Автоматты өрт сөндіру қондырғыларын жобалау
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі
Төтенше жағдайлар камитеті
Көкшетау техникалық институты РММ
Күндізгі оқу факультеті
Өрттің алдын алу пәндер
кафедрасы
Қорғауға жіберілді
ӨАА кафедрасының бастығы
техникалық ғылыми кандидаты
_______________ Қ.К. Карменов
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)
Мамандығы: 5В100100 Өрт қауіпсіздігі
Тақырыбы: Маңғыстау облысындағы Интергаз орталық Азия КазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасы АҚ автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықтау.
Диплом жазушы: ______________Н. Исаев
Дипломдық жетекші:
ЖТП кафедрасының
аға оқытушысы
ө.қ.қ подполковнигі ________М.Тұрғынбаев
Көкшетау 2015 ж
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі
Төтенше жағдайлар камитеті
Көкшетау техникалық институты РММ
Күндізгі оқу факультеті
Өрттің алдын алу пәндер
кафедрасы
ТАПСЫРМА
5В100100 Өрт қауіпсіздігі мамандығының дипломлық жұмысты (жобаны) дайындау бойынша.
Жұмыс (жоба) тақырыбы: Маңғыстау облысындағы Интергаз орталық Азия КазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасы АҚ автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықтау.
1. Институт бұйрығы бойынша бекітілген № 157 10 09 2014 ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны ) тапсыру мерзімі 05 06 2015 ж.
3. Жұмысқа (жобаны) бастапқы берілгендер компрессор станциясының жобасы.
4. Қысқаша мазмұны немесе өңдеуге жататын сұрақтар тізімі, тарауларды орындау мерзімдері.
Тарау атауы
Орындау
мерзімі
Кіріспе
01.02.2015ж
Қорғалатын объекттің қысқаша сипаттамасы
05.02.2015ж
Өрт қауіптілігін сараптау
15.02.2015ж
Автоматты өрт сөндіру қондырғыларын жобалау
20.02.2015ж
АӨСҚ - ның гидравликалық есептелуі
25.02.2015ж
Өрт сөндіруде және өрт дабылдағышы
25.02.2015ж
Қорытынды
21.04.2015ж
Әдебиеттер тізімі
22.04.2015ж
Графикалық бөлімі
25.04.2015ж
Дипломды алдын-ала қорғау
17.05.2015ж
5. Консультанттар: Өрттің алдын алу кафедрасының оқытушысы өртке қарсы қызмет майоры ___________________________________ ______А.Д.Салпыков
6. Бекітемін: ӨАА кафедрасының бастығы т.ғ.к, өртке қарсы қызмет полковнигі_________________________ _____________________ Қ.К. Карменов
7. Жетекші: ЖТП кафедрасының аға оқытушысы өртке қарсы қызмет подполковнигі______________________ _________________ М.Ж.Тұрғынбаев
8. Тапсырманы орындауға қабылдадым______________________ Н.А. Исаев
9. Тапсыру мерзімі 2015 жыл.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
6
1.Тарау - Өрт қауіптілігін сараптау
12
1.1. Жалпы талаптар
12
1.2. Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
14
1.3. Эвакуациялық жолдар мен шығуларды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
18
1.4. Ғимараттардың құрылымдар мен құрылыстардың электрлiк қондырғыларын күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
19
1.5 Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың жылыту және желдету жүйелерiн күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
22
1.6 Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың инженерлiк жабдығын күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
25
1.7 Өртке қарсы сумен жабдықтау көздерiн күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
27
1.8 Өрт сөндiру техникасын орналастыруға және қызмет көрсетуге қойылатын талаптар
29
2.Тарау - Өндірістік ғимараттар ішіндегі технологиялық құбыр жолдары мен құбыр жолы арматурасын ұстау тәртібі
30
2.1 Компрессорлық станцияларды ұстау тәртібі
30
2.2 Газ өндіруді қарқындату тәртібі
31
2.3 Газды жинау, дайындау, сақтау және тасымалдау тәртібі
34
2.4 Газды қайта өңдейтін өнеркәсіп объектілерін ұстау тәртібі, жалпы ережелері
38
2.5 Технологиялық аппараттар мен қондырғыларды ұстау тәртібі
40
2.6 Қосалқы құрылғылар мен құрылыстарды ұстау тәртібі
42
2.7 Компрессорлық және сорғыш станцияларды ұстау тәртібі
42
0.8 Технологиялық жабдықты ұстау тәртібі
43
2.9 Өрт сөндіруді ұйымдастыру тәртібі
44
3. Тарау - Қорғалатын объекттің жалпы сипаттамасы
45
3.1 ҚазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасының Қазақстан Республикасында алатын орны
45
3.2 ҚазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасының қысқаша сипаттамасы
46
3.3 Жер бедері мен ауа-райы
48
3.4 Негізгі ғимараттар мен құрылыстар
48
3.5 Негізгі ғимараттар мен құрылыстардың қысқаша сипаттамасы
49
4. Тарау - Электрмен қамтамасыз ету және электр жабдықтары
51
4.1 Элертр энергиясын тұтынушылар және энергетикалық жүктемелер
51
4.2 Компрессорлы
51
4.3 Электрлі химиялық қорғау іс-шаралары
51
4.4 Бақылау және автоматтандыру
52
4.5 Автоматтандырудың көлемі
53
5. Тарау - Өрт сөндіру қондырғыларын жобалау
55
5.1 Көбікті өрт сөндіру қондырғыларын пайдалану
55
5.2 Бастапқы өрт сөндіру құралдары
56
5.3 Автоматты көбікті өрт сөндіру қондырғыларының әрекет ету принцпі
56
5.4 Сумен және көбікпен өрт сөндіру қондырғыларын пайдалануға қабылдау тәртібі
58
5.5 Менің ұсынып отырған жұмысым өрт сөндіру қондырғысының автоматты жұмыс жасау принципі
61
5.6 Ұсынылған жоба іс-шараның экономикалық тиімділігін бағалау
62
5.6.1 Жұмыстың қауіпсіздігін, нәтижелілігін қамтамасыз етуге байланысты шығыстар, пайдаланылғын шығындар
62
5.6.2 Нұсқаларды салыстыру және экономикалық нәтижені таңдау
63
6. Тарау - Техникалық қауіпсіздігі бойынша негізгі талаптар
65
6.1 Техникалық қызмет көрсету және өрт сөндіру қондырғысын күтіп ұстау
66
6.2 Өрт дабылдағышын пайдалану және техникалық қызмет етуі
67
Қорытынды
69
Қолданылған әдебиеттер тізімі
70
Кіріспе
Менің дипломдық жобамның тақырыбы Маңғыстау облысындағы Интергаз орталық Азия КазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасы АҚ автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықтау.
Менің бұл тақырыпты алу себебім Қазақстан Республикасының газ саласының одан әрі дамуы айтарлықтай әлеуметке ие, ол болашақта Қазақстанды табиғи газдың жетекші өндірушілері қатарына шығаруға мүмкіндік береді. ҚазТрансГаз акционерлік қоғамы, еліміздің және дүниежүзінің газ нарығында мемлекеттің мүддесін білдіретін, Қазақстан Республикасының газбен жабдықтау саласындағы ірі компания болып табылады. Осындай маңызды өндірістік объекті де өрт бола қалған жағдайда оны сөндірудің тиімді тәсілдерін яғни өрт сөндіру қондырғысының автоматты жұмыс жасау принципин ұсынып отырмын. Бұл автоматты өрт сөндіру қондырғысы өрттен келетін шығындарды азайтуға және агрегаттардың зақымдалуының алдын алатын шешімдердің бірі болады деп санаймын. Бұл жүйе жылу дабылдағышы арқылы жүзеге асады. Жылу дабылдағышы өзінің тиімділігімен ерекшеленіп жарты ғасыр бойы түрлі өндірістік ғимараттарда өртке қарсы қорғанысын қамтамасыз етуде.
Соңғы жылдары техниканың дамуы өзінің ықпалымен түрлі салалардың дамуына үлкен ықпал жасап, өндіріс концентрациясы деңгейі жоғары көрсеткіштер көрсетіп жаңа техналогиялық процестерді үлкен қарқынмен даму үстінде. Осындай қарқынды дамулар ғимараттардың заманауи автоматты өртке қарсы қондырғыларына деген сұраныстарды арттыруда. Міне осыған байланысты автоматты өртке қарсы қорғау қондырғыларының рөлі артады және де әр уақытта оны дамытып отыруды қажет етеді. Сонымен қатар қазіргі талаптарға сай жауап беретін тиімді өрт сөндіру құралдарын іздестіруді және жаңартуды керек етеді.
Өрт автоматикасының пайда болуы мен дамуы адам қоғамының ғылыми-техникалық прогресімен тығыз байланысты. Өрт сөндірудің автоматтанған құрылғылары өте ертедегі деректерде келтірілген. Жекелеген түрде, өртпен күресу үшін әртүрлі техникалық құрылғылардың баяндалуы Архимед еңбектерінде, грек механик оқымыстысы Ктесибитя - б.з.д. ІІ-І ғасырларда Александрияда өмір сүріп, су көтеретін сорғышты ойлап шығарған, Герон Александрийскийдің, Пифагордың трактаттарында, рим архитекторы Витрувия және басқалардың еңбектерінде қарастырылған.
Алғашқы (нақты көрсетілген дерек) рет өрт сөндірудің автоматты құрылғысын 1973 жылы ағылшын Джон Грин патентін ұсынған. Өкінішке орай, бұл құрылымның конструкциясы мен жұмыс істеу принципі бізге жеткен жоқ. XVII ғасырдың аяғымен XVIII ғасырдың басында Батыс Европаның бірқатар елдерінде өрт сөндірудің автоматты құрылғылары облысында ойлап тапқыштық „жарқ" етті. Олардың барлығы жарылғыш құрылғылармен жасалды, жұмыс істеген кезде ыдыстан лақтырылып және өрт сөндіру құралдары шашылды. Мұндай құрылғылардың қатарына 1708 - 1710 жылдары Ресейде І Петрдің қатысуымен жасалған бөшке тәрізді ыдыстар, 1715 жылы Захари Грейлем (Германия), 1723 жылы - Годфрей (Англия), в 1770 жылы. - артилерия полковнигі Роттың (Германия) құрылғылары жатады. 1769 жылы К. Д. Фролов қазіргі пайдаланылып жүрген өрт сөндірудің қондырғысының туындысының макеті мен жобасын жасағанын жариялады. 36 жыл өткен соң 1806 жылы ағылшын Джон Кэри осыған ұқсас қондырғыны патенттеді.
XIX ғасырдың екінші жартысында, әсіресе соңғы он жылында су шашатын түтікті және дренчер қондырғыларының шығуымен есте қалады, олардың „тууы" және жаппай таралуы Стюарт Гарисон (Англия), Генри Пармели и Фредерик Гриннеля (АҚШ) есімдерімен тығыз байланысты.
1769-1770 жылдары орыс офицері К.Д.Фроловпен қазіргі заманғы сулы өрт сөндіру қондырғысының жобасы мен макеті шығарылды. Жоба сипаттамасында автор өрт машинасының су өткізгіш қондырғысы ретінде қолдана алатынын жазған. Оның механизмы өте қарапайым болатын. Қозғалтқыш ретінде кривошипно-шатунный механизмды қозғалысқа келтіретін су құйғыш дөңгелек қызмет еткен. Өрт жағдайында тұрақтар аяғына шприцтары бар былғары жеңдер отырғызылатын және өрт ошағына суды беретін кран ашылатын. Шатырлы бөлмелерге су тұрақтар бойынша берілетін. Мұндай бөлмелер ішінде суды барлық бөлмелер бойынша шашырату үшін тесіктері бар көлденең құбырлар орналастырылған. Бірақ бұл жоба практикада қолданылмаған болатын, ал суреттер мен қондырғының сипаттамасы мұрағатарда сақталған.
1806 жылы ағылшын Джон Кэри сәйкес келуші қондырғыны жасап шығарады және оған патент алады. Фролов пен Кэридің конструкциясынан автоматты жүйелерге дейін бір ғана қадам қалған болатын. Және ол 1864 жылы ағылшын ғалымы Стюарт Гаррисонмен жасалды, ол қондырғыны шашыратқышпен жабдықтаған.
1874 ж. Пармели и К° американ фирмасы спринклер (ағылшын сөзінен аударғанда шашырату) деген атаққа ие болған шашыратқыш конструкциясын өңдейді. Жеті жылдан кейін Пьер Ориоль (Франция) Ориоль автоматты өрт сөндіргішін құрады. Оның жұмыс істеу принципі алдындағы белгілі жүйелерден шашыратқыш конструкциясынан басқа ерекшеліктері болмаған. Суды шашырату үшін торлы шашыратқышты пайдаланған. 1881 жылы Фридерик Гриннель (АҚШ) барлық бағыттарда спринклерден суды бере алатын сәулелегішті шығарады.
Алғашқы өндірістік спринклерлі қондырғылар оларға спринклерлі бастиектермен қосылған су өткізгіш жүйе түрінде болатын. Спринклердің негізгі бөлігі бірнеше жұқа пластинкалардан тұратын, белгілі бір балқу температурасы бар өзара жеңіл балқитын металлмен байланысқан көпір түрінде болады. Қоршаған ортаның температурасы жоғарылаған кезде көпірдің жеңіл балқығыш металлы балқыған болатын, және спринклер ашылып қалатын. Судың шашырауын тоқтату су өткізгіш жүйенің кранын жабумен тоқтатуға болатын.
Спринклерлі жүйелерге сол кездің өзінде-ақ қатаң талаптар ұсынылатын: судың қорғалатын ауданға тепе-тең және жеткілікті мөлшерде түсуі; спринклердің жеңіл балқығыш құлыбы белгілі температура кезінде тығынның босатылуына бөгет жасамайтындай ыдырауы қажет етілетін. Бұл шарттарға Америкада кең қолданыс тапқан Гриннель спринклері жауап берген болатын, ал содан кейін барлық өндірістік дамыған елдерде.
Англияда 1882-1904 жылдары спринклерлі қондырғылар 2,5 мың фабрикалар мен зауыттарда орналастырылған болатын. Олардың өндірісін ағылшын акционерлік қоғамы Матер и Платт жүзеге асырған. Сипаттамада көрсетілгендей, өрт сөндіргіш су құбырларымен қолданылған, не қалалық құбырға, не қорғалатын бөлме үстінен белгілі бір биіктікте орнатылатын арнайы бакқа қосылған. Төбе бойынша бір-бірінен 2,5-3,0 м қашықтықта су өткізгіш құбырдың бірнеше параллельді қатарларымен өткізеді. Әрбір құбырда 3,0-3,5 м қашықтықта спринклерлер орнатылады.
Ресейде Гриннель спринклерлі қондырғылары 1891 жылдан бастап қолданыла бастады. Сулы өрт сөндіретін автоматты қондырғыларды құру бойынша жұмыстар бірнеше бағыттарда бір уақытта жүргізілетін. 1882 жылы Ф. Баром Варшавада автоматты сөндіру және өрт көрсеткішін өңдейді. Онда суды жауын түрінде шығару үшін клапандардың ашылуы электр көмегімен жүзеге асырылған. Дыбыс клапандарға оқшаулағыш массамен жабылған, сымдар түрінде жасалған датчиктен түскен. Температураның жоғаралауы кезінде бұл масса балқитын, және сымдар соңы қосарласа отырып электр тізбегін тұйықтаған. Осымен бір уақытта электр қоңырауының тізбегі тұйықталады және дабыл дыбысы берілетін. 1882 ж. тамыз айында В. Ванкербергер (Брюссельден) фабрика бөлмелерінде өрттерді сөндіру үшін өрт сөндіргішті қолдану қажеттілігін ұсынды, оның сезгіш элементі түрлі кеңею коэфициенттеріне ие болған металл жинақтарынан тұратын пластинка болып табылатын. Температураның жоғарылауы кезінде пластинка механикалық тартпаны қозғалысқа келтіреді, оның әсерінен буөткізгіш жүйенің краны ашылып және қоңырау іске қосылатын. Автордың пікірі бойынша, бөлмедегі жоғары температура кезінде жеңіл жанғыш шнур көмегімен белгілі бір жағдайда ұсталатын болат пластинканы қолдануға болады.
Бір ай бұрын Ресейдің патенттік ведомствасына казан сатушысы Ю.Кюн ұсыныс жасады, оның ұсынысында су өткізгіш құбырларда герметикалық клапандары бар конустық құбыршалар орнатылған. 1884 ж. 23 мамырда, яғни Ф.Гриннельден бір ай бұрын Н.П. Зимин патенттік ведомстваға автоматты өрт сөндіргішті ұсынады, оның ұсынысында су шашатын тор шыны немесе фарфорлы колпактармен тығыз жабылған. Бұл колпак жеңіл тұтанғыш заттың жануы кезіндегі қозғалысқа келтірілетін жүкпен немесе жеңіл балқғыш металлдың балқуы кезінде бұзылатын. Су өткізгіш жүйенің тірегіш құрылғысы ретінде шыны колпактың қолданылуы агрессивты орталарда сулы өрт сөндіру қондырғыларының қолданылуға мүмкіндік берді. Бұл өте маңызды жетістік болатын, өйткені Гриннель спринклерлері металл коррозиясының нәтижесінде қышқыл бар атмосферада іске сирек қосылатын.
1893 жылы Ф. Гриннель Ресейде өзінің спринклеріне жаңа толықтырулар алады, оның сипаттамасы былайша көрсетілген еді ауаның, тежегіш газдар мен судың әсерінен клапандардың бүлінуін жою, олардың нәтижесінде клапан керек кезінде ашылмай, ал қажет кезде ашылуы мүмкін. Ол оларды шыныдан, фарфордан және кремнийлі қосылыстардан жасауды ұсынады. Бұл спринклер бульб-спринклер деген атпен белгілі болды.
Гриннель спринклерлерінен басқа, өткен ғасырдың аяғында басқа да үлгілер қолданылған. Олардың арасында австрийлік Х. Линзердің спринклері өзінің белгілі ерекшеліктерімен ажыратылған. Жеңіл балқығыш металлдан жасалған көпіршек, клапанның үстінде емес, басқа жаққа енгізілген, нәтижесінде қысылу емес, керісінше созылу әсер еткен. Екінші ерекшелік былайша қорытындыланды, клапан серіппелі диаграммаға емес, металл төстікке тірелген. Жұмыс істеу принципінің өзі Гриннельде тәрізді болған. Мамандардың пікірі бойынша, Линзер спринклерінің жетіспеушілігі ондағы қозғалғыш бөлшектердің бар болуы болған.
Фабрикалар мен зауыттарды қорғау үшін осы сияқты Ньютон және А. Пашковский спринклерлері қолданылған. Орыс ғалымы Пашковскийдің спринклерлері Гриннель және Ньютон спринклерлерінің арасында орта жағдайға ие болды. Аталғандармен салыстырғанда, Пашковский конструкциялары спринклерлердің бастиегін ауыстармауынсыз жұмыс қалпына келтіруге мүмкіндігі бар болған. Ескі бастиекке жаңа мостикті салу жеткілікті болатын. Бұл экономикалық тиімді болған, өйткені спринклерлі бастиектер қымбат тұратын. Құбыр өткізгіштердегі су маңызды жеңілдетілген, өйткені оның болмауы немесе кіші қысым спринклерден судың бөлінуіне әкелген. Барлық қондырғылардың 90% Гриннель спринклерлері құраған.
Бөлмелерді қорғау үшін сулы өрт сөндіру автоматты қондырғыларын қолдану отпен күрес ісіне зор үлестер қосты. 1904 жылы сақтандырушы өкіл Бэтлей Англияның спринклерлі фабрикаларында болған барлық өрттер анализын жасады. 810 өрттердің ішінде 734 (91%) спринклерлермен сөндірілген. Анализ кезінде спринклермен қорғалған фабрикалар мен зауыттардағы барлық өрттер ескерілген.
Бұл құрылғыларда оттан сенімді қорғанышты көрген, және 1895 жылы барлық дүние жүзінде 3 млн. 250 мың Гриннель спринклері саналған, онымен 12 мың ғимарат қорғалған. ХХ ғасырдың басында спринклерлі қондырғылар көмегімен жер бетінде 15 мың өрт тоқтатылған.
ХХ ғасырдың басында сол сияқты өрт автоматикасы аумағында біршама жаңа жетістіктер жасалған, меншігінде автоматты хабарлағыштар (бастапқыда жеңіл балқығыш сезгіш элементтермен, кейін биметаллды пластиналармен), троссты жібергіші бар химиялық көбікті сөндірудің автоматты қондырғылары, автоматты ұнтақты от сөндіргіштер (Пожарогас от сөндіргіші) пайда болды.
ХХ ғасырдың 20 жылдар басы мен 30 жылдарда отандық автоматты өрт дабылдағыштарының жүйелері, сулы, газды және көбікті өрт сөндіру қондырғылары құрылған. Олардың құрылуында көп көмек көрсеткен Өрт лабораториясының ғылыми-зерттеу орталығы (ЦНИПЛ. 1930 ж.), кейін оның аты Өртке қарсы қорғанысының орталық ғылыми-зерттеу институтына (ЦНИИПО, 1937 ж.), ал 1968 жылдан бастап Өртке қарсы қорғанысының барлық одақтық ғылыми-зерттеу институтына (ВНИИПО) ауыстырылды. Қазіргі уақытта - Ресей ІІМ Федералдық мемлекеттік мекеме (ФММ) Өртке қарсы қорғанысының барлық Ресейлік ғылыми-зерттеу институты (ВНИИПО).
Автоматты өрттен қорғау өрт қауіпсіздігі сұрақтарын шешуде маңызды рөл атқарады. Су шашатын және дренчерлі қондырғылардың эксплутациясының жарты ғасырдан астам уақыт тәжірибесі шаруашылық нысандарының өртен қарсы қорғауын қамтамасыз етуде.
Техниканың дамуы өзінің механизация және автоматизациясы, өндіріс концентрациясы деңгейі жоғары көрсеткіштегі жаңа технологиялық процестерді дамытады, олар қоймаларда шикізат және дайын өнімдерді ұзақ сақтауға көмектеседі. Осыған байланысты өртке қарсы қорғау автоматикасының рөлі артады, және де әр уақытта оны дамытып отыруды қажет етеді, сонымен қатар қазіргі талаптарға сай жауап беретін тиімді өрт сөндіру құралдарын іздестіруді керек етеді. Бірақ та өз кезегінде, экономиканың кез келген саласындағы техникалық прогресс өртке қарсы қамтамасыз ету прблемаларымен тығыз байланысты, өйткені ол өрттің пайда болуы мен шығынның үлкен мөлшерінен бөлініп кете алмайды. Үлкен көлемдегі емес өрттердің өзі қазіргі таңда ертеректе ірі өрттер нәтижесінде болатын мөлшердегі үлкен шығындар мен салдарлар туғызады. Осының бәрі өрттен қарсы қамтамасыз ету проблемаларын қамтамасыз ету біздің республиканың ең өзекті проблемаларының бірі болып табылады.
Өрт автоматикасы құралдарын кең көлемде игеру өрттің қауіпті факторларынан адамдар өмірін қорғап қалуға кепілдік береді, табысты өртті сөндірудің сенімділігін арттырады, ірі өртке айналып кетпеу мүмкіндігін туғызады, мемлекеттік материалды және жан дүниелік байлықтарын сақтауға қамтамасыз етеді. Өрт автоматикасының әлеуметтік-экономикалық мәні мына түрде сипатталады. Өрт автоматикасы республикада өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шарасында әлеуметтік тыныштықты сақтау кезінде, ұлттық байлықты сақтауда қалыпты экономиканы ұйымдастыруда, Қазақстан Республикасында локалдық тепе-теңдіктің пайда болу және даму мүмкіндігін тоқтатуда маңызды звено болып табылады. Өндірістің кең көлемде автоматизациялануы адамсыз технологияның пайызын кең көлемде арттырады. Егерде 60-шы жылдардың ортасында, 70-шы жылдардың бас кезінде өнеркәсіптік өндірістің цехтарында қызмет көрсететін қызметшілердің саны жеткілікті болды, нәтижесінде де қабілетті еркін өрт есептерін жасауға болатын, яғни өртті дер кезінде байқап, хабарлап, уақытысында сөндіруге болатын болса, қазіргі уақытта сондай мөлшердегі цехтарда тек бірнеше операторлардың (кейде бір-екеу) болуынан, олар пайда болған өртті байқамаулары мүмкін. Егер де бұған объективті себепті қосатын болсақ, атап айтқанда, көшедегі транспорттың көп болуы салдарынан өрт автомобилінің қозғалыс жылдамдығы біраз кемитін болса, онда автоматикалық өртке қарсы қорғау құралдарын кең көлемде игеруді қажет етеді.
Сонымен қоса айта кету керек, өрт автоматикасы құралдарын пайдалану мемлекеттік өртке қарсы қызмет пен техника мөлшерінің санының эквивалентті азаю мүмкіндігін туғызбайды. Автоматиканы игеру - бұл тек қана МӨҚҚ штаттық және техникалық мүмкіншіліктері арасындағы бөлінбейтін компенсация және эксплутациялық нысандардағы енгізілу санының үздіксіз өсуі.
Жоғарыда келтірілген фактілерді талдай отырып, мынадай қорытынды жасау қиын емес, өртке қарсы қорғаудың даму қарқыны өрттің материалдық қаупінің даму қарқынынан, яғни жаңа бұйымдардың, қондырғылардың, машиналар мен технологиялардың жасалу мүмкіндігінен қалып келеді. Осыған қарай, пайда болатын өрттердің санымен, олардан келетін шығын тенденциясы да артады. Бұл тенденцияны басу үшін көп мөлшерде адамдық және материалдық ресурстар (оның ішінде қымбат тұратындары, өрт автоматикасы құралдары сияқты) жұмсалады. Бұл тенденцияны тұрақтандыруға, керек болса азайтуға болады, егер де, өрт қауіптілігін бақылайтын өрттен қорғаудың барлық деңгей ұйымдастырылған күйде болса, атап айтқанда: ғылыми-зерттеу нәтижелері, тәжірибелі-конструкторлық нәтижелер, тәжірибелі өндірістер. Осының көмегінің нәтижесінде дер кезінде потенциалды өрт қаупі нәтижесін анықтауға, қауіп көздерін жою іс-шараларын жүргізуге болады. Тек осындай жағдайда ғана алдын алу қызметі толық көлемде бақылау жасауға, өрттен қорғау шараларын жақсартуға мүмкіндік алады.
Өрттен қорғаудың мұндай мүмкіншіліктері іске асқанша, қазіргі кезде өрт қаупі потенциалын арттыруда ӨҚАҚ ең таңдаулы құрал болып саналады. Өртке қарсы қорғаудың конструктивті шешімі оның алдына қойған мақсатына және оның құрылысына байланысты. Өртке қарсы қорғаудың техникалық жүйелерінің спе - цификасы оны қандай дәрежеде қолдануына байланысты болады. Мысалы, өрт туралы хабарлау және сезу жүйелері, өрт қажеттілігіне суды беру жүйесі, өртті автоматты түрде сөндіру жүйелері қазіргі кезде өте көп таралған болып келеді.
Автоматикалық өртке қарсы қорғау жүйесінің дұрыс есептелуі және жобалануы жоғары тиімділікке жеткізеді, өрт бөлімдері келгенше өрт көзін жоюды қамтамасыз етеді немесе олардың жұмысы үшін тиімді шарттар тудырады. Сонымен бірге бұл жүйелер әлі де маңызды тапсырмаларды шешуді қамтамасыз ету талаптары орындалуына жеткіліксіз.
Өрттен қорғаудың нақты шешімдері пайда болғанша өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі құрал автоматикалық өртке қарсы қорғау болып табылады.
1. Өрт қауіптілігін сараптау
1.1 Жалпы талаптар.
1. Қазақстан Республикасындағы Өрт қауіпсіздігі ережесі азаматтардың өмірі мен денсаулығын, жеке, заңды тұлғалардың мүлкін, меншік нысанына қарамастан, мемлекеттік мүлікті қорғау, қоршаған ортаны қорғау мақсатында меншік нысанына қарамастан, жеке тұлғалардың, сондай-ақ заңды тұлғалардың оларды қолдануы және орындауы үшін өрт қауіпсіздігі талаптарын анықтайды.
2. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету және өрт сөндіру меншік нысанына қарамастан, ұйымдардың, кәсіпорындардың басшыларына жүктеледі. Ұйымдар мен кәсіпорындардың басшылары атқаратын лауазымы бойынша немесе қолданыстағы нормативтік құқықтық және басқа да актілер күшінде орындалатын жұмыстың сипатына қарай тиісті өрт қауіпсіздігі ережелерін орындайтын және белгілі жұмыс учаскелерінде олардың сақталуын қамтамасыз ететін тұлғаларды тағайындайды.
3. Ұйымның барлық жұмысшылары тек өртке қарсы нұсқаулықтан өткеннен кейін ғана жұмысқа жіберіледі, ал жұмыс сипаты өзгерген жағдайда ұйым басшылары бекіткен тәртіппен ықтимал өрттердің алдын алу және сөндіру бойынша қосымша оқудан өтеді.
4. Ұйым жұмысшыларын объектілердегі өрттердің алдын алу және олармен күресу бойынша жұмысқа жұмылдыру үшін өрт-техникалық комиссиясы мен ерікті өртке қарсы құрамалары құрылады.
5. Мүлік иелері, мүлікке иелік етуге, пайдалануға және билік етуге уәкілетті тұлғалар, оның ішінде ұйымның басшылары мен лауазымды тұлғалары, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін белгіленген тәртіппен тағайындалған жауапты лауазымды тұлғалар:
1) өрт қауіпсіздігі талаптарын сақтауға, сондай-ақ өртке қарсы қызметі органдарының ұйғарымдамалары мен басқа да заң талаптарын орындауы;
2) өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды әзірлеуге және жүзеге асыруы;
3) өртке қарсы үгіт-насихат жүргізуге, сондай-ақ өз жұмысшыларына өрт қауіпсіздігі шараларын оқып-үйретуі;
4) белгіленген нормаға сәйкес өртке қарсы қызметі бөлімшелерін құруы және ұстауы;
5) өрт сөндіру жүйелері мен құралдарын жарамды күйде ұстауы, оларды мақсатсыз пайдалануға жол бермеуі;
6) өрт сөндіру, олардың пайда болу себептері мен шарттарын және дамуын анықтау кезінде, сондай-ақ өрт қауіпсіздігі талаптарының бұзылуына және өрттердің пайда болуына кінәлі тұлғаны анықтауда өртке қарсы қызметіне көмек көрсетуі;
7) өрттерді анықтаудың және сөндірудің автоматтандырылған құралдарын енгізу жөніндегі шараларды жүзеге асыруы;
8) өртке қарсы қызметінің өкілдеріне заңнамада белгіленген тәртіппен ұйымдардың аумағында өздерінің қызметтік міндеттерін жүзеге асыру кезінде рұқсат беруі;
9) өртке қарсы қызметі органдарына өрт қауіпсіздігінің жай-күйі туралы, оның ішінде өндірілетін өнімдердің өрт қауіптілігі туралы, сондай-ақ аумақтарда болған өрттер мен олардың салдарлары туралы мәліметтер мен құжаттарды тапсыруы;
10) болған өрттер, өртке қарсы қорғаныс жүйелері мен құралдарының жарамсыздығы туралы, жолдар мен кірме жолдар жай-күйінің өзгерістері туралы өртке қарсы қызметіне дереу хабарлауы тиіс.
Заттарды, материалдарды, бұйымдар мен жабдықтарды дайындаушылар (жеткізушілер) тиісті техникалық құжаттарда осы заттардың, материалдардың, бұйымдар мен жабдықтардың өрт қауіпсіздігінің көрсеткіштерін, сондай-ақ оларды пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігі шараларын көрсетеді.
Барлық өндірістік, әкімшілік, қойма мен қосалқы үй-жайларда телефондардың жанында өртке қарсы қызметті шақыратын телефон номері көрсетілген кесте ілінеді.
Әрбір ұйымда бұйрықпен (нұсқаумен) олардың өрт қауіптілігінің тиісті өртке қарсы тәртібі орнатылады, оның ішінде:
1) ашық отты пайдалану тәртібі мен қауіпсіздік шаралары анықталады;
2) темекі шегуге арналған орындар анықталады және жабдықталады;
3) өрт сөндіру автокөліктерінің объектіге өту тәртібі анықталады;
4) үй-жайларда бір мезгілде сақталатын шикізат пен толық және жартылай дайын өнімдердің орны мен саны анықталады;
5) жанармай қалдықтары мен тозаңдарды тазалау, майлы арнайы киімдердің сақталу тәртібі белгіленеді;
6) өрт болған жағдайда және жұмыс күнінің соңында электр жабдықтарын ток көзінен ажырату тәртібі анықталады;
7) уақытша отты және басқа да өрт қаупі бар жұмыстарды жүргізудің тәртібі белгіленеді;
8) жұмыс аяқталғаннан кейін бөлмелерді тексеру және жабу тәртібі белгіленеді;
9) өрт кездегі жұмысшылардың іс-қимылдары белгіленеді;
10) мамандықтар (лауазымдар) тізбесі, өртке қарсы нұсқаулық пен өрт-техникалық минимумы бойынша сабақтар өткізудің мерзімі мен тәртібі анықталады, сондай-ақ оны өткізуге жауаптылар тағайындалады.
Өрт қауіпсіздігі шаралары туралы нұсқауларға қойылатын талаптарға сәйкес әр объектіде әрбір өрт жарылыс қаупі және өрт қаупі бар учаскелерге (шеберханаларға, цехтарға) арналған өрт қауіпсіздігі талаптарына сай нұсқаулар әзірленеді.
Бір мезгілде оннан астам адам болатын ғимараттар мен құрылыстарда (тұрғын үйлерден басқа) өрт болған жағдайда адамдарды көшіру жоспарлары (кестелері) әзірленіп, көрнекті жерге ілінеді, сондай-ақ адамдарды өрт туралы құлақтандыру жүйесі (қондырғысы) қарастырылады.
11. Қозғалысы нашар санатқа жататын адамдар (қозғалыс аппараттары зақымданған мүгедектер, көздері нашар көретін және есту қабілеттері нашар, сондай-ақ егде жастағы және уақытша еңбекке жарамсыз тұлғалар) тәулік бойы болатын ғимараттар мен құрылыстарды өрт туралы адамдарды құлақтандыру жүйесіне қосылған, дабылды қайталайтын жарықтандырылған, дыбысты және көрнекті дабыл қаққыштармен дер кезінде жеткілікті және сапалы ақпаратпен қамтамасыз ету қажет.
Жарықтандырылған, дыбысты және көрнекті хабарландырушы дабыл қаққыштар аталған санаттағы тұлғалар болатын үй-жайларға, сондай-ақ әрбір көшіру, авариялық шығу және көшіру жолдарында орнатылуы тиіс.
Жарық беруші белгілер түріндегі жарық дабылдары дыбысты дабылдармен бір мезгілде қосылады. Жарық дабылының жыпылықтау жиілігі 5 Гц аспауға тиіс. Көрнекті ақпараттар қарама-қарсы түстегі жерлерге көру қашықтығына сәйкес келетін белгілер өлшемімен орнатылады.
Ұйым жұмысшылары, сондай-ақ азаматтар:
1) өрт болған жағдайда өртке қарсы қызметі бөлімшесіне хабарлауы және адамдарды, мүліктерді құтқаруға қажетті шараларды қолдануы және өртті жоюы;
2) газ құралдарын, тұрмыстық химия заттарын пайдалану, тез тұтанғыш (бұдан әрі - ТТС) және жанғыш сұйықтықтармен (бұдан әрі - ЖС), басқа да өртке қатысты қауіпті заттармен, материалдармен және жабдықтармен жұмыс істеу кезінде сақтану шараларын орындауы тиіс.
Ұйым басшылары қауіпті (жарылыс қаупі бар) тез әсер ететін улы заттар қолданылатын, өңделетін және сақталатын аумақтар мен осы кәсіпорындарда өрт сөндіруге жұмылдырылатын жеке құрамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету және алғашқы кезектегі авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу үшін қажетті мәліметтерді өртке қарсы қызметі бөлімшелеріне хабарлайды.
1.2 Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
Белгiленген тәртiппен әзiрленген және бекiтiлген жобалық-сметалық құжаттамасыз өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстардың функционалдық тағайындалымын өзгертуге, күрделi жөндеу жүргiзуге, техникалық қайта жабдықтау, қайта жаңарту және қайта жоспарлауға тыйым салынады.
Өндірістік ғимараттарды, имараттар мен құрылыстарды қайта жоспарлаған, олардың функционалдық тағайындалымын өзгерткен кезде немесе жаңа технологиялық жабдық орнатқанда, осы өндірістік ғимараттардың, құрылымдар мен құрылыстардың жаңа тағайындалымына сәйкес нормативтiк құжаттар қолданылады.
Барлық өндiрiстiк және қоймалық үй-жайлар үшiн, жарылыс өртi және өрт қауiптiлiгi санаттары, сондай-ақ аймақтар кластары үй-жайлар есiктерiнде тиiстi белгiлермен белгiленетiн "Қазақстан Республикасының электрлiк қондырғыларын орнату ережесi" талаптарына сәйкес анықталуға тиiс.
Жоғары өрт қауiптiлiгi болатын жабдықтың жанында қауiпсiздiк белгiлерi орнатылуы керек.
Өндiрiс процестерiнде жарылыс өрт қауiптi көрсеткiштерi зерттелмеген материалдар мен заттарды қолдануға, сондай-ақ оларды басқа материалдармен және заттармен бiрге сақтауға рұқсат етiлмейдi. Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың талаптарына сәйкес келетiн мөлшерде дұрысталған бастапқы өрт сөндiру құралдарымен, өртке қарсы қызметтi шақыру үшiн байланыс құралдарымен қамтамасыз етiлген және "Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды автоматты өрт сөндiру және өрт сигналын беретiн, өрт кезiнде адамдарды құлақтандыру және эвакуациялауды басқару жүйелерiмен жабдықтау жөнiндегi талаптар" атты Техникалық регламент талаптарына сәйкес, автоматты өрт сигналын беретiн жүйелермен автоматты өрт сөндiру және адамдарды өрт туралы құлақтандыру қондырғыларымен қамтамасыз етiлген болуға тиiс.
Бастапқы өрт сөндiру құралдарын, байланыс құралдарын, сондай-ақ өрт сөндiру автоматикасы жүйелерiн орналастыру орындары тиiстi өрт қауiпсiздiгi белгiлерiмен белгiленген болуы керек.
Өндірістік ғимараттар мен құрылымдардың өртке қарсы қорғау жүйелерi мен құралдары (өрт сөндiру және өрт белгiсiн беру қондырғылары, өрт кезiнде адамдарды құлақтандыру және эвакуациялауды басқару, түтiнге қарсы қорғау және өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелерi, өртке қарсы есiктер, клапандар мен люктер, басқа өртке қарсы кедергiлерде ойықтарды толтырғыштар, бастапқы өрт сөндiру құралдары) үнемi дұрысталған жұмыс күйiнде болуы керек.
Өртке қарсы қорғау жүйелерi мен құралдарын жөндеу кезеңiнде өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша қосымша шараларды iске асырусыз, ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды пайдалануға тыйым салынады.
Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етiлген құрылыс нормаларының талаптарына сәйкес, найзағайдан қорғайтын құрылғылармен жабдықтау керек.
Есiктердiң өздiгiнен жабылуына арналған құрылғы дұрыс күйiнде күтiп ұсталуға тиiс.
Өртке қарсы немесе түтiнге қарсы есiктердiң (құрылғылардың) еркiн жабылуына кедергi жасайтын қандай да бiр айлабұйымды орнатуға тыйым салынады.
Өрттiң туындауына әкелiп соқтыратын бұзылулары болатын
жабдықта, қондырғы мен станокта, сондай-ақ сөндiрiлген бақылау-өлшеу аспаптарында және белгiленген температура режимдерiн, қысымды және қауiпсiздiк шарттарымен реттелген басқа параметрлердi бақылауды қамтамасыз ететiн технологиялық автоматикада жұмыстар жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
Құрылыс құрастырылымдарының, өңдейтiн және жылу оқшаулайтын жанғыш материалдардың, жабдықтың металл тiреулерiнiң оттан қорғайтын жабындарының (сылақ, арнайы бояулар, лактар, оттан қорғайтын қасиеттерiнiң кемуiн және төмендеуiн қоса алғанда, сылама) бұзылуына тыйым салынады.
Нормативтiк құжаттар талаптарына сәйкес өңделген (сiңдiрiлген) газ өткізу құбырлары мен металды өңдеудiң қолданылу мерзiмi аяқталғанда немесе құрамдарының оттан қорғау қасиеттерi кемiген жағдайда, қайта өңделуге (сiңдiрiлуге) тиiс.
Оттан қорғап өңдеу (сiңдiру) жағдайы техникалық құжаттамада көрсетiлген мерзiмде немесе жылына бiр реттен кем болмай тексерiлуге тиiс.
Өртке қарсы қабырғалардың, аражабындылар мен қоршау құрастыры- лымдарының түрлi инженерлiк және технологиялық коммуникациялар мен қиысатын жерлерiнде пайда болатын тесiктер мен саңылаулар құрылыс ерiтiндiсiмен немесе отқа төзiмдiлiгiнiң қажеттi шегiн және түтiн-газ өткiзбеушiлiгiн қамтамасыз ететiн басқа жанбайтын материалдармен бiтелуге тиiс.
Жарылыс болуы мүмкін өндірістік өрт қауiптi объектiлер, республикалық мәндегi мекемелер мен кәсiпорындарда өртке қарсы қорғау қызметiнiң жақын бөлiмшесiмен немесе елдi мекендердiң өрт сөндiру байланысының орталық пунктiмен тiкелей байланыс жүйесiмен қамтамасыз етiлген болуы керек.
Ұйымның өндірістік ғимараттарында, құрылымдары мен құрылыстарында (жеке тұрғын үйлердi қоспағанда) тыйым салынады:
1) жертөлелер мен цокольдық қабаттарда тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтарды, оқ-дәрiлердi, жарылғыш заттарды, газ толтырылған баллондарды, аэрозолдық буып-түюдегi тауарларды, целлулоидты және басқа жарылыс-өрт қауiптi заттар мен материалдарды сақтауға және қолдануға;
2) Техникалық қабаттарды, желдету камераларын және басқа техникалық үй-жайларды өндiрiстiк учаскелердi, шеберханаларды ұйымдастыру үшiн, сондай-ақ өнiмдi, жабдықты, жиһазды және басқа заттарды сақтау үшiн пайдалануға;
3) тамбурлардан және басқыш шабақтарынан, техникалық бөлмелерден эвакуациялық шығулардың жобада қарастырылған есiктерiн, эвакуациялау жолында қауiптi өрт факторларының таралуына кедергi келтiретiн басқа есiктердi алып тастауға;
4) нәтижесiнде адамдарды қауiпсiз эвакуациялау жағдайы нашарлайтын, өрт сөндiргiштерге, өрт сөндiру крандарына және басқа өрт қауiпсiздiгi құралдарына қол жеткiзу шектелетiн немесе автоматты өртке қарсы қорғау жүйелерiнiң (автоматты өрт сигналын беру, стационарлық автоматты өрт сөндiру қондырғылары, түтiндi кетiру жүйелерi, құлақтандыру және эвакуациялауды басқару жүйелерi) әрекет ету аймағы азаятын көлемдiк-жоспарлау шешiмдерiн өзгертудi жүргiзуге;
5) балкондар мен лоджияларда есiктердi, люктердi, аралас секцияларға өтетiн жерлердi және сыртқы эвакуациялау сатыларына шығуларды жиһазбен, жабдықпен немесе басқа заттармен үйiп тастауға;
6) Техникалық қабаттарды жинауды және бензин, жермай және басқа тез тұтанғыш және жанғыш сұйықтықтарды қолданып жууды жүргiзуге, сондай-ақ қатып қалған құбырларды дәнекерлеу шамымен және ашық от қолданылатын басқа тәсiлдермен жылытуды жүргiзуге;
7) май болған сүрту материалын жинамай қалдыруға;
8) жертөлелер терезелерi мен шұңқыршаларына саңылаусыз торлар
орнатуға (мекеменiң қоймалық үй-жайларын, кассаларын, құпия бөлiмдерiн қоспағанда);
9) өрт жағдайында қауiпсiздiк аймақтарына жататын техникалық үй-жайлардың жанеде сақтау қоймалары мен тамбурларды шынылауға;
10) басқыш шабақтары мен дәлiздерде қамбалар (қосалқы үй-жайлар) орнатуға, сондай-ақ басқыш жайылмаларының астында және басқыш алаңдарында заттарды, жиһаз және басқа жанғыш материалдарды сақтауға. Бiрiншi және цокольдық қабаттардағы басқыш жайылмаларында орталық жылытуды басқару тораптарына, су өлшеу және жанбайтын материалдардан жасалған бөлгiштермен қоршалған электрқалқанды тораптарға арналған үй-жайды ғана орналастыруға рұқсат етiледi;
11) ғимараттардың өндiрiстiк және қоймалық үй-жайларында (отқа төзiмдiлiгi V деңгейлi ғимараттардан басқа) антресолдар мен бөлгiштер, қызмет көрсететiн қосымша бөлмелердi, қамбалар, конторкаларды және басқа жанғыш материалдардан салынған құрамдас үй-жайларды орналастыруға.
Өндірістік ғимараттардың, құрылымдар мен құрылыстардың шатырындағы сыртқы өрт сөндiру сатылары мен қоршаулары дұрыс күйiнде күтiп ұсталуға және бес жылда бер реттен кем болмай пайдалану сынауларына түсуге тиiс.
Бiр жерде эвакуациялық шығуы болатын үй-жайларда 50 және одан артық адамдардың бiр мезгiлде болуына тыйым салынады.
Отқа төзiмдiлiк дәржесі IV және V деңгейлі ғимараттарда, құрылымдар мен құрылыстарда 50 және одан артық адамның бiр мезгiлде болуына бiрiншi қабаттағы үй-жайда ғана рұқсат етiледi.
Жобалау нормаларында есептеуге арналған деректер болмаған кезде, адамдарды залдардан 2 минуттан артық болмайтын уақытта эвакуациялау, ал есептiк ауданы бiр келушiге есептегенде 0,75 м 2 кем болмай қабылдауға тиiс.
Өндірістік ғимарат төбелеринде сондай-ақ технология шарттары
бойынша адамдардың тұрақты болуы талап етiлмейтiн техникалық қабаттар
мен жертөлелер есiктерi құлыппен жабылуы керек. Аталған үй-жайлардың
есiктерiнде кiлттердiң сақталатын орны туралы ақпарат iлiнедi.
Өндірістік ғимараттардың, құрылымдар мен құрылыстардың жертөлелiк және цокольдық қабаттарының терезе ойықтарының шұңқыршаларын қоқыстан және басқа заттардан уақытылы тазарту керек. Аталған шұңқыршаларды қорғайтын металл торлар ашылатын болып орындалуы, ал терезелердегi тиектер iшiнен кiлтсiз ашылуы керек.
Пайдаланылған сүрту материалдары қақпақпен жабылатын,
жанбайтын материалдан жасалған жүксауытқа жиналуы керек. Пайдаланылған сүрту материалдарын жинау кезеңдiлiгi олардың жұмыс орындарында жинақталып қалуын болдырмауға тиiс. Жұмыс ауысымы аяқталған кезде, аталған жүксауыттар iшiндегiсiн ғимараттың шетiне апарып тастау қажет.
Маймен, лактермен, бояулармен және басқа тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтармен жұмыс жасайтын тұлғалардың арнайы киiмi осы мақсат үшiн арнайы алыстатылған жерлерде орнатылған металл шкафтарда iлiнген түрiнде сақталуға тиiс.
Биiктiгi 4 метрден артық сөрелерi болатын ғимараттарда әрбiр қабат деңгейiндегi сөрелерде орнатылған түтiн өткiзбейтiн жанбайтын диаграммалардың құрастырылымын бұзуға рұқсат етiлмейдi.
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлiгiнiң аумақтық органының келiсiмi бойынша өрттен сақтандыру жөнiндегi шараларды (оның iшiнде от шашуларды өткiзу тәртiбi, өрт сөндiру құралдарын орналастыру, от шашатын пиротехникалық бұйымдар және қауiптi аймақтар сұлбалары, жарамсыз бұйымдарды сақтау және жою тәртiбi, өрттен сақтандыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары) әзiрлеп iске асыруға тиiс.
Өрт қауiптiлiгiнiң көрсеткiштерi және пиротехникалық бұйымдарға ұсынылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары, сондай-ақ оларды сынау әдiстерi Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат еткен мемлекеттiк, мемлекетаралық, халықаралық стандарттар талаптарына, белгiленген тәртiппен бекiтiлген өрт қауiпсiздiгi саласындағы нормативтiк құжаттарға сәйкес болуға тиiс.
От шашатын пиротехникалық бұйымдарды көпшiлiк адамдар болатын өндірістік ғимараттар мен құрылымдарда дайындауға тыйым салынады.
Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың үй-жайларында тиiстi қауiпсiздiк белгiлерiмен белгiленген, өрт сөндiргiштермен және жанбайтын материалдардан жасалған сауытпен жабдықталған, осы мақсат үшiн арнайы қашықтатылған орындарды есептемегенде, темекi шегуге тыйым салынады.
1.3 Эвакуациялық жолдар мен шығуларды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
Эвакуациялық жолдар мен шығуларды пайдалану кезiнде белгiленген тәртiппен бекiтiлген өрт қауiпсiздiгi саласындағы жобалық шешiмдердi және нормативтiк құжаттар талаптарын сақтау қамтамасыз етiлуге тиiс (оның iшiнде эвакуациялық жолдар мен шығуларға жарық түсiру, саны, өлшемдерi және көлемдiк-жоспарлау шешiмдерi бойынша, сондай-ақ эвакуациялау жолдарында өрт қауiпсiздiгi белгiлерiнiң болуы бойынша).
Эвакуация жолдарындағы есiктер еркiн және ғимараттан шығатын бағыт бойынша ашылуға тиiс.
Эвакуациялық шығулар есiктерiндегi тиектер ғимарат (құрылым) iшiнде болатын адамдардың тиектердi iшiнен кiлтсiз ашу мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс.
Көлемдi өздiгiнен жарқырайтын, автономды және электр желiсiнен қоректенетiн, эвакуациялау жолында пайдаланылатын өрт қауiпсiздiгi белгiлерi (оның iшiнде "Эвакуациялық (қосалқы) шығу", "Эвакуациялық шығу есiгi" деген жарық нұсқағыштар) үнемi дұрыс және қосылған күйiнде болуға тиiс.
Эвакуациялық жолдар мен шығуларды пайдаланған кезде:
1) эвакуациялық жолдар мен шығуларды (оның iшiнде өтетiн жерлер, техникалық бөлмелер, тамбурлар, басқыш алаңдары, басқыш шабақтары, есiктер, эвакуациялық люктер) түрлi материалдармен, бұйымдармен, жабдықтармен, өндiрiстiк қалдықтармен, қоқыспен және басқа заттармен үйiп тастауға, сондай-ақ эвакуациялық шығу есiктерiн шегелеп тастауға;
2) эвакуациялау жолдарында табалдырықтар (есiктердiң ойықтарындағы табалдырықтарды есептемегенде), қозғалмалы және көтерiлiп-түсiрiлетiн есiктер мен қақпалар, айналатын есiктер мен турникеттер, сондай-ақ адамдарды еркiн эвакуациялауға кедергi келтiретiн басқа құрылғыларды орнатуға;
3) қабырғалары мен төбелерiн өңдеуге, қаптауға және бояуға арналған жанғыш материалдарды, сондай-ақ отқа төзiмдiлiк деңгейi V ғимараттарды есептемегенде, эвакуациялау жолындағы сатылар мен басқыш алаңдарын қолдануға;
4) басқыш шабақтарының, техникалық бөлмелерден өздiгiнен жабылатын есiктерiн ашық күйiнде бекiтуге, сондай-ақ оларды алып тастауға;
Өндірістік ғимараттарда техникалық бөлмелерге басқа жабдықтарын орналастырған кезде, жобалау нормаларына сәйкес, эвакуациялаудың басқыш шабақтарына және басқа жолдарына эвакуациялық өтетiн жерлер қамтамасыз етiлуi керек.
Өндірістік ғимараттарда электр энергиясы сөнiп қалған жағдайда, қызмет көрсететiн қызметкерлер құрамы электрлiк қолшамдармен қамтамасыз етiлуге тиiс.
Қолшамдар санын басшы объектiнiң ерекшелiктерiне, кезекшi қызметкерлер құрамының болуына, ғимараттағы адамдар санына байланысты анықтайды, бiрақ кезекшi қызметкерлер құрамының әрбiр кезекшiсiне бiреуден кем болмай.
1.4 Өндірістік ғимараттардың құрылымдар мен құрылыстардың электрлiк қондырғыларын күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
Қозғалмалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Төтенше жағдайлар камитеті
Көкшетау техникалық институты РММ
Күндізгі оқу факультеті
Өрттің алдын алу пәндер
кафедрасы
Қорғауға жіберілді
ӨАА кафедрасының бастығы
техникалық ғылыми кандидаты
_______________ Қ.К. Карменов
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)
Мамандығы: 5В100100 Өрт қауіпсіздігі
Тақырыбы: Маңғыстау облысындағы Интергаз орталық Азия КазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасы АҚ автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықтау.
Диплом жазушы: ______________Н. Исаев
Дипломдық жетекші:
ЖТП кафедрасының
аға оқытушысы
ө.қ.қ подполковнигі ________М.Тұрғынбаев
Көкшетау 2015 ж
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі
Төтенше жағдайлар камитеті
Көкшетау техникалық институты РММ
Күндізгі оқу факультеті
Өрттің алдын алу пәндер
кафедрасы
ТАПСЫРМА
5В100100 Өрт қауіпсіздігі мамандығының дипломлық жұмысты (жобаны) дайындау бойынша.
Жұмыс (жоба) тақырыбы: Маңғыстау облысындағы Интергаз орталық Азия КазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасы АҚ автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықтау.
1. Институт бұйрығы бойынша бекітілген № 157 10 09 2014 ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны ) тапсыру мерзімі 05 06 2015 ж.
3. Жұмысқа (жобаны) бастапқы берілгендер компрессор станциясының жобасы.
4. Қысқаша мазмұны немесе өңдеуге жататын сұрақтар тізімі, тарауларды орындау мерзімдері.
Тарау атауы
Орындау
мерзімі
Кіріспе
01.02.2015ж
Қорғалатын объекттің қысқаша сипаттамасы
05.02.2015ж
Өрт қауіптілігін сараптау
15.02.2015ж
Автоматты өрт сөндіру қондырғыларын жобалау
20.02.2015ж
АӨСҚ - ның гидравликалық есептелуі
25.02.2015ж
Өрт сөндіруде және өрт дабылдағышы
25.02.2015ж
Қорытынды
21.04.2015ж
Әдебиеттер тізімі
22.04.2015ж
Графикалық бөлімі
25.04.2015ж
Дипломды алдын-ала қорғау
17.05.2015ж
5. Консультанттар: Өрттің алдын алу кафедрасының оқытушысы өртке қарсы қызмет майоры ___________________________________ ______А.Д.Салпыков
6. Бекітемін: ӨАА кафедрасының бастығы т.ғ.к, өртке қарсы қызмет полковнигі_________________________ _____________________ Қ.К. Карменов
7. Жетекші: ЖТП кафедрасының аға оқытушысы өртке қарсы қызмет подполковнигі______________________ _________________ М.Ж.Тұрғынбаев
8. Тапсырманы орындауға қабылдадым______________________ Н.А. Исаев
9. Тапсыру мерзімі 2015 жыл.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
6
1.Тарау - Өрт қауіптілігін сараптау
12
1.1. Жалпы талаптар
12
1.2. Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
14
1.3. Эвакуациялық жолдар мен шығуларды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
18
1.4. Ғимараттардың құрылымдар мен құрылыстардың электрлiк қондырғыларын күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
19
1.5 Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың жылыту және желдету жүйелерiн күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
22
1.6 Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың инженерлiк жабдығын күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
25
1.7 Өртке қарсы сумен жабдықтау көздерiн күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
27
1.8 Өрт сөндiру техникасын орналастыруға және қызмет көрсетуге қойылатын талаптар
29
2.Тарау - Өндірістік ғимараттар ішіндегі технологиялық құбыр жолдары мен құбыр жолы арматурасын ұстау тәртібі
30
2.1 Компрессорлық станцияларды ұстау тәртібі
30
2.2 Газ өндіруді қарқындату тәртібі
31
2.3 Газды жинау, дайындау, сақтау және тасымалдау тәртібі
34
2.4 Газды қайта өңдейтін өнеркәсіп объектілерін ұстау тәртібі, жалпы ережелері
38
2.5 Технологиялық аппараттар мен қондырғыларды ұстау тәртібі
40
2.6 Қосалқы құрылғылар мен құрылыстарды ұстау тәртібі
42
2.7 Компрессорлық және сорғыш станцияларды ұстау тәртібі
42
0.8 Технологиялық жабдықты ұстау тәртібі
43
2.9 Өрт сөндіруді ұйымдастыру тәртібі
44
3. Тарау - Қорғалатын объекттің жалпы сипаттамасы
45
3.1 ҚазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасының Қазақстан Республикасында алатын орны
45
3.2 ҚазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасының қысқаша сипаттамасы
46
3.3 Жер бедері мен ауа-райы
48
3.4 Негізгі ғимараттар мен құрылыстар
48
3.5 Негізгі ғимараттар мен құрылыстардың қысқаша сипаттамасы
49
4. Тарау - Электрмен қамтамасыз ету және электр жабдықтары
51
4.1 Элертр энергиясын тұтынушылар және энергетикалық жүктемелер
51
4.2 Компрессорлы
51
4.3 Электрлі химиялық қорғау іс-шаралары
51
4.4 Бақылау және автоматтандыру
52
4.5 Автоматтандырудың көлемі
53
5. Тарау - Өрт сөндіру қондырғыларын жобалау
55
5.1 Көбікті өрт сөндіру қондырғыларын пайдалану
55
5.2 Бастапқы өрт сөндіру құралдары
56
5.3 Автоматты көбікті өрт сөндіру қондырғыларының әрекет ету принцпі
56
5.4 Сумен және көбікпен өрт сөндіру қондырғыларын пайдалануға қабылдау тәртібі
58
5.5 Менің ұсынып отырған жұмысым өрт сөндіру қондырғысының автоматты жұмыс жасау принципі
61
5.6 Ұсынылған жоба іс-шараның экономикалық тиімділігін бағалау
62
5.6.1 Жұмыстың қауіпсіздігін, нәтижелілігін қамтамасыз етуге байланысты шығыстар, пайдаланылғын шығындар
62
5.6.2 Нұсқаларды салыстыру және экономикалық нәтижені таңдау
63
6. Тарау - Техникалық қауіпсіздігі бойынша негізгі талаптар
65
6.1 Техникалық қызмет көрсету және өрт сөндіру қондырғысын күтіп ұстау
66
6.2 Өрт дабылдағышын пайдалану және техникалық қызмет етуі
67
Қорытынды
69
Қолданылған әдебиеттер тізімі
70
Кіріспе
Менің дипломдық жобамның тақырыбы Маңғыстау облысындағы Интергаз орталық Азия КазТрансГаз Бейнеу желілік өндірістік басқармасы АҚ автоматты өрт сөндіру қондырғыларымен жабдықтау.
Менің бұл тақырыпты алу себебім Қазақстан Республикасының газ саласының одан әрі дамуы айтарлықтай әлеуметке ие, ол болашақта Қазақстанды табиғи газдың жетекші өндірушілері қатарына шығаруға мүмкіндік береді. ҚазТрансГаз акционерлік қоғамы, еліміздің және дүниежүзінің газ нарығында мемлекеттің мүддесін білдіретін, Қазақстан Республикасының газбен жабдықтау саласындағы ірі компания болып табылады. Осындай маңызды өндірістік объекті де өрт бола қалған жағдайда оны сөндірудің тиімді тәсілдерін яғни өрт сөндіру қондырғысының автоматты жұмыс жасау принципин ұсынып отырмын. Бұл автоматты өрт сөндіру қондырғысы өрттен келетін шығындарды азайтуға және агрегаттардың зақымдалуының алдын алатын шешімдердің бірі болады деп санаймын. Бұл жүйе жылу дабылдағышы арқылы жүзеге асады. Жылу дабылдағышы өзінің тиімділігімен ерекшеленіп жарты ғасыр бойы түрлі өндірістік ғимараттарда өртке қарсы қорғанысын қамтамасыз етуде.
Соңғы жылдары техниканың дамуы өзінің ықпалымен түрлі салалардың дамуына үлкен ықпал жасап, өндіріс концентрациясы деңгейі жоғары көрсеткіштер көрсетіп жаңа техналогиялық процестерді үлкен қарқынмен даму үстінде. Осындай қарқынды дамулар ғимараттардың заманауи автоматты өртке қарсы қондырғыларына деген сұраныстарды арттыруда. Міне осыған байланысты автоматты өртке қарсы қорғау қондырғыларының рөлі артады және де әр уақытта оны дамытып отыруды қажет етеді. Сонымен қатар қазіргі талаптарға сай жауап беретін тиімді өрт сөндіру құралдарын іздестіруді және жаңартуды керек етеді.
Өрт автоматикасының пайда болуы мен дамуы адам қоғамының ғылыми-техникалық прогресімен тығыз байланысты. Өрт сөндірудің автоматтанған құрылғылары өте ертедегі деректерде келтірілген. Жекелеген түрде, өртпен күресу үшін әртүрлі техникалық құрылғылардың баяндалуы Архимед еңбектерінде, грек механик оқымыстысы Ктесибитя - б.з.д. ІІ-І ғасырларда Александрияда өмір сүріп, су көтеретін сорғышты ойлап шығарған, Герон Александрийскийдің, Пифагордың трактаттарында, рим архитекторы Витрувия және басқалардың еңбектерінде қарастырылған.
Алғашқы (нақты көрсетілген дерек) рет өрт сөндірудің автоматты құрылғысын 1973 жылы ағылшын Джон Грин патентін ұсынған. Өкінішке орай, бұл құрылымның конструкциясы мен жұмыс істеу принципі бізге жеткен жоқ. XVII ғасырдың аяғымен XVIII ғасырдың басында Батыс Европаның бірқатар елдерінде өрт сөндірудің автоматты құрылғылары облысында ойлап тапқыштық „жарқ" етті. Олардың барлығы жарылғыш құрылғылармен жасалды, жұмыс істеген кезде ыдыстан лақтырылып және өрт сөндіру құралдары шашылды. Мұндай құрылғылардың қатарына 1708 - 1710 жылдары Ресейде І Петрдің қатысуымен жасалған бөшке тәрізді ыдыстар, 1715 жылы Захари Грейлем (Германия), 1723 жылы - Годфрей (Англия), в 1770 жылы. - артилерия полковнигі Роттың (Германия) құрылғылары жатады. 1769 жылы К. Д. Фролов қазіргі пайдаланылып жүрген өрт сөндірудің қондырғысының туындысының макеті мен жобасын жасағанын жариялады. 36 жыл өткен соң 1806 жылы ағылшын Джон Кэри осыған ұқсас қондырғыны патенттеді.
XIX ғасырдың екінші жартысында, әсіресе соңғы он жылында су шашатын түтікті және дренчер қондырғыларының шығуымен есте қалады, олардың „тууы" және жаппай таралуы Стюарт Гарисон (Англия), Генри Пармели и Фредерик Гриннеля (АҚШ) есімдерімен тығыз байланысты.
1769-1770 жылдары орыс офицері К.Д.Фроловпен қазіргі заманғы сулы өрт сөндіру қондырғысының жобасы мен макеті шығарылды. Жоба сипаттамасында автор өрт машинасының су өткізгіш қондырғысы ретінде қолдана алатынын жазған. Оның механизмы өте қарапайым болатын. Қозғалтқыш ретінде кривошипно-шатунный механизмды қозғалысқа келтіретін су құйғыш дөңгелек қызмет еткен. Өрт жағдайында тұрақтар аяғына шприцтары бар былғары жеңдер отырғызылатын және өрт ошағына суды беретін кран ашылатын. Шатырлы бөлмелерге су тұрақтар бойынша берілетін. Мұндай бөлмелер ішінде суды барлық бөлмелер бойынша шашырату үшін тесіктері бар көлденең құбырлар орналастырылған. Бірақ бұл жоба практикада қолданылмаған болатын, ал суреттер мен қондырғының сипаттамасы мұрағатарда сақталған.
1806 жылы ағылшын Джон Кэри сәйкес келуші қондырғыны жасап шығарады және оған патент алады. Фролов пен Кэридің конструкциясынан автоматты жүйелерге дейін бір ғана қадам қалған болатын. Және ол 1864 жылы ағылшын ғалымы Стюарт Гаррисонмен жасалды, ол қондырғыны шашыратқышпен жабдықтаған.
1874 ж. Пармели и К° американ фирмасы спринклер (ағылшын сөзінен аударғанда шашырату) деген атаққа ие болған шашыратқыш конструкциясын өңдейді. Жеті жылдан кейін Пьер Ориоль (Франция) Ориоль автоматты өрт сөндіргішін құрады. Оның жұмыс істеу принципі алдындағы белгілі жүйелерден шашыратқыш конструкциясынан басқа ерекшеліктері болмаған. Суды шашырату үшін торлы шашыратқышты пайдаланған. 1881 жылы Фридерик Гриннель (АҚШ) барлық бағыттарда спринклерден суды бере алатын сәулелегішті шығарады.
Алғашқы өндірістік спринклерлі қондырғылар оларға спринклерлі бастиектермен қосылған су өткізгіш жүйе түрінде болатын. Спринклердің негізгі бөлігі бірнеше жұқа пластинкалардан тұратын, белгілі бір балқу температурасы бар өзара жеңіл балқитын металлмен байланысқан көпір түрінде болады. Қоршаған ортаның температурасы жоғарылаған кезде көпірдің жеңіл балқығыш металлы балқыған болатын, және спринклер ашылып қалатын. Судың шашырауын тоқтату су өткізгіш жүйенің кранын жабумен тоқтатуға болатын.
Спринклерлі жүйелерге сол кездің өзінде-ақ қатаң талаптар ұсынылатын: судың қорғалатын ауданға тепе-тең және жеткілікті мөлшерде түсуі; спринклердің жеңіл балқығыш құлыбы белгілі температура кезінде тығынның босатылуына бөгет жасамайтындай ыдырауы қажет етілетін. Бұл шарттарға Америкада кең қолданыс тапқан Гриннель спринклері жауап берген болатын, ал содан кейін барлық өндірістік дамыған елдерде.
Англияда 1882-1904 жылдары спринклерлі қондырғылар 2,5 мың фабрикалар мен зауыттарда орналастырылған болатын. Олардың өндірісін ағылшын акционерлік қоғамы Матер и Платт жүзеге асырған. Сипаттамада көрсетілгендей, өрт сөндіргіш су құбырларымен қолданылған, не қалалық құбырға, не қорғалатын бөлме үстінен белгілі бір биіктікте орнатылатын арнайы бакқа қосылған. Төбе бойынша бір-бірінен 2,5-3,0 м қашықтықта су өткізгіш құбырдың бірнеше параллельді қатарларымен өткізеді. Әрбір құбырда 3,0-3,5 м қашықтықта спринклерлер орнатылады.
Ресейде Гриннель спринклерлі қондырғылары 1891 жылдан бастап қолданыла бастады. Сулы өрт сөндіретін автоматты қондырғыларды құру бойынша жұмыстар бірнеше бағыттарда бір уақытта жүргізілетін. 1882 жылы Ф. Баром Варшавада автоматты сөндіру және өрт көрсеткішін өңдейді. Онда суды жауын түрінде шығару үшін клапандардың ашылуы электр көмегімен жүзеге асырылған. Дыбыс клапандарға оқшаулағыш массамен жабылған, сымдар түрінде жасалған датчиктен түскен. Температураның жоғаралауы кезінде бұл масса балқитын, және сымдар соңы қосарласа отырып электр тізбегін тұйықтаған. Осымен бір уақытта электр қоңырауының тізбегі тұйықталады және дабыл дыбысы берілетін. 1882 ж. тамыз айында В. Ванкербергер (Брюссельден) фабрика бөлмелерінде өрттерді сөндіру үшін өрт сөндіргішті қолдану қажеттілігін ұсынды, оның сезгіш элементі түрлі кеңею коэфициенттеріне ие болған металл жинақтарынан тұратын пластинка болып табылатын. Температураның жоғарылауы кезінде пластинка механикалық тартпаны қозғалысқа келтіреді, оның әсерінен буөткізгіш жүйенің краны ашылып және қоңырау іске қосылатын. Автордың пікірі бойынша, бөлмедегі жоғары температура кезінде жеңіл жанғыш шнур көмегімен белгілі бір жағдайда ұсталатын болат пластинканы қолдануға болады.
Бір ай бұрын Ресейдің патенттік ведомствасына казан сатушысы Ю.Кюн ұсыныс жасады, оның ұсынысында су өткізгіш құбырларда герметикалық клапандары бар конустық құбыршалар орнатылған. 1884 ж. 23 мамырда, яғни Ф.Гриннельден бір ай бұрын Н.П. Зимин патенттік ведомстваға автоматты өрт сөндіргішті ұсынады, оның ұсынысында су шашатын тор шыны немесе фарфорлы колпактармен тығыз жабылған. Бұл колпак жеңіл тұтанғыш заттың жануы кезіндегі қозғалысқа келтірілетін жүкпен немесе жеңіл балқғыш металлдың балқуы кезінде бұзылатын. Су өткізгіш жүйенің тірегіш құрылғысы ретінде шыны колпактың қолданылуы агрессивты орталарда сулы өрт сөндіру қондырғыларының қолданылуға мүмкіндік берді. Бұл өте маңызды жетістік болатын, өйткені Гриннель спринклерлері металл коррозиясының нәтижесінде қышқыл бар атмосферада іске сирек қосылатын.
1893 жылы Ф. Гриннель Ресейде өзінің спринклеріне жаңа толықтырулар алады, оның сипаттамасы былайша көрсетілген еді ауаның, тежегіш газдар мен судың әсерінен клапандардың бүлінуін жою, олардың нәтижесінде клапан керек кезінде ашылмай, ал қажет кезде ашылуы мүмкін. Ол оларды шыныдан, фарфордан және кремнийлі қосылыстардан жасауды ұсынады. Бұл спринклер бульб-спринклер деген атпен белгілі болды.
Гриннель спринклерлерінен басқа, өткен ғасырдың аяғында басқа да үлгілер қолданылған. Олардың арасында австрийлік Х. Линзердің спринклері өзінің белгілі ерекшеліктерімен ажыратылған. Жеңіл балқығыш металлдан жасалған көпіршек, клапанның үстінде емес, басқа жаққа енгізілген, нәтижесінде қысылу емес, керісінше созылу әсер еткен. Екінші ерекшелік былайша қорытындыланды, клапан серіппелі диаграммаға емес, металл төстікке тірелген. Жұмыс істеу принципінің өзі Гриннельде тәрізді болған. Мамандардың пікірі бойынша, Линзер спринклерінің жетіспеушілігі ондағы қозғалғыш бөлшектердің бар болуы болған.
Фабрикалар мен зауыттарды қорғау үшін осы сияқты Ньютон және А. Пашковский спринклерлері қолданылған. Орыс ғалымы Пашковскийдің спринклерлері Гриннель және Ньютон спринклерлерінің арасында орта жағдайға ие болды. Аталғандармен салыстырғанда, Пашковский конструкциялары спринклерлердің бастиегін ауыстармауынсыз жұмыс қалпына келтіруге мүмкіндігі бар болған. Ескі бастиекке жаңа мостикті салу жеткілікті болатын. Бұл экономикалық тиімді болған, өйткені спринклерлі бастиектер қымбат тұратын. Құбыр өткізгіштердегі су маңызды жеңілдетілген, өйткені оның болмауы немесе кіші қысым спринклерден судың бөлінуіне әкелген. Барлық қондырғылардың 90% Гриннель спринклерлері құраған.
Бөлмелерді қорғау үшін сулы өрт сөндіру автоматты қондырғыларын қолдану отпен күрес ісіне зор үлестер қосты. 1904 жылы сақтандырушы өкіл Бэтлей Англияның спринклерлі фабрикаларында болған барлық өрттер анализын жасады. 810 өрттердің ішінде 734 (91%) спринклерлермен сөндірілген. Анализ кезінде спринклермен қорғалған фабрикалар мен зауыттардағы барлық өрттер ескерілген.
Бұл құрылғыларда оттан сенімді қорғанышты көрген, және 1895 жылы барлық дүние жүзінде 3 млн. 250 мың Гриннель спринклері саналған, онымен 12 мың ғимарат қорғалған. ХХ ғасырдың басында спринклерлі қондырғылар көмегімен жер бетінде 15 мың өрт тоқтатылған.
ХХ ғасырдың басында сол сияқты өрт автоматикасы аумағында біршама жаңа жетістіктер жасалған, меншігінде автоматты хабарлағыштар (бастапқыда жеңіл балқығыш сезгіш элементтермен, кейін биметаллды пластиналармен), троссты жібергіші бар химиялық көбікті сөндірудің автоматты қондырғылары, автоматты ұнтақты от сөндіргіштер (Пожарогас от сөндіргіші) пайда болды.
ХХ ғасырдың 20 жылдар басы мен 30 жылдарда отандық автоматты өрт дабылдағыштарының жүйелері, сулы, газды және көбікті өрт сөндіру қондырғылары құрылған. Олардың құрылуында көп көмек көрсеткен Өрт лабораториясының ғылыми-зерттеу орталығы (ЦНИПЛ. 1930 ж.), кейін оның аты Өртке қарсы қорғанысының орталық ғылыми-зерттеу институтына (ЦНИИПО, 1937 ж.), ал 1968 жылдан бастап Өртке қарсы қорғанысының барлық одақтық ғылыми-зерттеу институтына (ВНИИПО) ауыстырылды. Қазіргі уақытта - Ресей ІІМ Федералдық мемлекеттік мекеме (ФММ) Өртке қарсы қорғанысының барлық Ресейлік ғылыми-зерттеу институты (ВНИИПО).
Автоматты өрттен қорғау өрт қауіпсіздігі сұрақтарын шешуде маңызды рөл атқарады. Су шашатын және дренчерлі қондырғылардың эксплутациясының жарты ғасырдан астам уақыт тәжірибесі шаруашылық нысандарының өртен қарсы қорғауын қамтамасыз етуде.
Техниканың дамуы өзінің механизация және автоматизациясы, өндіріс концентрациясы деңгейі жоғары көрсеткіштегі жаңа технологиялық процестерді дамытады, олар қоймаларда шикізат және дайын өнімдерді ұзақ сақтауға көмектеседі. Осыған байланысты өртке қарсы қорғау автоматикасының рөлі артады, және де әр уақытта оны дамытып отыруды қажет етеді, сонымен қатар қазіргі талаптарға сай жауап беретін тиімді өрт сөндіру құралдарын іздестіруді керек етеді. Бірақ та өз кезегінде, экономиканың кез келген саласындағы техникалық прогресс өртке қарсы қамтамасыз ету прблемаларымен тығыз байланысты, өйткені ол өрттің пайда болуы мен шығынның үлкен мөлшерінен бөлініп кете алмайды. Үлкен көлемдегі емес өрттердің өзі қазіргі таңда ертеректе ірі өрттер нәтижесінде болатын мөлшердегі үлкен шығындар мен салдарлар туғызады. Осының бәрі өрттен қарсы қамтамасыз ету проблемаларын қамтамасыз ету біздің республиканың ең өзекті проблемаларының бірі болып табылады.
Өрт автоматикасы құралдарын кең көлемде игеру өрттің қауіпті факторларынан адамдар өмірін қорғап қалуға кепілдік береді, табысты өртті сөндірудің сенімділігін арттырады, ірі өртке айналып кетпеу мүмкіндігін туғызады, мемлекеттік материалды және жан дүниелік байлықтарын сақтауға қамтамасыз етеді. Өрт автоматикасының әлеуметтік-экономикалық мәні мына түрде сипатталады. Өрт автоматикасы республикада өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шарасында әлеуметтік тыныштықты сақтау кезінде, ұлттық байлықты сақтауда қалыпты экономиканы ұйымдастыруда, Қазақстан Республикасында локалдық тепе-теңдіктің пайда болу және даму мүмкіндігін тоқтатуда маңызды звено болып табылады. Өндірістің кең көлемде автоматизациялануы адамсыз технологияның пайызын кең көлемде арттырады. Егерде 60-шы жылдардың ортасында, 70-шы жылдардың бас кезінде өнеркәсіптік өндірістің цехтарында қызмет көрсететін қызметшілердің саны жеткілікті болды, нәтижесінде де қабілетті еркін өрт есептерін жасауға болатын, яғни өртті дер кезінде байқап, хабарлап, уақытысында сөндіруге болатын болса, қазіргі уақытта сондай мөлшердегі цехтарда тек бірнеше операторлардың (кейде бір-екеу) болуынан, олар пайда болған өртті байқамаулары мүмкін. Егер де бұған объективті себепті қосатын болсақ, атап айтқанда, көшедегі транспорттың көп болуы салдарынан өрт автомобилінің қозғалыс жылдамдығы біраз кемитін болса, онда автоматикалық өртке қарсы қорғау құралдарын кең көлемде игеруді қажет етеді.
Сонымен қоса айта кету керек, өрт автоматикасы құралдарын пайдалану мемлекеттік өртке қарсы қызмет пен техника мөлшерінің санының эквивалентті азаю мүмкіндігін туғызбайды. Автоматиканы игеру - бұл тек қана МӨҚҚ штаттық және техникалық мүмкіншіліктері арасындағы бөлінбейтін компенсация және эксплутациялық нысандардағы енгізілу санының үздіксіз өсуі.
Жоғарыда келтірілген фактілерді талдай отырып, мынадай қорытынды жасау қиын емес, өртке қарсы қорғаудың даму қарқыны өрттің материалдық қаупінің даму қарқынынан, яғни жаңа бұйымдардың, қондырғылардың, машиналар мен технологиялардың жасалу мүмкіндігінен қалып келеді. Осыған қарай, пайда болатын өрттердің санымен, олардан келетін шығын тенденциясы да артады. Бұл тенденцияны басу үшін көп мөлшерде адамдық және материалдық ресурстар (оның ішінде қымбат тұратындары, өрт автоматикасы құралдары сияқты) жұмсалады. Бұл тенденцияны тұрақтандыруға, керек болса азайтуға болады, егер де, өрт қауіптілігін бақылайтын өрттен қорғаудың барлық деңгей ұйымдастырылған күйде болса, атап айтқанда: ғылыми-зерттеу нәтижелері, тәжірибелі-конструкторлық нәтижелер, тәжірибелі өндірістер. Осының көмегінің нәтижесінде дер кезінде потенциалды өрт қаупі нәтижесін анықтауға, қауіп көздерін жою іс-шараларын жүргізуге болады. Тек осындай жағдайда ғана алдын алу қызметі толық көлемде бақылау жасауға, өрттен қорғау шараларын жақсартуға мүмкіндік алады.
Өрттен қорғаудың мұндай мүмкіншіліктері іске асқанша, қазіргі кезде өрт қаупі потенциалын арттыруда ӨҚАҚ ең таңдаулы құрал болып саналады. Өртке қарсы қорғаудың конструктивті шешімі оның алдына қойған мақсатына және оның құрылысына байланысты. Өртке қарсы қорғаудың техникалық жүйелерінің спе - цификасы оны қандай дәрежеде қолдануына байланысты болады. Мысалы, өрт туралы хабарлау және сезу жүйелері, өрт қажеттілігіне суды беру жүйесі, өртті автоматты түрде сөндіру жүйелері қазіргі кезде өте көп таралған болып келеді.
Автоматикалық өртке қарсы қорғау жүйесінің дұрыс есептелуі және жобалануы жоғары тиімділікке жеткізеді, өрт бөлімдері келгенше өрт көзін жоюды қамтамасыз етеді немесе олардың жұмысы үшін тиімді шарттар тудырады. Сонымен бірге бұл жүйелер әлі де маңызды тапсырмаларды шешуді қамтамасыз ету талаптары орындалуына жеткіліксіз.
Өрттен қорғаудың нақты шешімдері пайда болғанша өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі құрал автоматикалық өртке қарсы қорғау болып табылады.
1. Өрт қауіптілігін сараптау
1.1 Жалпы талаптар.
1. Қазақстан Республикасындағы Өрт қауіпсіздігі ережесі азаматтардың өмірі мен денсаулығын, жеке, заңды тұлғалардың мүлкін, меншік нысанына қарамастан, мемлекеттік мүлікті қорғау, қоршаған ортаны қорғау мақсатында меншік нысанына қарамастан, жеке тұлғалардың, сондай-ақ заңды тұлғалардың оларды қолдануы және орындауы үшін өрт қауіпсіздігі талаптарын анықтайды.
2. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету және өрт сөндіру меншік нысанына қарамастан, ұйымдардың, кәсіпорындардың басшыларына жүктеледі. Ұйымдар мен кәсіпорындардың басшылары атқаратын лауазымы бойынша немесе қолданыстағы нормативтік құқықтық және басқа да актілер күшінде орындалатын жұмыстың сипатына қарай тиісті өрт қауіпсіздігі ережелерін орындайтын және белгілі жұмыс учаскелерінде олардың сақталуын қамтамасыз ететін тұлғаларды тағайындайды.
3. Ұйымның барлық жұмысшылары тек өртке қарсы нұсқаулықтан өткеннен кейін ғана жұмысқа жіберіледі, ал жұмыс сипаты өзгерген жағдайда ұйым басшылары бекіткен тәртіппен ықтимал өрттердің алдын алу және сөндіру бойынша қосымша оқудан өтеді.
4. Ұйым жұмысшыларын объектілердегі өрттердің алдын алу және олармен күресу бойынша жұмысқа жұмылдыру үшін өрт-техникалық комиссиясы мен ерікті өртке қарсы құрамалары құрылады.
5. Мүлік иелері, мүлікке иелік етуге, пайдалануға және билік етуге уәкілетті тұлғалар, оның ішінде ұйымның басшылары мен лауазымды тұлғалары, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін белгіленген тәртіппен тағайындалған жауапты лауазымды тұлғалар:
1) өрт қауіпсіздігі талаптарын сақтауға, сондай-ақ өртке қарсы қызметі органдарының ұйғарымдамалары мен басқа да заң талаптарын орындауы;
2) өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды әзірлеуге және жүзеге асыруы;
3) өртке қарсы үгіт-насихат жүргізуге, сондай-ақ өз жұмысшыларына өрт қауіпсіздігі шараларын оқып-үйретуі;
4) белгіленген нормаға сәйкес өртке қарсы қызметі бөлімшелерін құруы және ұстауы;
5) өрт сөндіру жүйелері мен құралдарын жарамды күйде ұстауы, оларды мақсатсыз пайдалануға жол бермеуі;
6) өрт сөндіру, олардың пайда болу себептері мен шарттарын және дамуын анықтау кезінде, сондай-ақ өрт қауіпсіздігі талаптарының бұзылуына және өрттердің пайда болуына кінәлі тұлғаны анықтауда өртке қарсы қызметіне көмек көрсетуі;
7) өрттерді анықтаудың және сөндірудің автоматтандырылған құралдарын енгізу жөніндегі шараларды жүзеге асыруы;
8) өртке қарсы қызметінің өкілдеріне заңнамада белгіленген тәртіппен ұйымдардың аумағында өздерінің қызметтік міндеттерін жүзеге асыру кезінде рұқсат беруі;
9) өртке қарсы қызметі органдарына өрт қауіпсіздігінің жай-күйі туралы, оның ішінде өндірілетін өнімдердің өрт қауіптілігі туралы, сондай-ақ аумақтарда болған өрттер мен олардың салдарлары туралы мәліметтер мен құжаттарды тапсыруы;
10) болған өрттер, өртке қарсы қорғаныс жүйелері мен құралдарының жарамсыздығы туралы, жолдар мен кірме жолдар жай-күйінің өзгерістері туралы өртке қарсы қызметіне дереу хабарлауы тиіс.
Заттарды, материалдарды, бұйымдар мен жабдықтарды дайындаушылар (жеткізушілер) тиісті техникалық құжаттарда осы заттардың, материалдардың, бұйымдар мен жабдықтардың өрт қауіпсіздігінің көрсеткіштерін, сондай-ақ оларды пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігі шараларын көрсетеді.
Барлық өндірістік, әкімшілік, қойма мен қосалқы үй-жайларда телефондардың жанында өртке қарсы қызметті шақыратын телефон номері көрсетілген кесте ілінеді.
Әрбір ұйымда бұйрықпен (нұсқаумен) олардың өрт қауіптілігінің тиісті өртке қарсы тәртібі орнатылады, оның ішінде:
1) ашық отты пайдалану тәртібі мен қауіпсіздік шаралары анықталады;
2) темекі шегуге арналған орындар анықталады және жабдықталады;
3) өрт сөндіру автокөліктерінің объектіге өту тәртібі анықталады;
4) үй-жайларда бір мезгілде сақталатын шикізат пен толық және жартылай дайын өнімдердің орны мен саны анықталады;
5) жанармай қалдықтары мен тозаңдарды тазалау, майлы арнайы киімдердің сақталу тәртібі белгіленеді;
6) өрт болған жағдайда және жұмыс күнінің соңында электр жабдықтарын ток көзінен ажырату тәртібі анықталады;
7) уақытша отты және басқа да өрт қаупі бар жұмыстарды жүргізудің тәртібі белгіленеді;
8) жұмыс аяқталғаннан кейін бөлмелерді тексеру және жабу тәртібі белгіленеді;
9) өрт кездегі жұмысшылардың іс-қимылдары белгіленеді;
10) мамандықтар (лауазымдар) тізбесі, өртке қарсы нұсқаулық пен өрт-техникалық минимумы бойынша сабақтар өткізудің мерзімі мен тәртібі анықталады, сондай-ақ оны өткізуге жауаптылар тағайындалады.
Өрт қауіпсіздігі шаралары туралы нұсқауларға қойылатын талаптарға сәйкес әр объектіде әрбір өрт жарылыс қаупі және өрт қаупі бар учаскелерге (шеберханаларға, цехтарға) арналған өрт қауіпсіздігі талаптарына сай нұсқаулар әзірленеді.
Бір мезгілде оннан астам адам болатын ғимараттар мен құрылыстарда (тұрғын үйлерден басқа) өрт болған жағдайда адамдарды көшіру жоспарлары (кестелері) әзірленіп, көрнекті жерге ілінеді, сондай-ақ адамдарды өрт туралы құлақтандыру жүйесі (қондырғысы) қарастырылады.
11. Қозғалысы нашар санатқа жататын адамдар (қозғалыс аппараттары зақымданған мүгедектер, көздері нашар көретін және есту қабілеттері нашар, сондай-ақ егде жастағы және уақытша еңбекке жарамсыз тұлғалар) тәулік бойы болатын ғимараттар мен құрылыстарды өрт туралы адамдарды құлақтандыру жүйесіне қосылған, дабылды қайталайтын жарықтандырылған, дыбысты және көрнекті дабыл қаққыштармен дер кезінде жеткілікті және сапалы ақпаратпен қамтамасыз ету қажет.
Жарықтандырылған, дыбысты және көрнекті хабарландырушы дабыл қаққыштар аталған санаттағы тұлғалар болатын үй-жайларға, сондай-ақ әрбір көшіру, авариялық шығу және көшіру жолдарында орнатылуы тиіс.
Жарық беруші белгілер түріндегі жарық дабылдары дыбысты дабылдармен бір мезгілде қосылады. Жарық дабылының жыпылықтау жиілігі 5 Гц аспауға тиіс. Көрнекті ақпараттар қарама-қарсы түстегі жерлерге көру қашықтығына сәйкес келетін белгілер өлшемімен орнатылады.
Ұйым жұмысшылары, сондай-ақ азаматтар:
1) өрт болған жағдайда өртке қарсы қызметі бөлімшесіне хабарлауы және адамдарды, мүліктерді құтқаруға қажетті шараларды қолдануы және өртті жоюы;
2) газ құралдарын, тұрмыстық химия заттарын пайдалану, тез тұтанғыш (бұдан әрі - ТТС) және жанғыш сұйықтықтармен (бұдан әрі - ЖС), басқа да өртке қатысты қауіпті заттармен, материалдармен және жабдықтармен жұмыс істеу кезінде сақтану шараларын орындауы тиіс.
Ұйым басшылары қауіпті (жарылыс қаупі бар) тез әсер ететін улы заттар қолданылатын, өңделетін және сақталатын аумақтар мен осы кәсіпорындарда өрт сөндіруге жұмылдырылатын жеке құрамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету және алғашқы кезектегі авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу үшін қажетті мәліметтерді өртке қарсы қызметі бөлімшелеріне хабарлайды.
1.2 Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
Белгiленген тәртiппен әзiрленген және бекiтiлген жобалық-сметалық құжаттамасыз өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстардың функционалдық тағайындалымын өзгертуге, күрделi жөндеу жүргiзуге, техникалық қайта жабдықтау, қайта жаңарту және қайта жоспарлауға тыйым салынады.
Өндірістік ғимараттарды, имараттар мен құрылыстарды қайта жоспарлаған, олардың функционалдық тағайындалымын өзгерткен кезде немесе жаңа технологиялық жабдық орнатқанда, осы өндірістік ғимараттардың, құрылымдар мен құрылыстардың жаңа тағайындалымына сәйкес нормативтiк құжаттар қолданылады.
Барлық өндiрiстiк және қоймалық үй-жайлар үшiн, жарылыс өртi және өрт қауiптiлiгi санаттары, сондай-ақ аймақтар кластары үй-жайлар есiктерiнде тиiстi белгiлермен белгiленетiн "Қазақстан Республикасының электрлiк қондырғыларын орнату ережесi" талаптарына сәйкес анықталуға тиiс.
Жоғары өрт қауiптiлiгi болатын жабдықтың жанында қауiпсiздiк белгiлерi орнатылуы керек.
Өндiрiс процестерiнде жарылыс өрт қауiптi көрсеткiштерi зерттелмеген материалдар мен заттарды қолдануға, сондай-ақ оларды басқа материалдармен және заттармен бiрге сақтауға рұқсат етiлмейдi. Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың талаптарына сәйкес келетiн мөлшерде дұрысталған бастапқы өрт сөндiру құралдарымен, өртке қарсы қызметтi шақыру үшiн байланыс құралдарымен қамтамасыз етiлген және "Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды автоматты өрт сөндiру және өрт сигналын беретiн, өрт кезiнде адамдарды құлақтандыру және эвакуациялауды басқару жүйелерiмен жабдықтау жөнiндегi талаптар" атты Техникалық регламент талаптарына сәйкес, автоматты өрт сигналын беретiн жүйелермен автоматты өрт сөндiру және адамдарды өрт туралы құлақтандыру қондырғыларымен қамтамасыз етiлген болуға тиiс.
Бастапқы өрт сөндiру құралдарын, байланыс құралдарын, сондай-ақ өрт сөндiру автоматикасы жүйелерiн орналастыру орындары тиiстi өрт қауiпсiздiгi белгiлерiмен белгiленген болуы керек.
Өндірістік ғимараттар мен құрылымдардың өртке қарсы қорғау жүйелерi мен құралдары (өрт сөндiру және өрт белгiсiн беру қондырғылары, өрт кезiнде адамдарды құлақтандыру және эвакуациялауды басқару, түтiнге қарсы қорғау және өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелерi, өртке қарсы есiктер, клапандар мен люктер, басқа өртке қарсы кедергiлерде ойықтарды толтырғыштар, бастапқы өрт сөндiру құралдары) үнемi дұрысталған жұмыс күйiнде болуы керек.
Өртке қарсы қорғау жүйелерi мен құралдарын жөндеу кезеңiнде өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша қосымша шараларды iске асырусыз, ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды пайдалануға тыйым салынады.
Өндірістік ғимараттарды, құрылымдар мен құрылыстарды Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етiлген құрылыс нормаларының талаптарына сәйкес, найзағайдан қорғайтын құрылғылармен жабдықтау керек.
Есiктердiң өздiгiнен жабылуына арналған құрылғы дұрыс күйiнде күтiп ұсталуға тиiс.
Өртке қарсы немесе түтiнге қарсы есiктердiң (құрылғылардың) еркiн жабылуына кедергi жасайтын қандай да бiр айлабұйымды орнатуға тыйым салынады.
Өрттiң туындауына әкелiп соқтыратын бұзылулары болатын
жабдықта, қондырғы мен станокта, сондай-ақ сөндiрiлген бақылау-өлшеу аспаптарында және белгiленген температура режимдерiн, қысымды және қауiпсiздiк шарттарымен реттелген басқа параметрлердi бақылауды қамтамасыз ететiн технологиялық автоматикада жұмыстар жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
Құрылыс құрастырылымдарының, өңдейтiн және жылу оқшаулайтын жанғыш материалдардың, жабдықтың металл тiреулерiнiң оттан қорғайтын жабындарының (сылақ, арнайы бояулар, лактар, оттан қорғайтын қасиеттерiнiң кемуiн және төмендеуiн қоса алғанда, сылама) бұзылуына тыйым салынады.
Нормативтiк құжаттар талаптарына сәйкес өңделген (сiңдiрiлген) газ өткізу құбырлары мен металды өңдеудiң қолданылу мерзiмi аяқталғанда немесе құрамдарының оттан қорғау қасиеттерi кемiген жағдайда, қайта өңделуге (сiңдiрiлуге) тиiс.
Оттан қорғап өңдеу (сiңдiру) жағдайы техникалық құжаттамада көрсетiлген мерзiмде немесе жылына бiр реттен кем болмай тексерiлуге тиiс.
Өртке қарсы қабырғалардың, аражабындылар мен қоршау құрастыры- лымдарының түрлi инженерлiк және технологиялық коммуникациялар мен қиысатын жерлерiнде пайда болатын тесiктер мен саңылаулар құрылыс ерiтiндiсiмен немесе отқа төзiмдiлiгiнiң қажеттi шегiн және түтiн-газ өткiзбеушiлiгiн қамтамасыз ететiн басқа жанбайтын материалдармен бiтелуге тиiс.
Жарылыс болуы мүмкін өндірістік өрт қауiптi объектiлер, республикалық мәндегi мекемелер мен кәсiпорындарда өртке қарсы қорғау қызметiнiң жақын бөлiмшесiмен немесе елдi мекендердiң өрт сөндiру байланысының орталық пунктiмен тiкелей байланыс жүйесiмен қамтамасыз етiлген болуы керек.
Ұйымның өндірістік ғимараттарында, құрылымдары мен құрылыстарында (жеке тұрғын үйлердi қоспағанда) тыйым салынады:
1) жертөлелер мен цокольдық қабаттарда тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтарды, оқ-дәрiлердi, жарылғыш заттарды, газ толтырылған баллондарды, аэрозолдық буып-түюдегi тауарларды, целлулоидты және басқа жарылыс-өрт қауiптi заттар мен материалдарды сақтауға және қолдануға;
2) Техникалық қабаттарды, желдету камераларын және басқа техникалық үй-жайларды өндiрiстiк учаскелердi, шеберханаларды ұйымдастыру үшiн, сондай-ақ өнiмдi, жабдықты, жиһазды және басқа заттарды сақтау үшiн пайдалануға;
3) тамбурлардан және басқыш шабақтарынан, техникалық бөлмелерден эвакуациялық шығулардың жобада қарастырылған есiктерiн, эвакуациялау жолында қауiптi өрт факторларының таралуына кедергi келтiретiн басқа есiктердi алып тастауға;
4) нәтижесiнде адамдарды қауiпсiз эвакуациялау жағдайы нашарлайтын, өрт сөндiргiштерге, өрт сөндiру крандарына және басқа өрт қауiпсiздiгi құралдарына қол жеткiзу шектелетiн немесе автоматты өртке қарсы қорғау жүйелерiнiң (автоматты өрт сигналын беру, стационарлық автоматты өрт сөндiру қондырғылары, түтiндi кетiру жүйелерi, құлақтандыру және эвакуациялауды басқару жүйелерi) әрекет ету аймағы азаятын көлемдiк-жоспарлау шешiмдерiн өзгертудi жүргiзуге;
5) балкондар мен лоджияларда есiктердi, люктердi, аралас секцияларға өтетiн жерлердi және сыртқы эвакуациялау сатыларына шығуларды жиһазбен, жабдықпен немесе басқа заттармен үйiп тастауға;
6) Техникалық қабаттарды жинауды және бензин, жермай және басқа тез тұтанғыш және жанғыш сұйықтықтарды қолданып жууды жүргiзуге, сондай-ақ қатып қалған құбырларды дәнекерлеу шамымен және ашық от қолданылатын басқа тәсiлдермен жылытуды жүргiзуге;
7) май болған сүрту материалын жинамай қалдыруға;
8) жертөлелер терезелерi мен шұңқыршаларына саңылаусыз торлар
орнатуға (мекеменiң қоймалық үй-жайларын, кассаларын, құпия бөлiмдерiн қоспағанда);
9) өрт жағдайында қауiпсiздiк аймақтарына жататын техникалық үй-жайлардың жанеде сақтау қоймалары мен тамбурларды шынылауға;
10) басқыш шабақтары мен дәлiздерде қамбалар (қосалқы үй-жайлар) орнатуға, сондай-ақ басқыш жайылмаларының астында және басқыш алаңдарында заттарды, жиһаз және басқа жанғыш материалдарды сақтауға. Бiрiншi және цокольдық қабаттардағы басқыш жайылмаларында орталық жылытуды басқару тораптарына, су өлшеу және жанбайтын материалдардан жасалған бөлгiштермен қоршалған электрқалқанды тораптарға арналған үй-жайды ғана орналастыруға рұқсат етiледi;
11) ғимараттардың өндiрiстiк және қоймалық үй-жайларында (отқа төзiмдiлiгi V деңгейлi ғимараттардан басқа) антресолдар мен бөлгiштер, қызмет көрсететiн қосымша бөлмелердi, қамбалар, конторкаларды және басқа жанғыш материалдардан салынған құрамдас үй-жайларды орналастыруға.
Өндірістік ғимараттардың, құрылымдар мен құрылыстардың шатырындағы сыртқы өрт сөндiру сатылары мен қоршаулары дұрыс күйiнде күтiп ұсталуға және бес жылда бер реттен кем болмай пайдалану сынауларына түсуге тиiс.
Бiр жерде эвакуациялық шығуы болатын үй-жайларда 50 және одан артық адамдардың бiр мезгiлде болуына тыйым салынады.
Отқа төзiмдiлiк дәржесі IV және V деңгейлі ғимараттарда, құрылымдар мен құрылыстарда 50 және одан артық адамның бiр мезгiлде болуына бiрiншi қабаттағы үй-жайда ғана рұқсат етiледi.
Жобалау нормаларында есептеуге арналған деректер болмаған кезде, адамдарды залдардан 2 минуттан артық болмайтын уақытта эвакуациялау, ал есептiк ауданы бiр келушiге есептегенде 0,75 м 2 кем болмай қабылдауға тиiс.
Өндірістік ғимарат төбелеринде сондай-ақ технология шарттары
бойынша адамдардың тұрақты болуы талап етiлмейтiн техникалық қабаттар
мен жертөлелер есiктерi құлыппен жабылуы керек. Аталған үй-жайлардың
есiктерiнде кiлттердiң сақталатын орны туралы ақпарат iлiнедi.
Өндірістік ғимараттардың, құрылымдар мен құрылыстардың жертөлелiк және цокольдық қабаттарының терезе ойықтарының шұңқыршаларын қоқыстан және басқа заттардан уақытылы тазарту керек. Аталған шұңқыршаларды қорғайтын металл торлар ашылатын болып орындалуы, ал терезелердегi тиектер iшiнен кiлтсiз ашылуы керек.
Пайдаланылған сүрту материалдары қақпақпен жабылатын,
жанбайтын материалдан жасалған жүксауытқа жиналуы керек. Пайдаланылған сүрту материалдарын жинау кезеңдiлiгi олардың жұмыс орындарында жинақталып қалуын болдырмауға тиiс. Жұмыс ауысымы аяқталған кезде, аталған жүксауыттар iшiндегiсiн ғимараттың шетiне апарып тастау қажет.
Маймен, лактермен, бояулармен және басқа тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтармен жұмыс жасайтын тұлғалардың арнайы киiмi осы мақсат үшiн арнайы алыстатылған жерлерде орнатылған металл шкафтарда iлiнген түрiнде сақталуға тиiс.
Биiктiгi 4 метрден артық сөрелерi болатын ғимараттарда әрбiр қабат деңгейiндегi сөрелерде орнатылған түтiн өткiзбейтiн жанбайтын диаграммалардың құрастырылымын бұзуға рұқсат етiлмейдi.
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлiгiнiң аумақтық органының келiсiмi бойынша өрттен сақтандыру жөнiндегi шараларды (оның iшiнде от шашуларды өткiзу тәртiбi, өрт сөндiру құралдарын орналастыру, от шашатын пиротехникалық бұйымдар және қауiптi аймақтар сұлбалары, жарамсыз бұйымдарды сақтау және жою тәртiбi, өрттен сақтандыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары) әзiрлеп iске асыруға тиiс.
Өрт қауiптiлiгiнiң көрсеткiштерi және пиротехникалық бұйымдарға ұсынылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары, сондай-ақ оларды сынау әдiстерi Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат еткен мемлекеттiк, мемлекетаралық, халықаралық стандарттар талаптарына, белгiленген тәртiппен бекiтiлген өрт қауiпсiздiгi саласындағы нормативтiк құжаттарға сәйкес болуға тиiс.
От шашатын пиротехникалық бұйымдарды көпшiлiк адамдар болатын өндірістік ғимараттар мен құрылымдарда дайындауға тыйым салынады.
Өндірістік ғимараттар, құрылымдар мен құрылыстардың үй-жайларында тиiстi қауiпсiздiк белгiлерiмен белгiленген, өрт сөндiргiштермен және жанбайтын материалдардан жасалған сауытпен жабдықталған, осы мақсат үшiн арнайы қашықтатылған орындарды есептемегенде, темекi шегуге тыйым салынады.
1.3 Эвакуациялық жолдар мен шығуларды күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
Эвакуациялық жолдар мен шығуларды пайдалану кезiнде белгiленген тәртiппен бекiтiлген өрт қауiпсiздiгi саласындағы жобалық шешiмдердi және нормативтiк құжаттар талаптарын сақтау қамтамасыз етiлуге тиiс (оның iшiнде эвакуациялық жолдар мен шығуларға жарық түсiру, саны, өлшемдерi және көлемдiк-жоспарлау шешiмдерi бойынша, сондай-ақ эвакуациялау жолдарында өрт қауiпсiздiгi белгiлерiнiң болуы бойынша).
Эвакуация жолдарындағы есiктер еркiн және ғимараттан шығатын бағыт бойынша ашылуға тиiс.
Эвакуациялық шығулар есiктерiндегi тиектер ғимарат (құрылым) iшiнде болатын адамдардың тиектердi iшiнен кiлтсiз ашу мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс.
Көлемдi өздiгiнен жарқырайтын, автономды және электр желiсiнен қоректенетiн, эвакуациялау жолында пайдаланылатын өрт қауiпсiздiгi белгiлерi (оның iшiнде "Эвакуациялық (қосалқы) шығу", "Эвакуациялық шығу есiгi" деген жарық нұсқағыштар) үнемi дұрыс және қосылған күйiнде болуға тиiс.
Эвакуациялық жолдар мен шығуларды пайдаланған кезде:
1) эвакуациялық жолдар мен шығуларды (оның iшiнде өтетiн жерлер, техникалық бөлмелер, тамбурлар, басқыш алаңдары, басқыш шабақтары, есiктер, эвакуациялық люктер) түрлi материалдармен, бұйымдармен, жабдықтармен, өндiрiстiк қалдықтармен, қоқыспен және басқа заттармен үйiп тастауға, сондай-ақ эвакуациялық шығу есiктерiн шегелеп тастауға;
2) эвакуациялау жолдарында табалдырықтар (есiктердiң ойықтарындағы табалдырықтарды есептемегенде), қозғалмалы және көтерiлiп-түсiрiлетiн есiктер мен қақпалар, айналатын есiктер мен турникеттер, сондай-ақ адамдарды еркiн эвакуациялауға кедергi келтiретiн басқа құрылғыларды орнатуға;
3) қабырғалары мен төбелерiн өңдеуге, қаптауға және бояуға арналған жанғыш материалдарды, сондай-ақ отқа төзiмдiлiк деңгейi V ғимараттарды есептемегенде, эвакуациялау жолындағы сатылар мен басқыш алаңдарын қолдануға;
4) басқыш шабақтарының, техникалық бөлмелерден өздiгiнен жабылатын есiктерiн ашық күйiнде бекiтуге, сондай-ақ оларды алып тастауға;
Өндірістік ғимараттарда техникалық бөлмелерге басқа жабдықтарын орналастырған кезде, жобалау нормаларына сәйкес, эвакуациялаудың басқыш шабақтарына және басқа жолдарына эвакуациялық өтетiн жерлер қамтамасыз етiлуi керек.
Өндірістік ғимараттарда электр энергиясы сөнiп қалған жағдайда, қызмет көрсететiн қызметкерлер құрамы электрлiк қолшамдармен қамтамасыз етiлуге тиiс.
Қолшамдар санын басшы объектiнiң ерекшелiктерiне, кезекшi қызметкерлер құрамының болуына, ғимараттағы адамдар санына байланысты анықтайды, бiрақ кезекшi қызметкерлер құрамының әрбiр кезекшiсiне бiреуден кем болмай.
1.4 Өндірістік ғимараттардың құрылымдар мен құрылыстардың электрлiк қондырғыларын күтiп ұстауға қойылатын өрт қауiпсiздiгi талаптары
Қозғалмалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz