Тақталап суару

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Елімізде Азық-түлікті және ауылшаруашылығы өнімін молайтуды мелиорацмя жұмыстарының алатын орны өте зор, өйткені барлық егістіктің 60 проценті қуаң және ылғалдылығы жеткіліксіз аймақтарда, ал 30 проценттен көбі - суы мол жерлерде орналасқан. Бұндай жағдайларда топырақ құнарлығының табиғи потенциалын толығынан пайдаланудың өзі тек қана мелиорациалық шараларды қолданғанда ғана мүмкін болады. Қазіргі уақытта мелиорация еліміздің барлық аймақтарындағы ауыл шаруашылығын одан әрі өркендету жұмыстарының құрамды бөлігі болып саналады.

Қазақстанда суарылатын жердің көлемі қазіргі уақытта 2, 3млн. гектарға жетті. Суарылатын негізгі алқаптар Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Талдықорған, Оңтүстік Қазақстан, Семей және Шығыс Қазақстан облыстарының оңтүстік аудандарында орналасқан. Алматы облысында суармалы жерлерде өндірілетін өнімнің сыбағалы салмағы - 70%, Оңтүстік Қазақстан облысында - 79%, Жамбыл облысында - 67%, Талдықорған облысында - 61%, ал Қызылорда облысында ауылшауашылығының барлық өнімі тек суармалы жерлерде өндіріледі.

Республикада суарылатын жерлерден мақта мен күріштің 100%, көкөністің 70% жуығы, жүгері дәнінің 40%, құнарлы және шырынды мал азығының 20 проценттен астамы, көптеген жеміс, жүзім және басқа да шаруашылық өнімдер өндіріледі.

Гидромелиоративтік жүйелерді жобалағанда пайдаланылатын су қорларын, оны қажетіне жарататын халық шаруашылығының басқа да салаларының мүддесін ескеру керек. Бұндай салаларға мыналар жатады: су енгргиясын пайдалану, өндіріс орындары мен елді мекендерді сумен жабдықтау және канализациялау және басқалар.

Қазіргі кезде республика суармалы жерлерінде егілетін мал азығы дақылдарының көлемі 1, 0млн 16 мың гектарға, олардың құрамындағы көпжылдық шөптердің көлемі 535, 2 мың гектарға жетті, сүрлемге егілетін жүгерінің көлемі 265, 5 мың гектарға жетті. Қазіргі таңда гидромелиоративті іс-шаралар нәтижесінде өнімділігі жағынан көпжылдық шөптермен салыстырғанда 3-4 есе кем болатын бір жылдық шөптердің көлемін кеміту, олардың орнына көпжылдық шөптерді егу арқылы 1 гектар суармалы жерде өндірілетін азық өлшемінің мөлшерін ұлғайтуға мүмкіншілік туып отыр.

Дипломдық жұмыстың мақсаты су қорын үнемді пайдалану мен суғармалы егіншілікті сумен қамтамасыз ету, суды реттеу болып табылады. Бұл жобада Арыс ауданындағы Арыс шаруа қожалығында суару жүйесін салу қарастырылды.

1. ТАБИҒИ КЛИМАТ ЖАҒДАЙЛАРЫ

Диплом жобасындағы қарастырылған жер бөлігі Арыс өзенінің сол жағалауында, Арыс қаласынан 10км. қашықтықта орналасқан. Көктемгі су жайылымында орналасқан. Шаруа қожалықтың мекені Шымкент қаласының асфвальтты жолымен байланысқан. Оның ұзындығы 90км. Орталық елді мекеннен учаскеге топырақ жолмен барады. Жұмыс жүргізіліп жатқан учаскенің климаттық сипаттамасы Қызылқұм метеорологилық көп жылдық бақылауларынан алынды.

Ауаның айлық орташа температурасы 1-кестеде көрсетілген. Аязсыз күндердің орташа ұзақтығы 185-190 күнге созылады. Алғашқы аязды күндер қазан айының I-ші декадасына, соңғы аязды күндер сәурдің I-ші декадасына тура келеді.

Ауданның ең жоғарғы температурасы шілдеде +46˚С, ең төменгі температурасы қаңтарда -38˚С. Орташа айлық жауын-шашын мөлшері 1-кестеде көрсетілген. Жылдық қар жамылғысының ұзақтығы 55 күн. Алғашқы қар жамылғысы қарашаның 3-ші декадасына, қар жамылғысының еру кезеңі наурыздың 1-ші декадасына тура келеді. Ауаның орташа ылғалдылығы 1-кестеде көрсетілген. Желдің негізгі бағыты солтүстік және солтүстік-шығыс.

Учаскенің жер бедері негізінен жазықтық және басқада ұзақ рельефтен тұрады. Биіктік айырмашылығы 3м. аспайды. Учаскеде арықтар жүйесі дамыған. Арықтар тереңдігі 1, 5м. аспайды. Ағын су жүйесі жоқ. Жер асты сулары 5-8м. тереңдікте кездеседі.

Топырақ құрамы дәнді өсімдіктер, тұрақсыз және бір жылдық өсімдіктер өсетін шөп құрамынан тұрады. Өсімдіктер құрамының көрінісі мынадай: жусан, жантақ, кермек, томирис т. б. Учаскенің барлық жерінде шеңгел таралған. Учаскенің өсімдік қоры қанағаттанарлық.

Осы ауданда құрылыс объектілерінен жүргізу үшін төмендегі кестеде климат сипаттамалары келтірілген.

Кесте 1. 1

Негізгі климат сипаттамасы

Атауы

Айы

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

Жыл бойы

Атауы: Ауаның орташа айлық температурасы, t, С.

Айы:

3, 5

1, 1

5, 8

14, 2

20, 7

27, 4

29, 4

26, 7

19, 8

10, 3

1, 1

4, 4

12, 3

Атауы: Жауын-шашынның орташа айлық мөлшері, p, мм.

Айы:

14, 9

18, 3

22, 6

25, 7

14, 4

4, 4

2, 5

2, 3

0, 1

8, 3

17, 9

21, 1

15, 3

Атауы: Салыстырмалы орташа айлық ылғалдылық, а, %

Айы:

47

38

30

23

22

24

33

Атауы: Орташа айлық ылғал жетіспеушілігі, d, м. б.

Айы:

1, 8

2, 3

3, 4

7, 1

12, 1

19, 2

25, 5

23, 5

16, 5

9, 2

4, 1

2, 1

Атауы: Желдің орташа айлық жылдамдығы, v, м/сек.

Айы:

2, 3

2, 8

3, 1

3, 6

4, 0

4, 2

4, 4

4, 2

3, 1

2, 3

2, 0

2, 1

3, 2

Инжинерлік-геологиялық жағдайы

Геолого-метерологиялық тобы төрттік дәуірдің сазды топырағы жеңіл, қатты консистенциялы классификация көріністе болады.

Учаскенің жер жағдайы бойынша саздақты, су өткізгіштігі I-типті болып табылады. Су өткізгіштігі судың салмағы бойнша 5 см. аспайды. (СНиП-2. 06. 01-86) . Саздақты топырақтың негізгі физика-механикалық көрсеткіштері төмендегідей:

су сіңіру шегі 0, 24-0, 27
иілгіштік саны 0, 09-0, 08
салыстырмалылық салмағы 2, 71-2, 74 г/см3
көлемдік салмағы 1, 46-1, 73 г/см3
скелеттің көлем салмағы 1, 32-1, 38 г/см3
ылғалдылық 0, 07-, 015
кеуектілігі 49-50 %
кеуектілік коэффиценті 0, 96-1, 00
аққыштық шегінің кеуектілік коэффиценті 0, 65-0, 73
консистенция <0
ылғалдылық дәрежесі 0, 19-0, 34
сығылу коэффицентісм2/кг
деформация моделікг/см2

Сазды топырақ құрамы (8-кесте) :

құм 43, 4 %
шаң 36, 9 %
саз топырақ 14, 7 %

Саздақтан ағып шыққан су орташа тұзды. Жеңіл еритін тұз құрамы 1, 32% жетеді. Тұздану типі сулфатты. 5, 5-8, 8 м. тереңдіктегі жер асты сулары рельефіне байланысты скважиналармен шығарылады. Суға кедергі келтірілген жыныстар саздақтар мен құмдақ. Судың химиялық құрамы натрий-калий сульфатты, агрессивті.

Сүзілу коэффиценті үшін мыналар қабалданған:

саздақ үшін - 0, 1 м/тәу.

