Сусымалы материалдарды араластыруға арналған құрылғының тиімділігін арттыру

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Жапар Айбек Жұмашұлы

Сусымалы материалдарды араластыруға арналған құрылғының тиімділігін арттыру

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 5В072400 - Технологиялық машиналар және жабдықтар

Алматы 2018

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

"Азық-түлік өнімдерінің технологиясы және қауіпсіздігі" кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

тақырыбы: "Сусымалы материалдарды араластыруға арналған құрылғының тиімділігін арттыру"

Беттер саны 60

Сызбалар мен көрнекі

материалдар саны 9 сурет, 14 кесте

Қосымшалар жоқ

Алматы 2018

МАЗМҰНЫ

бет

АНЫҚТАМАЛАР

Бұл дипломдық жұмыста келесі анықтамалар қолданылды:

аралас үрдіс - балқытылған және әр түрлі пештерде металлургиялық өңделген қорытпаларды араластыру үрдісі;

жом - диффузиялық аппаратта қантсыздандырылған қант қызылшалы жаңқа;

инвертті қант - глюкоза мен фруктоза құрайтын сахарозаны инверсиялау өнімі;

ірілік модулі - зерттелінетін майдаланған нысан бөлшектерінің орташа мөлшерін сипаттайтын көрсеткіш;

какао бұршағы - какао ағашының тұқымдары;

какао жарма - какао бұршақтарының құырылған және ұсақталған дәндері, майдың массалық бөлшегі 50 % кем емес, ылғалдылықтың массалық бөлшегі 3 % кем емес, какаовелланың массалық бөлшегі 2 % кем емес;

какао күнжарасы - жартылай майсыздандырылған сығымдалып үгітілген какао, ылғалдылығының массалық бөлшегі 7, 5 % артық емес;

какао майы - какао бұршағынан алынатын май қышқылдарының және ұқсас заттар үшглицеридтерінің қоспасы немесе бос май қышқылдары бар какао бұршағының құрамдас бөліктері, олеин қышқылына қайта есептегенде 1, 75 % артық емес сабындалмайтын заттар, петролеинді эфирді қолданып анықтағанда 0, 5 % артық емес, сығымдалған какао майлары үшін 0, 35 % артық емес;

какао өнімдері - какао бұршағын қайта өңделген өнімдері, шоколад өндірісінде қолданылады: какао жарма, үгітілген какао, какао майы, өндірістік какао ұнтақ;

какао тайызы - ұсақталған какао-бұршағының ең ұсақ фракциясы, какао майының массалық бөлшегі 30 % кем емес, какаовелланың массалық бөлшегі 3 % артық емес, ылғалдылықтың массалық бөлшегі 5 % артық емес, ұнтақталу дәрежесі 30 % артық емес;

какао ұнтақ - жұқа ұнтақталған, жартылай майсыздандырылған үгітілген какаодан алынатын кондитерлік өнім, оның құрамы 12 % бен 20 % дейінгі какао майы мен 7, 5 % ылғалдылықты құрайды;

какаовелла - какао бұршағының қабығы;

қант күлділігі - қанттағы минералдық заттардың массалық үлесі, пайызбен берілген;

қант түстілігі - шартты бірлікпен немесе оптикалық тығыздық бірлігімен белгіленген қант ерітіндісінің боялу дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш;

қант ұнтағы - өлшемі 0, 2 мм артық емес құмшекердің майдаланған кристалдары;

қант-шикізат - құмшекер, қант-рафинад және сұйық қант өндіру үшін шикізат болып табылатын, сахароза мен қант еместерден құралған жекеленген кристалдар түрдегі қант қызылшасын немесе қант құрағын қайта өңдеуден алынған өнім;

қант ылғалдылығы - кристалды қанттағы ылғалдың массалық үлесі, пайызбен берілген;

қанттың гранулометриялық құрамы - жалпы массадағы белгілі өлшемдері бар қант кристалдары фракцияларының қатынасы, пайызбен берілген;

қаттылық - жұмылдырылған күштің бұзушы әсеріне қарсы болатын материалдың қасиеті, бұл тұста бірге өзгермейтін пішіні мен құрылымдық элементтердің өзара орналасуы сақталады;

құмшекер - 0, 45 % қоспасы бар кейбір кристалдарының өлшемі 0, 2 ден 2, 5 мм дейін болатын сахароза түрлес тағамдық өнім;

құрамындағы майдың мөлшері жоғарылатылған какао ұнтақ - жұқа ұсақталған үгітілген какаодан алынатын кондитерлік өнім, оның құрамы 20 % артық какао майын және 7, 5 % артық емес ылғалдылықты құрайды;

майдалау - сыртқы күштің әсерінен қатты дененің механикалық бұзылу (майдалану) үдерісі;

меласса - соңғы кристаллизациялы утфелді центрифугалау кезінде бөлінетін кристаларалық ерітінді түріндегі қант өндірісінің қосымша өнімі;

өндірістік какао ұнтақ - какао күнжарасын ұнтақтау жолымен алынатын кондитерлік шикізат, құрамында какао майы 12 % артық емес, ылғалдылығы 7, 5 % артық емес, ұнтақталу дәрежесі 3 % артық емес;

сахарозаның инверсиясы - сутегі иондары немесе ферменттер әсерінен су ерітіндісіндегі сахарозаның глюкоза мен фруктозаға айналу үрдісі;

сұйық қант - дайын тағам өнімі ретінде, сонымен қатар тамақ өнеркәсібі мекемелерінде қайта өңделу үшін қолданылатын әртүрлі тазалық дәрежедегі сахарозаның сулы ерітіндісі;

үгітілген какао - какао бұршағын механикалық бұзып, қуырып қабығынан ажыратып ұнтақталған өнім, оның құрамында какао майының массалық бөлшегі 50 % кем емес, 3 % кем емес ылғалдылықтың массалық бөлшегін құрайды;

ұнтақталған какаовелла - какао майының массалық бөлшегі 3 % артық емес, ылғалдылығының массалық бөлшегі 10 % артық емес, ұнтақталу дәрежесі 30 % артық емес.

КІРІСПЕ

Сусымалы дәнді және бұршақ дәнді дақылдарды қайта өңдеуге, мысалы, майдалауға жіберер алдында, олардың ылғалдылығын нормалау мақсатында, астық массасын суландыру немесе ылғалдандыру қажет болады. Сонымен қатар дәнді және бұршақ дәнді дақылдарды ұзақ сақтауға жатқызар алдында, оларды қандай да бір зиянкестерден қорғау мақсатында, астық дәндерінің беттерін газбен немесе озонмен өңдеу тағы сол сияқтылардың қажеттілігі туындайды [1, 2, 3] .

Сондықтан сусымалы дәнді заттарды табиғаты өзге сұйық немесе газ типтес жүйелермен араластыру үрдісінің маңыздылығы аса зор. Өндірістік тәжірибеде қолданылатын әр текті жүйелерді араластығыш машиналардың тиімділігі төмен.

Сонымен сусымалы дәнді және бұршақ дәнді дақылдарды өзге сұйық немесе газ типтес жүйелермен араластыру үрдісінің және бұндай үрдісті жүзеге асыратын қондырғының тиімділігін арттыру өзекті мәселе болып саналады. Мәселені тарқатпас бұрын негізгі зерттеу нысанының, атап айтқанда астық және оның өнімдерінің құрылысы және химиялық құрамымен танысуымыз қажет [1, 3] .

Астықтың сапасы өңдеу және сақтау объектісі ретінде оның түріне, сұрыптық өзгешелігіне және табиғи өсу ортасына байланысты. Дән және оның потенциалдық технологиялық қасиеті көптеген факторлардың әсер беру үрдісінде қалыптасады және оны мына сұлбадан көруге болады (1-сурет) [1, 2, 3] .

1-сурет. Астықтың потенциалдық технологиялық қасиетінің қалыптасу жүйесі

Астықтың қалыптасқан қасиеті оны өңдеу, сақтау және одан өнім алу үрдістерін жүргізу ережесі мен режимдеріне әсер береді және ол қасиеттің өзі осы үрдістерді жүргізу кезінде өзгеріп отырады [1, 3, 4] .

Астықтың ішінде және оның сыртқы ортамен байланыста болатын үрдістерді терең зерттеп түсіну үшін, оның морфологиясы мен анатомиясын жақсы білу қажет.

Морфология дәннің сыртқы көрінісі мен бейнесінің өзгешеліктерін зерттейді. Сондықтан ол мына көрсеткіштермен сипатталынады: дәннің және тұқымның формасы, олардың түсі, жазықтық бетінің көрінісі, жекеленген өзгеше белгілері.

Анатомия дәннің ішкі құрылымын анықтап зерттейді. Осыған байланысты дән дақылдардың түріне байланысты морфология мен анатомиялық өзгешеліктерін сипаттауға болады [1, 3, 4, 5] .

Төмендегі келтірілген 1- және 2-кестелерде негізгі астық дәндерінің өзгешеліктері көрсетілген.

Астық дәнінің қалыптасқан қасиеттері оны орудан кейін өңдеуге, сақтауда және өнімін өңдірудегі жүретін үрдістерге әсерін тигізіп, сонымен қатар өздері де өзгеріп отырады. Сондықтан әр дәннің сыртқы бейнелерін суреттейтін морфологиясы мен ішкі құрылысының өзгешіліктерін көрсететін анатомиясын білу, астық дәндеріндегі болатын үрдістерді терең түсінуге жәрдем етеді. Морфология және анатомия дәндердің технологиялық сипаттамаларының бір бөлігін құрайды [1, 3, 4] .

Астық дақылдарының морфологиялық және анатомиялық құрылымдары кейбір өзгешеліктерінен басқасы бір-біріне ұқсас, 2-суретте көп тараған бидай дәнінің морфологиялық құрылысы келтірілген [1, 3, 4, 5] .

2-сурет . Бидай дәнінің морфологиялық құрылымы:

1-бүйір жағының көрінісі, 2-арқа жағының көрінісі, 3- құрсақ жағының көрінісі, Д- ұзындығы, Ш - ені, Т - қалыңдығы, а - құрсағы, б - арқасы, в - айдаршығы, г - жырашығы, д - бөшкесі, е - борозда ілгегі, ж - борозда ілгегінің ені, з - борозданың тереңдеп жатуы, и - ұрық.

Бидай дәнінің қалпы ұзындау, дөңгелек, сопақтау болып келеді. Дәндерінің арқа және құрсақ жақтары болады. Томпақ жағын арқасы, ал қарама қарсысы жазықтау - құрсағы деп аталады [1, 3, 4, 5] .

Құрсақ ішінде тереңдетіліп жырашығы орналасқан. Дәнінің арқасының төменгі бөлігінде ұрығы жайғасқан. Қарама-қарсы дәнінің жоғарғы бөлігінде айдаршығы, сыртқы қабығынан шыққан жіңішке талшықтардан тұрады. Оның екі бүйір жақтарын бөшкесі дейді [1, 3, 4, 5] .

Дәннің ұзындығы, ені және қалыңдығы болады. Ұзындығы (Д) деп; оның табаны немесе төмеңгі бөлігімен жоғары жағының арақашықтығы, ені(Ш) деп бүйір жақтарының ең қашықтау арасын, қалыңдығы (Т) деп, арқа мен құрсақ арасын айтады. Осы айтылған сызба өлшемдерінің мына қатынас Д < Ш <Т сәйкес келеді [1, 3, 4, 5, 6] .

Басқа дақылдар дәндерінің қалыптары әртүрде болуы мүмкін: шарға ұқсастау (тары, қонақ жүгері) ұзындау (қара бидай, арпа, сұлы, күріш), дөңгелектеу немесе граниттеу (жүгері) [1, 3, 5, 6 ] .

Дәннің беттері жайпақ (бидай), аз әжімделген (қара бидай), босаңдау (сұлы) . Түстері-ақ, сары, жасыл, қоңыр, қара болады [1, 3, 4, 5] .

Кейбір дақылдардың жырашығы бар, байланған қабырғасының жері жабысып тұрады. Дәндері бидайға ұқсаған дақылдар бірінші топқа жатады, оларды нағыз дақылдар деп атайды. Олар бидай, қара бидай, арпа, сұлы. Екінші топтағы тары дәні тәрізді дақылдар: тары, күріш, жүгері, қонақ жүгері. Бұл топтардың жырашығы, айдаршасы жоқ, тек қана түйіршігі ғана өседі. Астық дәндерінің, бұршақ тұқымдарының және майлы дақылдардың морфологиялық сипаттамасы төмендегі 1-кестеде берілген [1, 3, 4, 5, 6, 7] .

1 - кесте

Астық дақылдарының морфологиялық сипаттамасы

Дәнді дақылдардың бір топқа жататындарының барлығының анатомиялық құрылысы ұрықтан, эндосперм және қабықтардан тұрады [1, 3] .

Жемістік қабығы тұқымдық қабыққа жабысады, бірақ бірігіп өспейді. Жұқа қабықтары бар (сұлы, тары, қонақ жүгері, күріш) дәндерінің сыртқы беттері гүлді қабыршақтарымен қапталған. Эндосперм мен ұрықты жемістік және тұқымдық қабықтары сыртқы ортаның зардабынан қорғайды. Эндосперм тамақтық заттардың қорын жинайды, ал ұрық жаңа өсетін өсімдіктерге өмір береді. Кейбір дақылдар бойынша анатомиялық бөлімдерінің салмақтық қатынасы (%) 2- кестеде берілген [1, 3, 5] .

2-кесте

Дәнді дақылдардың анотомиялық бөліктерінің қатынасы

Әр дән күрделі құрылыстан тұрады (3 және 4 суреттер) [1, 3, 4, 5, 6] .

Жемістік қабығы (перикарпий) дәнді сыртынан орап жатыр, ол үш қабатты клеткадан тұрады: 1 - эпикарпия, ұзыншақ клеткалардың бірнеше қатарынан түзілген дән бойын бойлай орналасқан және көлденең қабат деп аталады; мезокарпия - (ұзынша қабаты), ол қалы қабатты ұзынша клеткалардан тұрады және дәнді ұзынша бойлай орналасқан; эндокарпия - (түтікшелі қабат), ұзыншақ түтікщелі клеткалардан түзілген [1, 3, 4, 5, 6, 7] .

3-сурет . Бидайдың көлбеу кесіндісі:

1-эндосперм, 2-ұрық, 3-түбі, 4-шығу жапырағы, 5-дәнжарнақ, 6-цилиндрлік эпителиясы, 7-8 - жемістік қабығы, 9-тұқымдық қабығы, 10-алейрондық қабат

4-сурет. Бидай дәнінің анатомиялық бөліктерінің құрылысы:

а- жемістік қабығының ұзыншақ клеткасы; б- көлденең клеткасы және жемістік қабығының құбырлы қабаты; в- дәннің көлденең кесіндісінің бөлшегі; г-тұқымдық қабықтың гиалин қабаты; д- эндоспермнің алейронды қабаты; 1-сыртқы қабат- ұзыншақ клеткалар (эпикарпий) ; 2-көлденең клеткалар (мезокарпий) ; 3-құбырлы клеткалар (эндокарпий) ; 4-пигментті қабат; 5- гиалинді қабат; 6-алейронды қабат; 7-крахмалды эндосперм.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс