Тәуекелдікті басқару жүйесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

2

3

4

5

АҢДАТПА

Бұл дипломдық жобада өндірістік тәуекелдерді төмендетуге арналған

қауіпсіздік критерилерін өңдеу шаралары қарастырылған. Өндірістегі кәсіби

қауіпті бағалау, кәсіби қауіпті кешенді түрде бағалау мәселелері екінші

бөлімде қамтылған. Үшінші бөлімде оқшалағыштардың ластану себебінен

болатын апаттар және жарақаттар қауіпін бағалауға талдау жасалынған.

Сонымен бірге, дипломдық жобада экономикалық және өмір

тіршілігінің қауіпсіздігі бөлімдеріндегі сұрақтар қарастырылған.

АННОТАЦИЯ

В данном дипломном проекте рассмотрен вопрос по разработке

критериев безопасности для снижения производственных рисков. Во втором

разделе рассмотрена методика анализа и оценки риска, комплексная оценка

профессионального риска. В третьем разделе рассматривалась оценка риска

аварий и травматизма в электрических сетях по причине загрязнения

изоляторов.

Также рассмотрены вопросы экономической целесообразности и

безопасности жизнедеятельности.

ANNOTATION

In this project considered the development of safety criteria to reduse

production risks. The second chapter discusses the methodology of analysis and risk

assessment, comprehensive assessment of professional risk. The third section deals

assessment of the risk of accidents and injuries in networks because of

contamination of insulators.

As the issues of economic feasibility and safety of life.

6

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

1 . Тәуекел теориясы негізінде еңбек қауіпсіздігін бағалау . . . 5

1. 1 «Тәуекел» түсінігі, оның түрі мен тәуекел мүмкіндігінің мөлшері . . . 5

1. 2 Тәуекелділікті бақару жүйесі . . . 15

1. 3 Тәуекел классификациясы . . . 19

2. Тәуекелді сараптау және бағалау әдіснамасы . . . 21

2. 1 Өндірістегі кәсіби тәуекелді бағалау әдістері . . . 21

2. 2 Кәсіби тәуекелді кешенді түрде бағалау . . . 25

3. Оқшалағыштардың ластану себебінен болатын апаттар және жарақаттар

қауіпін бағалау . . . 31

3. 1 110 кВ кернеуі бар электр желісіндегі апаттар және жарақаттар қауіпін

бағалау . . . 31

3. 2 Ластанған оқшаулағыштардың оқшалау қасиетін және ластау қабатының

сипаттамасын анықтау . . . 37

3. 3 Зертханалық жағдайда 110 кВ АЖ оқшаулағыштардың электр өрісінің

кернеулігін зерттеу барысындағы нәтижесі . . . 43

4. Өмір тіршілік қауіпсіздігі . . . 53

4. 1 Прожекторлық жарықтандыру . . . 53

5. Экономикалық бөлім . . . 59

5. 1 Ауа желілері желілік оқшаулағыштарының дәрежелік сипаттамаларын

зерттеуге кеткен шығындарды есептеу . . . 59

5. 2 Экссплуатациялық шығындарды есептеу . . . 61

Қорытынды . . . 64

Әдебиеттер тізімі . . . 65

7

Кіріспе

Бүгiнгi таңда адамның еңбек қызметінің басты басымдықтарының бірі -

адамның өмірін және денсаулығын сақтау. Еңбек жағдайларын жақсарту,

өндiрiстегі кәсiби аурулардың және жарақаттанудың алдын алу бойынша іс -

шаралар жетекшiлердiң және мүдделi қызметтердің басты құралдары болып

табылады.

Тәуекелдi бағалау және талдау, тұжырымдамалық қағидаттардың

негiзiнде оларды іске асыру бойынша кешенді шараларды жасау - елдiң

ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жүйесінің функционалдық құрамдас

бөлiктерiнің басты арнауы. Қазақстандықтардың, барлық әлеуметтiк

топтардың әлеуметтiк хал-жайын тұрақты жақсарту мемлекеттiк саясаттың ең

алдында болуы керек.

Бүгiн өндiрiсте тәуекелдiң ең аз шектеулі деңгейiн анықтау мақсатында

еңбек саласындағы отандық мамандар тәуекелге қатысты әр түрлi:

техникалық, жеке, потенциалдық, қолайлы, ұжымдық (топты, әлеуметтiк),

соның iшiнде кәсiби тәуекел терминдерді қолдануға мәжбүр. Кез-келген

тәуекелдің шамасы бойынша, сондай-ақ өз табиғаты бойынша

айырмашылығы болады. Сондықтан оны өлшеудегі мiндетке талдау, бағалау

жұмыстарын жүргізу: бiрiншiден тәуекелдiң барлық мәндi түрлерiнiң

ауқымдарын бағалау (өндiрiстiк жарақаттанушылықтың және науқастықтың

жиiлiгi, соның iшiнде ажалдың болуы), екiншiден әрi зиянды және қауiптi

факторлар салдарынан болған зияндыққа қатысты санын салыстырмалы

бағалау кіреді.

Халықаралық тәжiрибеде «өндірістік тәуекел» еңбек процессінің және

өндiрiстiк ортаның факторларынан қызметкерлердiң кәсiби ауруларының

және жарақаттарының пайда болуы сандық заңдылықтары кең аспектiлік және

ауқымды қаралады. Өндірістік тәуекелді талдау және бағалау жазатайым

оқиғаларды болдырмауда негiзгi буын болып тұр және еңбек қауiпсiздiгiн

басқаруға тәсiлдердi анықтаудың бастапқы буыны (кезеңі) болып табылады.

Өндiрiстегi тәуекелдердi нақты бағалаудың жоқтығы сақтандыру шараларын

жоспарлауда уақытында емес және нақтылығы, сонымен бiрге шаралар

тиiмдiлiгінің кері әсерінің салдарынан болу себептері бар. Осыған сүйене келе

елде өндірістік тәуекелдерді басқару әдістерін, және оның жаңа талаптарын

әзірлеу, қауіпсіздік критерийлерін әзірлеу, өндірістік тәуекелдерді бағалау

мәселелерінің маңыздылығын белгілеуге болады.

8

1. Тәуекел теориясы негізінде еңбек қауіпсіздігін бағалау

1. 1 «Тәуекел» түсінігі, оның түрі мен тәуекел мүмкіндігінің мөлшері.

Тәуекел (R) - қауіптің жиі боп тұруын анықтайтын сандық сипаттама.

Ол мынадай сандық тұжырымды білдіреді:

R=

(1. 1)

n-қауіп болатын жағдай саны; N - қауіпті жағдайдың болуының мүмкін

саны

Тәуекел бүгінгі күнде қауіпті талдау мен жалпы технологиялық жүйе

және өнеркәсіпте қауіпті басқаруда пайдаланады.

Қауіпті және төтенше жағдайды қалыптастыру - белгілі тәуекелді

әрекет ететін, негіздеріне сәйкес туатын тәуекел шарттары жиынтығының

нәтижесі.

Тіршілік әрекетінде қауіпсіздік мәселесіне жататын жағдайға

денсаулықтың нашарлауы немесе адам өлімі, апат немесе техника жүйесі мен

құрылымының апаты, экологиялық жүйенің ластануымен бұзылуы, бір топ

адамның өлімі мен халық өлімінің өсуі, қауіптің салдарынан болған

материалдық зиян және де қауіпсіздікке жұмсалған қаражаттың өсуі.

Әр қаламаған оқиға белгілі бір құрбанға - қатер объектісіне байланысты

болуы мүмкін. Оқиға мен тәуекел объектісінің ара қатынасына байланысты

мына тәуекел түрін ажыратуға болады: дара, техникалық, экологиялық,

әлеуметтік және экономикалық. Әр түрлі өзіндік негіз бен тәуекелге шарт

себепші. Мына кестеден тәуекел түрлерін топтастыру мен сипаттаманы

байқаймыз.

Кесте 1. 1 - Тәуекел түрін сипаттау мен топтастыру

9

1. 1- кестенің жалғасы

Жекелей тәуекел қаупі жағдайында потенциалды қауіптің туындауына

себепкер болады. Оны тәуекелге себепкер шарт санынан анықтауға болады:

(1. 2)

мұнда R - жекелей тәуекел; P - зардап шекендер (өлім) саны, t уақыт

бірлігі негізінде белгілі тәуекел факторы шартынан (f) анықталған; L - халық

саны, f тәуекел факторының шарты негізінде t уақыт бірлігіне сай.

Жеке тәуекелге

себепкер шарты

мен негіздері (негіз көздері)

1. 2 - кестеде көрсетілген:

10

1. 2 - кестенің жалғасы

Жеке тәуекел еркін болуы да мүмкін, егерде ол адамның еркін

қызметімен байланысты болса және де амалсыздықтан да болуы, егер адам

қоршаған ортаның арасында болыпта ол қатерге ұрынады. ( мысалы:

экологиялық жағдайсыз аймақта, жоғары қауіпті ошақта тұрған жағдайда) .

Кәсіптік тәуекел - денсаулықтың бұзылуының, зақым алуынан да

болуы мүмкін. Ол жағдайсыз кәсіптік ортамен еңбек барысында - олардың

қиындық салдарынан туындайды. Кәсіптік тәуекелде бағалау кәсіптік ортамен

еңбек жүйесінің себепкер шартының көлемін ескере отырып, денсаулық

жағдайына қарап және де қызметкердің еңбекке жарамсыздығына байланысты

жүргізіледі.

Техникалық тәуекел - техносфераның бөлшектерінің (бөліктерінің)

сенімді кешенді көрсеткіші. Ол апатпен зілзала болуы мүмкіндігінде машина,

механизмнің пайдалануы, техникалық әрекеттерді жүзеге асыру барысында,

ғимаратпен құрылыс салынуда болады:

RT =

(1. 3)

мұндағы R - техникалық тәуекелдік, - біртекті (біркелкі) жүйелер мен

объектілердегі t уақыт бірлігі ішіндегі апат саны, T - жалпы тәуекелдік

факторына ұшыраған біртекті техникалық жүйелер мен объектілер саны.

Техникалық тәуелділіктің көздері және факторлары 2. 3 кестеде

келтірілген.

1. 3 Кесте - Техникалық тәуелділік көздері мен факторлары

11

1. 3 - кестенің жалғасы

12

Экологиялық тәуекелдік табиғи ортаға антропогендік араласу немесе

белгілі бір залал келтіретін стихиялық апат нәтижесінде экологиялық жүйелер

мен нысандардың ары қарай қалыпты қызмет жасауының бұзылуының,

апаттарының экологиялық апаттың ықтималдығын сипаттайды. Экологиялық

тәуелділік антропогендік араласу аймақтарының өзінде кездеседі, сондай-ақ

одан тысқары да болады:

RO =

мұндағы R - экологиялық тәуелсіздік;

(1. 4)

- экологиялық апаттар мен

табиғи апаттардың t уақыт бірлігіндегі саны, О - құрастырылған аумақтағы

потенциалдық ошақ көздерінің экологиялық бұзылуының саны.

Экологиялық тәуелділік масштабы

апаттық немесе кризистік

аумақтар ауданының

қатынасымен бағаланады:

қарастырылатын биогеоценоз S ауданына

Rom =

(1. 5)

Экологиялық тәуелсіздіктің қосымша жанама критериі ретінде

тұрғылықты халықтың тығыздығы жұмыс істеушілер саны динамикасымен

салыстырмалы қарастырылған мекеме аумағының экологиясының

интегралдық кқрсеткіші алынады:

OT =

(1. 6)

мұндағы

- аумақтың экологиялық деңгейі;

- тұрғындар (жұмыс

істейтіндер) тығыздығының динамикасы; S - зерттелетін аумақ ауданы;

бақылау жиілігі аралығындағы тұрғындар (жұмысшылар) санының өсімінің

динамикасы:

ΔМ= G+ F - U - V,

(1. 7)

мұндағы G, F, U, V - сәйкесінше бақылау жиілігі аралығындағы

туғандар саны; осы аумаққа тұрақты тұруға келгендер саны, өлгендер және

қайтыс болғандар саны, басқа жерге тұрғылықты қоныс аударғандар

(жұмыстан босатылғандар) саны

Бұл формуладағы Q-U айырмасы қалыпты жағдайды(немесе

табиғи жағдайды) сипаттайды, ал F-V аймақтағы халықтың миграциясын өсуін

(мамандардын ауысуын) сипаттайды.

Экологиялық деңгейдің мәнінің оң болуы және керсінше экологиялық

зілзала дәрежесі бойынша деңгейдің мәнінің теріс болуы экологиялық

жайлылық(игіліктілік) дәрежесіне қарай аймақтарды бөлуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар аймақтың экологиялық жайлылықсыз деңгейінің динамикасы

ұзақ уақыт аралығында осы аймақтағы экологиялық жағдайдың өзгерісін

сипаттауға мүмкіндік береді, экологиялық зілзала зоналарын (демографиялық

кризисті) немесе жайлылығын анықтауға мүмкіндік жасайды. Экологиялық

тәуекелдік факторлары және көздері 1. 4 кестеде келтірілген

13

Кесте 1. 4 - Экологиялық тәуекелдік факторлары және көздері

Әлеуметтік

тәуекелдік төтенше жағдайлардың жағымсыз

салдарларының ықтималдығын (жиілігін) және ауыртпашылығын (масштабы),

сонымен қатар адам өмірінің сапасын төмендететін әртүрлі тектегі

құбылыстар мен құрылымдарды сипаттайды. Негізінде бұл адамдардың

топтары немесе қоғамдастығы үшін тәуекелдік. Оны мысалы, нақтылы уақыт

аралығында сәйкес топтың 1000 адамына шағылып есептелінген адам өлімінің

динамикасы арқылы бағалауға болады:

(1. 8)

мұндағы

- әлеуметтік тәуекелдік;

-зерттелінетін топта бақылаудың

бастапқы периодында, мысалы төтенше жағдайдың орын алуына дейінгі,

уақыт бірлігі ішіндегі адам өлімінің саны;

- сол адамдар тобындағы

бақылаудың соңғы периодындағы, мысалы төтенше жағдайдың аяқталуы

сатысындағы, адам өлімінің саны; L - зерттелінетін топтың жалпы саны.

Кесте 1. 5 - Әлеуметтік тәуелділіктің негізгі және жиі кездесетін факторлары

14

1. 5- кестенің жалғасы

Кейбір экономикалық және экологиялық жобаларда экономикалық

тәуекел көрсеткішінің түсінігі қолданылады, (индексі, коэфициенті) ол

ортамен қарастырылатын қызмет түрінен алынатын пайда мен зиянның

қатынасымен анықталады:

∙100%

(1. 9)

мұндағы

- экономикалық тәуекел көрсеткіші, %; В - қарастырылатын

қызмет түрінен алынатын зиян; П - пайда. Жалпы жағдайда:

В =

+ У, (1. 10)

- белгіленген қауіпсіздік деңгейі жетістігінің шығыны.

У - қауіпсіздік салдарынан адамның және қоршаған ортаны қорғаудың

жеткіліксіздігінен туындаған залал.

Таза пайда, яғни барлық пайданың (құндық мәнде) қарастырылатын

қызмет түрінен алынатын көлемі:

П=Д-

-В >0 немесе П=Д-З-

З - негізгі өндірістік шығын

Мүмкін болатын тәуекелдік - қоғамдық құндылықта кездесетін

жағдайлар қол жетімді болып саналады. Бұл тәуекелділік өзінде

технологиялық, экономикалық,

техникалық, экологиялық, қоғамдық,

құқықтық, этикалық және басқа да қауіпсіздік және экономикалық

мүмкіндіктердің жетістіктерін үйлестіреді. Үрдістің туындысы және қауіптің

өсуі - көп жағдайлы фактор, шарттың, өнеркәсіптік жүйеге тән көпжақты

күшті әсер етеді. (сурет 1. 1) Келтірілген кестемен танысу қауіптің алғашқы

қатарын көрсетуге мүмкіндік береді: олардың құрылымдық кемшіліктері

нәтижесінде құрамдас бөліктердің және жабдықтардың іштен шығуы,

құралдардың дұрыс жасалмауынан немесе техникалық қауіпсіздік ережесінің

бұзылуынан; қауіпті жұмыс жағдайларындағы ауытқу жұмысшылардың

қателігінен, ішкі әсерден және т. б.

15

Қоршаған орта үшін

. . .

Обьект үшін

Ны уанә ж жее)

Адам үшін

Болашақ

t

Қирау себептері

Сыртқы қауіпті әсерлер

Құралдармен ғимараттардағы,

Пайдалану қателіктері

құрылыстардағы бүлінулер

Сурет 1. 1 - Тәуекелдің функционалдық дамуының моделі

Осы айтылғандардың нәтижесінде көптеген жүйелер мысалы қауіпті

өндірістік обьектілер үнемі тұрақсыз жағдайда

болады қауіпсіздік

шараларына қатысты ерекше сыни түрде обьектілердегі апаттық жағдайлар

туындағанда ауысады

16

Ақырында, соңғы фазада күтпеген оқиға -техникалық жүйе адамдарға

бағынуды тоқтатады, кейде мүлдем түрткі ролді ойнайды нәтижесі апатқа

ұласады.