құмдақ үшін - 0, 5 м/тәу.

Топырақтың тоңу нормативтік тереңдігі СНиП-2. 06. 01-86 бойынша мына формуламен анықталады.

(1. 1)

Мұндағы: Н _о - тоңу тереңдігі, -1, қабылданған 23.

- орташа айлық төмен температураның абсалют мәндерінің қосындысы.

Саздақ үшін Н _Н =64 см.

Ауаның сисмикалылығы СНиП-02. 06. 04-82 6 балл.

Топырақтың мелиоративтік жағдайы

Топырақ өте күрделі өте күрделі табиғи түзіліс. Топырақтың пайда болуы тау жыныстарының бөлшектеніп, қопсуынан басталады. Топырақтың түзілуіне, оның қасиетіне түрлі факторлар әсер етеді. Табиғатта жылу мен суықтың, ылғал мен тірі жәндіктердің әрекетінен үгілген тау жыныстарының үстіне өсімдіктер өсе бастайды. Күзге қарай қураған шөп, өсімдік, ағаш жапырықтары, шіріген бұтақтардан топыраққа органикалық зат беріледі. Органикалық қалдық заттарды бактериялар шірітіп, жаңа затқа- қара шірікке айналдырады. Топырақтың түзілуіне жануарлар, топырақта тіршілік ететін әртүрлі құрт-құмырсқа мен олардың личинкалары қатысады. Әсіресе жауын құрты логаникалық . Себебі, жауын-шашын аз жауып ыстық және құрғақ климатта сирек өскен шөптесін өсімдіктерден шірінді аз түзіледі. Топырақтағы шіріндінің жиналуына өте қолайлы жағдай көктемде және қоңыр күзде топырақ терең шайылытын жерлерде ғана болады.

Солтүстік шөлді аймақта (Бетпақ- дала) негізінен қара шірігі 1% қоңыр және сұр қоңыр топырақты атырап болып келеді. Оңтүстікке қарай шөлді аймақ тау беткей аймағына ауысады. Оларды қара шірінді 3-4% құрайды. Бұл жерлердің топырағы сұр, қоңыр, қызыл шалғынды далалық болып келеді.

Оңтүстік Қазақстанның шөл және шөлейт зоналарында құмды және құмдақты топырақ таралған. Көп жерлердің топырағы сортаң топырақ қоңыр және сұр қоңыр топырақ республиканың көп жерін алып жатыр (43, 6%) . Шөлді аудандарда тегіс аймақтарда жиналған саз тоспаларынан түілген тақыр жерлер топырағы кездеседі. Топырақтың бұл түрлері Шу, Сырдария, Іле т. б өзендердің төменгі ағысында, қоңыр және сұр тпырақ арасында кездеседі.

Қызылқұм және Мойынқұм топырақтарында баржоғы қарашірік 1%-дан да төмендеу келеді. Жер асты суларының минералды тұздары жоғары көтерілуіне байланысты және су ресурстарын дұрыс пайдаланбау себебінен топырақ құрамында тұзды аймақ пайда болады. Бұл әсіресе, Шу өзенінің төменгі саласында айқын бөлінеді. Бұл жерлерде топырақ беті 1-1, 5% көлемінде жұқа тұз қабатттарымен көмкерілген. Сырдария, Арыс, Шу өзендерінің аңғарларында өзендердің су режимдерінің әсерінен құралған шалғынды- аллювиальді топырақтапр таралған. Сырдария өзенінің батыс жағалауы Шарадара даласы, Қаратау тауы, Қызылқұм құмды шөлі алып жатыр. Байырқұм- Арыс ойпаң жерлерінен минералды су көзі барланаған.

Оңтүстік Қазақстанда топырақ жамылғысы биіктік белдеулік бойынша жақсы байқалады. Бұл аудандарда топырақ жамылғысының белдеулік шекарасы мұндағы табиғат зоналарымен абсолюттік биіктікте, ерекшеліктеріне және ылғал алап келетін территориясында топырақ биіктігі белдеулік бойынша бөлінеді:

1) Тау алды және етегіндегі сұр топырақ белдеуі.

2) Таудың құрғақ шалғынды қоңыр топырақ белдеуі.

3) Биік тауда альпілік және субальпілік тау шалғынды топырақ белдеуі.

Адам тіршілігінде топырақтың атқаратын қызметі мен маңызы өте зор. Топырақтың құнарлы қабаты халықтың байлығы болып табылады.

Адамзатты тамақ қорымен қамтамасыз етуде аса маңызды әрі еш нәрсемен алмастыруға болмайтын қайнар көзі, біздің тіршілігімізді айқындайтын басты байлық. Сондықтан топырақты үнемі күтіп, оның келешек ұрпақтарға да ойдағыдай қызмет етуі үшін жағдай жасау керек. Топырақты табиғи күйінде сақтау ең алдымен адамның шаруашылық әрекетіне байланысты. Топырақ тозып кетпес үшін үнемі байытып, оның құнарлығын арттырып отыру ертеңгі ұрпағымыз үшін өте қажет. Топырақты эрозияға ұшыраудан сақтау үшін ағаш отырғызып, ауыспалы егін егу керек.

Шаруа қожалық негізінен қаракөл өсірумен айналысады. Топырақтың мелиоративтік жағдайын зерттеу мақсаты жерді суғару жобасын жасауға негізделген.

Топырақтық-мелиоративті түсірімнің жалпы ауданы 4, 5 км ² құрайды. Топырақты-мелиоративті жұмыс үшін жоспарлы негізін 1:5000 масштабтағы үлес тиесілі.

Зерттелетін аймақ Арыс өзенінің сол жағалау террассасындағы далалы аймақта орналасқан. Топырақтың және өсімдік жамылғылырының дамуы ауданның геомарфалогиясымен байланысты. Аллювиальды түрінен шыққан топырақ далалы топыраққа өтумен Шығыс граминдері бойынша белгілі-бір көлемде барханды қырлар тәріздес түрде эоловты құмдар кездеседі.

Жұмыс аумағындағы физикалық-химиалық мәліметтер негізінде кәдімгі орташа ақ сортаңды жеңіл сортаңды, жеңіл саздақты сұр топырақ түрлері барлық массивтері бойынша жайылымдарада таралған.

Топырақ тәріздес жыныстар жеңіл саздақтар ретінде аллювиальді шөгінділер жатады.

Жер асты сулары 5, 5-8, 0 м тереңдікте болады. Олар 1, 37-3, 36 г/л миниралданған, өсімдік түрінен кездесетіндер: жусан, жантақ, томарис, эфемер және т. б.

Топырақтың сипаттамасы үшін массивтің орталығындағы 5-ші кескінде берілген. Жарайтыны - жайылымдар. Рельеф - әлсіз толқынды жазықтық.

А 0-25 см. Ашық сұр, құрғақ, жеңіл саздақты, кесек-кесек, борпылдақ. Өсімдік тамырларына енген. Өтуі баяу, тұрақты.

В 25-70 см. Сарғыш реңді ашық-сұр, борпылдақ, аздап ылғалды, кесекті, жеңіл саздақты. Өтуі баяу.

С 70-200 см. Ашық-сұр, ылғалды, аздап саздақты, кесекті борпылдақ.

Құрамы бойынша бұл топырақтар жеңіл саздақты, 23-25% физикалық балшық бар. Анализ мәліметтері боиынша орташа тұзды толпырақтар, нақты қолдағы гаризонтта 0-30 см. құрайды. 1, 19% тұздануы тереңдігімен төмендейді.

Орташа сапалы топырақтар келесі іс-шараларда ұсынылады:

1. Жоспарлау.

2. Шаю.

3. Дренажды-коллекторлық желілерді құру.

4. Минералды тыңайтқыштар ендіру.

Ауылшаруашылық өндірістің маманданған және қазіргі жағдайы.

Арыс шаруа қожалығы қаракөл өсіру бағыттары бойынша мамандандырылған. Шаруа қожалықтың қарамағында 5 бөлімше, 3 бригада, 5 ферма бар және ірі мүйізді қаракөл өсіруде қолға алынған.

Пайдаланылған жердің жалпы ауданы 396 мың га. құрайды, айдалған жер 2, 0 га., жайылымдық жер 216, 6 немесе 77%.

Шынжыр табанды және дөңгелекті тракторлар 5, дән жинайтын комбайн 4. Су жабдықтау объектілерінің құрайтыны бұрғылау құдықтары - 14, су өткізгіштігі - 5, 9 км.

Жобалау бойынша жекеленген аймақ өткізу кезіндегі азықтық бірлігі - 74т.

2 АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ СУҒАРУ ТӘРТІБІН ЖОБАЛАУ

2. 1 Ауылшаруашылық дақылдарды суғару тәртібі

Суғарудың саны, мерзімі, суғару нормаларының жиынтығын суғару режимі деп атайды. Суару режимін жоспарлауда жалпы су қажеттілігі (булануы), суландыру және суғару нормасы, әр бір дақылдың суару мерзімі анықталды, гидромодульдің графигі жасалады және суғару режимімен су көзі режимі сәйкестендіріледі. Суғарудың жобаланған режимі топырақта су, ауа, жылу режимдерімен қамтамасыз етеді. Ауылшаруашылық дақылдардың суды тұтынуы барлық өсімдіктердің дамуының жалғастығымен анықталады. Суды пайдалану коэффиценті деп топырақ бетінен булануға кеткен су мөлшерін айтамыз.

Суды жалпы пайдалануы мына формуламен анықталады:

(2. 1)

Мұндағы: - жалпы суды пайдалану, м ³ ;

- суды пайдалану коэффиценті, м ³ ц;

- өнімділігі.

“Типроводхоз” жобалау институтының мәліметтері бойынша суды тұтыну коэффиценті ауылшаруашылық дақыл егістігіне байланысты құрғақ аймақтар үшін тең, жобалау егістілігі кезінде жоңышқалар үшін -

Азықтық өнімдер тамыр өнімділер кезіндет -

Сүрлемдік жүгері үшін -

Жоңышқа үшін суды тұтыну:

Азықтық өнімдер үшін:

Сүрлемдік жүгері үшін:

Суғару нормасы климаттық топырақтың, гидрологиалық тағы басқа жағдайларға байланысты бір түрдегі дақылдар үшін үлкен көлемде ауытқиды. Қазіргі таңда суғару режимі бір жылда әр бір дақыл үшін су шығынының баланысы 95% қамту жоспарлануда.

Жер асты суы өте тереңде жайласқан жағдайда ауылшаруашылық мәдени өсімдіктер үшін суғару кезеңін А. Н. Костяковтың формуласы бойынша анықтаймыз:

(2. 2)

Мұндағы: - толық суды тұтыну, м ³ /га;

- вегатациялық емес кезең кезіндегі атмосфералық жауын, мм;

- шөлейт және далалы аумақтар үшін күзгі-қысқы жауын

шашынды пайдалану коэффиценті 0, 65-, 75 тең.

- вегатациялық кезеңдегі атмосфералық жауындар, мм;

Жоңышқа үшін суару нормасы:

-азықтық өнімдер үшін:

Үлкен жағын дөңгелектейміз 5200 м ³ /с;

-сүрлемдік жүгері үшін:

Бір рет суғару үшін берілген су мөлошерін (м ³ /га) суғару нормасы деп атайды. Суғару жүйелерін жобалау кезінде суғару нормасы және суғару мерзімдері негізінде ғылыми мекемелерінің ұсынысы бойынша қабылданады. Бұл ұсыныстардың болмағаны кезінде суғару нормасын, вегатациялық суғаруды мына формуламен анықтаймыз:

(2. 3)

Мұндағы: топырақ қабатының өнімділігі, м;

есептік қабаттың ауқымды салмағы, т/м ³ ;

есептік қабаттың ылғалдылығы (құрғақ топырақтың салмағынан

пайызда) .

суару алдындағы топырақтың есептік қабатының ылғалдылығы.

Есептеуде оны ылғалдылықтың тең жіберілуімен қабылдайды, яғни капелиярлық ылғалдылығы.

Жүгерілер үшін топырақтың есептік қабаты: Н=0, 4-1, 0 м, жоңышқалар үшін Н=0, 8-1, 0 м және азықтық дақылдар Н=0, 4-0, 8 м.

Суғару нормасын анықтаймыз.

- жоңышқа үшін:

-азықтық өнімдер үшін:

- сүрлемдік жүгері үшін:

Суғару нормасы барлық суғару нормасының қосындысынан тұрады М= m. Суғару нормасы бірдей көлемде болғанда суғару төмендегі формуламен анықталады:

(2. 4)

Мұндағы: М - жалпы суғару нормасы, м ³ /га;

m - танаптағы суғару нормасы, м ³ /га;

Суару саны (вегатация кезінде) .

жоңышқалар үшін
азықтық өнімдер үшін
дәндік жүгері үшін

Оңтүстік Қазақстан үшін ғылыми зерттеу институтының ұсынысы бойынша суғару нормалара жоңышқалар үшін даму фазасы бойынша m=800-1300 м ³ /га шегінде өзгереді және вегатациялы суғару 8-мамырдан басталады, ал соңы 21-қыркүйекте, 5-7 суғару мөлшерінде: азықтық өнімдер үшін m=700-1200 м ³ /га, бұл жерді вегатационды суарудың басталуы 12-ші мамырдан, ал соңы 15-ші қыркүйекте 5-7 суару мөлшерінде және сүрлемдік жүгері үшін m=600-1100 м ³ /га, бұл жерде вегатационды суару 28 мамырдан, ал соңы 13-ші тамызда, яғни 4-6 суару мөлшерінде.

Топырақта ылғалдың қорын төмендетпеу үшін гидромодуль графигін жинақтау мақсатымен жеңілдетеді, ең жоғарғы суару нормасына есеп жүргізу ұсынылмайды.

Негізінен есептік суару норманы 10+20 % төмен қабылдайды. Жоғарыда айтылғандардың негізінде суару нормаларын тағайындаймыз:

жоңышқа үшін:

1 танап m ₁ =800 м ³ /га, суару мерзімі 8-ден 31 мамырға дейін.

2 танап m ₂ =850 м ³ /га, суару мерзімі 4-тен 27 маусымға дейін.

3 танап m ₃ =900 м ³ /га, суару мерзімі 3-тен 27-ші шілдеге дейін.

4 танап m ₄ =1000 м ³ /га, суару мерзімі 31-ші шілдеден 24-ші тамызға дейін.

5 танап m ₅ =1150 м ³ /га, суару мерзімі 28-ші тамыздан 21-ші қыркүйек аралығы.

- азықтық өнімдер үшін:

1 танап m ₁ =700 м ³ /га, суару мерзімі 13-ші мамырдан 29-ші мамыр аралығы.

2 танап m ₂ =700 м ³ /га, суару мерзімі 1-ші шілдеден 17-ші маусым аралығы.

3 танап m ₃ =800 м ³ /га, суару мерзімі 20-ші маусымнан 6-ші шілде аралығы.

4 танап m ₄ =900 м ³ /га, суару мерзімі 1-ші шілдеден 29-ші шілде аралығы.

5 танап m ₅ =1000 м ³ /га, суару мерзімі 3-ші тамыздан 22-ші тамыз аралығы.

6 танап m ₆ =1100 м ³ /га, суару мерзімі 27-ші тамыздан 15-ші қыркүйек аралығы.

- сүрлемдік жүгері үшін:

1 танап m ₁ =600 м ³ /га, суару мерзімі 25-ші мамырдан 3-ші маусым аралығы.

2 танап m ₂ =650 м ³ /га, суару мерзімі 6-ші маусымнан 15-ші маусым аралығы.

3 танап m ₃ =700 м ³ /га, суару мерзімі 10-ші шілдеден 12-ші шілде аралығы.

4 танап m ₄ =750 м ³ /га, суару мерзімі 12-16 шілде аралығы.

5 танап m ₅ =850 м ³ /га, суару мерзімі 16-26 шілде аралығы.

6 танап m ₆ =950 м ³ /га, суару мерзімі 2-12 тамыз аралығы.

Ауылшаруашылық мәдени өнімдердің гилромодульін анықтаймыз. 1 га суару ауданының суды тұтынушылығын - гидромодуль деп атайды. Шамасы тәулік бойы суару кезінде мына формуламен анықтайды.

л/с 1 гектарға. (2. 5)

Мұндағы: m - суару нормасы, м ³ /га.

- мәдени өсімдіктер құрамындағы ауыспалы егістік аумағы, %.

t - мәдени өсімдіктерді суару кезеңі, тәулік.

Бір мәдени өнімнің суару режимін график түрінде ұсынуға болады, онда ауыспалы егістік алқабында бір рет суғаруға кеткен су мөлшері есепке алынады:

Егерде оны толтыру жолымен теңестіретін болсақ, онда мәдени өнімдердің жинақтық график режимі алынады (суару графигі) .

Гидроиодуль шамасын әр бір дақылдың барлық суғаруына қатысты тәулік бойы суаруда мына формуламен анықтаймыз.

жоңышқалар үшін:

тамыр азықтылар үшін:

жүгері үшін:

сүрлемдік жүгерінің гидромодульі:

Есептеу нәтижелерін жинақталмаған гидромодуль графигінің ведмостіне жазамыз. Суммарлы гидромодуль барлық егістік түрлерінің күн сайынғы вегетация кезеңінің гидромодульін графикалық жинақтау жолымен анықталады.

Гидромодулдің жинақталған графигі.

жоңышқа үшін:

тамыр азықтылар үшін:

- жүгері үшін:

Гидромодуль графигінде абцисса өсі бойынша күнтізбелік уақыт масштабында суғару кезеңі ай, күн, мезгілдерін көрсетеді, ал ордината осьтері бойынша гидромодуль көрсетілген.

Графиктегі әрбір егістік түрінің суғарылуы тікбұрыш түрінде көрсетіледі, ал ені суғару кзеңдерінің ұзақтығын білдіреді.

Басқа мәдени егістік түрлерінің гидромодуль графигін құруды бітірген соң, екіншісіне тағы басқаларға ауысады.

Егерде екі немесе бірнеше мәдени егістіктерді толығымен немесе жартылай уақыты бойынша сәйкес келсе онда осы күндері ординаттар және тікбұрыштар жартылай немесе толығымен бірінен кейін бірі құрылады. Барлық мәдени өнімдердің гидромодульін құру кезінде жинақталған гидромодуль графигін аламыз.

Бұл график q=0, 61 л/с гидромодуль ординатасымен сатылай күйде және q=0, 078 л/с гидромодульдің минималды ординатымен алынды. Су шығындары суғару аудандарында гидромодуль ординаталары тең.

(2. 6)

2. 2 Ауылшаруашылық дақылдарының суғару әдістері мен техникасын анықтау.

Суғарудың негізгі әдіс тәсілдері

Алқаптарда суару нормасы негізінде үш тәсілде беріледі.

жер бетімен.
жаңбарлатып.
топырақ асты арқылы.

Табиғи және шаруашылық жағдайлар негізінде біздің жобада суғарудың жер беті әдістері қабылданған және бұл әдістер кезінде су топырақтың үстімен таралады немесе қатарларға ағып топыраққа сіңеді. Бұл суарудың түрі өзінше үш түрге бөлінеді:

тақталар бойынша жіберу;
жүйектеп суару;
жайып суғару;

Суғару кезінде су жіберілісімен жер бетімен жұқа қабат болып топыраққа вертикаль жағдайда сіңеді. Атыздар арқылы суарғанда бір-бірінен кейін, ал су жайылу әдісі бойынша емін-еркін су ішеді. Су жайылу жолымен суаруда жан-жағынан топырақ үйіндісімен қоршалған учаске суға толып емін-еркін сіңеді. Үстіңгі қабаттан суару төмендегі ерекшеліктерге тән.

1. Суғаруды кезеңімен жүргізеді, су қорлары топырақ қабаттарында акумулияциаланады және суғару арасы кезеңінде шығындалады.

2. Текқана топырақтар ылғалданады.

3. Ылғалданудың әртүрлі тереңдіктерін алу.

4. Суғару кезеңдері арасында топырақ ылғалдылығының ауытқулары.

Суғару техникасы мен әдістеріне жариаланылған танаптар қортындыланады:

-азықтық қабаттың тереңдігі және ауданы бойынша судың есептік мөлшерін анықтау, ауылшауашылық мәденй дақылдардың жоғары агротехникасымен жинақта қамтамасыз етеді.

-су шығынының өндірістік еместігін қысқарту және жоғары коэффиценті қамтамасыз ету (0, 05-1, 0 аз емес) топырақ құрылымын сақтау.

-топырақты сор басудан және батпақтанудан сақтау.

-суғаруда жоғары өндірістік еңбекке ие болу, шамалы механизация мен автомизацияға ие болу.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.