Қазандық қондырғыларынан шығатын шуды есептеу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 137 бет
Таңдаулыға:

7

8

9

10

Аңдатпа

Осы дипломдық жобаның тақырыбы -

турбина алдындағы бу қысымын реттеуді автоматтандыру болып табылады.

Осы жұмыс қазанның технологиялық үрдісінің

бейнелеуінен,

приципиалдық-технологиялық сұлбасын жасаудан тұрады. Автоматтандыру

сұлбасы жасалып, қажетті құралдар таңдалған, реттеуіштің параметрлері

есептеліп, жүйе орнықтылыққа зерттелген және контроллерде объектті

автоматтандыру жүйесінің бағдарламасы жазылған.

Экономикалық бөлімде қазандықтың автоматтандыру жүйесінің

құрылыстық-пайдалану шығындары есептелінген және экономикалық

тиімділігі анықталған.

Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде

қазандық

цехындағы

қондырғылардан шығатын шудың есептемесі жүргізілген.

Аннотация

Темой данного дипломного проекта

является автоматизация

регулирования давление пара перед турбиной в теплоэлектростанции .

Данная работа включает в себя описание технологического процесса,

разработку принципиально - технологической схемы котла. Разработана

схема автоматизации, осуществлен выбор необходимого оборудования,

система исследована на устойчивость, произведен расчет параметров

регулятора

и написана программа системы автоматизаций объекта на

контроллере.

В экономической части был расчитан строительно-пользовательский

расход автоматизированной системы котла и была определена экономическая

эффективность.

В разделе безопасности жизнедеятельности произведен расчет шума

оборудования котельного цеха.

Annotation

Crown given diplom project be automation of regulation pressure steam in

front of turbine in thermal power station.

Given the job includes in itself description of technological process,

elaboration principled - technological scheme boiler. Developed the scheme

automation, significant choice the necessary equipment, system exploring on

stability, to produce calculation parameters adjaster and written the program of

system automations object on controller.

In economic part would calculation structural-user's expenditure of automated

system boiler and was spotting the economic efficiency.

In division safety life activity to produce calculation a noise equipments

boiler-room shop.

11

Мазмұны

Кіріспе

1 Негізгі бөлім

1. 1 Бу қазандығында бу алудың технологиялық сұлбасы

1. 2 Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша

талдау

1. 3 Өзектілік

1. 4 Бу қазандығында автоматтандыруды техникалық-программалық

жабдықтармен қамтамасыздандыру мәселелері

1. 5 Бу қазандығын автоматтандырудың негізгі мәселелері

1. 6 Есептің қойылуы

2 Арнайы бөлім

2. 1 Бу қысымын реттеудің автоматтандыру жүйесі

2. 2 АРЖ буындары және жүйенің математикалық модельдері

2. 3 Жүйені орнықтылыққа зерттеу және ПИД-реттеуішінің

көрсеткіштерін анықтау

2. 4 Деңгей реттеу жүйесінің төменгі деңгейінің бағдарлама техникалық

кешенін құрастыру

3 Экономикалық бөлім

3. 1 Бизнес - жоспар

3. 2 Өнім

3. 3 Маркетинг жоспары

3. 4 Қаржылық жоспар

4 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі

4. 1 Қауіпсіздік және еңбекті қорғау бойынша заңдық және нормативтік

актілер

4. 2 Қазандық қондырғыларынан шығатын шуды есептеу

4. 3 «Су жылытатын және бу қазандықтарының қауіпсіздігіне

қойылатын талаптар» техникалық регламенті

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қосымша А

Қосымша Б

12

Кіріспе

Осы дипломдық жұмыста турбина алдындағы бу қысымын реттеуді

автоматтандыру жүйесі қарастырылады.

Жылуэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің

үздіксіздігімен

сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр

энергияның

өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы

тиіс(жүктемеге) . Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар

механикаландырылған, ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез

дамиды. Жылу энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен

түсінідріледі.

Автоматтандырудың дәрежесіне сәйкес жылу энергетикасы

индустрияның қазіргі секторларының арасында негізгі орын алады. Жылу

энергетикалық қондырғылар ондағы әрекеттердің үздіксіздігімен

сипатталады. Жылулық және электр энергиясының өнімі әрбір сәт сайын

тұтынуға(жүктемеге) жауап беруі тиіс. Жылу энергетикалық

қондырғылардағы көптеген әрекеттер механикаландырылған және олардағы

өтпелі процесстер салыстырмалы түрде тез дамиды.

Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің

үздіксіз жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты

қыздырылуы және т. б. ) .

Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу генератор

қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін басқару

қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.

Жылу энергетикасындағы автоматтандыруды құрудың жоғарғы ролі

берілгендер бойынша түсіндіріледі.

Автоматтандырудың сипаттамалары маңызды артықышылықтарды

ұсынады:

1) жұмысшы персоналдың санын азайтуды қамтамасыз етеді, яғни еңбек

өнімділігін арттырады;

2) жұмысшылардың еңбек шартын жақсы жаққа қарай өзгертеді;

3) өндіріліп алынған будың сипаттамасының дәлдігін сақтауды

арттырады;

4) еңбек қорғауды және қондырғы жұмысының сенімділігін арттырады

5) бу генераторының жұмысының залалсыздығын арттырады.

Қазандықтарды пайдалану персоналдың қауіпсіз шарттары мен талап

етілетін параметрлердегі буды өндірудің эффективтілігі мен сенімділігін

қамтамасыз етуі тиіс. Осындай талаптарды орындау үшін пайдалану

жұмыстары заң ережелеріне, нормаларына және жетекшілік нұсқауларға,

оның ішінде «Қондырғыларды және бу қазандықтарын қауіпсіз пайдалаудың

ережелеріне» сәйкес Мемлекеттік қалалық техникалық байқауға, «Электр

станцияларын және тораптарын техникалық пайдалану ережелеріне»,

13

«Жылулық тораптар және жылу қолданғыш қондырғыларды техникалық

пайдалану ережелеріне» дәлме-дәл сәйкес жүргізілуі тиіс.

Берілген автоматты реттеу жүйесі келесілерге негізделген:

- деңгейді реттеу үрдісі мен басқару тиімділігін жақсартуға;

- отынның экономды тиімді пайдалануын және оның толық жағылуын

қамтамасыз етеді;

- авариялық жағдайлар санын азайтуға;

- жұмысшылардың еңбек шарттарын жақсартуға;

- технологиялық үрдістің жағдайы мәліметтерін оператор-технологтың

жұмыс стансаларына тиімді жіберуіне.

Дипломдық жұмыс келесі бөлімдерден тұрады:

Негізгі бөлімде барабанды қазандықтың технологиялық сұлбасы оның

жұмыс істеу принципі талқыланады. Қазандықты автоматтандырудың негізгі

мәселелері, автоматты реттеу жүйесінің анықтамалары және техникалық -

программалық жабдықтармен қамтамасыздандыру мәселелері

қарастырылады.

Арнайы бөлімде бу қазандығы барабанында бу қысымын реттеуді

автоматтандыру жүйесі жұмысына талдау жасалынады, қажетті құрылғылар

таңдалынып, математикалық модель құрастырылады. Бу қысымы реттеуішінің

айнымалы параметрлері анықталынып, жүйе орнықтылыққа зерттелінеді.

Барабанды қазандықтың бу қысымын реттеудің бағдарламасы жазылады.

Экономикалық бөлімде қазандықтың автоматтандыру жүйесінің

құрылыстық-пайдалану шығындары және экономикалық тиімділігі есептемесі

жүргізіледі.

Өміртіршілік

қауіпсіздігі бөлімінде қазандық цехындағы

қондырғылардан шығатын шудың есептемесі жүргізіледі және бу

қазандықтарының қауіпсіздігіне қойылатын талаптар қарастырылды.

Қорытындыда осы аталған бөлімдер бойынша ортақ шешім шығарылып,

дипломдық жұмыстың тиімділігі анықталынады.

14

1 Негізгі бөлім

1. 1 Бу қазандығында бу алудың технологиялық сұлбасы

Бу қазаны деп жағылған отын жылуын пайдаланып, қысымы ауа

қысымынан жоғары бу өндіретін құрылғыны атайды.

қолданатын бу қазандықтарының

технологиялық сұлбасы 1. 1 суретте көрсетілген. Онда ең алдымен су

экономайзер (8) арқылы өтіп барабанды қазандыққа (10) келіп

құйылады. Қазандық ішіндегі суды буға айналдыру үшін қазандық астына от

жағады. Оттық (1) арқылы от беріледі. Жанған от қазандық ішіндегі суды буға

айналдыра бастайды. Буға айналған су бу өткізгіш бойымен аса қыздырғышта

(7) қыздырылады. Егер де бу қыздырғышта будың температурасы шегінен

асып кетсе, онда бүрку арқылы оның температурасын ретке келтіріп

отырады. Бу өткізгіш бойымен бу турбинаға келіп оны айналдыра

бастайды. Турбина мен генератор бір білікте орналасқан себепті генератор да

айналып электр энергиясын алады. Қазандық ішіндегі керек емес су

жылжымалы құбырлар (11) арқылы сыртқа шығарылып отырады. От жану

барысында суық шұңқыр (3) арқылы күлді шахтаға (4) келіп жетеді. Түтін

мөлшері көбейіп кеткен жағдайда артық газдар түтінтартқыш (14) арқылы

сыртқа шығарылып отырады. Және де жану процесін ұстап тұру үшін

желдеткіш (15) арқылы от жанып жатқан жерге (2) ауа беріліп отырады.

Автоматтандырудың дәрежесіне сәйкес жылу энергетикасы

индустрияның қазіргі секторларының арасында негізгі орын алады. Жылу

энергетикалық қондырғылар ондағы әрекеттердің үздіксіздігімен

сипатталады. Жылулық және электр энергиясының өнімі әрбір сәт сайын

тұтынуға(жүктемеге) жауап беруі тиіс. Жылу энергетикалық

қондырғылардағы көптеген әрекеттер механикаландырылған және олардағы

өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез дамиды.

Теплоэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің

үздіксіздігімен

сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр

энергияның өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы

тиіс(жүктемеге) . Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар

механикаландырылған, ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез

дамиды. Жылу энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен

түсінідріледі.

Өзіндік энергия көзінің болуымен, оларды реттеуде дәлдікті талап

етуімен, жұмысшы ортадағы жоғары параметрлерімен, технологиялық

процестерінің кең механикаландыруымен ерекшеленетін жылу энергетикасы

ғылым және техниканың автоматты басқарудың жаңа техникалық құралдары

бар және теорияның қосымша әдістерін тұрақты түрде табатын облысы болып

табылады.

15

1 - оттық; 2 - от жанатын жер; 3 - суық шұңқыр; 4 - күлді шахта; 5 - экран

трубалары; 6 - фестон; 7 - бу қыздырғыш; 8 - су үнемдегіш; 9 - ауа

қыздырғыш; 10 - дағыра; 11 - жылжымалы трубалар; 12 - коллекторлар; 13 -

күлтұтқыш; 14 - түтінтартқыш; 15 - желдеткіш.

1. 1 сурет - Бу қазандығының технологиялық сұлбасы

Энергетикалық саладағы және өнеркәсіптік кәсіпорындардағы жылу

қолданғыш қондырғыларды модернизациялаудың есебі өте маңызды сипатқа

ие. Бұл біріншіден қондырғының аз бөлігі тек моральды ғана емес физикалық

ескірген, бірақ жұмысшы параметрлердің штаттық көрсеткіштерінен аздаған

ауытқуғанның өзіннің қауіпті көз болып табылуы мүмкіндігіне байланысты.

Екіншіден тозған қондырғыны пайдалану процесіндегі тура(жылулық) және

жанама(жекелеген жөндеу, қымбат тұратын түйіндерін ауыстыру)

шығындардың шығарылатын өнімнің өзіндік

құнын

бағалауда

салмақтылауына және барлық кәсіпорынның рентабельділігін төмендетеді.

Технологиялық қондырғылардың жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін

азғантай фактор оның бақылау-өлшеуіш және басқарылмалы құралдарының

сенімділігі мен күйі болып табылады. Микропроцессорлы техниканың

қондырғыларын қолдану негізінде ескірген бақылаушы-өлшеуіш құралдарды

модернизациялау ескі қондырғының жұмысын оперивті режимде

оптимизациялауға мүмкіндік береді және негізгі технологиялық қондырғының

жұмысын қауіпсіздендіруді және ыңғайландыруды қамтамасыз етеді.

16

Салыстырмалы баға бойынша мұндай әдіс нығайтуға кеткен шығынның

көлемі бойынша да, эффективтіліктің көрсеткіштері бойынша

да(энергоресурстарды үнемдеу, апаттың төмендеуі, қондырғылардың

рационалды қолданылуы) экономикалық расталған. Одан басқа экологиялық

шаралардың кеңейтілген шеңберін ұйымдастыру мүмкіндігі және өндірістің

жалпы мәдениетін өсіру пайда болады.

Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің

үздіксіз жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты

қыздырылуы және т. б. ) .

Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу генератор

қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін басқару

қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.

Жабдықтардың және бу генераторының жұмысына жылутехникалық

бақылау жасау автоматты әсер етуді көрсететін және өздігінен жазатын

аспаптардың көмегімен жүзеге асырылады. Персонал немесе ақпаратты

есептеуіш машина қызмет көрсететін өлшеу объектісіне қосылуды немесе бу

генераторында өтіп жатқан процесті үздіксіз бақылауды аспатар жасайды.

Жылу техникалық бақылаудың аспаптарын панельдерге, басқару щиттеріне

бакылау және қызмет көрсетудің ыңғайлылығына байланысты орнатылады.

Технологиялық қорғаныс іске қосылған жағдайда, бу генераторының

қондырғыларының механизмдері тоқтағанда немесе іске қосылғанда

технологиялық бұғаттаулар берілген реттілікпен операцияларды орындайды.

Бу генераторларына қызмет көрсету кезінде бұғаттауыштар дұрыс емес

операцияны жояды, апат болған жағдайда жабдықтарды қажетті реттілікпен

өшіруді қамтамасыз етеді.

Технологиялық сигналдандырудың қондырғылары кезекші персоналға

жабдықтардың күйі туралы хабар береді(жұмысы, тоқрап қалғаны т. б. ),

параметрлерінің қауіпті мәнге жақындағаны туралы ескеретеді, бу генераторы

мен оның жабдықтарында апаттық жағдайдың пайда болғаны жайлы хабар

береді. Дыбыстық және жарықтық сигнализация қолданылады.

Қазандықтарды пайдалану персоналдың қауіпсіз шарттары мен талап

етілетін параметрлердегі буды өндірудің эффективтілігі мен сенімділігін

қамтамасыз етуі тиіс. Осындай талаптарды орындау үшін пайдалану

жұмыстары заң ережелеріне, нормаларына және жетекшілік нұсқауларға,

оның ішінде «Қондырғыларды және бу қазандықтарын қауіпсіз пайдалаудың

ережелеріне» сәйкес Мемлекеттік қалалық техникалық байқауға, «Электр

станцияларын және тораптарын техникалық пайдалану ережелеріне»,

«Жылулық тораптар және жылу қолданғыш қондырғыларды техникалық

пайдалану ережелеріне» дәлме-дәл сәйкес жүргізілуі тиіс.

Берілген материалдардың негізінде әрбәр қазандықты қондырғыларға

жабдықтарға қызмет көрсету, жөнделу, қауіпсіздік техникасы, апаттарды

ескерту және алдын алу бойынша қызметтік және технологиялық

нұсқаулықтар жасалу тиіс. Әртүрлі тағайындаулар бойынша құбыр

17

өткізгіштердің

технологиялық және оперативтік сұлбалары, орындау

нұсқаулықтары, жабдықтарға технологиялық паспорт құрастырылуы тиіс.

Қазандықтың режимдік карталары және көрсетілген материалдардың

нұсқаулықтарын білу персонал үшін міндетті. Қызмет көрсететін

персоналдың білімі жүйелі түрде тексеріліп отырылуы тиіс.

Қазандықтарды пайдаланудың өндірістік тапсырмалары, құрастырылған

жоспарлар және өндіру графиктері, отын шығындары, өзіндік қажеттіліктер

үшін электр энергия шығындары бойынша міндетті түрде жетекшінің

бұйрықтары және қондырғының жұмысы жайлы кезекші персоналдың

жазбалары түсірілетін оперативті журнал арналады, және де байқалған

дефектілерді және шараларды олардың жөнделіу бойынша жазылып отыратын

жөндеу кітапшасы арналады.

Тіркейтін аспаптардың жазбалары және агрегаттардың жұмысы

бойынша тәуліктік ведомостьтардан тұратын бірінші реттік есептер жүргізілуі

тиіс және қазандықтардың берілген период ішіндегі жалпы берілгендері

бойынша екінші ретті есеп жүргізілуі тиіс. Әрбір қазандыққа өзінің нөмірлері

қойылады, барлық коммуникациялар МЕСТ орнатқан шартты түстерге

боялуы тиіс. Қазандықтарды ғимараттардың ішіне Мемлекеттік қалалық

техникалық байқау ережелеріне, қауіпсіздік техника талаптарына, санитарлы-

техникалық нормаларға, өрт қауіпсіздік талаптарына сәйкес орналастыру

қажет.

Бу генераторларын автоматтандыру өзіне автоматты реттеуді,

дистанциялық(қашықтан) басқаруды, технологялық қорғанысты, жылу

техникалық бақылауды, технологиялық бұғаттауды және сигнализацияны

қосып алады.

Технологиялық қорғаныс іске қосылған жағдайда, бу генераторының

қондырғыларының механизмдері тоқтағанда немесе іске қосылғанда

технологиялық бұғаттаулар берілген реттілікпен операцияларды орындайды.

Бу генераторларына қызмет көрсету кезінде бұғаттауыштар дұрыс емес

операцияны жояды, апат болған жағдайда жабдықтарды қажетті реттілікпен

өшіруді қамтамасыз етеді.

Технологиялық сигналдандырудың қондырғылары кезекші персоналға

жабдықтардың күйі туралы хабар береді(жұмысы, тоқтап қалғаны т. б. ),

параметрлерінің қауіпті мәнге жақындағаны туралы ескертеді, бу генераторы

мен оның жабдықтарында апаттық жағдайдың пайда болғаны жайлы хабар

береді. Дыбыстық және жарықтық сигнализация қолданылады.

Қазандықтарды пайдалану персоналдың қауіпсіз шарттары мен талап

етілетін параметрлердегі буды өндірудің эффективтілігі мен сенімділігін

қамтамасыз етуі тиіс. Осындай талаптарды орындау үшін пайдалану

жұмыстары заң ережелеріне, нормаларына және жетекшілік нұсқауларға,

оның ішінде «Қондырғыларды және бу қазандықтарын қауіпсіз пайдалаудың

ережелеріне» сәйкес Мемлекеттік қалалық техникалық байқауға, «Электр

станцияларын және тораптарын техникалық пайдалану ережелеріне»,

18

«Жылулық тораптар және жылу қолданғыш қондырғыларды техникалық

пайдалану ережелеріне» дәлме-дәл сәйкес жүргізілуі тиіс.

Берілген материалдардың негізінде әрбір қазандықты қондырғыларға

жабдықтарға қызмет көрсету, жөнделу, қауіпсіздік техникасы, апаттарды

ескерту және алдын алу бойынша қызметтік және технологиялық

нұсқаулықтар жасалу тиіс. Әртүрлі тағайындаулар бойынша құбыр

өткізгіштердің технологиялық және оперативтік сұлбалары, орындау

нұсқаулықтары, жаблдықтарға технологиялық паспорт құрастырылуы тиіс.

Қазандықтың режимдік карталары және көрсетілген материалдардың

нұсқаулықтарын білу персонал үшін міндетті. Қызмет көрсететін

персоналдың білімі жүйелі түрде тексеріліп отырылуы тиіс.

Қазандықтарды пайдаланудың өндірістік тапсырмалары, құрастырылған

жоспарлар және өндіру графиктері, отын шығындары, өзіндік қажеттіліктер

үшін электр энергия шығындары бойынша міндетті түрде жетекшінің

бұйрықтары және қондырғының жұмысы жайлы кезекші персоналдың

жазбалары түсірілетін оперивті журнал арналады, және де байқалған

дефектілерді және шараларды олардың жөнделу бойынша жазылып отыратын

жөндеу кітапшасы арналады.

Тіркейтін аспаптардың жазбалары және агрегаттардың жұмысы

бойынша тәуліктік ведомостьтардан тұратын бірінші реттік есептер жүргізілуі

тиіс және қазандықтардың берілген период ішіндегі жалпы берілгендері

бойынша екінші ретті есеп жүргізілуі тиіс. Әрбір қазандыққа өзінің нөмірлері

қойылады, барлық коммуникациялар МЕСТ орнатқан шартты түстерге

боялуы тиіс. Қазандықтарды ғимараттардың ішіне Мемлекеттік қалалық

техникалық байқау ережелеріне, қауіпсіздік техника талаптарына, санитарлы-

техникалық нормаларға, өрт қауіпсіздік талаптарына сәйкес орналастыру

қажет.

1. 2. Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша

талдау

1. 2. 1 Автоматты басқару жүйесіндегі негізгі ұғымдар мен

анықтамалар

Барлық технологиялық объектілер басқарушы құрылғысымен бірге

қайсыбір автоматты жүйені құрады, ал ол өз кезегінде автоматты басқару

теориясы заңдарымен талданып, синтезделеді.

Автоматты басқару және реттеу теориясы - автоматты реттеу жүйесін

талдау, синтездеу тәсілдерін және құру принциптерін зерттейтін ғылым.

Автоматты басқару жүйесін құру үшін маман ең алдымен басқарылатын

обьектінің математикалық моделін тұрғыза білу керек. Ал бұл есепті

экспериментті және аналитикалық жолдармен шешуге болады.

Басқару обьектісіне басқару алгоритміне сәйкес әсер ететін кез-келген

техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы деп аталады.

19

Бір - бірімен байланысты және басқару алгоритміне сәйкес өзара

әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару

обьектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады. Жұмыс

барысында автоматты басқару жүйесіне әртүрлі ішкі және сыртқы әсерлер

ықпал жасайды. Автоматты жүйенің бір бөлігінен келесі бөлігіне

технологиялық процестің бірқалыпты өтуін қамтамасыз ететін әрекеттің

тізбекті желісін қүрайтын әсерді ішкі әсер деп атайды. Оларды басқарушы

әсер дейді. Ал сыртқы әсер екіге белінеді. Технологиялық процестің тиянақты

етуіне қажет бірінші әсер қызмет алгоритміне сәйкес жүйе кірісіне беріледі де,

жоспарланған немесе тапсырыстық әсер деп аталады. Ал, екінші әсер

жүйеге немесе басқару объектісіне сыртқы ортадан беріледі. Ол жүйе

жұмысында алдын ала еске алынбайды да, кездейсоқ сипатта болып, басқару

процесін қиындатады. Сол себепті оларды қобалжытқыш әсер деп атайды.

Технологиялық процестің дұрыс етуіне сәйкес басқарылатын шаманың

берілген уақыт аралығында ұстап отыруға керекті мәнін алдын ала берілген

мән деп, ал фактілі, яғни процестің өлшенген мәнін нақты (қазіргі) деп

атайды. Реттелетін шаманың алдын ала жоспарланған және нақты мәндерінің

арасындағы айырмасын келісілмеген (айырымдық) шама дейді.

Сол себепті ендірістік жабдықтарды (басқару объектісін) басқарып

отыру қажет, яғни басқарылатын шама қоздырушы әсердің ықпалына

қарамастан берілген ереже (программа) бойынша езгеретіндей дел есеппен

басқарушы әсерді қалыптастыру керек.

1. 2. 2 Автоматты жүйе элементтері мен жіктелуі

Автоматты жүйе өзара байланысқан және белгілі бір қызмет атқаратын

дербес конструкциялық элементтерден тұрады, оларды автоматика

элементтері не құралдары деп атайды. Элементтерді жүйеде атқаратын

қызметіне қарай салыстырушы, түзетуші, қабылдаушы, жоспарлаушы,

түрлендіруші және атқарушы деп ажыратады.

Қабылдаушы