Өндірістік және басқа да іс-шараларда тәуекелдік еріксіз объективті

фактор болып табылады. Тәуекелдерді басқаруға қатысты, басқаруға

қабылданған шешімдердің сақталуын қамтамасыз етуге бағытталған

мониторинг, бағалау (қайта бағалау) және іс-әрекеттерді қамтуы мүмкін

тәуекелге қатысты ұйымның көшбасшылық және басқару үйлестірілген іс-

шараларды қамтиды. Қазіргі таңдағы адам өлімінің тәуекелдік жағдайы 1. 6

кестеде көрсетілген:

Кесте 1. 6 - Өнеркәсібі дамыған елдерде адамдардың қайтысболу деңгейінің

таралымы (R - өлгендер саны,

)

Қазіргі кезде әр түрлі салалардағы қауіпсіздікті негіздей отырып

салыстыру үшін адамға әртүрлі кері факторлардың әсерін бағалау кезінде

бірыңғай зиян индексі ретінде тәуекедік қолданыла бастады [1] .

17

Мүмкін болатын тәуекелдік - бұл қалыптасқан қоғамдық көзқарас

жағдайында ғылым мен техниканың дамуының белгілі жағдайында жіберілуі

мүмкін болатын тәуелділік.

Жіберілуі мүмкін социалдық тәуекелдік өмір сүру жағдайының көптеген

аспектілерін ескере отырып тәуекелдіктің абсолют шамасын ғана бағалап

қоймайды, сонымен қатар қоғам қабылдаған әр түрлі консервативті және жаңа

әрекет түрлерінің тәуекелдік шамасының өсу немесе азаю тенденциясын да

көрсетеді .

Экономиканың түрлі

салаларының ұйымдастыруынан бастап

мемлекеттік деңгейге дейінгі әр түрлі салалар үшін жіберілетін тәуекелдікті

анықтап алған жөн болады. Жіберілетін тәуекелдіктің шамасын анықтаудың

мысалы 2. 2 суретте көрсетілген.

Сурет 1. 2 - Жіберілетін тәуекелдікті анықтау

Құрал - жабдықты жетілдіруге кететін шығынды арттырған жағдайда

техникалық тәуелділіктің шамасы азаяды, бірақ әлеуметтік тәуекелдік

артады.

Техникалық және әлеуметтік сфераларға салынған инвестициялар

аралығында жиынтық тәуекелдік төменгі шектік мәнін қабылдайды. Бұл

жағдайда

жіберілетін тәуекелдікті таңдау барысында

ескеру қажет.

Жіберілетін тәуелділікті бағалау туралы көзқарастар көп.

1. 2 - суретте көрсетілген график мемлекеттік деңгейде де, нақты бір

ұйым үшін де бірдей мөлшерде қолданылады. Бірінші жағдайда қоғам үшін

жіберілетін тәуекелдікті таңдау негізгісі болса, екінші жағдайда - ұйым

ұжымы үшін жіберілетін тәуекелдік негізгі болады.

Қазіргі таңда халықаралық практиканы есепке ала отырып, техногендік

қауіптің (техникалық тәуекелдік) әсері

аралығында болуы қажет

деп қабылданған (өліп кету жағдайы

∙

), ал

жеке

тәуекелдіктің жіберілуі мүмкін деңгейі болып саналады [2] .

Ресейдің заңнамалары бойынша қауіпсіздік аймағында бұл шама өрт

қауіпсіздігі мен радиоциалық қауіпсіздікті бағалау үшін

қолданылады. Сонымен қатар адамдардың анықталған нақты қауіпті

18

ескермеуі, адамдардың жеке басына және қоғамға қатысты ақталмайтын

тәуекелдікке әкеліп соғады.

Осымен жұмысшылардың қолданыстағы техникалық әрекет қауіпсіздігі

талаптарын орындауға құлықсыздығы, жеке басын қорғау заттарын

қолданбаулары т. с. с. жарақат алып қалуға және өндірістік аварияларға

алғышарттардың пайда болуына ықпал ететін ақталмайтын тәуекелдікті

туындатады.

1. 2 Тәуекелдікті басқару жүйесі.

Тәуекелдерді басқару Қоғам қызметінің тәуекелдерімен байланысты

залалдардың басталуы барысында қаржылық өтеуді алу немесе залал

мүмкіндігі мен жағымсыз әсерді азайтатын шараларды жасау және іске

асыруды білдіреді. Тәуекелдерді басқару жүйесі келесідей негізгі элементтерді

қамтиды:

1. мақсаттарды анықтау - Қоғамның тәуекелдерді басқару әдістерін

бағалауы және әзірлеуі, тиімді сәйкестендірудің негізгі шарты және ішкі және

сыртқы дереккөздердің тәуекелдер әрекетіне ұшырауы мақсат қою болып

табылады.

2. тәуекелдерді сәйкестендіру - Қоғам ұшыраған немесе ұшырауы

мүмкін ішкі және сыртқы тәуекелдерді анықтау, олардың қызметіне әсер ету

сипатын белгілеу;

3. тәуекелдерді өлшеу - Қоғамның тәуекелдер мүмкіндігі мен көлемін

объективті түрде орнатуға мүмкіндік беретін құралдар мен жүйені әзірлеу

және қолдану;

4. тәуекелдерді азайту - әлеуетті шығындар көлемінің азаюына

(шектеу) және (немесе) шығынға соқтыратын жағдайлар немесе оқиғалардың

басталу мүмкіндігінің төмендеуіне бағытталған шаралардың кешенін іске

асыруды көздейді.

Тәуекелдікті басқару ғылымның дамуы салыстырмалы тұрақты

экономикалық коньюнктура жағдайындағы, қаржылық институттар

тарапынан қажеттілік дәрежесі тұрғысынан қарастырылады. Тұрақсыз саяси,

экономикалық және әлеуметтік жағдайда өндірістік мекемелердегі

тәуекелдікті қайта қарау қажеттілігі қолданыстағы тәуекелдікті басқару

принциптеріне және қолданылып келген тәуекелдікті талдау тәсілдерінің

тиімділігіне түзетулер енгізуді талап етеді.

Тәуекелдікті басқарудың тиімсіздігінің негізгі себептерінің бірі бұл

методологиялық процестің анық және нақты берілген негіздерінің болмауы

болып табылады. Әр түрлі әдебиеттерде берілген тәуекелдікті басқару

принциптерінің талдауы ол туралы пікірлердің шашыраңқылығын көрсетеді,

ал оларды бір жүзеге келтіруге жасалған жекелеген таныстарда көптеген

таласты (сәттер) пікірлер кездесіп отырады.

19

Сөйтсе де заманауи экономика талаптары ескерілген тәуекелдікті

басқару методологиясы төңірегіндегі зерттеулер талдауы тәуекелдікті басқару

принциптерінің жүйесін құруға мүмкіндік береді:

-

Тәуекелдікпен байланысты жасалатын шешімдер экономикалық

сауатты жазылуы керек және мемлекеттердің қаржылық - шаруашылық

жұмысының нәтижесіне кері әсер тигізбеуі керек;

-

Тәуекелдікті басқару ұйымдардың корпоративті

стратегияларының шеңберінде жүзеге асырылуы қажет;

-

Тәуекелдікті басқаруда

қабылданған шешімдер қажетті

анықталған ақпараттардың белгілі көлеміне негізделуі тиіс;

-

Тәуекелдікті басқарудағы қабылданған шешімдер мекемелер

жұмыс жасайтын ортаның объективті сипаттамаларын есепке алып отыруы

тиіс;

-

-

Тәуекелдікті басқару жүйесі сипат алуы керек;

Тәуекелдікті басқаруда қабылданған шешімдердің тиімділігінің

кезекті талдауына болжамды күтілетін нәтижелер көрсетілуі қажет.

Жалпы алғанда, тәуекелдерді басқару тиімді қауіпсіздік саласындағы

шешімдерді іске асыру үшін әзірленген іс-шаралар ең үздік бағдарламаларын

әзірлеу және қолдау болып табылады. Осы қызметтің негізгі элементі-

қауіпсіздік процессі. Бұл қызмет үдерісінің негізгі элементі қоғамдық

қауіпсіздік деңгейін. Бұл қызмет үдерісінің негізгі элементі сияқты қоғамдық

қауіпсіздік деңгейін және экономикалық және әлеуметтік факторлар

тұрғысынан мүмкін қоғамдық қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау

осындай деңгейге жету үшін тәуекелге әртүрлі азайту үшін тапшы

ресурстарды оңтайлы бөлу. Бұл процесс экологиялық мониторинг және

тәуекелдерді талдаған негізделген.

Тәуекелдікті басқарудың келесі анықтамасына сәйкес

бұл

ресурстармен уақытқа қойылатын шектеулерге байланысты қоғам дұрыс деп

қабылдаған деңгейге дейін тәуекелдікті азайтудың мүмкін тәсілдерінің ең

жақсысың таңдап жүзеге асырудағы тәуекелдікті бағалауға негізделген бір

бағытты қызмет болып табылады [3] .

Тәуекелдікті басқару үшін көп жағдайларда қоғаммен жеке тұлғаның

қауіпсіздігінің деңгейге белгілі бір анықтайтын социалды - экономикалық

аспектілерді ескерусіз қалдыратын және субъективті пікірлерге негізделген

тәсіл қолданылады. Қоғамның нақты даму мақсатында шешімдерді

қабылдауға деген ғылыми көз қарас, яғни адам қауіпсіздігі әрбір жеке

тұлғаның өмір сүруінің сапасын арттыру жағдайында оны қоршаған орта

қауіпсіздігін қамтамасыз ету тәуекелдігінің сандық талдауы мен қабылданған

шешімдердің салдарынан негізделген күн ілгері, салыстырмалы, кесіліп

ойластыруды талап етеді. Бұл шешімдер тәуекелділікті басқару жүйесі

шеңберінде қабылданады. Тәуекелділікті басқару жүйесіне маңызды құрамдас

бөлігі төтенше жағдайдағы тәуекелділікті басқару жүйесі болып табылады.

20

Төтенше жағдайда тәуекелдікті басқару үшін төмендегі принциптерді дамыту

қажет:

-

Мониторинг жүйесін, тәуекелдікті талдау және төтенше

жағдайдағы тәуекелдікті төмендетудегі негізгі қызмет ретінде төтенше

жағдайларды болжамдау;

-

Тәуекелдікті мемлекеттік реттеу механизмі және төтенше

жағдайларды ескерту жүйесі;

-

Төтенше жағдайларды жою жүйесі; мұнда сондай-ақ төтенше

жағдайда шапшаң әрекет ету, апаттық құтқару жұмыстарын жүзеге асыру

барысында технологияны құрал жабдықтарды қолдану; жапа шеккен

тұрғындарға бірінші кезекті қалыпқа түсу үшін көмек көрсету өмір сүру

жағдайын қамтамасыз ету;

-

Басқару органдарының басшылық құрылымын дайындау жүйесі,

мамандармен төтенше жағдайдың масштабын азайту аймағындағы тұрғындар

тәуекелділігін төмендету.

Мемлекеттік немесе нақты аймақ масштабында табиғи және

техногендік тәуекелдікті басқарудың жүйелік құрылымы 1. 3 - суретте

кескінделген түрде болады.

Жүйе құрылымына келесі негізгі элементтер кіреді:

-

Қауіпсіздікті мемлекеттік реттеу механизмін құру, экономикалық

және социалдық факторлардан тәуекелдікке барудың қолданысқа жарамды

деңгейін тұрғызу (құру) ;

-

Жеткілікті және қажетті қорғаныс іс-шараларын өткізу туралы

шешім қабылдау;

-

Қауіпті төмендетудің превентивті шараларына және төтенше

жағдайлар масштабын азайту шараларына құрал-жабдықтарды жеткілікті әрі

тиімді мөлшерде бөлу;

-

Апаттық жағдайларда тәуекелге баруды төмендету және олардың

салдарын азайтудың превентивті шараларын жүзеге асыру;

-

Төтенше жағдайларда құтқару және қалпына келтіру жұмыстарын

жүргізу.

21

Экономикалық және әлеуметтік факторлар

(мемлекеттің экономикалық жағдайы, әртүрлі тәуекелдіктің қабылдануы және қолданылу

мүмкіндігі)

Мемлекеттік реттеу

механизмі

Қолданысқа жарамды

тәуекелдік деңгейі

Қоршаған орта мониторингісі, төтенше тәуекелдіктің талдауы,

жағдайларды болжамдау.

Жерді

пайдаланудың

және өмір сүру

жағдайының

шарттары

Қауіп-

қатердің

монитор

инг →

Қауіптің

болуыны

ң талдауы