Мүдделер мен талап – тілектер

Ж о с п а р.

1. Мүдделер мен талап . тілектер

2. Бағалау бағдарлары және қоғамдық белсенділік

3. Дүниетанымның қалыптасуы

4. Өмірлік жоспарлар және кәсіп таңдау

ҚОҒАМДЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК ЖӘНЕ ДҮНИЕТАНЫМНЫН ҚАЛЫПТАСУЫ

Мүдделер мен рухани талап-тілектер. Қаізіргі совет жігіттері мен қыздарын олардың 30—40 жылдардағы құрдастарымен салыстырғанда жастардың жалпы мәдени деңгейінің, интеллектілік мүдделерінің көптігі мен жан-жақтылығын аңғармау мүмкін емес. Радио, теледидар, кино, көпшілікке арналған ғылыми басылымдардың арқасында жоғары кластағылар ғылым мен техниканың ең жаңа жетістіктерін біліп отырады. Жүргізілген психологиялық зерттеу оқу үлгерімі тәуір жоғары класс оқушыларының ғылым, техника, мәдениет пен спорттың ен, жаңа жетістіктері туралы хабардарлығы мұғалімдерден кем түспейтінін, ал кейде ұстаздарынан асып түсетінін көрсетеді. Бұлай болмауы да мүмкін емес: ғылыми-техникалық революция заманында әр-бір келесі ұрпақ өзінен бұрынғыдан білімдірек болуы тиіс. Жастардың бос уақытын өткізуі де аға ұрпақтардан гөрі мазмұндырақ. Жоғары кластағылардың көпшілігі ғылымға, елдің саяси өміріне, халықаралық қатынастарға, спортқа, өнерге өте зор ынта қояды. Олардың сүйікті істері — кітап оқу, кинофильмдер мен телевизия хабарларын көру, спортпен шұғылдану, туризм және т. б. көптеген жайлар. Физикалық-математикалық, химиялық және басқа олимпиадаларға қатысушылардың барған сайын көбеюі жастарда ғылымға деген ынтаның белсенді, творчестволық сипатта екендігін көрсетеді. Жігіттер мен қыздар ғылыми дүниетанымды қалыптастыру үшің айрықша маңызы бар әлеуметтік проблемаларға (қоғамтануға, философияға) ден қояды.
Аланда қазіргі бар жағдайды дәріптей беру қате әрі зиянды болар еді, Аға ұрпақты барынша алаңдататын бірқатар проблемалар бар. Алдымен қалада және деревняда, сондай-ақ әр түрлі әлеуметтік ортада тәрбиеленген жігіттер мен қыздардың даму деңгейі мен мүдделерінің диапазоиында әлі де болса үлкен айырмашылықтар сақталуда. Партия мен үкімет бұл теңсіздікті жою, ең болмағанда азайту үшін барлық жағдайды жасап отыр, бірақ мұндай міндет жылдам шешілуі мүмкін емес Әсіресе қалада мектептің мәдени-тәрбие жұмысынын орталығы ретіндегі ролінің біршама төмендегені аландатады. Мұғалімнің жағдайының өзі де күрделілене түсті. Бір кезде ол деревнядағы ең білімді, ал кейде тіпті жалғыз сауатты адам болып, мұғалім деген атақтың өзі оның беделін барынша көтеретін еді. Бүгіндс ол басқа кәсіптің адамдары сияқты өзіне соншалық қажетті беделге өзінің жеке басының қасиеттерімен жетіп, сақтауға тиіс, ал бұл анағұрлым қиынырақ.
Кейде қазіргі жастардың мүдделерінін ауқымдылығы тым кең емес пе, мұның өзі үстірттікке, жаңғалақтыққа, өзі іздеп табудың орнына дайын білімдерді ен жарлықпен меңгеруге дағдыландырмай ма деген қауіп айтылады. Алайда бұл көбіне:көп оқытудың сипаты мен әдістеріне байланысты. Жоғары кластарда оқитыи жас өспірім жігіттер әдетте оқудын. неғұрлым белсенді және дербес формаларын жақсы көреді, сондықтан мектеп бұл кажеттерді қанағаттандыруға тиіс.
Ойлаудың «техницизмі» және гуманитарлық мәдениетті, әдебиетті, өнерді жете бағаламау елеулі қауіп туғызады. Мұндай тенденция шын мәнін де бар, сондықтан онымен күресу қажет. Жоғары класс оқушылары өнердің өр қилы түрлерінс өте-мөте әркелкі ортақтасады. Бірнеше мүмкіндіктері бар Ленинградтың өзінде жоғары кластар оқушыларының ішінен бірен-сарандары ғана балетті өзінің көркемдік әуестігі деп атаған; бірде-біреуі операны әуестігім деп атамаған. Бегжелеу өнеріне деген ынта біршама төмен. Музыкалық мүдделер саласында жеңіл музыка мен джаз көбіне қалғандарынын бәрін «тықсырып» тастаған. Кітаптар мен кинофильмдерді бағалаудын критерийлері де жоғары кластағылардың көбінде жетілмеген болып келеді.
Алайда бұл проблемалардың бәрінің жасқа қатысты дегенен гөрі әлеуметтік проблемалар екендігін атап көрсеткен жөн. Білім деңгейі мен семья жағдайындағы айырмашылықтар мұнда жасқа байланысты айырмашылықтардан гөрі көлемдірек.