормативтік құжаттарға сәйкес келетін,
сонымен қатар цифрлік тармақтармен тіркескен универсалды құрылғыларды
ОТБ коммутациялық станция ретінде қолдану мүмкінділігін қарастыру;
15
- шағын бөлімшелерге және кішігірім станцияларға жеңілдетілген,
үнемді, техникалық жыбдықтарды жете зерттеу;
- байланыс жүйесін және дауыс арқылы хабарландыру тармағын
цифрлік, коммутациялық станциялар негізінде, ОТБ аппараттарын жиынтығы
мен қоса сымсыз байланыс әдістерін дамыту;
- диспетчерлік басқару үшін: ОТБ-тің функционалдық мүмкіншіліктерін
ұлғайту, ол үшін:
- аппараттар жиынтығын жете зерттеу барысында, бірқатар темір жол
тармақтарын қамтитын аумақтар құрылып, тасымал
басқаруы
орталықтандырылатыны есте болу керек;
- ҚТЖ ААҚ ның орталық аппараты үшін ОТБ тармағын үлғайту;
- ОТБ-да абоненттік радиобайланысты тәртіппен қолдану ережесін
ескеру керек;
Темір жол көлігінің аппараттық инфрақұрылымының даму барысында
ОТБ-ні тиімді қолдануын қамтамасыз ететін, телекоммуникациялық жаңа
технологияларды қолдану қажет, ол үшін:
-ОТБ-ның коммутациялық тармағында IP-телефония технологиясын
қолдану;
-жеке құрал ретінде немесе арнайы жабдықтың бөлшегі болып келетін,
компьютерлік телефония қосалқыларын ОТБ-да қолдану.
1.3 Қойылған мақсаттар мен міндеттемелер
Дипломдық жобамның мақсаты - Қандыағаш Никельтау аралығындағы
технологиялық байланыс жүйесін ұлғайтып, оны тиімді қолдануын
қамсыздандыру.
Қойылып отырған мақсаттар үшін - міндетті қажеттемелер:
- S 13000 жабдықтарын колдану мүмкіндігін қарастыру;
- Байланыс жүйесін өзгертіп, жаңартуды жете зерттеу;
- Технологиялық байланысты зерттеп онтайландыру;
- Құрал-жабдықтардың орнатылатынын өлшеу, есептеу;
- Құрал-жабдықтарды талғау (таңдау).
1.4Қазіргі байланыс жүйесіне шолу
Теміржол бекеттерінің дәрежeсі және олардың әкімшілік-шаруашылық
орны, бекеттерді басқару жүйесінің деңгейіне және технологиялық
өсімталдығына тәуелді оперативті - технологиялық байланыс (ОТБ).
Байланыс негізін, темір жол тармақтары мен бөлімшелерінде орналасқан
каналдар жүйесі құрайды. Атап айтқанда, жол бөлімшесінде, жүктеу-түсіру
16
және тасымалдау жұмыстары жүргізіледі. Жете зерттеу үшін, бөлімшенің
темір жол торабтарының ұзындығы мен көлемін, сонымен қатар бекеттер
санын, жол басқармасының, торапты және шағын бекеттердің орналасқан
жерлерін анықтау қажет. Жaбалау жұмыстары орынды болу үшін бекеттермен
тораптардың жабдықталуын кесте түрінде көрсеткен дұрыс.
Бекeтермен тораптарда орналасқан ББ, ЖБ, ЭБ, РБО, есептеу
орталықтары, депо байланыс бөлімі, ЭЦ бекеті, телефондық, байланыс
бөлімшесі, жол жұмысшыларының үшінші және темір жол бөлімшелерінің
басқа да техникалық ғимараттарын ескеру қажет. Бекеттің көлеміне қарай -
шағын бекеттер, билет кассалары, жол жұмысшыларының пәтерлері; ЭЦ
бекеті бөлшектің құрамы сияқты белгіленеді. Подстанциялар 30-60 км ара-
қашықта орналасады.
Түйіспелі тармақтарды секцияландыру контейнерлері, 3-5 км
қашықтықта, бекет көмейлерінде орналасады. Тасымалдауды рәсімдеу үшін,
шағын бекеттер құрамына тауар кеңсесі кіруі мүмкін. Үлкен және түйінді
бекеттер ірі елдімекендермен түйіседі. Сол жерде, жол аралығының,
байланыс, қуатпен қамтамасыз ету, іріктеуші төбешіктер, локомотив және
вагон деполары орнатылады.
Жолбасқармасы және жол бөлімшесі әкімшілік аймақтың орталығымен
түйіседі. Жол басқармасында, барлық жобалау топталған жолдардың
тәртіптеуші және атқару бекеттері ұйымдастырылады.
1.5ОТБ үйлестік цифрлік тораптың технологиялық буынының
құрылымдық желісінің зерттемесі
Темір жол көлігінде оперативті-технологиялық байланыс тікелей
тасымалдау процесін ұйымдастыру, поездардың жүрісін реттеу, бекеттегі
барлық техникалық жабдықтармен құрылымдарды жұмыспен қамтып, оларды
жөндеуге арналған.
Технологиялық буынның арналары темір жол торабымен және соның
құрамына кіретін жол бөлімшелерімен шектеледі. Жол бойында және
бөлімшелерде поездардың жүріс тәртібі, тиеу-түсіру жұмыстары, техникалық
құрылымдардың жұмысы реттелетін болғандықтан, онда шұғыл-
технологиялық байланыс түрлерінің көбісі қолданылады.
Осы мақсаттардың шешімін табу үшін топты арналардың төменде
көрсетілген түрлері ұйымдастырылады:
- Пойыздар жүрісін басқарудағы арналған байланыс ПДБ (пойыз
диспетчерлік байланысы)
- электрлік қуатпен қамту құрылымдардың техникалық мазмұнын
қадағалайтын байланыс ҚДБ (қуат-диспетчерлік байланысы)
17
- қызметкерлердің өзара хабарласу, бір бірін ескерту, байланыс
құрылымдардың жұмысын жөндеуге, реттеуге арналған байланыс ДҚБ
(қызмет-диспетчерлік байланыс)
- жол шаруашылығының күнделікті жұмыс ағымен қадағалау үшін жол
қызметкерлері бір бірімен хабарласатын байланыс ҰЖБ (ұзындық жол
байланысы)
- бір диспетчерлік аймаққа жататын, шектес бекеттердің кезекшілері
пойыздар жүрісін қадағалау үшін хабарласуға арналған байланыс БАБ
(бекетаралық байланыс).
- екіаралықтағы жол қызметкерлер, екіаралыққа жататын бекеттер
кезекшілері, сонымен қатар жол диспетчерлері, қуат диспетчерлері,
екіаралықтын құрылымдардың техникалық күйін қадағалап тұруға арналған
байланыс ЕАБ (екіаралық байланыс)
- қозғалмалы составының апат зардаптарын түзету мақсатымен
жүргізілетін келіссөзгеарналған байланыс АБ (апат байланысы)
- аралық учаскелік станция қызметкерлері бір-бірімен және жол бөлімше
қызметкерлерімен хабарласуына арналған
байланыс
ӨАБ
(Өзаралық
байланыс).
1.6 Топты арналар арқылы шұғыл технологиялық байланыстың
диспетчерлік аймақтарды ұйымдастыру
Технологиялық буынның шұғыл-технологиялық байланыс үйлескен
цифрлік тармақтың сегменттік желісін құруға ұсынады.Ұзындығы 150-200 км
диспетчерлік аймаққа жататын ДНЦ ББДО пойыздық диспетчері және ДСП,
ДСП-Г, ДСП-У, ДСП-П, жүргіліс диспетчерлерінің арасында ПДБ топты
арнасы құрылады. Бір топты арнаға кіретін атқару бекеттердің саны 30-дан
аспайды.Айтылмыш учаскеде пойыздық диспетчердің бір аймағы
қолданылған оның ұзындығы - 300 км, аймақтың атқару станциялар саны -
19.
Жол байланысын топты арнасы жол басқармасының студиялары, жол
бөлімшелері, түйінді бекеттер арасында, шұғыл мәжіліс өткізу мақсатымен
құрылады. Топтық арна, резервтегі арналар ішінен, мәжіліс өткізу мерзіміне
ғана беріледі. Жобаланып отырған учаскенің ДСС арна саны - біреу, ал
абоненттер саны - шектелмеген.
Қандыағаш - басты - Никельтауучаскесінде МК ДСС-тің бірнеше
студиясы орналасқан. МКЭДБ-ББДО диспетчері, Э қызметінің диспетчерлері,
түйіскен тармақ пунктері, подстанциялар кезекшілері және түйіскен тізбекті
секциялау орындар (ПСКЦ) арасында ұйымдастырылады. МК ЭДБ -
жобаланып жатқан учаске ішінде құрылады.
ПП саны -50 ден аспауы керек (жобаланып отырған учаскеде -9)
18
МК САБ (ЭД, ПД, НИС-Д, ШД сияқты)(диспетчераралық байланыс). Әр
қызмет диспетчерлері, НИС дирекциясы, ЭБ, ББ, ЖБ, РБО бөлімшелерінің
және жол бөлімшелерінің диспетчерлер арасында ұйымдастырылады.
Жобаланып отырған учаске ішінде бір-бір арна ұйымдастырылады. Атқару
бекеттерінің саны ЭД-4, НИС-Д-3, ШД-4, ПД-5.МК СДС-НИС, СДС-ШЧ бір
жағынан жолбөлімшелерінің ББ, РБО диспетчерлері, екінші жақтан учаскелік
екіаралық бекеттерде орналасқан ББ және РБО бөлімшелер арасында
ұйымдастырылады.
МК СДС саны, жобаланып отырған учаскеде орналасқан, ББ және РБО
санына байланысты тұрады. Жобаланып отырған аймақта СДС-НИС топты
арна саны -1, СДС-Ш топты арна саны -4. Бір топты арнаға енгізілген
абоненттер саны -210 нан аспауы керек.
МК ЛПС жол бөлімше диспетчерлер арасында ұйымдастырылады, бір
жағынан-ПЧ, екінші жағынан - учаскелік кезеңдік бекеттерде орналасқан ПЧ
бөлімшелері, сонымен қатар екіаралықтағы жылы үйшіктер болады. Жол
шаруашылығының жұмысы көбейген сайын МК ЛПС санына өседі.Бір МК
ЛПС-тіңабонеттер саны - 210-нан аспайды.МК ПС-темір жолдың барлық
бөлімшелер абоненттері (сонымен қатар,
шағын учаскелік бекет
қызметкерлерінің пәтерлеріде) арасында ұйымдастырылады.Жол
басқармасымен бөлімшелерде МК ПС-ке қалааралық коммутаторлар кіреді.
Онда телефоншы қыздар қызмет істейді. Жобаланып отырған темір жол
учаскенің МК ПС ке енгізілген абоненттер саны 210 нан аспаса, онда бір МК
ПС ұйымдастырылады.
1.7 Беріліс ортасын (байланыс кабелін) таңдау
Талшық - оптикалық кабельдің физикалық-механикалық сипаттамасына,
қойылатын талаптары - оның ажырауға қарсы тұра алуы; ылғал өткізбеушілігі;
механикалық кернеуден туындайтын шығындарды азайтатын, жеткілікті
буферлік қорғанысы; ыстыққа төзгіштігі; иілгіштігі және жол бойына, төбеге
іліп қою мүмкіншілігі; орнықтырудың жеңілдігі; жұмыста беріктігі болып
табылады.
Талшық - оптикалық кабельдерге қойылатын негізгі талап - ол ең төмен
өшу және өткізушіліктің тілкемінің кеңдігі.
Талшық - оптикалық кабельдің өткізушілік тілкемі талшықтың түріне
қарай: көп модтық, талшықтар үшін -300 МГЦ∙км, градиенттік талшық үшін -
800 МГц∙км және бір модтық талшықтар үшін -57 ГГц∙км болып табылады.
ОТК талғамына талшық - оптикалын беріліс жүйесінің параметрлері:
тілкемнің кеңдігі немесе берілістің жылдамдығы, оптикалық сәулелену
толқынының ұзындығы,
энергетикалық потенциал, дисперциялық
бұрмаланулардың ықтимал мағынасы, сондай-ақ, елдің жалпы байланыс
жүйесіндегі орны осы талаптарға - ОКМС-А-42(2,4) СП-12 (2) 4 (5) үлгілі
19
талшық - оптикалық кабельсәйкес келеді. Оның мінездемелері төмендегі 1.1-
кестесінде көрсетілген.
Тарту ортасын ұйымдастыруға арналған кабель: МКСАШ п 4x4x1,2.
МКС типті кордель-полистирал (стирофлекс) оқшауы бар, қалааралық,
симметриялық кабельдер, байланыс тармақарында кеңінен қолданылады.
1.1- к е с т е . ОКМС-А-42(2,4) СП-12 (2)4 үлгі ОТК мінездемесі.
МКС кабелінің электрмагнит өзекшесінің конструкциясының басты
элементтері ол оқшауланған тамыршығы және жұлдызды шиыршық төрттігі.
Кордель-полистирол оқшауы кең диапозондық жиілікте диэлектикалык
шығынның мағынасы төмен болуын қамсыздандырады, жетерлік қаттылығы
бар, ұзындығымен бойлау, оқшауланған өткергіштердің электрикалық
қасиеттерінің біртектестігін қамтамасыздандырады.
Сонымен катар, полиэтилен оқшауы болып келетін полимерлі түтігі де
бар.
20 Параметрі
Шамасы
Кабельдегі оптикалықталшықтың саны (дана)
Кабельдегі модульдер саны (дана)
Модульдегі оптикалықталшық саны
Бірмодтықталшық үлгісі (ITU - T ұсынысымен)
Көпмодтық талшық үлгісі
Өшу коэффициенті(дбкм) толқын ұзындығы (нм):
λ1 = 1310
λ2 = 1550
Кесінді толқынының ұзындығының мағынасының
диапазоны (нм):
Хроматикалық дисперсия (пснм∙км) толқын
ұзындығы диапазонында (нм):
1285 1330
1525 1575
Кабельдіңноминалдысыртқыдиаметрі (мм)
Жұмыс температурасы, °С
Құрылысұзындығы, км
6 96
68
2 - 4 - 6 - 8 - 10 - 12
G.652
G.655
0,36
0,22
= 1270
3,5
18
12,5 17,0
-60 +70
4,0
2 Берілген аймакта тармақты модернизациялау
2.1.Қандыағаш-Никельтау учаскесінде SI3000 ISKRATELге
негізделген (IP - TC) технологиялық байланыс жүйесінің техникалық
шешімі. Жалпы жағдайлары және жүктелген міндеттемелері
Темір жол көлігінің байланыс тармағын техникалық жабдықтандыру
мақсаты байланыс қызметін атқаратын IT тармағын құру болып табылады.
Цифрлық интегралдық жүйені жүзеге асыру үшін, төменгі факторлармен
санасу қажет, ол:
-пойыздар жүрісінің қауіпсіздігіне үлкен әсер тигізу;
-қолданылып жүрген магистральдар арқылы, жүрдек пойыздарды
жіберуді тәртіптеу, және жаңа жүрдек магистральдарды салу;
-кәсіпорындардың және мекемелердің жұмыс технологиясын қамтуға
қажет шапшаң қабылдау үшін, мәліметтерді толықтай және уақтымен
жеткізілу жұмысын ұлғайту;
-теміржол көлігінің электр
түрдемодернизациялау;
байланыс жүйесін күрделі
-темір жол көлігінде, информациялык
технологияларды,
автоматтандырылған басқару және қадағалау жүйелерін жаппай іске қосу;
-темір жол көлігінің телекоммуникациялық жабдықтардың қолдану
тиімділігін ұлғайту;
-SI3000 IP-TC байланыс жүйесі, үйлескен тармақтарды құрып және
модернизациялауға арналған.
-SI3000-сым байланысының басқарушы немесе атқарушы бекет жүзінде
қолданылуы мүмкін.
-SI3000 - топты, басқарушы немесе басқарушы емес принціпімен
құрылған, әр-алуан байланыс түрлерінің іске қосу мүмкіншілігін туғызады.
2.1-сурет. SI 3000 станциялары
21
Құру принциптері:
-SI3000-байланыстың өзіндік функцияларын және жұмыс жүргізілу
алгоритмдердің істен шығармай, стандартты коммуникациялык жабдықтарды
пайдалана келіп, байланыстың интегралды тармағын құруды алдын-ала
қарастырады;
-хабарласуға, келіссөзге, диспетчерлік аймактың барлық абонеттерінің
қатысу мүмкіншілігі;
-диспетчерден шығатын, жеке, топты және айналымдағы
шақырулардың жеткізілуін камсыздандыратын байланыс сигнализациялары;
-абонент құрылғысында, шақырушы абоненттің аты-жөні көрсетіліп,
абонент шақыруларын қабылдау;
-сөйлесіп жатқан абонентке, шакырудың түсуі;
-қызмет көрсетудің ерекше талаптары (ресурстардың қолжетпес
болғандығынан шақырулардың бас тарта алмайтындығы);
-диспетчердің, басқа абонентпен сөйлесіп жатқанына қарамастан,
шұғыл, төтенше хабарларды диспетчерге жеткізу мүмкіншілігі;
-тармақ абоненттерінің кейбір топтарының жыбықтығы;
-кейбір абоненттердің, келіссөзді қатты дауысты ережеде өткізу
мүмкіншілігі;
-шақырылып жатқан абонент құралымен, шақырудың қабылдауының
тексерісінің бар болуы;
Тармақты басқару.Жүйені әкімшіліктендіру, пішіндеп үйлестіру және
мониторинг жүргізу үшін, техникалық шешім бойынша, орталықтанған
SI3000MN түйін басқармасын пайдалану болжауланады.
Аталмыш басқару жүйесі, техникалық шешімнің барлық элементтерін
жалпы басқаруын ұйымдастыру мүмкіндігін береді, атап айтқанда:
-УТ-ТС-тің (SI3000) жүйесінің барлық элементтерін басқару;
-диспетчердің IР - пультарын және кезекшілердің IP-телефондарын
басқару;
-SI3000 ұзындықтың басқа жабдықтарын басқару;
-тармақ элементтерінен орталық жүйе басқармасына - апат, төтенше
ақпараттарын SNMP-мәжіліс хаты арқылы беріледі.
Басқару қызметтері.Халықаралык
стандарттарға
сәйкес басқару
қызметтері төмендегідей топталынған:
-жүйелік әкімшіліктендіру:
-қауіпсіздік жәнеқорғаныс:
-байланыс түйіндігін пішіндеп үйлестіру:
-диагностика және апат сигналдарын көрсету;
-тіркеу және тарифтеу;
-өлшемдер және статистика;
-беріліс кестесін басқару.
MN және MT-нің қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандыруы,
басқарудың қосалқы анықтауыштарынан тұрады. Әр қосалқы анықтауыш,
22
жоғарыда айтылып кеткен қызмет ету топтарының біріне кіру мүмкіндігін
береді.
Байланыс түрлерін іске
асыру.Байланыс үшін, әрқайсысы өз
диспетчерімен басқарылатын диспетчерлік аймақтар жиынтығы
ұйымдастырылады. Әр аймақта саны анықталған кезекшілер болады, және де
бір кезекші бірнеше диспетчерлік аймақтар қатарында болуы мүмкін.
2.2-сурет. IP-пульттер мен IP-телефондар
Диспетчерлердің және бекет бойынша кезекшілердің қарамағында IP-
пульттер немесе IP-телефон аппараттары болады.
Терминалдар арқылы сыртқы микрофонды және басып-сөйлеу деген
(РТТ) функциялары бар педальды іске қосуға болады.
Диспетчерлердің сыртқы дауыс зорайтқышы дәнекер арналардың
жинағы арқылы, тікелей диспетчерлік аймактын топты арнасына қосылады,
сондықтан, диспетчердің, арнаны үздіксіз тыңдау мүмкіндігі бар болады.
Телефон қосылғанда, диспетчер терминалы өзінен-өзі (автоматика
арқылы) тиісті арнаға қосылады.
Жүйелі диспетчерлік пульттар, кезекшіге, жеке абонентті немесе
біріңғай барлык топты шақыру мүмкіндігін бере алады.
2.3-сурет. Диспетчерлік пульттер түрлері.
23
Кызмет орындары цифрлік пульттермен жабдықталған кезекшілердің
шақырулары, ішкі мәжіліс хат негізінде (түйме-түйме), шұғыл арна
принціпімен жүргізіледі, ал үйлестік кезекшінің шақыруы 7-ден 2 кодымен
немесе 11-ден 2 кодымен орындалады.
Диспетчер кезекшіге шакыру жібергенде диспетчерге (светодиодтық
және акустикалық) белгі беріледі, ал кезекші жауап бергеннен кейін
светодиодтық сигнализацияның түсі өзгереді.
Талаптарға сәйкес келетін диспетчерлер пульттары педальмен,
тангентамен және де диспетчер микрофонымен жабдықталған.
Диспетчерде деөзінің топты арнасын үздіксіз тыңдау мүмкіндігі бар,
яғни, басқа кезекшілер не айтып жатқандарын тыңдай береді.
Диспетчер тангентаны немесе педальды басқан кезде акустикалык
сигнал өшіп, кезекшілер тек диспетчердің дауысын ғана естиді.
2.4-сурет. Жүйелік аппарат пен ұйымдастыру сұлбасы.
Топты арна, әр торапта, барлық арналардың өзіне жалғанған орны
ретінде ұйымдастырылады, яғни, топты арнанын тізбектері, кезекшілер
арнасы және үйлестік арналардың, осы айтылмыш торапқа қосылған жері
болып табылады.
Кезекші пульттерден үйлестік тораптарда түрлендіретін тональды сигналдар
DSP процессорымен қабылданады.
Жиіліктің коды, кезекшілердің жабдыктары қосылған үйлестік
тораптарда түрлендіріледі.
Цифрлік арнаға қосылған кезекші арналар күйінің толық көрінісі,
диспетчердің қызмет орнында комсыздандырылады. Басқасымен қатар
24
клавишаларға жарық арқылы берілетін сигналдар, диспетчерді кезекшінің
диспетчер арнасына қосылған, қосылмағанын немесе басқа топты арнада
сөйлесіп жатқанын мәлімдеп тұрады.
Диспетчердің жұмысы. Поеезд диспетчері - теміржол транспортының
тасымалдау шаруашылығының жауапты қызметкері болғандықтан,жеке дара
поезд қозғалысына өз жол бөлімінде(диспетчер ауқымында) толығымен
жауап береді. Оның бұйрықтарын поезд қозғалысына қатысты жұмысшылар
қалтқысыз орындаулары тиіс: бекет кезекшілері, локомотив машинистері,
басты құрама поездың кондукторлары және.т.б.
Поезд диспетчерінен басқа ешкім, поезд козғалысына шұғыл әмір беруге
құқығы жоқ.Поезд диспетчерінің жұмысының мақсаты поезд қозғалысын
қамтамасыз ету және жергілікті жол бөлімінде поезд қозғалысының шұғыл
жоспарымен кестесінің сәйкестігі,сонымен қатар козғалыс қауіпсіздігінің
деңгейін сақтау болып табылады.
2.2 Жұмыстың технологиясы
Диспетчер басқармасының бар құрылымында поезд диспетчерінің
жұмыс орны ББДОТ (Баскарманың біртұтас жол орталығының тасымалдары)
ғимаратында орналасады, бұл жағдайда оның бөлімшесі біраз алыстатылған
арада болу мүмкін.
Айталық, Қандыағашттық темір жолда ББДОТ ғимараты Қандыағаш
қаласында, барлық пойызжол диспетчерлерінің жұмыс орындары орналасқан
жерде ,ал диспетчер № 12 Тоқмансай - Бақай ауқымы 100 - 160 километр
арақашықтықта орналасқан. Пойз диспетчерлерімен орындаушылар
арасындағы қарым -қатынаста байланыстың әртүрлерін пайдаланады. Пойыз
қозғалысы жайлы нұсқаулар бекет кезекшілерімен арнайы
селекторлық(таңдаулы) телефон байланысы арқылы қабылданады.
Бұл линиядағы әрбір пунктті жекелей шақыра алуына мүмкіндік
жасайды,сонымен қатар , бірнеше (топтық шақыруды) немесе барлық пункті
(циркулярлы шақыру)қамтамасыз етеді.
Пойыз диспетчерлері пойыз қозғалысының машинистермен байланысқа
түсу үшін, радиобайланысты пайдаланылады, алайда басқа тәжірибеде,
бұйрықтың көпшілігі машинистерге(айталық, бұйрық желібөгетке немесе
учаскелік жылдамдықты көтермелеуге) бекеттердегі кезекшілер арқылы
беріледі.
Көптеген бөлімшелерде автоблокировканы жабдықтау, ДНЦжұмыс
орталығы диспетчер кұрылымы тексеріс табло түрінде жасакталады және
кезеңді бекет бөлімшенің схемасымен беріледі.
Арнайы жарық индикациясы белгі береді, сигнал берілгені жайлы, шын
мәнінде пойыздар тұратын блок - бөлімшелердің және бекеттегі жолдың бос
еместігі жайлы белгі беріледі.
25
2.3
Негізігі
технологиялық
байланыстың
есептеу
жүйесінің
құрылымы
32.145-2000 (ОТБ) стандартына сәйкес, барлық мекемелік есептеу
жүйелерін, бір бағытқа сәйкестендіріп жұмыс жасау ережелерін міндеттетіп
бір жүйеге қалыптастырған. Мемлекеттік байланыс технология жүйесі
оперативтік негіздерін, есептеу жүйесінің бағытын, логикалық ақпаратқ а
сәйкестендіріп хаттама орталық диспетчерлік жүйені ұйымдастыру үшін
құрастырылған. Әр бағыт негізінен төменгі ауқымнан (әр бөлімшеге сәйкес)
50% сәйкес және жоғарғы сатыдан олар төменгі ауқыммен жоғарғы ауқымды
бір-біріне кешендеу арқылы және тарату арқылы (ББДО)
бекетін
құрастырады, барлық бағыттың есептеу жүйелерін тарату үшін. ОТБ есептеу
жүйесінің көрінісі, құрылымы 2.5- суретте көрсетілген. Жоғарғы ауқымдық
жүйе бірнеше бөлімшені, абонентті, диспетчерлік байланыспен қамтамасыз
етуді ұйымдастырады. (ЭЧЦ- 1) ол төменгі ауқымды жүйе ББДО (ДНЦ сатысы
5- суретте көрсетілген) жоғарғы ауқымдық жүйелік бірнеше бағытты қамтиды
Е1. Төменгі ауқымдык интерфейсі Е1Н белгіленген, ал жоғарғы ауқым теңдігі
Е1В.
Е1 желісі барлық канал сигнализацияларға беріліп, байланыс
бекеттеріне және тарату бекеттеріне бағытталады.
Диспетчерлердің байланысын ұйымдастыру үшін барлық ауқымдардың
желілерін қамтып (ШЧД 2 және 3 - ті 2.5- суретте) өз бағытына желіні бөлетін
бекеттер, бір жүйеге бағыттап, ішкі сатыға қосады Е1. Жіктейтін бекеттер
және көпірлі аппаратуралар, төменгі ауқыммен жоғарғы ауқымдық желілерді
жартылай тұрақтандырып арналардың арақашақтықтарын сұлбаға сәйкес
диспетчер арқылы байланысып бағыттайды.
Диспетчерлік аралық байланыс жүйелерін ұйымдастыру үшін тарататын
бекеттерге (ББДО) қосымша Е1 канал қосылады.
Әр сатыдағы кұрылымдар өздерінің теңдік желісін бекім ететінін
анықтайды. Оларды жалпақ сатыларда қолдануға болмайды, тек қана талшық
кабелдері болмаған жағдайда Е1 каналы арқылы ОТБ бағыттап темір желілері
бар XDSL аналогты жүйелі трансмультиплексорымен кабельге ауыстыруға
болады,.
Көлемдірек ауқым бағытты ұйымдастыру үшін жоғарғы теңдік
арқылы Е1 желісі арқылы STM-4 жіберіп, көлемдірек аукымды құрастырамыз.
Ескерту: жолдамалы технологиялық есептеу жүйесі міндетті түрде 6-
суретке сәйкес келуі қажет. Болмаса, 7-суреттегі жағдайды қолдануға болады.
Тарту бөлігі (тяговая часть).
ТБ тікелей каналдарының аумақтарын қолдану үшін және аумақ
құрылымын құрастыру арқылы тарту бөлігінің арнасын тікелей пайдалануды
және төменгі теңдіктегі аумақ схемасының қолданысы
2.8-суретте
көрсетілген. Тарту бөлігінің санын қолдану үшін диспетчер байланысы
арқылы артықтау алып, мүкіс болған жағдайда диспетчер жүйесімен теңестіру
26
қажет, ал қосымша арналар төрт канал арқылы сигналға түрленіп, жалпы
арналар қарымына түседі. Себебі, ТБ арна желісі шеткі көрші бекеттен төменгі
аумақ теңдігі арқылы тарту бөлігінің кешеніне тікелей жібереді және тарту
бөлігінің сигналдары арқылы бірбеткей жалғанып, аналогты канал тәріздес
аппаратура кабеліне мыс жүйелері арқылы XDSL аппаратурасына, не болмаса
ОТБ аппаратурасына қосымша ТБ каналына аумақ төменгі теңдік арқылы
жалғанады (2.9-сурет).
27
2.5-сурет. ОТС желісінің құрылымы.
28
.
2.7-сурет. Жолдың технологиялық есептеу жүйесі
29
2.8сурет. Жолдың технологиялық есептеу жүйесі.
30
2.9-сурет.Аумақтар құрылымы. ТБ арнасын пайдалану арқылы құрастыру.
31
2.10-сурет. Аумақтар құрылымы, ТБ арнасын пайдалану арқылы құрастыру.
32
2.11-сурет. Екі көрші жолды түйістіріп қосу бекетінің арақашықтығын ЦОТС
бойынша ұйымдастыру:
2.4Жедел
технологиялық
байланыстың
есептеу
жүйесін
ұйымдастыру негізі
Жедел технологиялык байланысты ұйымдастыру негізінде, ұзақ кезеңді
қолдану қажет және техникалық қолдану ережелерін пайдалану керек.
ОТС темір жолдың техникалық жөндеу жұмысын (күнделікті, апталық,
айлық) және жедел басқару, жүк тасу барысын жылдамдату барысына
арналған. Телефонды ОТС ұйымдастыру барысы арнайы аппараттардың
арналары арқылы ұйымдастырылады.
ОТС бірнеше байланыс түрінен құрылады:
-Хабарлау байланысы
-Жолды бөлшектеу байланысы
-Диспетчерлік байланысы
-Бекеттер байланысы
-Кешенді байланыс
-Тікелей байланыс
-Жылжымалы байланыс
-Бекетаралық байланыс
Телефондық ОТБ, ДРСаппаратуралар өз байланысына сай және төменгі
желідегі топтасқан желілер негізінен ұйымдастырылады және ТБ әр түрлі
33
байланысқа арналған. Байланысты ұйымдастыру негізі ТБ және төменгі
жиілікті құрылғылар байланысына арналған. Транзитті желі(ТУ МСС).
Бекет аймағында арнайы жедел технологиялық байланыс
ұйымдастырылған. Оның құрамында:
-арнайы таратқыш телефон байланысы
-екі жақты дауыстамалы парк байланысы
-қатынау байланысы бар.
Бірінші жүйеге өту барысында есептеу кұрылымын ұйымдастыру,
екінші жүйеде есептеу технологиясына өтуге тура келді. Есептеу жүйесін
(ОТБ) ұйымдастыруға сай, синхронды және кешенді сигнализациялық басқару
кешенді болуы қажет. Бұл жүйені құрастырудың перифериялық құрылымдары
негізгі жабдық болып табылады. Қондырылған байланыс ОТБ және ПГБ
ұйымдастыру және кабельдің жіктері мыстан жасалған МЖС жүйе есептеу
деңгейде 2,048 Мбитс барысында құрастырылған. Құрылғы құрылымына сай
талшық кабельдеріне сәйкес келеді және коммутаторлық жүйелеріне сай
бірінші есептеу жүйесі болып табылады.
Негізгі есептеу арналары ОЦК құрылымдары бірінші есептік барысымен
2,048 Мбитс арналарымен топтап және барлық диспетчерлік жұмыстардың
байланыс түрлерін ұйымдастыруға арналған.
Орталык басқару жүйесінде техникаларды қолдану, жүйелерді тарату
бекеттері арқылы оператор пунктіне және жергілікті диагностикалық
мүкістерді анықтайтын бекеттен құралады. Есептеу жүйесінің ОТБ негізі
есептеу коммутаторлық бекетіне қолданады. Ережеге сай, таратқыш
бекеттерде, жолды басқару, бөлімдерді басқару құрылымдары орналасқан.
Одан басқа бекеттер және аралық бекеттер орналасқан. Коммутаторлық бекет,
бірінші желіге түйістіріп, 2,048 Мбитс жылдамдықпен беріледі. Себебі,
жалпылай бір мезгілде қолдануға арналған, сонымен қатар, коммутаторлық
бекеттер, арналары ТБОЦК нүкте-нүкте тәріздес желілерді,
радиобайланысты және жүйені қамтамасыз етеді.
Диспетчерлік пульттер, жұмыс орындары, автоматты түрде
коммутаторлық бекетке түйістіріп 2В+D түрінде қосылады. Резервті жолдарға
басқа жолдар қарастырылған, бөлімдік желілер 2,048Мбитс жүйелік STM-1
апат болған жағдайда коммутатор бекетіне жедел түрде хабарлап, диспетчер
бөлімі арқылы қай жүйеде болғанын анықтайды. Апат болған жағдайда аймақ
ішінде орналасып бөлінген желілер арқылы бекет аралык байланысты,
диспетчерлік бөлімі арқылы ішкі желілерді қолданады. Жалпы каналдық
сигналға, бөлімдегі болған жағдайлар, абонент аралық ОТБ, сынған
жағдайлары бар ОТБ басқару жүйесіне беріледі.Синхронды ОТБ жүйесін
қажет кеінде жалғау арқылы қосады, себебі, басқарушы бекет өзіне таратқыш
бекетті алады. Орындайтын бекет, есептейтін жүйелерді, тікелей синхрондык
сигналды береді, себебі ол таратқыш бекеттен келеді.
Таратқыш бекеттің өзі синхронды STM-1-ден бірінші есептеу желісі,
ОТБ резервтік жүйеге арналған қуатты пайдаланады. Егер жоқ болса, ОТБ
жүйесі тараткыш бекеттің генераторының автосинхронды ережесімен жұмыс
34
жасайды. Орталық ОТБ жүйесінің басқармасын ұйымдастырғанда, есептеу
коммутаторлық бекеттер барлық тәжірибелік кұрылымдардың сұлбасын
диспетчерлік жолымен жүргізеді. Сонымен қатар, әр түрлі бөлімдердің
байланысын, көріністерді, абоненттерді сол орнында анықтайды. Топтық және
тарту арналары жоспарлы түрде бір желіде жасалады. Диспетчерлер
орналасқан және коммутаторлық бекеттерде, тарататын-орындайтын ережеге
сай бекеттер жұмыс жасайды. ОТБ жүйесінің толық есептелуі, интеграциялық
жүйе ОТБ және жіңішке жүйе, жалпақ жүйе арқылы қолданатын SDH
жабдыктары мен қамтылған жұмыстары дамытады.
2.4.1 Жабдыктарды таңдау. ОТБ жүйелерінің аппараттарын таңдау
барысында, арнайы құралға схемаға сәйкес болуы қажет (2.12-сурет).
(У1 құрылысы) таратқыш жүйесі, бірінші мультиплексорға сай, кіретін-
шығатын үш кірістен көп болуын анықтайды:
-ТБканалының 4 аяқталулары;
-2 не болмаса 4 сымды арнайы радио бекетіне поездардың радиосына
қосылатын жүйе;
-2 сымды аяқталулар, ОТБ аналогты коммутаторына және арақашықтық
таңдамалы жүйелерді қосу (тарататын ереженің кешенді жазығы);
-аппараттарды тұйықтап қосудың дерегіне арналған аяқталулар.
-диспетчерлық байланыс желісі (Д1-Д15) келесі кіретін Е1 және
жалғанатын коммутатор аппараты арқылы (У2) абоненттік құрылысқа
қосылуы есептелген:
-диспетчердің пульты (бекеттің кезекшісі) есептік телефоны ISDN
коммутаторға қосылған;
-желісі 2B+D-модуль ISDN бекетке қосылған;
-тікелей телефон ЦБ;
-сандарын басатын телефон ЦБ;
-4 торапты аналогты көрністі байланыс;
-2 торапты аналогты көрністі байланыс;
-2 желілі ЦБ жетектік байланыс;
-2 желілі МБ арақашықтық байланыс;
-парктегі дауыстап сөйлейтін байланыс және парк аралық шығыс беріс
анықтайтын кұрлымдары (ППУ) кұрлымдары (ППУ).
Қосылған абонентер арасында У2 құрылғысында блокқа тұрмайтын
коммутациондық аймақ көмегімен байланыс орнату.
Аппаратураның модулдік құрлымдары
есептегіш және аналогты
есептеумен және аналогты торабында ешқандай өзгеріссіз жабдықтарға толық
жеткізеді.
Диспетчерлік байланысты қолданғанда ОТБ аналогты желісін
қолданамыз.
35
2.12-сурет. ОТС жабдықтары.
Диспетчерлік байланыстың басқада түрлері бар,байланысты диспетчер
арқылы қосу және жұмыс орнына қосылған желілерге,телефон байланысы
және поездағы радиобайланыс Пульт ПДР 4-торапты желіге ТБ аналогты жүйе
арқылы қосылады.
2.4.2 Таратқыш бекеттердің аппаратураларын диспетчерлік орталық
басқару жүйесіне біріктіріп қосудың ұсыныстары.
Таратқыш бекеттің ұзаққа қолдану мақсатында орталықтандыру
кешендерін әр диспетчерлік топқа жеке құрылымдар қолдануға болады (2.13-
сурет).
Әр
бағытка қолданатын аппараттардың қосымша желілері
коммутациялық және басқару құрылымынан тұрады (2.14 сурет). Бұл
аппараттарда ЛК-ЦТ кешенді құрылым құрылып, пультке жалғанып ЛК-ТЧ-Р
диспетчерлік желі орналасады. Бұның негізгі мақсаты диспетчерлік пультке
және ТБ желісі бір мезгілде барлык жүйелерді қосу және ажырату
құрылысына қосу болып табылады (өз жүйелерінен шықпау). Пультті және ТБ
желілерін арнайы маман қосып ажыратады.Тараткыш бекеттер толығымен
қосымша жұмыс жасауға ұсынылады.Диспетчерді жұмыс орнында кіре берісте
поездарға арналған ПДС диспетчер байланыс қондырлады.4Орталық
ОТБ жүйесінің баскармасын ұйымдастырғанда, есептеу коммутаторлық
бекеттер барлық тәжірибелік құрылымдардың сұлбасын диспетчерлік
жолымен жүргізеді.
36
2.13-сурет.Тараткыш бекеттің жабдықтары
37
2.14-сурет. Коммутаторлық және басқару құрылысы
2.4.3 Көпірлік бекеттің аппаратураларының құрлымының ұсыныстары.
Көпірлік аппаратуралар ОЦК желілерін,төменгі
сақинамен
жоғарғы
сақиналарды топтасып қосылуына арналған көпірлік аппаратураларының
ұзақ мезгіл жұмыс жасауына, қосымша коммутаторлык жұмысына және
басқару жүйелеріне таратқыш бекеттерінің аналогты
құрылымдарына
арналған. Көпірлі бекеттегі пульттерді ажырату және басқа желілерге
косылуды кешенді түрде қарастырылған.
2.4.4Ірі темір жол бекеттеріне
оперативті
технологиялық
байланыстарды ұйымдастыру.Технологияны жұмысқа қолдану есебімен және
жедел технология байланысты кабельдік жүйелер арқылы,байланыс
бекеттерін ұйымдастырып,орталық өзара бекет аралық байланыс құрылымын
38
орналастыру (2.15-сурет). Кешендік аппаратураларды өзара байланыстру Е1
желісімен,интерфейс желісі Е1 арқылы орындалады, соның натижесінен
барлық кешенді,бекеттің ақпараттык жұмыстарын,абоненттерді диспетчердің
желісі арқылы барлық кешенді аппараттарға жалғауға болады. Кешенді
аппаратуралардың өзара желілерін қосуды Е1 бекет аймағында талсым
арқылы қосуға ұынылады, қажет жағдайда ХDSL технологиясын қолданады.
Бекет аралық байланысты ұйымдастыру.
Бекетаралық байланыс негізгі желі, көрші кезекші бекеттердің өзара
байланыстары қосалқы тарам арқылы, темір талсыммен байланысуды
ұйымдастырады.
ЦБ жүйесі қолдану арқылы МЖС ұйымдастырып, бір бекет толык
жұмыс жасауын екінші бекет орташа жұмыс жасауын, кешенді желілерді (ЛК-
2ПТ и ЛК-ЦБ пасс) қос рұқсат етіледі.Ұйымдастырылған есептесу желісі
МЖС қорында болу қажет.
Ескерту.Тактылық синхрондық және ОТС техникалық күтү жұмыстарының
торабын күтүге РТМ-2, ОТС-Ц-2000 [2] және жоспарлауға ұсынылады.
Диспетчерлік шеңберге, ұқсас аналогты бөлімдерді қосу.
Екі ұксас бөлімшелердің тобын, бір торапқа желілерін кешендеп
қабылдағышқа қосу, олардың міндетті сигналдарын жаңарту және жіктердің
ескірмеуін анықтау.Ұксас желілерді бір-бірін қосу үшін екі және төрт
талсымды ұксас жалғағыштар қажет.
39
2.15-сурет.Ірі темір жол бекеттерінде жедел технологиялық байланысты
ұйымдастыру.
40
2.5 Бекетаралық байланыс
Бекетаралык байланыс кезекшілермен, көрші бекеттермен хабарласуға
арналған.Көрші бекеттермен, кезекшілермен өзара байланыс жүргізу, екеу ара
ІР терминалы арқылы сөйлесу, шақыру сәттерін бекет кедергілері аркылы
дамытады. Бұл байланыс телефонды не болмаса телеграфты болуы керек.
Пойыздағы бекетаралык байланыста көбінесе батарея кондырғысы бар
телефон болады, ал ол көп желілі телефонда болуы мүмкін. Жезілді жүйе және
жартылай автоматтырылған блоктау осы аппаратқа сәйкестіндіріп, көрші
бекеттегі телефонға индикатор қолданып, сол аппаратты қосуға қажет. Темір
жолда, бекет аралық байланыстарды, тек қана бекет кезекшісі арқылы арнайы
телефондық аппаратпен светофорға қолданатын автоматты блоктауымен
локомотивтік жұмысына сай, пойыздың бекеттегі кезекшісі рұқсатымен және
телефонымен,қауіпсіздік жерлерде байланысуға рұқсат берледі. Талсымды
пойыздың бекетаралық байланысына бекеттің кезекшісі телефонымен, ал
бөлімдерде автоблоктауымен,байланыс телефон арқылы және переездік
байланыс арқылы хабарласады. Ерекше апаттык жағдайларда, пойыздың
бекетаралық байланысы, не болмаса диспетчерлік сөйлесу байланысы
арқылы,пойыздыңқозғалу бағытына сай, бекет кезекшісінің ақпараты арқылы,
байланыс түрлері барысында орындалады.Сондықтан,бекет кезекшісінде
(стрелочник) бағыттағыш пойызда бекетаралық байланыс, поездың
диспетчері, пойыздың радиобекеті қамтамасыз етілген.
Пойыздың жүру бағыты жайлы пойыздың бекетаралық байланысы және
пойыздың диспетчері арқылы хабарласады.Жоғарыда айтылған байланыстар
жол жұмысшыларынада қатынасты. Техникалық қауіпсіздендіру және қолдану
ережелеріне сай,уақытша қолданатын, талсымды диспетчерлік байланыста
пайдаланатын,қалталы телефонды жол жөндеу басшыларына қолданатын
пойыздық диспетчермен байланысуға қолданады және жолдағы будкадан
хабарласуға болады.Телефондық аппараттар құрылысы, абоненттер бір-
бірімен хабарласу үшін тұрақсыз тоқтан құрылған қолдық генератордан
(индуктор) құрылған.
Шакыру жасағанда ол абоненттің қолымен айналындырады.
Телефонның
мирофоны жергілікті батарея
арқылы
куат
кабылдайды.Сондықтан олар жергілікті жүйенің аппараттары деп аталады.МБ
жүйесінің аппараты арақашықтығы жақын,бір не болмаса екі стрелкаңың
арасын, не болмаса пойыздың бекетаралық байланысын, жартылай автоматты
блоктауды, талсымға қосу арқылы, ал автоматама кезінде талсымына, жеке
талсымдардың тұйықтандыруына арналған. Уакытша телефонды қколдану, екі
қатарлы жолдарда, жабдықтардың блоктауына байланысты бір бағытта
қозғалса жол ашық болады, яғни жасыл түс жанады. Жасыл түс локомотив
машинистіне толық жолды ашады, келесі бекетке жетуге руқсат беріледі
(жолдың бағыты ашылады,телефондық жолдама беріледі) .
41
Жасыл түс келесі бекеттің кіре беріс шетіне дейін рұқсат етіледі, егерде
жол дұрыс болмаса - бекеттің шекарасына дейін ғана жүреді. Егер де пойыз
бекетке тоқтамай өтетін болса, хаттама түрде локомотивтің машинистіне
рұқсат беріледі, көмекшінің қолма-қол беруі арқылы жүргізіледі. Пойыздағы
телефонограммалармен,бекет кезекшісі арқылы байланысады, оператордың
бағытымен және пойыздағы телефонды қолданып, бекетаралық байланыс не
болмаса , диспетчермен байланысу арқылы бұзылып қалса,басқа хабарласу
жолдарын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz