Кәсіпкерлікті қалай құру керек
6-МОДУЛЬ
Кәсіпкерлікті қалай құру керек?
Орындаған:
Тексерген
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6-МОДУЛЬ
Кәсіпкерлікті қалай құру керек?
Модуль мақсаты:
Кәсіпкерлікті бастау барысында атқарылатын әртүрлі шараларды оқушыларға таныстыру
Модульдың мазмүны:
Беті
ОЙЫҢЫЗДЫ АЙҚЫНДАҢЫЗ. 3
НАРЫҚТЫ ЗЕРІТТЕУ 7
БИЗНЕСТІ ЖОСПАРЛАУ 18
АҚША ІЗДЕУ 28
АЛҒАШҚЫ ТАБЫС ЖӘНЕ БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ. 42
ТАҚЫРЫП - ОЙЫҢЫЗДЫ АЙҚЫНДАҢЫЗ.
Кезкелген адамның бизнесті бастамастан бұрын өзінің идеясы болуы қажет. Егерде сіздің қандайда бір нақты идеяңыз болмаған жағдайда бизнесті бастамақ тұрмақ ол туралы айтудың да қажеті жоқ. Әрине идеяға келгенде біз мүлдем жаңа немесе сізге дейін адам баласының ойына кіріп-шықпаған бизнесті айтып тұрғанымыз жоқ. Бизнесті бастау үшін кезкелген идеяны алуға болады. Мейлі жайма базарда тауар сату болсын немесе шаштараз, дүкен, автокөлік жуу орны, мейлі донер, самса пісіретін орын болсын, ең бастысы белгілі бір идеяның болуы мідетті түрде қажет.
Есіңізде сақтаңыз сіздің бизнес туралы идеяңыз кіші немесе шағын бизнестің төңірегінде болуы тиіс. Өйткені шағын бизнесте айтарлықтай жетістікке жетіп, пайда таба алмасаңыз үлкен көлемдегі бизнесті бастау туралы айту барып тұрған ақмақтық. Егер де ойыңызға дүкен ашу идеясы келсе, оның еш ерсісі немесе қатесі жоқ. Ең бастысы сіздің дүкеніңіз өзге дүкендермен салыстырғанда азда болса да бір қайталанбас өзгешелігі болуы тиіс.
Ескерту! Бастайын деп отырған бизнес идеяңыз туралы ойыңызды айқындамай тұрып несие алуға немесе жинаған ақша-қаражатыңызды жұмсауға болмайды!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бизнесті таңдау-бұл оңай міндет емес. Сонымен қатар, сізде түрлі идеялар көп болған кезде, ең дұрыс бизнес-идеяны қалай таңдауға болады. Бірақ, кез келген жағдайда, қандай да бір бизнес-идеяларды іске асыруға кірісер алдында шешім қабылдау процесінде бірқатар факторларды ескеру қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Ең негізгі факторлардың бірі-бұл сіздің жаныңызға негізделген қызметті таңдау. Сүйікті ісіне салынған Бизнес көп жағдайда табысты болып табылады, өйткені бұл іс әрқашан сізге рахат әкеледі. Сондай-ақ, адам бизнеске сүйіспеншілікпен қарайтын кезде, адам жан-жақты емес іс-әрекеттен бастағанға қарағанда, оның ынтасы әлдеқайда көп көрінеді. Келісіңіз, өз сүйікті ісін идеядан гүлденген бизнеске өсіру - бұл өте жақсы қосымша мотивация. Өз бизнесіңізге деген осындай жағымды қарым-қатынасыңыз әрдайым сіздің қызметкерлеріңізді таң қалдырады және көп клиенттерді тартады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Келесі, неге тоқтау керек - бұл таңдалған бизнес-идея Сіздің ағымдағы өміріңізге қалай сай келуі, яғни сіздің идеяңызды іске асыру кезінде өзіңіздің бұрынғы өміріңізді қаншалықты сақтап қалуыңыз және қайыр-садақа беруге дайынсыз. Мысалы, сіз жылжымайтын мүлік саласындағы жеке бизнес туралы ойлай бастадыңыз, бірақ осы бизнес түрінің талаптары жылжымайтын мүлік агенті таңертеңнен кешке дейін жұмыс істейді,ал бұл тығыз отбасына ықпал ете алмайды
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Ашылатын бизнес сізге жақсы таныс іске негізделуі керек. Мысалы, егер сіз сатуларда ұзақ жұмыс істесе, және оны жақсы істей алсаңыз, онда сізге сатулармен байланысты бизнес түрін таңдау қажет. Егер сіз қандай да бір салада жұмыс істейтін адамдармен қарым-қатынас жасасаңыз, онда бар байланыстарды пайдалануға мүмкіндік беретін бизнес-идеялардың нұсқаларын қарастыруға болады. Бұл жағдайда, таптырмас көмекші сізге қағаз бетінде жасалған, сіз өте жақсы жасай алатын істер тізімі болады. Осылайша Сіз өз ісін жүзеге асыру үшін әлеуетті бизнес-идеяларды талдай аласыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Сондай-ақ, бизнес үшін мүмкіндіктер салыстырылғанда, сіздің қаржылық жағдайыңыз өте маңызды фактор болып табылады. Егер сізде нақты бизнес бастау үшін тиімді қаражат шарттары бойынша меншікті қаржы немесе қарыз жоқ болса, онда мағынасы таңдау бизнес, ол тым үлкен бастапқы салымдарды талап етпейді. Әйтпесе, бастау үшін қажетті сома пайда болған уақытқа дейін күту қажет болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Сонымен қатар, бастапқы кезеңде сіз жүзеге асыратын өнімге немесе қызметке сұраныс туралы ойлануға өте маңызды. Егер сіз және сіздің таныстарыңыз қазіргі уақытта қандай да бір өнімге немесе қызметке мұқтаж болса, бірақ бұл өнім сіздің аймағыңызда болмаса, немесе ол жеткіліксіз көлемде болса, онда бұл жағдайда ойланған істі іске асыруға шындап қарауға болады. Егер таңдалған нарықтағы бәсекелестер сізде бастапқы кезеңде көп болса, ал тиісті нарыққа шығу үшін пәрменді маркетинг барысы әлі әзірленбеген болса, онда мұндай іс өте тез сәтсіздікке ұшырауы мүмкін. Басқаша айтқанда, сұранысты сапалы талдау және сіздің бизнесіңізді табысты сақтап қалуға мүмкіндік беретін қызметті ашу немесе өнім шығару идеясына жеткілікті қажеттілік бар екеніне көз жеткізу маңызды. Айтпақшы, бұл бетте бизнесмен өте жоғары бәсекелестік кезінде зоомагазинді ашқан кезде маркетингте өзінің жеке табысты тәжірибесімен бөлісетін бейне бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6. Сондай -- ақ, франшиза бойынша бизнес нұсқасын пысықтауға болады. Алайда, мұндай кәсіпорындар басым көпшілігі инвестицияларды талап етеді есте. Бірақ бұл жағдайда оң сәт франшиза бойынша бизнесті ашқан кезде сіз франчайзерден оның жарияланған брендін пайдалану құқығын, маркетингтік материалдар мен клиенттерді тарту бойынша ақпаратты, сондай-ақ Бизнесті ұйымдастыру және көру кезінде әртүрлі қолдауды алу болып табылады. Бірақ франшиза бойынша жұмыс істегенде сіз Франчайзердің компания саясаты шеңберінде барлық талаптарын қатаң орындау қажет екенін есте сақтау өте маңызды.
ТАҚЫРЫП - НАРЫҚТЫ ЗЕРІТТЕУ
Ендігі кезекте сіз ойыңызды айқындап бір шешімге келдіңіз деп ойлайық. Сіздің әрекетіңіз біріншіден, сіз ұсынып отырған тауар немесе қызмет көрсету түрінің тұтынушыларға (адамдарға) қаншалықты деңгейде қажет екенін анықтаңыз. Екіншіден, сізден басқа сіз ұсынып отырған тауарды немесе қызмет көрсету түрін басқа кәсіпкерлер ұсынып отырма?, яғни бәсекелестер (конкуренттер) көп па? Соны анықтаңыз. Егер бәсекелестер бар болған жағдайда, сіздің оларға қарағанда артықшылығыңыз қандай? (Есіңізде болса жоғарыда сіздің бизнесіңіздің бір артықшылығы болуы қажет деп айтқанбыз.) Мысалы: егер ойыңыз дүкен ашу болса, жақын маңайда орналасқан дүкендердегі тауарлардың бағаларын салыстырып көріңіз, және де сіздің бағаларыңыз қандай болады деген сұраққа өз-өзіңізге жауап беруге тырысыңыз. Мүмкін басқаларға қарағанда сіздің тауарыңыз сапалы бола ма? Немесе тауардың ассортименті (түрі) көп бола ма? Әлде сатып алушыларға деген көрсететін қызметіңіздің (сервис) сапасы жақсы бала ма? Мүмкін дүкеніңіздің жарнамасы (рекламасы) күшті бола ма? Әлде жақын маңайдағы үйлерде тұратын клиенттердің (сатып алушылардың) үйіне тауарды жеткізіп саласыз ба? Яғни осы және осыған ұқсас сұрақтарға жауап беруіңіз қажет. Есіңізге сақтаңыз, осы сұрақтарға жауап беріп, өзгеде бәсекелестермен бәсекеге түсе алатыңызға көзіңіз жеткенде ғана ары қарай жылжуыңызға болады.
Ескерту! Барлық зерттеулеріңізбен талдауларыңызды және осыған байланысты ойларыңыз бен есептеулеріңізді қағазға жазып жүруіңіз міндетті түрде қажет!
Нарықты талдау түрлері мен әдістері
Зерттеудің бірінші және ең маңызды мәселесі оларды жүргізу мақсатын қою болып табылады. Егер Сіз дұрыс түсінбесеңіз, сізге жиналған ақпарат не үшін қажет және оны өз тәжірибесінде қалай пайдалану керек, Сіздің бизнесіңіз үшін оң әсер болмайды. Нарықты зерттеу саласында екі негізгі бағыт бар:
Жалпы зерттеулер-қандай өнім немесе қызмет неғұрлым сұранысқа ие, сатып алу рәсімі қалай өтеді, баға белгілеу қалай іске асырылады, сегменттеу бар ма, сондай-ақ қандай үрдістер (өсу, құлдырау) бар екенін анықтай отырып, нарықтарды тікелей қозғайды. Талдаудың осы түрінің мақсаты-инвестициялау үшін әлеуетті бағыттарды анықтау (бизнес үшін идея әлі таңдалмаған кезде), сондай-ақ қызметтерді немесе тауарларды жылжыту әдістемесін одан әрі әзірлеу үшін қажетті статистикалық деректерді алу.
Нарықтың маркетингтік зерттеулері-қызметтің белгілі бір саласына бағдарланған және тұтынушылардың, бәсекелестердің және жалпы нарықтың мінез-құлқының үлгілерін, әртүрлі факторларды ескере отырып, анықтауға бағытталады. Талдаудың бұл түрі стратегияны әзірлеу және нақты бизнестің дамуын болжау үшін жүргізіледі.
Нарықты талдау үшін қажетті ақпаратты жинауды жүзеге асыруға, оны өңдеуді жүргізуге, белгілі бір қорытындыларды қалыптастыруға және олардың негізінде одан әрі стратегияны әзірлеуге мүмкіндік беретін әртүрлі әдістемелер пайдаланылады. Олар келесі түрлерге бөлінеді:
Сапалы-гипотезалар, талдаушылар мамандарының, мақсатты аудиторияның жеке өкілдерінің немесе бәсекелестердің таңдаулы пікірлері. Олардың нақты құрылымы жоқ және субъективті талдануы мүмкін.
Сандық-бұл статистика деректері нақты есептермен, сандармен және салыстыруға болатын көрсеткіштермен жатады.
Нарықты талдаудың құрылымы мен негізгі кезеңдері
Нарықты зерттеу барысында кәсіпорын қызметіне әсер ететін барлық аспектілерді кезең-кезеңмен зерттеу жүргізіледі. Алмау үшін маңызды сәттердің жасалады іс-әрекеттерінің реттілігі, ол мүмкіндік береді оңай қайтарып алуға сіздің " анализ бизнес-жоспары. Ол келесі кезеңдерден тұрады:
Саланы жалпы шолу;
Мақсатты аудиторияны зерттеу;
Бәсекелестік ортаны зерттеу;
Әлеуетті мүмкіндіктерді талдау;
Ықтимал тәуекелдерді талдау.
Саланы және оның болашағын зерттеу
Бұл кезеңде қызметін жүргізу жоспарланып отырған нақты аймаққа байланыстыра отырып, жалпы нарыққа талдау жүргізіледі. Бұл ретте орындалады:
Нарықтың ерекшеліктерін анықтау. Сіз қызметтің қандай бағыты туралы, қандай деңгейлер бар және сіздің кәсіпорыныңыз қандай тауашаны алатындай екенін анықтауыңыз керек. Сондай-ақ, өнімнің немесе қызметтің нарыққа қалай сай келетінін және оған қандай әсер ететінін анықтау маңызды.
Даму көлемі мен динамикасы. Қазіргі уақытта нарықтың қандай ауқымы бар және болашақта оның болашағы, ол дами ма немесе құлдырауға бара ма екенін атап өту керек.
Саланың өзекті мәселелері. Даму үшін негізгі кедергілер анықталады. Бұл логистиканың, инфрақұрылымның болмауы, күрделі заңнама, ал жаңа нарықтар үшін тұтынушының өнімді білмеуі болуы мүмкін.
Дамудың ең перспективалы бағыттары. Нарықтың қолда бар пішімінде жаңасын ұсынуға болады.
Егер нарықты талдау әлеуетті инвесторларға ұсынылатын бизнес-жоспар үшін жүргізілсе, онда соңғы бес жылдағы сапалық көрсеткіштерді келтіргені жөн. Мысалы, саланың серпінін нарық көлемінің жылдық көрсеткіштерінің пайыздық арақатынасында көрсетуге болады. Осындай ақпаратты қамтитын есептерді талдау агенттіктері жиі жариялайды. Ақпаратты табу қиын болған кезде, нарыққа жаңа өнім немесе қызметті енгізумен байланысты болуы мүмкін, жеке бақылауға негізделген деректерді келтіруге жол беріледі.
Бұл кезеңде, сондай-ақ сіз тап қандай нарық түрін анықтау маңызды. Сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына байланысты ол өндіруші нарығы және тұтынушы нарығы ретінде көрінуі мүмкін. Бірінші жағдайда, бәсекелестіктің іс жүзінде болмауын қызмет немесе өнім сатушысы белгілейді, ал екіншісінде ұсыныстар өте көп болған жағдайда, негізгі буын сатып алушы болып табылады. Қазіргі жағдайда нарықтың екінші түрі басым болады, бұл ретте ұсыныстардың үлкен санына байланысты, тіпті жаңа өнім кіргенде де, талдау кезінде тұтынушыны зерттеуге көп көңіл бөлінеді.
Тұтынушылар нарығына талдау жүргізу
Нарықтың маркетингтік талдауының бұл бөлігі ең маңызды бірі болып табылады, өйткені ол сіздің бизнесіңіздің одан арғы стратегиясын анықтайды. Ең алдымен, негізгі мақсатты аудитория бөлінеді. Бұл ретте Сіздің компанияңыздың соңғы тұтынушысына немесе басқа бизнес өкілдеріне бағытталуы мүмкін. Екі жағдайда да критерийлердің тұтас қатары бойынша бағалау орындалады:
Психологиялық және әлеуметтік. Мұнда: өмір салты, әлеуметтік сынып, тұтыну мотивациясы, мәртебесі кіреді.
Демографиялық. Бұл санатқа жасы мен жынысы, отбасылық жағдайы, мәдени және діни құндылықтар, қызмет түрі, білім деңгейі, сатып алу қабілеті мен табысы кіреді.
Географиялық. Мұнда әлеуетті сатып алушының тұрғылықты жерін, елді мекеннің мөлшерін, климаттық жағдайларды, БАҚ қол жетімділігін, өңірдің даму деңгейін, халықтың тығыздығын, қолданыстағы заңнаманы, инфрақұрылым мен көлік қатынасын ескеру маңызды.
Аталған критерийлерді ескере отырып, сегменттеу орындалады. Ол нарықтың бірқатар белгілері мен тұтынушылардың ұқсас сатып алу қабілеті бойынша жекелеген учаскелерге бөлінуі болып табылады. Таңдалған сегменттер баға саясатын, жарнамалық науқан пішімін және нарықтың маркетингтік қамтылуын анықтайды. Соңғы бірнеше түрі болуы мүмкін:
Дифференцияланбаған (жаппай) маркетинг-өнімді халықтың барлық санаттарына ерекшеліксіз бағыттау. Қызмет саласы Әр түрлі нәрселерді елемеуге мүмкіндік беретін компаниялар үшін ғана қолайлы. Мысалы, жаппай тұтыну тауарлары немесе азық-түлік.
Тауарлы - дифференцияланған-компания таңдайды бірнеше нарық сегменттерін (санаттағы тұтынушылар үшін әрқайсысының әзірлейді өз өзіне тән стратегия. Бұл нарық сегменттері арасында көшуге мүмкіндік береді, неғұрлым табысты, бірақ бірте-бірте әсер ету саласын кеңейте отырып және басқа сегменттер есебінен қосымша пайда ала отырып.
Концентратталған маркетинг-таңдау бір сегмент пен күш-жігерді оған.
Нарық сегментін таңдау меншікті бақылаулар мен логикалық пікірлердің негізінде немесе эмпирикалық жолмен (тұтынушылардың әртүрлі топтарын зерттеу және ақпарат жинау) жүзеге асырылуы мүмкін.
Мақсатты аудиторияны талдау үшін ақпаратты қалай жинау керек
Қазіргі заманғы маркетологтар өз тәжірибесінде нарықты және өз тұтынушысын зерттеу үшін деректерді жинаудың ең тиімді бес форматын пайдаланады. Алу үшін ақпаратты сапалы жүргізілуі мүмкін:
Сұхбат. Ақпаратты жинау үшін зерттелетін топтың өкілдері таңдап алынады және әрқайсысы үшін ашық мәселелердің барлық аспектілерін анықтайтын терең сұхбат жүргізіледі.
Бақылау. Топ өкілінің мінез-құлқын зерделеу зерттелетін қызметті іске асыру процесінде тікелей жүзеге асырылады. Мысалы, өнімнің қажеттілігін бағалау және сатып алушылар санаты туралы деректерді алу үшін сату туралы әдеттегі хабарландыру беруге және хабарландыру бойынша кім және қалай жиі жүгінетінін бағалауға болады.
Фокус-топ. Ашық сұрақтар бойынша өз пікірін және түсініктемелерін еркін түрде көрсететін мақсатты аудитория өкілдерінен топ құрылады.
Сандық деректерді жинау үшін:
Эксперименттер. Түрлі гипотезаларды немесе тактиканы практикалық тексеру жүзеге асырылады. Далалық зерттеулер маркетингтік идеяның тиімділігін неғұрлым көрнекі бағалауға және оны іске асырудың жөнсіз проблемаларын анықтауға мүмкіндік береді.
Статистикалық деректерді жинау және сауалнамалар. Бұл әдіс орташа көрсеткіштерді есептеу үшін әзірленген қатаң біртектес сауалнамаларды пайдалануды көздейді. Статистикалық деректерді алу кезінде мақсатты аудиторияны нақты бөлуге ерекше көңіл бөлінеді.
Бұл әдістер тұтынушының тауармен мүдделілік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді, ол қазір пайдаланатын өнімде қандай қасиеттер мен мүмкіндіктер жетіспейді және ол конкурсқа қатысатын өнімге қалай қарайды. Оларды практикада келесі форматтарда жүзеге асыруға болады:
Жеке қарым-қатынас. Бұл пішім шағын бизнес немесе нарықтың тар сегментіне бағытталған.
Интернет желісінде. Қажетті деректерді әлеуметтік желілерде сауалнамалар немесе ақылы сауалнамалардың арнайы интернет-ресурстарында тапсырыс беру арқылы алуға болады. Бұл тәсілдің кемшілігі нарық сегментін таңдаудың жоғары қателігі болып табылады.
Бақылау. Егер компания өз қызметін жүзеге асырса, сіз статистика жинау арқылы тұтынушылардың әр түрлі категорияларындағы қызметтерді немесе тауарларды қалай сатып алуға болады зерттеу жүргізуге болады.
Басқа компаниялар бұрын жинаған деректерді пайдалану.
Бәсекелестерді ескере отырып, нарыққа талдау жүргізу
Бәсекелес өнімдер мен қызметтердің жағдайын сауатты бағалай отырып, тәуекелдерді азайтуға және салада өз орнын тез табуға болады. Шартты түрде барлық бәсекелестерді:
Тікелей-осындай қызмет түрін жүзеге асыратын және сізбен бір өңір шеңберінде сол мақсатты аудиторияға бағдарланған компаниялар.
Жанама-сізге ұқсас қызмет түрі қайталама болып табылатын немесе басқа аудиторияға бағытталған компаниялар.
Әлеуетті компаниялар-қызметтің ұқсас түрі бар, бірақ көрші өңірлерде жұмыс істейтін компаниялар, олардың тарапынан сіздің нарық сегментіңізге кіру орындалуы мүмкін болған жағдайда.
Бәсекелестерді талдауды орындау үшін нарықтағы әрбір ойыншының қатысу үлесін анықтайтын карта жасалады
Баға белгілеу саясаты-негізгі және ілеспе өнімдерге (қызметтерге) баға статистикасы, жиі бағаның көтерілуі немесе төмендеуі жүргізіледі.
Өнімнің ассортименті мен сапа деңгейі-бәсекелестің өнімдері мен қызметтерінің қандай артықшылықтары бар, сатып алушылар неге оларға артықшылық береді.
Маркетинг стратегиясы-клиентті тарту қалай жүзеге асырылады, қандай жарнамалық кампаниялар пайдаланылады.
Өткізу арналары-қызметтер немесе өнімдер қайда сатылады.
Нарықтағы танымалдық деңгейі-сіздің бәсекелестеріңіз тұтынушыларға қаншалықты танымал, оның брендін біле ме?
Нарық сегменті - қандай негізгі сатып алушы-майне).
Жеткізушілер мен серіктестер-шикізатты немесе тауарларды кім жеткізеді, қандай компаниялар сервистік қызметтерді (жүк тасымалы, техникалық қызмет көрсету және т.б.) жүзеге асырады.
Кадрлық құрам және менеджмент жүйесі-жұмыста қандай мамандар тартылды, олардың деңгейі және еңбекақы төлеу, кәсіпорынды басқару схемасы қандай пайдаланылады.
Бәсекелестің күшті және әлсіз жақтары - бұл абырой, ал тұтынушылардың пікірі бойынша өнімдер мен тауарлардың жетіспеуі, сондай-ақ нарықтағы бәсекелестердің тәуекелдері қандай.
ТАҚЫРЫП-БИЗНЕСТІ ЖОСПАРЛАУ
Бірінші және екінші қадамдардағы мәселелерді орындап болғанан кейін, сіз жасаған есептеулеріңізді жүйелендіріп бизнес-жоспар жасауыңыз қажет. Бизнес- жоспар бұл таңдаған бизнеске және осы бизнесті жүргізуге қатысты барлық шығындар мен пайданы көрсететін құжат.(Бизнес-жоспар және оның үлгілерін сайтмыздың бизнес-жоспар деген бөлімінде таныса аласыз). Әдетте, бизнес-жоспарда бизнесті жүргізу барысында болатын шығындардың, көретін пайданың, тауар немесе қызмет көрсетудің өзіндік құны мен бағасы, нарық және нарықтағы бәсекелестер туралы ақпарат, қарыз немесе несиені қайтару, бизнестің өзін-өзі ақтау мерзімі туралы есептеулер мен мағұламат беріледі.
Ескерту! Дайын бизнес-жоспарды көшіру туралы ойламаңыз. Тек өз қолыңызбен жасауыңыз қажет! Өйткені әр бизнестің өз ерекшелігі бар және сол ерекшеліктерді тек бизнесті ұйымдастырушы яғни Сіз ғана білесіз.
Бизнес жоспарлау-бизнес жоспарлаудың мәні мен мақсаты
Кәсіпорын экономикасы бойынша әртүрлі оқулықтарда қарастырылатын категорияның көптеген анықтамаларын табуға болады. Егер бөлу олардың басты сәттерін, онда деп айтуға болады бизнес-жоспарлау-бұл анықтау негізгі мақсаты болып табылатын фирманың құру үшін іс-қимыл жоспарын, оны жеткізу, талдау жасау, қажетті ресурстарды, сондай-ақ баламалы нұсқаларын әзірлеу жұмыс істеуі кәсіпорын туындаған жағдайда қолайсыз мән-жайлар. Үлкен қаржылық мүмкіндіктері бар перспективалы фирма өте тез банкрот болып, коммерциялық жобаның құлдырауының себебі-нақты бизнес жоспардың болмауы.
Бас қаржылық құжат келесі мәселелерді қамтиды:
жобаларды жүзеге асыру үшін қанша ақша қажет;
қажетті ресурстар;
қалыптастыру штата сотрудников;
қойылған міндеттерді шешу үшін қажетті мерзім;
жобаның рентабельділігі және өтелімділігі;
болжанатын кірістер;
тәуекелдерді бағалау;
қаржыландыру көздері және т. б.
Қызмет саласына қарамастан, кәсіпорында бизнес жоспарлау ішкі және сыртқы мақсаттарға ие. Бірінші жағдайда, компанияның ағымдағы қызметін қамтамасыз ету үшін, сондай-ақ жаңа жобалардың перспективаларын бағалау және оларды іске асырудың барлық кезеңдерін бақылау үшін қаржылық құжат әзірленеді. Мысалы, кәсіпорынның бос қаржы қаражаты бар, бірақ оларды қызметтің негізгі бағытын дамытуға салу ұтымды емес (шығарылатын өнім нарығындағы ұсыныс сұранысты жүз пайызға қанағаттандырады).
Сондықтан компания менеджерлері оларды қосымша қызмет салаларына салуды шешті, бірақ олар қандай бизнес тұрақты және жоғары пайда әкелетінін білмейді. Осы мәселені шешу үшін компанияның активтерін бағалау және ең перспективалы бағыттардың тізімін жасау қажет. Бұдан кейін, әрбір қызмет саласы үшін ықтимал тәуекелдерді ескере отырып, бизнес жоспар жасалады. Соңғы кезеңде ең перспективалы бизнес таңдалады және осы коммерциялық жобаны іске асыру процесі басталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бизнес жоспарлаудың сыртқы мақсаттары бизнес жоспардың көмегімен қаржы-несие мекемесінен несие алу немесе жаңа инвесторларды серіктестерді тарту болып табылады. Жақында ғана несие рәсімдеу кезінде банк қызметкерлері воспринимали бизнес-жоспар ретінде жабды. Ешкім экономикалық параметрлерді қайта санаған жоқ, қаржылық құжаттың деректерін әлеуетті қарыз алушының қызметі туралы басқа ақпарат көздерімен салыстырмады.
Бүгінгі күні жағдай айтарлықтай өзгерді, Банк қызметкерлері барлық көрсеткіштерді мұқият зерттейді, бизнес жоспарда көрсетілген ақпаратты басқа құжаттармен (баланс, салық инспекциясына есеп беру және т.б.) салыстырады, сондай-ақ болжанатын пайданы алудың нақты не мүмкін еместігін тексереді. Қаржы-несие мекемелерінің қызметкерлері сіздің жоспарыңыздың перспективаларын бағалау үшін басқа фирмалардың негізгі экономикалық көрсеткіштерін бейресми пайдалана алады. Егер сіз Құрылыс материалдарын дайындау жөніндегі коммерциялық жоба үшін есеп айырысатын болсаңыз, онда банкирлер сіздің деректеріңізді осы қызмет саласында бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан компаниялардың көрсеткіштерімен салыстыра алады.
Бизнесті кеңейту немесе жаңа жобаларды іске асыру үшін серіктестерді тартқан жағдайда, сіз де бизнес жоспарлаумен айналысасыз. Бірде-бір ақша салуға болмайды, біле тұра сенуге болады. Бұл ретте банк өз салымшыларына төлейтін пайыздарды ескеру қажет. Егер сіздің идеяыңыз әлеуетті инвесторға сенімді банктегі ашық депозитке қарағанда аз немесе сәл көп ақша әкелсе, ол тәуекелге ұшырамайды және сіздің коммерциялық жобаларды іске асыруға қатысқысы келмейді.
Егер сіз фирмаңызды күрделі коммерциялық операция жүргізу үшін басқа компанияға қосқыңыз келсе, онда сізге бірлескен күштермен (жаңа әріптеспен) нақты бизнес жоспарын дайындау қажет. Сондай-ақ, бұл қаржылық құжат перспективалы қызметкерлерді тарту үшін қажет. Барлық экономикалық көрсеткіштерді зерделегеннен кейін, Сізді қызықтыратын маман, тоқсанда кемінде бір рет тұрақты өсетін лайықты жалақы есептей отырып, компанияда жұмыс істеуге тезірек келіседі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бір мезгілде құрылыс материалдарын жеткізу туралы келісімге келуге және лизинг шартымен сізге жабдықты беруге міндеттенетін кәсіпорынмен мәселелерді шешуге болмайды. Бұл жағдайда бизнес жоспарлау өте маңызды сәт болып табылады. Болашақ зауыттың даму перспективалары инвесторларды, әріптестерді, болашақ қызметкерлерді, барлық кредиторларды, соның ішінде бизнес жоспарлаудың не екенін білмейтіндерді де қызықтырады.
Басты міндеттер
Әр бизнес жоспарлау фирманың қызмет бағытына және басқа факторларға қарамастан өз міндеттері бар.
Кәсіпорын қызметінің саласын және шығарылатын өнімді өткізу нарықтарын таңдау.
Фирманың мақсаттарын, сондай-ақ қажетті ресурстарды (бастапқы капиталды қоса алғанда), стратегияларды және оларға қол жеткізу тактикасын анықтау.
Оларға жүктелген міндеттердің уақтылы және сапалы орындалуына жауап беретін қызметкерлерді тағайындау.
Шығарылатын өнімнің негізгі сипаттамаларын анықтау.
Фирманың тауарларын сатуға арналған өндірістік шығындар мен шығындарды есептеу.
Анықтау қаншалықты сәйкес келеді және еңбекке ақы төлеу және жұмыс нәтижелері кәсіпорын.
Маркетингтік қадамдардың нәтижелілігін бағалау: жарнама, акциялар, нарықтық жағдайды зерттеу және т. б.
Кәсіпорынның қолда бар ресурстарына және қойылған мақсаттарға жету үшін қажетті салыстырмалы талдау жүргізу.
Фирманың мақсаттарына жету жолында Мүмкін болатын кедергілерді барынша дәл болжау және туындаған кедергілерді жою үшін жол табу.
Фирманың және нақты коммерциялық жобалардың әлеуетті рентабельділігін бағалау.
Бизнес жоспарлау кезеңдері
Бизнес жоспарлау процесі экономикалық пәндердің теоретикасын жақсы түсіну және есте сақтау үшін бірнеше жеке кезеңдерді бөліп көрсету үшін өте күрделі болып табылады:
Бастауыш (дайындық). Нақты бизнес жоспарды жасау үшін қажетті ақпаратты жинау және алдын ала талдау жүргізіледі. Бұл өнім өндірісінің техникалық нюанстары, ұйымдастыру мәселелері, қаржылық шығындар.
Кәсіпорынның ішкі және сыртқы мақсаттарын анықтау. Бұл кезең әлеуетті инвесторлар мен серіктестер үшін нақты ұсыныстар жасауға бағытталған, сондай-ақ ол сіздің артықшылықтарыңызды басқа бәсекелес компаниялар алдында қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Сіздің коммерциялық жобаны қаржыландырудың қажетті көздерін іздеу. Бұл мемлекеттік бағдарламалар, қаржы-несиелік мекемелер, халықаралық ұйымдар, жеке және заңды тұлғалардың инвестициялары, серіктестердің қаржы қаражаты болуы мүмкін. Акционерлік қоғамдар үшін бұл тізімге кәсіпорын акцияларын сатып алушыларды қосуға болады. 90-шы жылдары шағын бизнесті қаржыландыру бойынша жетекші позицияны өте қымбат несие берген жеке тұлғалар алды,ал қарыз алушы мен кредитор арасындағы уағдаластықтар бұзылған жағдайда, біріншіге физикалық күш пен қару көмегімен кез келген проблемаларды шешуге үйренген қалаусыз қонақтар келді.
Болашақ бизнес жоспардың оңтайлы құрылымы құрылуда. Егер сіз несие алу үшін банк үшін қаржылық құжатты әзірлесеңіз, бизнес жоспар үшін бланкілердің болуы туралы мәселені міндетті түрде нақтылаңыз.
Сіз әзірлеген құрылым бойынша бизнес жоспарды жасау үшін жетіспейтін барлық ақпарат жиналады. Мысалы, сіздің қызмет саласындағы қызметкерлердің орташа жалақысы немесе коммерциялық жобаның тәуекелдерін бағалау көрсеткіштері.
Барлық қажетті есептеулер жүзеге асырылады және бизнес жоспар жасалады.
Қорытынды кезең қаржылық құжат кім үшін әзірленген сіздің бастапқы мақсаттарыңызға байланысты. Егер ол несие алу үшін қажет болса, оны банкке, егер инвестиция тарту үшін - әлеуетті инвесторларға береді.
Бизнес жоспардың міндеттері мен мақсаттары барлық 100% - ға іске асырылуы үшін осы маңызды қаржылық құжатты жасау барысында Сіздің кәсіпорыныңыздың жұмыс істеуіне әсер ететін сыртқы және ішкі факторларды ескеру қажет.
Фирма басшылығының кадрлық саясаты коммерциялық қызметтің кез келген бағыты табысының негізі болып табылады. Тіпті ең сенімді және перспективалы бизнес, егер фирманың иесі өз қызметкерлеріне көңіл бөлмесе, тез "құлдырауы" мүмкін. Сонымен қатар, нағыз кәсіпқойлар үнемі өз-өзіне жұмыс таба алады және олардың еңбегі тиісті түрде төленбейтін фирмада кешіктірілмейді.
Бизнес жоспарды орындауға әсер ететін тағы бір маңызды ішкі фактор, бұл материалдық ресурстар. Егер қысқа болса, онда бұл мәселеде шикізат пен шығыс материалдарын жеткізушілер шешуші рөл атқарады. Тексерілген сенімді фирмалармен жұмыс істейтін адам тиісті өнім шығаратын болады, ал егер кәсіпкер осы бапта шығындарды үнемдеуді шешсе, сапасы төмен тауар өндірушісінің беделін тез көтереді.
Сіздің қызметіңіздің саласына қатысы бар жаңа ғылыми әзірлемелерге маңызды рөл атқарады. Бизнесмендер жұмсайтын ақшаны ғылымға әрдайым қалады "артықшылықтары". Экономика ғылымдарының кейбір теоретиктері бұл тұжырым аксиома деп санайды(ешқандай дәлел талап етпейді, объективті дұрыс болып табылады).
Көптеген оқырмандар, әсіресе, экономикаға қызығушылық танытатындар ұсынылған тізімде менеджмент сияқты маңызды санат болатынын болжады. Тиімді басқару және еңбекті дұрыс ұйымдастыру жұмыс істейтін кәсіпорынның кез келген кемшіліктерін іс жүзінде өтеуі мүмкін.
Бизнес жоспарлау процесіне, сондай-ақ қойылған міндеттерді іске асырудың барлық кезеңдеріне (тікелей немесе жанама) әсер ететін сыртқы факторлардың тізбесін қарастырайық.
Шикізат, шығыс материалдары мен қажетті ЖЖМ беретін фирмалар.
Жабдықтарды өндірушілер және техниканың өндірістік процесін жүзеге асыру үшін қажетті.
Еңбек нарығы.
Қаржы ресурстарын беру көздері.
Мемлекеттік органдар.
Фирмалар-бәсекелестер және шығарылатын өнімді тұтынушылар.
Бизнес жоспарлаудың тиімділігін зерттеу
Жұмыс істеп тұрған бизнесті дамыту немесе жаңа коммерциялық жобаны іске асыру жөніндегі жоспарларыңыздың тиімділігін бағалаусыз мақаланың басты тақырыбын талдау толық емес болады. Тіпті, бизнес жоспарлаумен ешқашан айналыспаған және бұл кәсіпорын тиесілі экономика саласының жағдайын зерттеу қажеттілігі туралы ойлаған оқырмандардың да болуы мүмкін.
ТАҚЫРЫП-АҚША ІЗДЕУ
Бизнес-жоспарыңызды жасап барлық шығындарыңыз бен көретін пайдаңызды есептеп, таңдаған бизнесіңізден пайда бар екендігіне көзіңіз жеткен соң бизнесіңізге ақша салу мәселесіне көшесіз. Шыны керек, кезкелген бизнес ақша салуды талап етеді. Ал бизнеске салынған ақшаны қайтару керектігін естен шығармауыңыз тиіс. Бизнеске қажетті ақшаны сіз ұзақ уақыт бойы үнемдеу арқылы жинай аласыз, немесе банктен несие түрінде қарыз алуыңызға болады. Бірақ бұл екеуінің де артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Мысалы, өз күшіңізбен ақша жинау көп уақыт алады, бірақ ешкімге қарыз болмайсыз. Ал банктен алған несиені пайыздық өсімімен (процентпен) қайтару керек және егерде бизнесті жүргізу барысында қандайда бір қиындықтар мен кедергілерге аяқ астынан тап болсаңыз, банк сізге көмек көрсетпейді. Жай ғана ол сіздің проблемаңыз деп алған несиені қайтаруыңызды талап етеді.
Сондықтанда бизнес-жоспарды жасаған кезде шығындарыңыздың ішіне несие және оның өсімін кіргізу туралы ұмытып кетпеңіз. Және де шығындарыңызды ұсақ-түйегіне дейін есептеуіңіз қажет.
Ескерту! Бизнестен көретін пайдаңызды қағаз бетінде есептеген кезде, аяқ-асты пайда болатын кейбір жағдайларды (сатуға алған тауар бағасының түсіп кетуі, аренда ақысының көтерілуі, қосымша шығындардың пайда болуы) ескеруді ұмытпаңыз!
Меншікті жинақтар
Бұл ең танымал және ең көп таралған нұсқа, ең ұзақ және сенімді. Жинақтау тәсілдері әртүрлі болуы мүмкін. Қарапайым жұмыстан бастап және басқа бизнестің іске қосылуымен аяқталады. Мәні тәсілін жасалады ай сайынғы откладывании бөлігінде зарабатываемых ақша. Осы жолмен ақша жинау үшін кез келген жұмысқа орналасу жеткілікті. Уақыт өте келе өз тиімділігін қызметкер ретінде жақсарту қажет. Бұл сізге мансап баспалдақпен қозғалуға және табыс арттыруға мүмкіндік береді. Мансаптық саты бойынша қозғалыстар болмаса да, табысты жұмыстың үлкен көлемін орындау есебінен немесе басқа қосымша жұмысты алу мүмкіндігі есебінен арттыруға болады. Тіпті егер бұл мүмкін болмаса да, тәжірибесі бар, сіз жұмысты жоғары төлеуге ауыстыра аласыз. Осыған ұқсас түрде, жұмыс істеп тұрған бизнес - ақшаның бір бөлігін қажетті соманы жинақтағанға дейін жинақтауға болады. Ақшаны жинақтау схемасының барлық нұсқасын егжей-тегжейлі зерттеуге болады: қалай табуға болады 1 миллион.
Банктегі Кредит.
Банктер бизнесті ашуға тек кепіл берілген жағдайда ғана несие береді. Егер сізде несие алу үшін кепіл ретінде пайдалануға дайын мүлік болса, онда оны алу қиын болмайды. Банк үшін мұндай кредиттердің тәуекелділігі өте жоғары, сондықтан жиі өз қызметтерінің арасында олар бизнесті іске қосуға жеке кредит беруді бөлмейді. Оның орнына екі кредит бағдарламасы ұсынылады: белгісіз мақсаттарға кредит және бизнесті дамытуға кредит. Екінші жағдайда есептілік бар жұмыс істейтін бизнестің болуы болжанады. Екі жағдайда да кепіл талап етіледі. Осылайша, егер бизнес әлі іске асырылмаса және ақша мүлдем жоқ болса, онда белгісіз мақсаттарға ақша түрінде кредит қалады. Егер Сіз сеніміңіз, Сіздің бизнес ақтап шығады несиені және ол бойынша проценттерді, онда батыл түрде рәсімдеңіз. Егер сіздің бизнесіңіздің келешегіне сенімді болмаса, онда ақша іздеудің басқа да нұсқаларын оқыңыз, онда сіз олармен байланысты осындай тәуекелдер мен қорқыныштардан құтылу қалай білуге болады. Шағын кеңес. Рубльдегі тіркелген пайыздық мөлшерлемемен бағдарламаларды таңдаңыз. Бұл жағдайда несие бойынша төлемдер көтеріледі. Өзгермелі пайыздық ставкасы бар және бұл ретте валютада кредиттер тәуекелге ұшырайды. Кейде мұндай несиелер бойынша пайыздар өзгеше болуы мүмкін. Тәуекелдік несиелер қысқа мерзімге - 6-12 айға дейін болуы мүмкін.Тұтынушы тауарларын сатып алуға қажет болса, тиімді несиені ресімдеуге болады. Мысалы, тұрмыстық техниканы сатып алуға. Дүкендер банктермен өз өнімдерін сатып алуға тиімді шарттарға келіседі. Сондықтан, егер Сіздің бизнесіңіз үшін мұндай тауарлар қажет болса, онда оларды несиені пайдалана отырып сатып алуға болады. Мұндай тауарлар кеңсеге арналған жиһаз және техника болуы мүмкін.
Достардан немесе туыстарынан қарыз алу.
Егер сізде ақша төлеуге дайын туысқандарыңыз немесе достарыңыз болса, онда сіз осы нұсқаны пайдалана аласыз. Оған бизнестің табысты дамуына жақсы сенімділік болғанда және егер аз сома талап етілсе, жүгіну керек. Достары мен туыстары қандай да бір бизнестің келешегін бағалай алмайды және бұл мәселеде сізге сенеді. Егер бизнес күйді ақтамайтын болса, онда қарызды қайтару үшін ақша болмайды деген жағдай болуы мүмкін. Содан кейін достарыңызбен немесе туыстарымен қарым-қатынас бұзылады немесе басқа да несие көздерін тез іздеуге тура келеді және сол арқылы өзіне қарыз шұңқырларын басып озуға тура келеді. Бұл тұрғыда бейтаныс адамдардан ақша алу тиімді. Бұл туралы төмендегі тармақтардың бірінде.
Инвестор немесе бизнес періште іздеу
Инвестор жеке алынған адам, адамдар бірлестігі немесе ұйым болуы мүмкін. Олар әрқашан өз салымдарынан табыс алу мақсатында инвестиция ақша түрінде өз күш-жігерін қолдану үшін нүктелерді іздеуде. Дәл осы принцип бойынша бизнес періште жұмыс істейді. Бизнес-періштелер бірінші кезекте жаңа бастаған бизнесмендерге олар ұсынатын идеяларды іске асыруға арналған инвестицияларға маманданады. Сіз инвестордан немесе бизнес періште ақша алуға болады, егер сіздің ұсыныс олардың шарттарын қанағаттандырады. Әдетте, инвесторлар бизнес идеясын өте мұқият қарайды. Полагаясь өз тәжірибесі мен Сізбен ұсынылған деректер. Бұл мәліметтер бизнес-жоспар. Егер бизнес сұраныстың болуын болжайтын болса, Бизнестің өтелу мүмкіндігін есептеуден басқа, сұранысты зерттеу жөніндегі деректерді ұсыну қажет. Мысалы, егер сіз жаңа өнім шығаратын болсаңыз, онда әлеуетті сатып алушылар арасында олардың осы өнімге деген қызығушылығы туралы Әлеуметтік сауалнама жүргізуге болады, олар оны сатып алғысы келеді. Сондай-ақ инвесторлар өздері бағалай алатын тәжірибелі үлгі болуы керек.Ресімдеу рәсіміне инвесторлар да өздерінің ерекше талаптарын қояды. Әдетте бизнес ресімделеді өкілінің қатысуымен инвесторлар, ірі сатып алу толық ресімделеді, олардың меншік. Алынатын пайданы бөлу мәселелері бөлек әңгімеленеді. Бұл жағдайда барлық пайда бастапқы кезеңде инвесторлар өз-өзіне алғысы келетінін дайын болу керек, әйтпесе олар келіспейді. Бұл жағдай қарапайым болуы мүмкін, табыстың 90% - ы инвесторларға кетіп, тек 10% - ы ғана бизнесмен болып қала береді. Жоғары тәуекелді инвестициялар үшін төлем осындай. Бірақ бизнесмен барлық бизнесті сатып алу мүмкіндігіне ие.Мұнда барлық инвестициялар сәтті болмай, инвесторға елеулі залал келтірмеу үшін мүлікті сатуға тура келетінін ескеру қажет. Бизнесмен бизнеске ақша алудың қайда екенін білмейді, ал инвестор оған ұсынылатын жобалардың қайсысы тиімді болатынын білмейді. Инвесторларды іздеуді кәсіпкерлерге көмектесетін таныстардан және ұйымдардан бастауға болады. Әрбір осындай ұйымның шарттарын зерттеңіз, егер олар сізді ұнатса, өз ұсыныстарыңызды, яғни дайын бизнес-жоспармен хабарласыңыз. Мемлекеттің бизнеске көмегі туралы келесі тармақтардың бірінде жеке сөйлесеміз.
Серіктесті іздеу.
Серіктес-сіз сияқты бизнес қатысушысы. Ол сіздің бірлескен бизнесіңізге өз ақшасын салуы мүмкін. Әдетте ынтымақтастықтың басында екі серіктес бизнесте белсенді қатысады және пайда екіге бөлінеді. Уақыт өте келе серіктестердің бірі бизнеске көңіл бөле алады, ал екіншісі керісінше айналымдарды арттырады. Сонда мүмкін бөлу бизнесті сатып алу құқығымен қолда бар мүлікті пайдасына серіктестерінің бірі. Серіктестерді интернетте хабарландыру бойынша іздеуге болады. Орналастыр-өз хабарландырулар, қысқаша суреттей болжамды мәні. Сондай-ақ, дайын идеялары болуы мүмкін және бос ақша бар басқа бизнесмендердің ұсыныстарын зерттеңіз. Сіз сондай-ақ біздің сайтымызды пайдалана аласыз "нөлден Кіріс", бұл үшін коммерциялық ұсыныстар мен серіктестерді іздеу бөлімі бар. Серіктес идеялар мен ақша өте жиі болатын жағдайлар. Өйткені оларға тағы бір маңызды құрамдас бөлік - уақыт жетпеуі мүмкін. Жалдамалы қызметкерлер бұл мәселені ішінара шешеді, бірақ іс бизнесті іске қосуға қатысты болса, мүдделі кәсіпкерсіз бұл жерде болмайды.Егер бизнес үлкен көлемде салым салуды көздесе, онда серіктестік қатынастарды бизнесті іске қосқанға дейін бірден құжатпен ресімдеген жөн. Жасау керек келісім-шарт, онда сипаттау:- салымдар қатысушылардың әрқайсысының бизнес;- бөлу принциптері алынатын пайда;- интернет-бірінің серіктестер қатысу әріптестік, оның ішінде мүлікті бөлу бизнес және оның барлық құрамдас бөліктері.Серіктеспен бизнесті ресімдеуде қолайлы меншік нысаны екі серіктес құрылтайшы болатын жауапкершілігі шектеулі қоғам (ЖШҚ) болуы мүмкін. Немесе толық серіктестік, онда екі мүше де жеке кәсіпкерлер (ЖК) болып табылады.
Мемлекеттен субсидиялар.
Үш белгілі субсидиялау бағдарламасы бар.- жұмыспен қамту орталығынан өз ісін ашуға берілетін жәрдемақы; - шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі бөлімдерден алынатын гранттар; - аудан әкімшіліктерінен аумақтарды абаттандыруға берілетін субсидия. Жұмыспен қамту орталығынан өз ісін ашуға субсидия алу оңай. Мұндай бағдарлама еліміздің кейбір аймақтарында ғана жұмыс істейді. Сондықтан, алдымен немен айналысса ресімдеумен, мұғалім өзінің жұмыспен қамту орталығына бар ма оларда мұндай бағдарлама бөледі ме, ол бойынша ақша.Егер мұндай бағдарлама жұмыс істесе, онда жұмыспен қамту орталығында жұмыссыз ретінде есепке тұру қажет. Жұмыспен қамту орталығы ұсынатын Сізге бірнеше бос орын болса, жұмыс берушілер береді, олар бойынша бас тарту болса, онда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кәсіпкерлікті қалай құру керек?
Орындаған:
Тексерген
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6-МОДУЛЬ
Кәсіпкерлікті қалай құру керек?
Модуль мақсаты:
Кәсіпкерлікті бастау барысында атқарылатын әртүрлі шараларды оқушыларға таныстыру
Модульдың мазмүны:
Беті
ОЙЫҢЫЗДЫ АЙҚЫНДАҢЫЗ. 3
НАРЫҚТЫ ЗЕРІТТЕУ 7
БИЗНЕСТІ ЖОСПАРЛАУ 18
АҚША ІЗДЕУ 28
АЛҒАШҚЫ ТАБЫС ЖӘНЕ БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ. 42
ТАҚЫРЫП - ОЙЫҢЫЗДЫ АЙҚЫНДАҢЫЗ.
Кезкелген адамның бизнесті бастамастан бұрын өзінің идеясы болуы қажет. Егерде сіздің қандайда бір нақты идеяңыз болмаған жағдайда бизнесті бастамақ тұрмақ ол туралы айтудың да қажеті жоқ. Әрине идеяға келгенде біз мүлдем жаңа немесе сізге дейін адам баласының ойына кіріп-шықпаған бизнесті айтып тұрғанымыз жоқ. Бизнесті бастау үшін кезкелген идеяны алуға болады. Мейлі жайма базарда тауар сату болсын немесе шаштараз, дүкен, автокөлік жуу орны, мейлі донер, самса пісіретін орын болсын, ең бастысы белгілі бір идеяның болуы мідетті түрде қажет.
Есіңізде сақтаңыз сіздің бизнес туралы идеяңыз кіші немесе шағын бизнестің төңірегінде болуы тиіс. Өйткені шағын бизнесте айтарлықтай жетістікке жетіп, пайда таба алмасаңыз үлкен көлемдегі бизнесті бастау туралы айту барып тұрған ақмақтық. Егер де ойыңызға дүкен ашу идеясы келсе, оның еш ерсісі немесе қатесі жоқ. Ең бастысы сіздің дүкеніңіз өзге дүкендермен салыстырғанда азда болса да бір қайталанбас өзгешелігі болуы тиіс.
Ескерту! Бастайын деп отырған бизнес идеяңыз туралы ойыңызды айқындамай тұрып несие алуға немесе жинаған ақша-қаражатыңызды жұмсауға болмайды!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бизнесті таңдау-бұл оңай міндет емес. Сонымен қатар, сізде түрлі идеялар көп болған кезде, ең дұрыс бизнес-идеяны қалай таңдауға болады. Бірақ, кез келген жағдайда, қандай да бір бизнес-идеяларды іске асыруға кірісер алдында шешім қабылдау процесінде бірқатар факторларды ескеру қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Ең негізгі факторлардың бірі-бұл сіздің жаныңызға негізделген қызметті таңдау. Сүйікті ісіне салынған Бизнес көп жағдайда табысты болып табылады, өйткені бұл іс әрқашан сізге рахат әкеледі. Сондай-ақ, адам бизнеске сүйіспеншілікпен қарайтын кезде, адам жан-жақты емес іс-әрекеттен бастағанға қарағанда, оның ынтасы әлдеқайда көп көрінеді. Келісіңіз, өз сүйікті ісін идеядан гүлденген бизнеске өсіру - бұл өте жақсы қосымша мотивация. Өз бизнесіңізге деген осындай жағымды қарым-қатынасыңыз әрдайым сіздің қызметкерлеріңізді таң қалдырады және көп клиенттерді тартады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Келесі, неге тоқтау керек - бұл таңдалған бизнес-идея Сіздің ағымдағы өміріңізге қалай сай келуі, яғни сіздің идеяңызды іске асыру кезінде өзіңіздің бұрынғы өміріңізді қаншалықты сақтап қалуыңыз және қайыр-садақа беруге дайынсыз. Мысалы, сіз жылжымайтын мүлік саласындағы жеке бизнес туралы ойлай бастадыңыз, бірақ осы бизнес түрінің талаптары жылжымайтын мүлік агенті таңертеңнен кешке дейін жұмыс істейді,ал бұл тығыз отбасына ықпал ете алмайды
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Ашылатын бизнес сізге жақсы таныс іске негізделуі керек. Мысалы, егер сіз сатуларда ұзақ жұмыс істесе, және оны жақсы істей алсаңыз, онда сізге сатулармен байланысты бизнес түрін таңдау қажет. Егер сіз қандай да бір салада жұмыс істейтін адамдармен қарым-қатынас жасасаңыз, онда бар байланыстарды пайдалануға мүмкіндік беретін бизнес-идеялардың нұсқаларын қарастыруға болады. Бұл жағдайда, таптырмас көмекші сізге қағаз бетінде жасалған, сіз өте жақсы жасай алатын істер тізімі болады. Осылайша Сіз өз ісін жүзеге асыру үшін әлеуетті бизнес-идеяларды талдай аласыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Сондай-ақ, бизнес үшін мүмкіндіктер салыстырылғанда, сіздің қаржылық жағдайыңыз өте маңызды фактор болып табылады. Егер сізде нақты бизнес бастау үшін тиімді қаражат шарттары бойынша меншікті қаржы немесе қарыз жоқ болса, онда мағынасы таңдау бизнес, ол тым үлкен бастапқы салымдарды талап етпейді. Әйтпесе, бастау үшін қажетті сома пайда болған уақытқа дейін күту қажет болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Сонымен қатар, бастапқы кезеңде сіз жүзеге асыратын өнімге немесе қызметке сұраныс туралы ойлануға өте маңызды. Егер сіз және сіздің таныстарыңыз қазіргі уақытта қандай да бір өнімге немесе қызметке мұқтаж болса, бірақ бұл өнім сіздің аймағыңызда болмаса, немесе ол жеткіліксіз көлемде болса, онда бұл жағдайда ойланған істі іске асыруға шындап қарауға болады. Егер таңдалған нарықтағы бәсекелестер сізде бастапқы кезеңде көп болса, ал тиісті нарыққа шығу үшін пәрменді маркетинг барысы әлі әзірленбеген болса, онда мұндай іс өте тез сәтсіздікке ұшырауы мүмкін. Басқаша айтқанда, сұранысты сапалы талдау және сіздің бизнесіңізді табысты сақтап қалуға мүмкіндік беретін қызметті ашу немесе өнім шығару идеясына жеткілікті қажеттілік бар екеніне көз жеткізу маңызды. Айтпақшы, бұл бетте бизнесмен өте жоғары бәсекелестік кезінде зоомагазинді ашқан кезде маркетингте өзінің жеке табысты тәжірибесімен бөлісетін бейне бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6. Сондай -- ақ, франшиза бойынша бизнес нұсқасын пысықтауға болады. Алайда, мұндай кәсіпорындар басым көпшілігі инвестицияларды талап етеді есте. Бірақ бұл жағдайда оң сәт франшиза бойынша бизнесті ашқан кезде сіз франчайзерден оның жарияланған брендін пайдалану құқығын, маркетингтік материалдар мен клиенттерді тарту бойынша ақпаратты, сондай-ақ Бизнесті ұйымдастыру және көру кезінде әртүрлі қолдауды алу болып табылады. Бірақ франшиза бойынша жұмыс істегенде сіз Франчайзердің компания саясаты шеңберінде барлық талаптарын қатаң орындау қажет екенін есте сақтау өте маңызды.
ТАҚЫРЫП - НАРЫҚТЫ ЗЕРІТТЕУ
Ендігі кезекте сіз ойыңызды айқындап бір шешімге келдіңіз деп ойлайық. Сіздің әрекетіңіз біріншіден, сіз ұсынып отырған тауар немесе қызмет көрсету түрінің тұтынушыларға (адамдарға) қаншалықты деңгейде қажет екенін анықтаңыз. Екіншіден, сізден басқа сіз ұсынып отырған тауарды немесе қызмет көрсету түрін басқа кәсіпкерлер ұсынып отырма?, яғни бәсекелестер (конкуренттер) көп па? Соны анықтаңыз. Егер бәсекелестер бар болған жағдайда, сіздің оларға қарағанда артықшылығыңыз қандай? (Есіңізде болса жоғарыда сіздің бизнесіңіздің бір артықшылығы болуы қажет деп айтқанбыз.) Мысалы: егер ойыңыз дүкен ашу болса, жақын маңайда орналасқан дүкендердегі тауарлардың бағаларын салыстырып көріңіз, және де сіздің бағаларыңыз қандай болады деген сұраққа өз-өзіңізге жауап беруге тырысыңыз. Мүмкін басқаларға қарағанда сіздің тауарыңыз сапалы бола ма? Немесе тауардың ассортименті (түрі) көп бола ма? Әлде сатып алушыларға деген көрсететін қызметіңіздің (сервис) сапасы жақсы бала ма? Мүмкін дүкеніңіздің жарнамасы (рекламасы) күшті бола ма? Әлде жақын маңайдағы үйлерде тұратын клиенттердің (сатып алушылардың) үйіне тауарды жеткізіп саласыз ба? Яғни осы және осыған ұқсас сұрақтарға жауап беруіңіз қажет. Есіңізге сақтаңыз, осы сұрақтарға жауап беріп, өзгеде бәсекелестермен бәсекеге түсе алатыңызға көзіңіз жеткенде ғана ары қарай жылжуыңызға болады.
Ескерту! Барлық зерттеулеріңізбен талдауларыңызды және осыған байланысты ойларыңыз бен есептеулеріңізді қағазға жазып жүруіңіз міндетті түрде қажет!
Нарықты талдау түрлері мен әдістері
Зерттеудің бірінші және ең маңызды мәселесі оларды жүргізу мақсатын қою болып табылады. Егер Сіз дұрыс түсінбесеңіз, сізге жиналған ақпарат не үшін қажет және оны өз тәжірибесінде қалай пайдалану керек, Сіздің бизнесіңіз үшін оң әсер болмайды. Нарықты зерттеу саласында екі негізгі бағыт бар:
Жалпы зерттеулер-қандай өнім немесе қызмет неғұрлым сұранысқа ие, сатып алу рәсімі қалай өтеді, баға белгілеу қалай іске асырылады, сегменттеу бар ма, сондай-ақ қандай үрдістер (өсу, құлдырау) бар екенін анықтай отырып, нарықтарды тікелей қозғайды. Талдаудың осы түрінің мақсаты-инвестициялау үшін әлеуетті бағыттарды анықтау (бизнес үшін идея әлі таңдалмаған кезде), сондай-ақ қызметтерді немесе тауарларды жылжыту әдістемесін одан әрі әзірлеу үшін қажетті статистикалық деректерді алу.
Нарықтың маркетингтік зерттеулері-қызметтің белгілі бір саласына бағдарланған және тұтынушылардың, бәсекелестердің және жалпы нарықтың мінез-құлқының үлгілерін, әртүрлі факторларды ескере отырып, анықтауға бағытталады. Талдаудың бұл түрі стратегияны әзірлеу және нақты бизнестің дамуын болжау үшін жүргізіледі.
Нарықты талдау үшін қажетті ақпаратты жинауды жүзеге асыруға, оны өңдеуді жүргізуге, белгілі бір қорытындыларды қалыптастыруға және олардың негізінде одан әрі стратегияны әзірлеуге мүмкіндік беретін әртүрлі әдістемелер пайдаланылады. Олар келесі түрлерге бөлінеді:
Сапалы-гипотезалар, талдаушылар мамандарының, мақсатты аудиторияның жеке өкілдерінің немесе бәсекелестердің таңдаулы пікірлері. Олардың нақты құрылымы жоқ және субъективті талдануы мүмкін.
Сандық-бұл статистика деректері нақты есептермен, сандармен және салыстыруға болатын көрсеткіштермен жатады.
Нарықты талдаудың құрылымы мен негізгі кезеңдері
Нарықты зерттеу барысында кәсіпорын қызметіне әсер ететін барлық аспектілерді кезең-кезеңмен зерттеу жүргізіледі. Алмау үшін маңызды сәттердің жасалады іс-әрекеттерінің реттілігі, ол мүмкіндік береді оңай қайтарып алуға сіздің " анализ бизнес-жоспары. Ол келесі кезеңдерден тұрады:
Саланы жалпы шолу;
Мақсатты аудиторияны зерттеу;
Бәсекелестік ортаны зерттеу;
Әлеуетті мүмкіндіктерді талдау;
Ықтимал тәуекелдерді талдау.
Саланы және оның болашағын зерттеу
Бұл кезеңде қызметін жүргізу жоспарланып отырған нақты аймаққа байланыстыра отырып, жалпы нарыққа талдау жүргізіледі. Бұл ретте орындалады:
Нарықтың ерекшеліктерін анықтау. Сіз қызметтің қандай бағыты туралы, қандай деңгейлер бар және сіздің кәсіпорыныңыз қандай тауашаны алатындай екенін анықтауыңыз керек. Сондай-ақ, өнімнің немесе қызметтің нарыққа қалай сай келетінін және оған қандай әсер ететінін анықтау маңызды.
Даму көлемі мен динамикасы. Қазіргі уақытта нарықтың қандай ауқымы бар және болашақта оның болашағы, ол дами ма немесе құлдырауға бара ма екенін атап өту керек.
Саланың өзекті мәселелері. Даму үшін негізгі кедергілер анықталады. Бұл логистиканың, инфрақұрылымның болмауы, күрделі заңнама, ал жаңа нарықтар үшін тұтынушының өнімді білмеуі болуы мүмкін.
Дамудың ең перспективалы бағыттары. Нарықтың қолда бар пішімінде жаңасын ұсынуға болады.
Егер нарықты талдау әлеуетті инвесторларға ұсынылатын бизнес-жоспар үшін жүргізілсе, онда соңғы бес жылдағы сапалық көрсеткіштерді келтіргені жөн. Мысалы, саланың серпінін нарық көлемінің жылдық көрсеткіштерінің пайыздық арақатынасында көрсетуге болады. Осындай ақпаратты қамтитын есептерді талдау агенттіктері жиі жариялайды. Ақпаратты табу қиын болған кезде, нарыққа жаңа өнім немесе қызметті енгізумен байланысты болуы мүмкін, жеке бақылауға негізделген деректерді келтіруге жол беріледі.
Бұл кезеңде, сондай-ақ сіз тап қандай нарық түрін анықтау маңызды. Сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына байланысты ол өндіруші нарығы және тұтынушы нарығы ретінде көрінуі мүмкін. Бірінші жағдайда, бәсекелестіктің іс жүзінде болмауын қызмет немесе өнім сатушысы белгілейді, ал екіншісінде ұсыныстар өте көп болған жағдайда, негізгі буын сатып алушы болып табылады. Қазіргі жағдайда нарықтың екінші түрі басым болады, бұл ретте ұсыныстардың үлкен санына байланысты, тіпті жаңа өнім кіргенде де, талдау кезінде тұтынушыны зерттеуге көп көңіл бөлінеді.
Тұтынушылар нарығына талдау жүргізу
Нарықтың маркетингтік талдауының бұл бөлігі ең маңызды бірі болып табылады, өйткені ол сіздің бизнесіңіздің одан арғы стратегиясын анықтайды. Ең алдымен, негізгі мақсатты аудитория бөлінеді. Бұл ретте Сіздің компанияңыздың соңғы тұтынушысына немесе басқа бизнес өкілдеріне бағытталуы мүмкін. Екі жағдайда да критерийлердің тұтас қатары бойынша бағалау орындалады:
Психологиялық және әлеуметтік. Мұнда: өмір салты, әлеуметтік сынып, тұтыну мотивациясы, мәртебесі кіреді.
Демографиялық. Бұл санатқа жасы мен жынысы, отбасылық жағдайы, мәдени және діни құндылықтар, қызмет түрі, білім деңгейі, сатып алу қабілеті мен табысы кіреді.
Географиялық. Мұнда әлеуетті сатып алушының тұрғылықты жерін, елді мекеннің мөлшерін, климаттық жағдайларды, БАҚ қол жетімділігін, өңірдің даму деңгейін, халықтың тығыздығын, қолданыстағы заңнаманы, инфрақұрылым мен көлік қатынасын ескеру маңызды.
Аталған критерийлерді ескере отырып, сегменттеу орындалады. Ол нарықтың бірқатар белгілері мен тұтынушылардың ұқсас сатып алу қабілеті бойынша жекелеген учаскелерге бөлінуі болып табылады. Таңдалған сегменттер баға саясатын, жарнамалық науқан пішімін және нарықтың маркетингтік қамтылуын анықтайды. Соңғы бірнеше түрі болуы мүмкін:
Дифференцияланбаған (жаппай) маркетинг-өнімді халықтың барлық санаттарына ерекшеліксіз бағыттау. Қызмет саласы Әр түрлі нәрселерді елемеуге мүмкіндік беретін компаниялар үшін ғана қолайлы. Мысалы, жаппай тұтыну тауарлары немесе азық-түлік.
Тауарлы - дифференцияланған-компания таңдайды бірнеше нарық сегменттерін (санаттағы тұтынушылар үшін әрқайсысының әзірлейді өз өзіне тән стратегия. Бұл нарық сегменттері арасында көшуге мүмкіндік береді, неғұрлым табысты, бірақ бірте-бірте әсер ету саласын кеңейте отырып және басқа сегменттер есебінен қосымша пайда ала отырып.
Концентратталған маркетинг-таңдау бір сегмент пен күш-жігерді оған.
Нарық сегментін таңдау меншікті бақылаулар мен логикалық пікірлердің негізінде немесе эмпирикалық жолмен (тұтынушылардың әртүрлі топтарын зерттеу және ақпарат жинау) жүзеге асырылуы мүмкін.
Мақсатты аудиторияны талдау үшін ақпаратты қалай жинау керек
Қазіргі заманғы маркетологтар өз тәжірибесінде нарықты және өз тұтынушысын зерттеу үшін деректерді жинаудың ең тиімді бес форматын пайдаланады. Алу үшін ақпаратты сапалы жүргізілуі мүмкін:
Сұхбат. Ақпаратты жинау үшін зерттелетін топтың өкілдері таңдап алынады және әрқайсысы үшін ашық мәселелердің барлық аспектілерін анықтайтын терең сұхбат жүргізіледі.
Бақылау. Топ өкілінің мінез-құлқын зерделеу зерттелетін қызметті іске асыру процесінде тікелей жүзеге асырылады. Мысалы, өнімнің қажеттілігін бағалау және сатып алушылар санаты туралы деректерді алу үшін сату туралы әдеттегі хабарландыру беруге және хабарландыру бойынша кім және қалай жиі жүгінетінін бағалауға болады.
Фокус-топ. Ашық сұрақтар бойынша өз пікірін және түсініктемелерін еркін түрде көрсететін мақсатты аудитория өкілдерінен топ құрылады.
Сандық деректерді жинау үшін:
Эксперименттер. Түрлі гипотезаларды немесе тактиканы практикалық тексеру жүзеге асырылады. Далалық зерттеулер маркетингтік идеяның тиімділігін неғұрлым көрнекі бағалауға және оны іске асырудың жөнсіз проблемаларын анықтауға мүмкіндік береді.
Статистикалық деректерді жинау және сауалнамалар. Бұл әдіс орташа көрсеткіштерді есептеу үшін әзірленген қатаң біртектес сауалнамаларды пайдалануды көздейді. Статистикалық деректерді алу кезінде мақсатты аудиторияны нақты бөлуге ерекше көңіл бөлінеді.
Бұл әдістер тұтынушының тауармен мүдделілік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді, ол қазір пайдаланатын өнімде қандай қасиеттер мен мүмкіндіктер жетіспейді және ол конкурсқа қатысатын өнімге қалай қарайды. Оларды практикада келесі форматтарда жүзеге асыруға болады:
Жеке қарым-қатынас. Бұл пішім шағын бизнес немесе нарықтың тар сегментіне бағытталған.
Интернет желісінде. Қажетті деректерді әлеуметтік желілерде сауалнамалар немесе ақылы сауалнамалардың арнайы интернет-ресурстарында тапсырыс беру арқылы алуға болады. Бұл тәсілдің кемшілігі нарық сегментін таңдаудың жоғары қателігі болып табылады.
Бақылау. Егер компания өз қызметін жүзеге асырса, сіз статистика жинау арқылы тұтынушылардың әр түрлі категорияларындағы қызметтерді немесе тауарларды қалай сатып алуға болады зерттеу жүргізуге болады.
Басқа компаниялар бұрын жинаған деректерді пайдалану.
Бәсекелестерді ескере отырып, нарыққа талдау жүргізу
Бәсекелес өнімдер мен қызметтердің жағдайын сауатты бағалай отырып, тәуекелдерді азайтуға және салада өз орнын тез табуға болады. Шартты түрде барлық бәсекелестерді:
Тікелей-осындай қызмет түрін жүзеге асыратын және сізбен бір өңір шеңберінде сол мақсатты аудиторияға бағдарланған компаниялар.
Жанама-сізге ұқсас қызмет түрі қайталама болып табылатын немесе басқа аудиторияға бағытталған компаниялар.
Әлеуетті компаниялар-қызметтің ұқсас түрі бар, бірақ көрші өңірлерде жұмыс істейтін компаниялар, олардың тарапынан сіздің нарық сегментіңізге кіру орындалуы мүмкін болған жағдайда.
Бәсекелестерді талдауды орындау үшін нарықтағы әрбір ойыншының қатысу үлесін анықтайтын карта жасалады
Баға белгілеу саясаты-негізгі және ілеспе өнімдерге (қызметтерге) баға статистикасы, жиі бағаның көтерілуі немесе төмендеуі жүргізіледі.
Өнімнің ассортименті мен сапа деңгейі-бәсекелестің өнімдері мен қызметтерінің қандай артықшылықтары бар, сатып алушылар неге оларға артықшылық береді.
Маркетинг стратегиясы-клиентті тарту қалай жүзеге асырылады, қандай жарнамалық кампаниялар пайдаланылады.
Өткізу арналары-қызметтер немесе өнімдер қайда сатылады.
Нарықтағы танымалдық деңгейі-сіздің бәсекелестеріңіз тұтынушыларға қаншалықты танымал, оның брендін біле ме?
Нарық сегменті - қандай негізгі сатып алушы-майне).
Жеткізушілер мен серіктестер-шикізатты немесе тауарларды кім жеткізеді, қандай компаниялар сервистік қызметтерді (жүк тасымалы, техникалық қызмет көрсету және т.б.) жүзеге асырады.
Кадрлық құрам және менеджмент жүйесі-жұмыста қандай мамандар тартылды, олардың деңгейі және еңбекақы төлеу, кәсіпорынды басқару схемасы қандай пайдаланылады.
Бәсекелестің күшті және әлсіз жақтары - бұл абырой, ал тұтынушылардың пікірі бойынша өнімдер мен тауарлардың жетіспеуі, сондай-ақ нарықтағы бәсекелестердің тәуекелдері қандай.
ТАҚЫРЫП-БИЗНЕСТІ ЖОСПАРЛАУ
Бірінші және екінші қадамдардағы мәселелерді орындап болғанан кейін, сіз жасаған есептеулеріңізді жүйелендіріп бизнес-жоспар жасауыңыз қажет. Бизнес- жоспар бұл таңдаған бизнеске және осы бизнесті жүргізуге қатысты барлық шығындар мен пайданы көрсететін құжат.(Бизнес-жоспар және оның үлгілерін сайтмыздың бизнес-жоспар деген бөлімінде таныса аласыз). Әдетте, бизнес-жоспарда бизнесті жүргізу барысында болатын шығындардың, көретін пайданың, тауар немесе қызмет көрсетудің өзіндік құны мен бағасы, нарық және нарықтағы бәсекелестер туралы ақпарат, қарыз немесе несиені қайтару, бизнестің өзін-өзі ақтау мерзімі туралы есептеулер мен мағұламат беріледі.
Ескерту! Дайын бизнес-жоспарды көшіру туралы ойламаңыз. Тек өз қолыңызбен жасауыңыз қажет! Өйткені әр бизнестің өз ерекшелігі бар және сол ерекшеліктерді тек бизнесті ұйымдастырушы яғни Сіз ғана білесіз.
Бизнес жоспарлау-бизнес жоспарлаудың мәні мен мақсаты
Кәсіпорын экономикасы бойынша әртүрлі оқулықтарда қарастырылатын категорияның көптеген анықтамаларын табуға болады. Егер бөлу олардың басты сәттерін, онда деп айтуға болады бизнес-жоспарлау-бұл анықтау негізгі мақсаты болып табылатын фирманың құру үшін іс-қимыл жоспарын, оны жеткізу, талдау жасау, қажетті ресурстарды, сондай-ақ баламалы нұсқаларын әзірлеу жұмыс істеуі кәсіпорын туындаған жағдайда қолайсыз мән-жайлар. Үлкен қаржылық мүмкіндіктері бар перспективалы фирма өте тез банкрот болып, коммерциялық жобаның құлдырауының себебі-нақты бизнес жоспардың болмауы.
Бас қаржылық құжат келесі мәселелерді қамтиды:
жобаларды жүзеге асыру үшін қанша ақша қажет;
қажетті ресурстар;
қалыптастыру штата сотрудников;
қойылған міндеттерді шешу үшін қажетті мерзім;
жобаның рентабельділігі және өтелімділігі;
болжанатын кірістер;
тәуекелдерді бағалау;
қаржыландыру көздері және т. б.
Қызмет саласына қарамастан, кәсіпорында бизнес жоспарлау ішкі және сыртқы мақсаттарға ие. Бірінші жағдайда, компанияның ағымдағы қызметін қамтамасыз ету үшін, сондай-ақ жаңа жобалардың перспективаларын бағалау және оларды іске асырудың барлық кезеңдерін бақылау үшін қаржылық құжат әзірленеді. Мысалы, кәсіпорынның бос қаржы қаражаты бар, бірақ оларды қызметтің негізгі бағытын дамытуға салу ұтымды емес (шығарылатын өнім нарығындағы ұсыныс сұранысты жүз пайызға қанағаттандырады).
Сондықтан компания менеджерлері оларды қосымша қызмет салаларына салуды шешті, бірақ олар қандай бизнес тұрақты және жоғары пайда әкелетінін білмейді. Осы мәселені шешу үшін компанияның активтерін бағалау және ең перспективалы бағыттардың тізімін жасау қажет. Бұдан кейін, әрбір қызмет саласы үшін ықтимал тәуекелдерді ескере отырып, бизнес жоспар жасалады. Соңғы кезеңде ең перспективалы бизнес таңдалады және осы коммерциялық жобаны іске асыру процесі басталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бизнес жоспарлаудың сыртқы мақсаттары бизнес жоспардың көмегімен қаржы-несие мекемесінен несие алу немесе жаңа инвесторларды серіктестерді тарту болып табылады. Жақында ғана несие рәсімдеу кезінде банк қызметкерлері воспринимали бизнес-жоспар ретінде жабды. Ешкім экономикалық параметрлерді қайта санаған жоқ, қаржылық құжаттың деректерін әлеуетті қарыз алушының қызметі туралы басқа ақпарат көздерімен салыстырмады.
Бүгінгі күні жағдай айтарлықтай өзгерді, Банк қызметкерлері барлық көрсеткіштерді мұқият зерттейді, бизнес жоспарда көрсетілген ақпаратты басқа құжаттармен (баланс, салық инспекциясына есеп беру және т.б.) салыстырады, сондай-ақ болжанатын пайданы алудың нақты не мүмкін еместігін тексереді. Қаржы-несие мекемелерінің қызметкерлері сіздің жоспарыңыздың перспективаларын бағалау үшін басқа фирмалардың негізгі экономикалық көрсеткіштерін бейресми пайдалана алады. Егер сіз Құрылыс материалдарын дайындау жөніндегі коммерциялық жоба үшін есеп айырысатын болсаңыз, онда банкирлер сіздің деректеріңізді осы қызмет саласында бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан компаниялардың көрсеткіштерімен салыстыра алады.
Бизнесті кеңейту немесе жаңа жобаларды іске асыру үшін серіктестерді тартқан жағдайда, сіз де бизнес жоспарлаумен айналысасыз. Бірде-бір ақша салуға болмайды, біле тұра сенуге болады. Бұл ретте банк өз салымшыларына төлейтін пайыздарды ескеру қажет. Егер сіздің идеяыңыз әлеуетті инвесторға сенімді банктегі ашық депозитке қарағанда аз немесе сәл көп ақша әкелсе, ол тәуекелге ұшырамайды және сіздің коммерциялық жобаларды іске асыруға қатысқысы келмейді.
Егер сіз фирмаңызды күрделі коммерциялық операция жүргізу үшін басқа компанияға қосқыңыз келсе, онда сізге бірлескен күштермен (жаңа әріптеспен) нақты бизнес жоспарын дайындау қажет. Сондай-ақ, бұл қаржылық құжат перспективалы қызметкерлерді тарту үшін қажет. Барлық экономикалық көрсеткіштерді зерделегеннен кейін, Сізді қызықтыратын маман, тоқсанда кемінде бір рет тұрақты өсетін лайықты жалақы есептей отырып, компанияда жұмыс істеуге тезірек келіседі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бір мезгілде құрылыс материалдарын жеткізу туралы келісімге келуге және лизинг шартымен сізге жабдықты беруге міндеттенетін кәсіпорынмен мәселелерді шешуге болмайды. Бұл жағдайда бизнес жоспарлау өте маңызды сәт болып табылады. Болашақ зауыттың даму перспективалары инвесторларды, әріптестерді, болашақ қызметкерлерді, барлық кредиторларды, соның ішінде бизнес жоспарлаудың не екенін білмейтіндерді де қызықтырады.
Басты міндеттер
Әр бизнес жоспарлау фирманың қызмет бағытына және басқа факторларға қарамастан өз міндеттері бар.
Кәсіпорын қызметінің саласын және шығарылатын өнімді өткізу нарықтарын таңдау.
Фирманың мақсаттарын, сондай-ақ қажетті ресурстарды (бастапқы капиталды қоса алғанда), стратегияларды және оларға қол жеткізу тактикасын анықтау.
Оларға жүктелген міндеттердің уақтылы және сапалы орындалуына жауап беретін қызметкерлерді тағайындау.
Шығарылатын өнімнің негізгі сипаттамаларын анықтау.
Фирманың тауарларын сатуға арналған өндірістік шығындар мен шығындарды есептеу.
Анықтау қаншалықты сәйкес келеді және еңбекке ақы төлеу және жұмыс нәтижелері кәсіпорын.
Маркетингтік қадамдардың нәтижелілігін бағалау: жарнама, акциялар, нарықтық жағдайды зерттеу және т. б.
Кәсіпорынның қолда бар ресурстарына және қойылған мақсаттарға жету үшін қажетті салыстырмалы талдау жүргізу.
Фирманың мақсаттарына жету жолында Мүмкін болатын кедергілерді барынша дәл болжау және туындаған кедергілерді жою үшін жол табу.
Фирманың және нақты коммерциялық жобалардың әлеуетті рентабельділігін бағалау.
Бизнес жоспарлау кезеңдері
Бизнес жоспарлау процесі экономикалық пәндердің теоретикасын жақсы түсіну және есте сақтау үшін бірнеше жеке кезеңдерді бөліп көрсету үшін өте күрделі болып табылады:
Бастауыш (дайындық). Нақты бизнес жоспарды жасау үшін қажетті ақпаратты жинау және алдын ала талдау жүргізіледі. Бұл өнім өндірісінің техникалық нюанстары, ұйымдастыру мәселелері, қаржылық шығындар.
Кәсіпорынның ішкі және сыртқы мақсаттарын анықтау. Бұл кезең әлеуетті инвесторлар мен серіктестер үшін нақты ұсыныстар жасауға бағытталған, сондай-ақ ол сіздің артықшылықтарыңызды басқа бәсекелес компаниялар алдында қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Сіздің коммерциялық жобаны қаржыландырудың қажетті көздерін іздеу. Бұл мемлекеттік бағдарламалар, қаржы-несиелік мекемелер, халықаралық ұйымдар, жеке және заңды тұлғалардың инвестициялары, серіктестердің қаржы қаражаты болуы мүмкін. Акционерлік қоғамдар үшін бұл тізімге кәсіпорын акцияларын сатып алушыларды қосуға болады. 90-шы жылдары шағын бизнесті қаржыландыру бойынша жетекші позицияны өте қымбат несие берген жеке тұлғалар алды,ал қарыз алушы мен кредитор арасындағы уағдаластықтар бұзылған жағдайда, біріншіге физикалық күш пен қару көмегімен кез келген проблемаларды шешуге үйренген қалаусыз қонақтар келді.
Болашақ бизнес жоспардың оңтайлы құрылымы құрылуда. Егер сіз несие алу үшін банк үшін қаржылық құжатты әзірлесеңіз, бизнес жоспар үшін бланкілердің болуы туралы мәселені міндетті түрде нақтылаңыз.
Сіз әзірлеген құрылым бойынша бизнес жоспарды жасау үшін жетіспейтін барлық ақпарат жиналады. Мысалы, сіздің қызмет саласындағы қызметкерлердің орташа жалақысы немесе коммерциялық жобаның тәуекелдерін бағалау көрсеткіштері.
Барлық қажетті есептеулер жүзеге асырылады және бизнес жоспар жасалады.
Қорытынды кезең қаржылық құжат кім үшін әзірленген сіздің бастапқы мақсаттарыңызға байланысты. Егер ол несие алу үшін қажет болса, оны банкке, егер инвестиция тарту үшін - әлеуетті инвесторларға береді.
Бизнес жоспардың міндеттері мен мақсаттары барлық 100% - ға іске асырылуы үшін осы маңызды қаржылық құжатты жасау барысында Сіздің кәсіпорыныңыздың жұмыс істеуіне әсер ететін сыртқы және ішкі факторларды ескеру қажет.
Фирма басшылығының кадрлық саясаты коммерциялық қызметтің кез келген бағыты табысының негізі болып табылады. Тіпті ең сенімді және перспективалы бизнес, егер фирманың иесі өз қызметкерлеріне көңіл бөлмесе, тез "құлдырауы" мүмкін. Сонымен қатар, нағыз кәсіпқойлар үнемі өз-өзіне жұмыс таба алады және олардың еңбегі тиісті түрде төленбейтін фирмада кешіктірілмейді.
Бизнес жоспарды орындауға әсер ететін тағы бір маңызды ішкі фактор, бұл материалдық ресурстар. Егер қысқа болса, онда бұл мәселеде шикізат пен шығыс материалдарын жеткізушілер шешуші рөл атқарады. Тексерілген сенімді фирмалармен жұмыс істейтін адам тиісті өнім шығаратын болады, ал егер кәсіпкер осы бапта шығындарды үнемдеуді шешсе, сапасы төмен тауар өндірушісінің беделін тез көтереді.
Сіздің қызметіңіздің саласына қатысы бар жаңа ғылыми әзірлемелерге маңызды рөл атқарады. Бизнесмендер жұмсайтын ақшаны ғылымға әрдайым қалады "артықшылықтары". Экономика ғылымдарының кейбір теоретиктері бұл тұжырым аксиома деп санайды(ешқандай дәлел талап етпейді, объективті дұрыс болып табылады).
Көптеген оқырмандар, әсіресе, экономикаға қызығушылық танытатындар ұсынылған тізімде менеджмент сияқты маңызды санат болатынын болжады. Тиімді басқару және еңбекті дұрыс ұйымдастыру жұмыс істейтін кәсіпорынның кез келген кемшіліктерін іс жүзінде өтеуі мүмкін.
Бизнес жоспарлау процесіне, сондай-ақ қойылған міндеттерді іске асырудың барлық кезеңдеріне (тікелей немесе жанама) әсер ететін сыртқы факторлардың тізбесін қарастырайық.
Шикізат, шығыс материалдары мен қажетті ЖЖМ беретін фирмалар.
Жабдықтарды өндірушілер және техниканың өндірістік процесін жүзеге асыру үшін қажетті.
Еңбек нарығы.
Қаржы ресурстарын беру көздері.
Мемлекеттік органдар.
Фирмалар-бәсекелестер және шығарылатын өнімді тұтынушылар.
Бизнес жоспарлаудың тиімділігін зерттеу
Жұмыс істеп тұрған бизнесті дамыту немесе жаңа коммерциялық жобаны іске асыру жөніндегі жоспарларыңыздың тиімділігін бағалаусыз мақаланың басты тақырыбын талдау толық емес болады. Тіпті, бизнес жоспарлаумен ешқашан айналыспаған және бұл кәсіпорын тиесілі экономика саласының жағдайын зерттеу қажеттілігі туралы ойлаған оқырмандардың да болуы мүмкін.
ТАҚЫРЫП-АҚША ІЗДЕУ
Бизнес-жоспарыңызды жасап барлық шығындарыңыз бен көретін пайдаңызды есептеп, таңдаған бизнесіңізден пайда бар екендігіне көзіңіз жеткен соң бизнесіңізге ақша салу мәселесіне көшесіз. Шыны керек, кезкелген бизнес ақша салуды талап етеді. Ал бизнеске салынған ақшаны қайтару керектігін естен шығармауыңыз тиіс. Бизнеске қажетті ақшаны сіз ұзақ уақыт бойы үнемдеу арқылы жинай аласыз, немесе банктен несие түрінде қарыз алуыңызға болады. Бірақ бұл екеуінің де артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Мысалы, өз күшіңізбен ақша жинау көп уақыт алады, бірақ ешкімге қарыз болмайсыз. Ал банктен алған несиені пайыздық өсімімен (процентпен) қайтару керек және егерде бизнесті жүргізу барысында қандайда бір қиындықтар мен кедергілерге аяқ астынан тап болсаңыз, банк сізге көмек көрсетпейді. Жай ғана ол сіздің проблемаңыз деп алған несиені қайтаруыңызды талап етеді.
Сондықтанда бизнес-жоспарды жасаған кезде шығындарыңыздың ішіне несие және оның өсімін кіргізу туралы ұмытып кетпеңіз. Және де шығындарыңызды ұсақ-түйегіне дейін есептеуіңіз қажет.
Ескерту! Бизнестен көретін пайдаңызды қағаз бетінде есептеген кезде, аяқ-асты пайда болатын кейбір жағдайларды (сатуға алған тауар бағасының түсіп кетуі, аренда ақысының көтерілуі, қосымша шығындардың пайда болуы) ескеруді ұмытпаңыз!
Меншікті жинақтар
Бұл ең танымал және ең көп таралған нұсқа, ең ұзақ және сенімді. Жинақтау тәсілдері әртүрлі болуы мүмкін. Қарапайым жұмыстан бастап және басқа бизнестің іске қосылуымен аяқталады. Мәні тәсілін жасалады ай сайынғы откладывании бөлігінде зарабатываемых ақша. Осы жолмен ақша жинау үшін кез келген жұмысқа орналасу жеткілікті. Уақыт өте келе өз тиімділігін қызметкер ретінде жақсарту қажет. Бұл сізге мансап баспалдақпен қозғалуға және табыс арттыруға мүмкіндік береді. Мансаптық саты бойынша қозғалыстар болмаса да, табысты жұмыстың үлкен көлемін орындау есебінен немесе басқа қосымша жұмысты алу мүмкіндігі есебінен арттыруға болады. Тіпті егер бұл мүмкін болмаса да, тәжірибесі бар, сіз жұмысты жоғары төлеуге ауыстыра аласыз. Осыған ұқсас түрде, жұмыс істеп тұрған бизнес - ақшаның бір бөлігін қажетті соманы жинақтағанға дейін жинақтауға болады. Ақшаны жинақтау схемасының барлық нұсқасын егжей-тегжейлі зерттеуге болады: қалай табуға болады 1 миллион.
Банктегі Кредит.
Банктер бизнесті ашуға тек кепіл берілген жағдайда ғана несие береді. Егер сізде несие алу үшін кепіл ретінде пайдалануға дайын мүлік болса, онда оны алу қиын болмайды. Банк үшін мұндай кредиттердің тәуекелділігі өте жоғары, сондықтан жиі өз қызметтерінің арасында олар бизнесті іске қосуға жеке кредит беруді бөлмейді. Оның орнына екі кредит бағдарламасы ұсынылады: белгісіз мақсаттарға кредит және бизнесті дамытуға кредит. Екінші жағдайда есептілік бар жұмыс істейтін бизнестің болуы болжанады. Екі жағдайда да кепіл талап етіледі. Осылайша, егер бизнес әлі іске асырылмаса және ақша мүлдем жоқ болса, онда белгісіз мақсаттарға ақша түрінде кредит қалады. Егер Сіз сеніміңіз, Сіздің бизнес ақтап шығады несиені және ол бойынша проценттерді, онда батыл түрде рәсімдеңіз. Егер сіздің бизнесіңіздің келешегіне сенімді болмаса, онда ақша іздеудің басқа да нұсқаларын оқыңыз, онда сіз олармен байланысты осындай тәуекелдер мен қорқыныштардан құтылу қалай білуге болады. Шағын кеңес. Рубльдегі тіркелген пайыздық мөлшерлемемен бағдарламаларды таңдаңыз. Бұл жағдайда несие бойынша төлемдер көтеріледі. Өзгермелі пайыздық ставкасы бар және бұл ретте валютада кредиттер тәуекелге ұшырайды. Кейде мұндай несиелер бойынша пайыздар өзгеше болуы мүмкін. Тәуекелдік несиелер қысқа мерзімге - 6-12 айға дейін болуы мүмкін.Тұтынушы тауарларын сатып алуға қажет болса, тиімді несиені ресімдеуге болады. Мысалы, тұрмыстық техниканы сатып алуға. Дүкендер банктермен өз өнімдерін сатып алуға тиімді шарттарға келіседі. Сондықтан, егер Сіздің бизнесіңіз үшін мұндай тауарлар қажет болса, онда оларды несиені пайдалана отырып сатып алуға болады. Мұндай тауарлар кеңсеге арналған жиһаз және техника болуы мүмкін.
Достардан немесе туыстарынан қарыз алу.
Егер сізде ақша төлеуге дайын туысқандарыңыз немесе достарыңыз болса, онда сіз осы нұсқаны пайдалана аласыз. Оған бизнестің табысты дамуына жақсы сенімділік болғанда және егер аз сома талап етілсе, жүгіну керек. Достары мен туыстары қандай да бір бизнестің келешегін бағалай алмайды және бұл мәселеде сізге сенеді. Егер бизнес күйді ақтамайтын болса, онда қарызды қайтару үшін ақша болмайды деген жағдай болуы мүмкін. Содан кейін достарыңызбен немесе туыстарымен қарым-қатынас бұзылады немесе басқа да несие көздерін тез іздеуге тура келеді және сол арқылы өзіне қарыз шұңқырларын басып озуға тура келеді. Бұл тұрғыда бейтаныс адамдардан ақша алу тиімді. Бұл туралы төмендегі тармақтардың бірінде.
Инвестор немесе бизнес періште іздеу
Инвестор жеке алынған адам, адамдар бірлестігі немесе ұйым болуы мүмкін. Олар әрқашан өз салымдарынан табыс алу мақсатында инвестиция ақша түрінде өз күш-жігерін қолдану үшін нүктелерді іздеуде. Дәл осы принцип бойынша бизнес періште жұмыс істейді. Бизнес-періштелер бірінші кезекте жаңа бастаған бизнесмендерге олар ұсынатын идеяларды іске асыруға арналған инвестицияларға маманданады. Сіз инвестордан немесе бизнес періште ақша алуға болады, егер сіздің ұсыныс олардың шарттарын қанағаттандырады. Әдетте, инвесторлар бизнес идеясын өте мұқият қарайды. Полагаясь өз тәжірибесі мен Сізбен ұсынылған деректер. Бұл мәліметтер бизнес-жоспар. Егер бизнес сұраныстың болуын болжайтын болса, Бизнестің өтелу мүмкіндігін есептеуден басқа, сұранысты зерттеу жөніндегі деректерді ұсыну қажет. Мысалы, егер сіз жаңа өнім шығаратын болсаңыз, онда әлеуетті сатып алушылар арасында олардың осы өнімге деген қызығушылығы туралы Әлеуметтік сауалнама жүргізуге болады, олар оны сатып алғысы келеді. Сондай-ақ инвесторлар өздері бағалай алатын тәжірибелі үлгі болуы керек.Ресімдеу рәсіміне инвесторлар да өздерінің ерекше талаптарын қояды. Әдетте бизнес ресімделеді өкілінің қатысуымен инвесторлар, ірі сатып алу толық ресімделеді, олардың меншік. Алынатын пайданы бөлу мәселелері бөлек әңгімеленеді. Бұл жағдайда барлық пайда бастапқы кезеңде инвесторлар өз-өзіне алғысы келетінін дайын болу керек, әйтпесе олар келіспейді. Бұл жағдай қарапайым болуы мүмкін, табыстың 90% - ы инвесторларға кетіп, тек 10% - ы ғана бизнесмен болып қала береді. Жоғары тәуекелді инвестициялар үшін төлем осындай. Бірақ бизнесмен барлық бизнесті сатып алу мүмкіндігіне ие.Мұнда барлық инвестициялар сәтті болмай, инвесторға елеулі залал келтірмеу үшін мүлікті сатуға тура келетінін ескеру қажет. Бизнесмен бизнеске ақша алудың қайда екенін білмейді, ал инвестор оған ұсынылатын жобалардың қайсысы тиімді болатынын білмейді. Инвесторларды іздеуді кәсіпкерлерге көмектесетін таныстардан және ұйымдардан бастауға болады. Әрбір осындай ұйымның шарттарын зерттеңіз, егер олар сізді ұнатса, өз ұсыныстарыңызды, яғни дайын бизнес-жоспармен хабарласыңыз. Мемлекеттің бизнеске көмегі туралы келесі тармақтардың бірінде жеке сөйлесеміз.
Серіктесті іздеу.
Серіктес-сіз сияқты бизнес қатысушысы. Ол сіздің бірлескен бизнесіңізге өз ақшасын салуы мүмкін. Әдетте ынтымақтастықтың басында екі серіктес бизнесте белсенді қатысады және пайда екіге бөлінеді. Уақыт өте келе серіктестердің бірі бизнеске көңіл бөле алады, ал екіншісі керісінше айналымдарды арттырады. Сонда мүмкін бөлу бизнесті сатып алу құқығымен қолда бар мүлікті пайдасына серіктестерінің бірі. Серіктестерді интернетте хабарландыру бойынша іздеуге болады. Орналастыр-өз хабарландырулар, қысқаша суреттей болжамды мәні. Сондай-ақ, дайын идеялары болуы мүмкін және бос ақша бар басқа бизнесмендердің ұсыныстарын зерттеңіз. Сіз сондай-ақ біздің сайтымызды пайдалана аласыз "нөлден Кіріс", бұл үшін коммерциялық ұсыныстар мен серіктестерді іздеу бөлімі бар. Серіктес идеялар мен ақша өте жиі болатын жағдайлар. Өйткені оларға тағы бір маңызды құрамдас бөлік - уақыт жетпеуі мүмкін. Жалдамалы қызметкерлер бұл мәселені ішінара шешеді, бірақ іс бизнесті іске қосуға қатысты болса, мүдделі кәсіпкерсіз бұл жерде болмайды.Егер бизнес үлкен көлемде салым салуды көздесе, онда серіктестік қатынастарды бизнесті іске қосқанға дейін бірден құжатпен ресімдеген жөн. Жасау керек келісім-шарт, онда сипаттау:- салымдар қатысушылардың әрқайсысының бизнес;- бөлу принциптері алынатын пайда;- интернет-бірінің серіктестер қатысу әріптестік, оның ішінде мүлікті бөлу бизнес және оның барлық құрамдас бөліктері.Серіктеспен бизнесті ресімдеуде қолайлы меншік нысаны екі серіктес құрылтайшы болатын жауапкершілігі шектеулі қоғам (ЖШҚ) болуы мүмкін. Немесе толық серіктестік, онда екі мүше де жеке кәсіпкерлер (ЖК) болып табылады.
Мемлекеттен субсидиялар.
Үш белгілі субсидиялау бағдарламасы бар.- жұмыспен қамту орталығынан өз ісін ашуға берілетін жәрдемақы; - шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі бөлімдерден алынатын гранттар; - аудан әкімшіліктерінен аумақтарды абаттандыруға берілетін субсидия. Жұмыспен қамту орталығынан өз ісін ашуға субсидия алу оңай. Мұндай бағдарлама еліміздің кейбір аймақтарында ғана жұмыс істейді. Сондықтан, алдымен немен айналысса ресімдеумен, мұғалім өзінің жұмыспен қамту орталығына бар ма оларда мұндай бағдарлама бөледі ме, ол бойынша ақша.Егер мұндай бағдарлама жұмыс істесе, онда жұмыспен қамту орталығында жұмыссыз ретінде есепке тұру қажет. Жұмыспен қамту орталығы ұсынатын Сізге бірнеше бос орын болса, жұмыс берушілер береді, олар бойынша бас тарту болса, онда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz