Ленталы конвейердің құрылғысы
Аннотация
Дипломная работа
посвящена
разработке
однодвигательного
электропривода конвейера. В работе дается краткое описание конвейерной
установки и описание однодвигательного электропривода конвейера.
Рассмотрена структурная схема и математическое
описание
однодвигательного асинхронного электропривода конвейера с замкнутой
системой ТПН-АД, а также устойчивость движения этой системы.
Программа синтеза параметров системы управления однодвигательного
асинхронного электропривода конвейера с замкнутой системой ТПН-АД
представлена в среде MATLAB и рассмотрены переходные процессы
скорости и момента асинхроннного двигателя электропривода конвейера.
В разделе безопасность жизнедеятельности
рассмотрены меры
предосторожности соблюдения техники безопасности во время использования
привода ленточного конвейера, защита от молний здания электрооборудования
и приборов, а также расчитана система освещения рабочего кабинета в офисе.
В экономической части дипломной работы
рассматривалась
капитальные затраты, амортизационные отчисления и экономическая
эффективность и время окупаемости новой системы электропривода на базе
тиристорного преобразователя напряжения.
Аңдатпа
Дипломдық жұмыс конвейердің бір қозғалтқышты электржетегін
құруға арналған. Жұмыста конвейер құрылымының қысқаша сипаттамасы
мен конвейердің бір қозғалтқышты электржетегінің сипаттамасы берілген.
ТКТ-АҚ тұйықталған жүйесіндегі конвейердің бір қозғалтқышты
асинхронды электржетегінің құрылымдық сұлбасы мен математикалық
сипаттамасы және осы жүйенің қозғалыс орнықтылығы қарастырылған.
ТКТ-АҚ тұйықталған жүйесіндегі конвейердің бір қозғалтқышты
асинхронды электржетегінің басқару жүйесінің параметрлер синтезінің
бағдарламасы MATLAB бағдарламалық жүйесінде келтірілген және де
конвейердің электр жетегінің асинхронды қозғалтқышының жылдамдығы мен
моментінің өтпелі процесстері қарастырылған.
Дипломдық жұмыстың өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде ленталы
конвейердегі электр жетегін пайдалануда техника қауіпсіздігін сақтау
шаралары, электр қозғалтқышы мекемесін және құрылғыларды найзғайдан
қорғау мен мекемедегі жұмыс бөлмесіндегі жарықтану жүйесіне есептеулер
жүргізілді.
Дипломдық жұмыстың экономикалық бөлімінде тиристорлы кернеу
түрлендіргіш базасында жаңа электржетек жүйесінің капиталды шығындары,
амортизациялық аударымдар, экономикалық тиімділігі мен өтелімділік мерзімі
қарастырылған.
Мазмұны Кіріспе
10
1. Ленталы конвейердің технологиялық процессі және құрылымы
11
1.1 Ленталы конвейердің құрылымдық ерекшеліктері
11
1.1.1 Барабандар
12
1.1.2 Тіреуші дөңгелекті тіректер
15
1.1.3 Жетектер
18
1.1.4 Керме құрылғылары
19
1.1.5 Кең таралған лента түрлерінің сипаттамасы
22
1.2 Ленталы конвейердің технологиялық процесстері
22
1.2.1 Конвейерлердің жүктелуі
26
1.2.2 Конвейерді жеңілдету
31
1.3 Ленталы конвейердің электр жетектері
32
1.3.1 Кернеудің тиристорлы түрлендіргіші
32
1.3.2 Асинхронды қозғалтқыш
33
1.3.2.1 Үшфазалы асинхронды қозғалтқыштардың құрылғысы
34
1.3.2.2 Үшфазалы асинхронды қозғалтқыштар әрекетінің принципі
37
1.3.2.3 Құрылымы
39
2 Ленталы конвейердің қозғалтқыш жылдамдығының тұрақтануын
басқару жүйесін құру
42
2.1 Асинхронды қозғалтқыш кернеуінің тиристорлы
түрлендіргішінің тұйықталған жүйесін математикалық сипаттамасы
және құрылымдық сұлбасы
42
2.1.1 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінінің өтпелі процессі және
табыстама міндеті
44
2.1.2 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінінің өтпелі процессі және
тұрақтылығы
46
2.2 Жылдамдық және ток бойынша кері байланысы бар КТТ - АҚ
тұйықталған жүйесін құру
48
2.2.1 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінінің математикалық
сипаттамасы және жүйенің табыстама міндеті
49
2.2.2 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесі әрекетінің тұрақтылығы
52
2.3 Конвейердің ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінің параметрлерін
жинақтау
53
2.4 Конвейердің электр жетектерінің асинхронды қозғалтқыш
моментінің және жылдамдықтың өтпелі процесстері
60
3 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
65
3.1 Ленталы конвейердегі электр жетегін пайдалануда техника
қауіпсіздігін сақтау шараларына талдау жасау
65
3.1.1 Еңбек қорғау бойынша жалпы талаптар
65
3.1.2 Жұмысқа кірісер алдындағы еңбек қорғау шарты
66
3.1.3 Жұмыс кезіндегі еңбек қорғау талаптары
66
3.1.4 Жұмысты бітіргеннен кейінгі еңбек қорғау талаптары
68
3.1.5 Авариялық жағдайлардағы еңбек қорғау талаптары
68
3.2 Электр қозғалтқышы мекемесін және құрылғыларды
найзағайдан қорғау
69
3.3 Мекемедегі жұмыс бөлмесіндегі жарықтану жүйесіне есеп
жүргізу
74
4 Экономикалық бөлім
78
4.1 Есептеуге қажетті бастапқы деректер
78
4.1.1 Қажетті құрылғылар санын есептеу
79
4.1.2 Барлық санат бойынша жұмыс істейтін жұмысшылардың
қажетті санын есептеу
80
4.2 Жалақыға кететін шығындарды есептеу
82
4.2.1 Өндірістік жұмысшылардың жалақы қорын есептеу
82
4.2.2 Қосымша жұмысшылардың ЖҚ есептеу
84
4.2.3 Кіші қызмет көрсетуші қызметкерлер, қызметші, инженер -
техникалық жұмысшылардың ЖҚ есептеу
85
4.2.4 Телімнің ЖҚ есептеу
86
4.3 Негізгі материалдардың өзіндік құнын есептеу
86
4.4 Электр энрегиясына шығынды есептеу
87
4.5 Амортизациялық аударымдарды есептеу
88
4.6 Қосымша материалдарға шығынды есептеу
89
4.7 Өңдеудің өзіндік құнын есептеу
90
4.8 Капиталды салымдарды есептеу
91
4.9 Жобаның экономикалық тиімділігі
93
Қорытынды
95
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
96
Кіріспе
Қазіргі
автоматтандырылған электржетек жүйесіне, әсіресе,
технологиялық қондырғылармен күрделі автоматты басқару жүйесінде жұмыс
істейтін электржетегінің қозғалысты басқарудың сапасына тым қатаң талаптар
қойылады. Дәл
технологиялық қондырғыларда, манипуляторларда
электржетегіне берілген тезәрекеттілігін, орнын анықтау және дәлдігін, үлкен
тұрақтылық пен жылдамдықты реттеудің кең диапазонын , жылдамдықтың
шектелуін және т.б. қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде көптеген өндіріс орындарында ең көп қолданылатын
қозғалтқыштардың бірі асинхронды қозғалтқыш (АҚ) болып табылады.
Себебі, айналу жылдамдықтары және қуаттары бірдей асинхронды
қозғалтқыш пен тұрақты токты қозғалтқышты салыстыратын болсақ, мұнда
АҚ-ның салмағы 1,5-2 есе жеңіл, бағасы арзан, оны жасауға түсті металл аз
кетеді, оны пайдалану қарапайым және сенімді. Алдынғы кездерде АҚ
көбінесе реттелмейтін электржетектерде қолданыс тапқан. Бірақ жартылай
өткізгішті құрылғылардың дамуына, соның ішінде күштік тиристордың және
транзисторлардың пайда болуына байланысты көптеген күштік түрлендіргіш
құрылғылары пайда бола бастады. АҚ-ның жылдамдығын реттеудің
рационалды тәсілі болып қозғалтқыштың жылдамдығын басқаруға мүмкіндік
беретін статордағы кернеуді өзгерту болып табылады. Қазір көбінесе
конвейердің АҚ-ның айналу жылдамдығын реттеу үшін тиристорлы кернеу
түрлендіргіштері қолданылады. Тиримторлы кернеу түрлендіргіш - жиіліктік
реттелетін электржетектің айрылмас бөлігі және электрқозғалтқыштардың
айналу жылдамдығын реттеуге арналған. Тиристорлы кернеу түрлендіргіштер
басқарудың аса оңайға түспейтін алгоритмін жүзеге асыруға, ПӘК-тің
реттеуге, қозғалтқышты қорғауға, жүктемеге байланысты жұмыс режимін
оптималдауға және де көптеген функцияларды орындауға мүмкіндік береді.
Бұл дипломдық жоба шеңбрінде ленталы конвейердің бір қозғалтқышты
электржетегі құрылған.
Жобаны орындау барысында келесі негізгі мәселелер жүзеге асырылды:
- конвейер қондырғысының қысқаша сипаттамасы мен конструкциалды
сипаттамасын қарастырамыз;
- ленталы конвейердің энергияны үнемдейтін бір қозғалтқышты
электржетегі;
- басқару жүйесін жетілдіру;
- параметрлер синтезі (таңдау);
- конвейердің асинхронды электр жетегінің қозғалыс тұрақтылығы;
-
конвейердің асинхронды электр жетегінің жылдамдығы мен
моментінің өтпелі процесстерін зерттеу;
- өмір тіршілік қауіпсіздігі мен экономика бөлімі қарастырылды.
1. Ленталы конвейердің технологиялық процессі және құрылымы
1.1 Ленталы конвейердің құрылымдық ерекшеліктері
Ленталы конвейерлер өнеркәсіпте, құрылыста, ауыл шаруашылығында,
шахта - қазбаларда және халақ шаруашылығының басқа да салаларында әр
түрлі үйілме және дара жүктерді үздіксіз тасымалдаудың кең тараған құралы
болып табылады. Ленталы конвейер келесі негізгі элементтерден тұрады:
өзіндік конвейерлі лента, жетек, дөңгелекті тіректері бар қорап, жүктемелі
және созылмалы қондырғылар. Сонымен қатар, конвейерлерге лента
ұстағыштар, тазалау механизмдері ,жүкті өлшеу үшін механизмдер және т.б
орнатылады. Жетек электрлік қозғалтқыштан, редуктордан, тежеуіш
механизмдерінен, қосылу жалғастырғыштарынан және жетекті барабандардан
тұрады. Конвейердің қорабы қозғалмайтын және топсалы-аспалы дөңгелекті
тіректен дайындалады. Жүктің үлкен көлемі өтуі кезінде топсалы дөңгелекті
тіректер икемді болады. Конвейердің жүктелетін құрылғылары үздіксіз
әрекеттегі экскаваторларды қолданып, жүк ағындарын бағыттайтын борттары
бар қабылдағыш шұңғыма түрінде болады. Циклді әрекеттегі экскаваторларды
қолдану кезінде олар қоректендіргіштермен жабдықталады. Созу
құрылғылары арқанды блоктар жүйесімен жабдықталған барабанды электрлік
жүкарбадан тұрады.
1 - редуктор, 2 - жетекті барабан, 3 - резеңкеленген лента, 4 - айналмалы
(созылмалы) барабан, 5 - созылу құрылғылары (лента үшін),
6 - дөңгелекті тіректер, 7 - тіреу, 8 - электр қозғалтқыш.
1.1 сурет - Ленталы конвейердің құрылғысы
1.1.1 Барабандар
Ленталы конвейерларда лентаның қозғалыс бағытын, барабанды өзгерту
үшін жетекті, соңғы, созылмалы және ауықтқулы деп бөледі (1.2 суретт қара).
Барабанның диаметрі көп болған сайын, кернеуі лентаның иілімінен аз және
оның қызмет көрсету мерзімі ұзағырақ болады. Лентаны пайдалану кезінде
резеңкелі мата ленталарын ауыстыру себебі барабандағы лентаның көп
иілуінен болатын қатпарлануынан болып табылады. Ленталы конвейерлердің
барабандары сәйкестендірілген. Орнатылған типтік өлшемдердің қатарынан
барабандарды таңдау кезінде қолданылатын негізгі сипаттама ретінде
барабанның жүктемелік мүмкіндігі қабылданған. Жетекті емес барабандар
үшін жүктемелік мүмкіндік барабанды айналатын лентаның созылуынан
жүктеме сияқты анықталады, ал жетекті барабандар үшін максималды
берілетін айналу моментін ескеру қажет.
а - жетекті, б - артқы және ауытқулы, в,г - футерлеушісі бар
1.2 сурет - Барабандар
Жетекті және жетекті емес барабандарды болат табақшалардан
балқытыу арқылы дайындайды. Диаметрлері аз барабандар (диаметрі 500 мм
аз немесе тең) шойыннан құйылып жасалады. Шеңбер пішіндес барабандар
цилиндрлі немесе дөңес (бөшке түрінде) беттерде орындалады. Жалпақ
ленталар үшін (жалпақтығы 1000 мм) балқытылған цилиндрлі барабандар
қолданылады.
Жетекті барабандардың тартылу қасиеттері конвейерлі лентаның
созылуының арту жолымен, жетекті барабандарды айналу лентасының
бұрышымен, жоғары үйкелмелі футерлеуді (жетекті барабандар ретінде
өздіген тазаланатын барабандарды немесе барабандарға ленталарды қосымша
қосу) қолданумен жоғарылауы мүмкін.
Барабандарды футерлеуші ретінде майысқақ (иілімді) резеңкелерді
қолданады. Қуатты конвейерлер үшін резеңкелі футерлеуді өздігінен
тазаратын бойлық немесе шевролық қабырғалармен орындайды. Футерлеуші
резеңкені бекіту үшін қысқыш енсіз жұқа тақтайшалар орнатылған көлденең
ойықтары, сонымен қатар сына тәрізді белдіктермен қысылған сақиналы
жырашықтары бар барабандар қолданылады.
Егер лентаның ластанған беті жетекті барабанмен байланысса, онда
мұндай барабан лентаның өздігінен тазаруын қамтамассыз ететін тор тесікті
шентемірмен орындалуы мүмкін.
Жетекті барабанға лентаның қосымша қысылуы механикалық жолмен
немесе арнайы тәсілдермен (вакуум, ауа қысымы және т.б) жүзеге асады.
Вакуумды қолданумен лентаның қысылу сұлбасы 1.3 суретте көрсетілген.
Вакуум-барабанның бетінде лентаның барабанға сорғыш жүзеге асатын
саңылаулар қатары орналасқан. Барабанға сығылған ауамен лентаны қысу
үшін саңылаулары бар доға тәрізді камера орнатылады. Сығылған ауа
магистральды құбырдан саңылауларға жіберіледі және лентаны барабанға
қысады (жапсырады).
1 - барабанның вакуумды каналдары, 2 - саңылаулары бар шентемір,
3 - вакуум-сорғы сорғыш құбырларымен камераны біріктіру үшін
штуцер (жалғастық), 4 - ауаны сору үшін коллектор камерасы
1.3 сурет - Жетекті вакуум - барабанның әрекет сұлбасы
Резеңке арқансымды лентасы бар конвейерлер үшін жетекті барабанға
лентану қосымша қысу (жапсыру) магнитті күштердің көмегімен іске асады.
Отандық өнеркәсіптің дайындаушы - зауыттары жетекті және жетекті
емес барабандар шығарады.
Жетекті барабанның белгілену мысалы: ені 50 см, диаметрі 40 см, тегіс
(футерленбеген), мойынтірек астындағы білік мойынының диаметрі 80 мм
лента үшін Жетекті барабан 5040Г - 80. Жүктің салмағының әсерінен
жіберілу механизмінде тіреуішті тоқтау немесе тежегіш қосылады. Ұзын
көлденең конвейерлерде тежегіш қозғалтқыштың кенеттен ажырауы кезінде
лентаның шығу ұзындығын қысқарту үшін орнатылуы мүмкін.
Жетекті барабанның білігі мен редуктордың шығу білігін біріктіру үшін
тісті жалғастырғыш қолданылады. Қоғзалтқыш пен редуктордың білігі қатты
жалғастырғыш немесе жүргізілетін жалғастырғыш (турбожалғастырғыш
немесе электромагнитті жалғастырғыш) арқылы бірігеді.
Қиғаш конвейерлерде жүктің салмағының әсерінен лентаның тиелген
тармақтарының өздігінен жүрісін тоқтату үшін жіберу механизмі тіреуішті
тоқтауды немесе тежегішті қосылады. Ұзын көлденең конвейерлерде тежегіш
қозғалтқыштың кенеттен ажырауы кезінде лентаның шығу ұзындығын
қысқарту үшін орнатылуы мүмкін.
1.1.2 Тіреуші дөңгелекті тіректер
Лента өз күшінің ауырлығының немесе жүктің салмағының әсерінен
иілмеу үшін, конвейердің жақтауына тіреуші дөңгелекті тіреулер орнатады.
Дөңгелектер конвейердің көртірлі элементтері болып табылады. Жыл сайын
олардың мыңдаған данасы шығарылады. Барлық машинаның сенімділігі мен
төзімділігі, сонымен қатар оның тұтынатын энергиясы және пайдалану
шығындары дөңгелекті тіректердің жұмысына байланысты болады.
Дөңгелек тіректер тағайындалуы бойынша қатардағы (сызықты) және
арнайы болып бөлінеді. Қатардағы дөңгелек тіректер келесі міндеттерді
орындайды:
- Орталықтандырғыш - лентаның жағдайын көлденең оське қатысты
реттеу;
- Амортизациялауыш
-
жүктеу орындарындағы жүктің лентаға
соққысын жеңілдету;
- Тазартқыш - лентаны баттасқан жүктің бөлігінен тазарту;
- Өтпелі - барабандар алдында лентаның науалығын өзгерту.
Дөңгелек тіректер үш түрде шығарылады: ауыр, қалыпты және жеңіл.
Дөңгелек тіректертің осі шетмойындарда қатты немесе иілгіш тізбек пен
арқаннан (аспалы) орындалады. Қатты дөңгелек тіректер кең таралған.
1 - дөңгелектер, 2 - бұрылатын кронштейн, 4 - бұрылысты белгілеуші.
1.4 сурет - Әмбебап қатты дөңгелек тірек
Дөңгелектердің құрылымдық орындалуы әр түрлі болуы мүмкін және
мойынтіректердің негізгі түрімен, оларды тығыздау және майлаумен
анықталады.
Үш дөңгелекті тіректе барлық дөңгелектер бір жазықтықты алады
немесе майлауға ыңғайлы болу үшін және лентаны шайнауды азайту үшін
ортадағы дөңгелек алға жылжытылады. Резеңке маталы (синтетика) және
резеңке арқансымды ленталар үшін үш дөңгелекті тіректің бүйірдегі
дөңгелегінің иілу бұрышы 30-35°С дейін жоғарылауы мүмкін. Бұл лентаның
жалпақтығы сондай кезінде конвейердің өнімділігін арттыруға және оның
орталықтандырылуын жақсартуға мүмкіндік береді.
1.4 суретте арнайы шарттарға байланысты бүйірдегі және ортадағы
дөңгелектердің орналасуын өзгертуге мүмкіндік беретін, әмбебап қатты
дөңгелек тірек көрсетілген. Бұл тіректің бүйірдегі дөңгелектері
эксцентриктері бар айналмалы кронштейндерде, ал ортадағы дөңгелек
айналмалы рамада құрастырылған.
Ені 800-1400 мм ленталары үшін ауыр түрдегі дөңгелек тіректерден
басқа, барлық дөңгелек тіректер шарикті мойынтіректерде жасалады.
Дөңгелек тіректің диаметрін лентаның еніне, оның қозғалыс
жылдамдығына, сонымен қатар тасымалданатын жүктің сипаттамасына
байланысты таңдайды.
Аспалы дөңгелек тіректер (1.5 суретті қара) ірікесекті жүктерді
тасымалдау кезінде қолданылады. Аспалы дөңгелек тіректердің бірнеше түрі
бар. Олар: өзара топсалай қосылған осьтерде немесе тізбекке киілген
етектерде иілмелі айналатын дисктері бекітілген осьтерде.
Орталықтандырғыш дөңгелек тіректер (1.6 суретті қара) лентаның
қозғалысының
тұрақты бағытын қамтамасыз
ету үшін конвейерде
орнатылады. Қозғалыстың жылдамдығы жоғары кезде лентаның кері
тармағында да орнатылуы мүмкін.
Амортизациялаушы дөңгелек тіректер жүктеме орындарында
орнатылады, ал ірікесекті ауыр жүктерді тасымалдау жоғары жылдамдықпен
тасымалдау кезінде конвейердің сызықты бөлігінде орнатылады. Дөңгелек
тірекке амортизациялық қасиеттер беру үшін дөңгелектер резеңкемен
футерленеді және ауамен немесе қуыс толтырмамен толтырылған тығыз
секциялы қабықшамен жабылады. Қабықшаның материалы резеңке немесе
құрамында резеңке бар материал болуы мүмкін. Сонымен қатар, дөңгелек
ретінде айналмалы құбырлың етегіне орнатылған автокөліктің немесе
авиоциалы шиналар қолданылады.
1 - тіректі рама, 2 - амортизатор, 3 - топсплы ілме, 4 - қармаулар, 5 -
тіректі арқан, 6 - дөңгелектер
1.5 сурет - Ілінетін топсалы дөңгелек тірек
Амортизациялы серіппелі дөңгелек тіректер амортизациялаушы
дөңгелек тіректердің құрылымдық орындалу нұсқаларының бірі болып
табылады. Иілгіш органдарда ілінген амортизациялаушы дөңгелек тіректер ең
икемді болып табылады.
1 - дөңгелектер, 1 - бұрылмалы траверса, 3 - дефлекторлы дөгңгелек,
4 - тоспа, 5 - тіректі каток, 6 - тіректік мойынтірек
1.6 сурет - Орталықтандырғыш дөңгелек тіректер
1.1.3 Жетектер
Жетектің мақсаты - жүгі бар конвейердің тарту элементтерінің
қозғалысын қамтамасыз ету болып табылады. Конвейерге қажет тарту күші
жетекті барабанның беті мен лента арасында пайда болатын үйкелу күшімен
қамамасыз етіледі.
Жетек (1.7 суретті қара) қозғалтқыштан 1, редуктордан 2, барабаннан 5,
сонымен қатар қозғалтқышты редуктормен және редукторды барабанның
біілгімен қосатын 2 және 4 муфталардан тұрады.
Әр түрлі жетек түрлері бар ленталы конвейер
1.7 сурет - Конвейер жетегінің сұлбасы
Ленталы конвейерлерде жетектің келесі түрлері болады: бірдей негізгі
бірбарабанды (1.7 сурет, а) немесе екібарабанды (1.7 сурет, б), жеке (негізгі
және соңғы барабандарда (1.7 сурет, в)) және біріктірілген - негізгі бөліктегі
бірбарабанды және соңғы бөліктегі екібарабанды (1.7 сурет, г). ұзын және
ауыржүктелген конвейерлерде жергілікті және линиялы таратылған
кедергілерден арылу үшін S
лентаның созылуы керек, бұл жетек пен
конвейердің қозғалатын салмағы қуатының ұлғаюына әкеледі және
созылудың одан әрі ұзаруын қажет етеді.
Жетекті жинақтау бірнеше нұсқалармен жүзеге асады.
1 нұсқа - жетек, жоғарыда келтірілген барлық түйіндерден тұратын
біріңғай блоктан, ал кей жағдайда лентаны қолдайтын дөңгелек тіректен
жинақталады (егер жетек екібарабанды болса, онда екі барабан өзара тісті
және шынжырлы қосылған және бір біріне жақын орналасқан). Бұндай
жетектер құнының арзандығымен, қарапайым құрылымымен және
ықшамдылығымен ерекшеленеді. Олардың кемшілігі конвейерді күшейту
кезінде қуаттың өсуінің мүмкін еместігі және жөндеу мен тексерудің
қиындығы болып табылады. 1 нұсқа бойынша жинақталған жетектер ені 600-
1200 мм ленталар үшін арналған, шетелдерде кең таралған. Ол жерде бұндай
жетектерді жиі іргетассыз орнатады.
2 нұсқа - жетек жеке жүйеленген түйін - блоктан құрастырылады. Бұл
екібарабанды жетек кезінде қатты байланысқан жетекті барабандар мен әр
жетектің тәуелсіз жетектерін және қуаты әр түрлі жетектерді жинақтауға
мүмкіндік береді. Бұндай жетектер ыңғайлы, оңай және тез жиналады, бірақ
ауыр болып келеді. Қуаты 80 кВт, алты және сегіз түйіннен тұратын, ені 800-
1400 мм ленталарға арналған. Оларды европа елдері шығарады.
3 нұсқа - жетектің барлық түйіндері орнатылатын ұзын қатты рамасы,
сонымен қатар созу құрылғылары бар жетек (осындау жиналау кезінде рамада
орнатылған қозғалатын бөліктердің орналасу орталығы сақталады). Бұндай
жетектерді қуатты конвейерлер үшін қооданады (көп жағдайда жартылай
станционарлы).
4 нұсқа - жетек әр қайсысы өз іргетасында орнатылған, бірнеше тәуелсіз
жетектердің блогынан тұрады. Бұндай жетектер қуатты магистральды
конвейерлер үшін қолданылады.
5 нұсқа - матор - барабанды қолданатын жетек (бұндай жетекте
қозғалтқыш, қарапайым немесе әлемдік ауыстыратын механизм, элекр қорегі
мен салқындату жүйесі барабанның ішіде жасалған). Конвейер лентасын тез
тежеу үшін мотор-барабанды электромагнитті тежеуіштермен жабдықтайды,
ал салқындату әуелі немесе майлы болуы мүмкін. Мотор-барабаны бар жетек
жылжымалыларда, сонымен қатар ұзақтығы 150м көп емес, қуаты аз
тционарлы конвейерлерде қолданылады.
Тіректі құрылымдағы әр жетектің рамасының жалғану көлемі және
жетекті барабанның осіне раманы байлау жетекте орнатылған редукторға
байланысты емес.
1.1.4 Керме құрылғылары
Бұл құрылғылар оның жетекті барабанмен тіркелуін қамтамасыз ететін
лентаны керу үшін, сонымен қатар пайдалану процесінде лентаның созылу
компенсациясымен және тіреулер арасындағы лентаның салбырауын шектеу
үшін арналған. Керме құрылғылары лентада реттелмейтін керілуді құрайтын
құрылғылар және жетекті барабанда айналу моментінің мәніне байланысты
лентаның керілуін реттейтін құрылғылар деп бөлінеді.
1.8 сурет - Керме құрылғылары
Керме құрылғылары (1.8 суретті қара) жүкті, сеханикалық,
гидравликалық және пневматикалық болып бөлінеді.
Жүк құрылғылары орналасуы бойынша артқы (конвейердің артында
орналасқан) және аралық деп бөлінеді. Жүкті керу құрылғыларының
артықшылығы элементтің ұзартылыуын автоматты қарымталау және
пайдалану процесінде оның үнемі керілуін сақтау болып табылады. Жүк
құрылғыларының кемшілігі қолайсыз үлкендігінде.
1 - керу барабаны, 2 - сомын, 3 - бұранда, 4 - жылжыма
1.9 сурет - Бұрандалы керу құрылғылары
а,б - соңғы жүкті; в,г - аралық жүкті, д - бұрандалы, е - серіппе -
бұрандалы
1.10 сурет - Керу құрылғылары
Механикалық керу құрылғыларын бұрандалы, серіппе-бұрандалы,
төрткілдешті және жүкарбалы деп бөлеміз.
Құрылғылардың түрі конвейердің ұзындығымен және конвейерлі
лентаның серпінді қасиеттерімен анықталады.
Бұрандалы керу құрылғылары тек қана жылжымалы конвейерлер мен
ұзындығы аз тұрақты конвейерлерде қолданылады.
Бұрандалы және серіппе-бұрандалы керу құрылғыларының
артықшылығы олардың ықшамдылығында. Ал кемшіліктері: олар қолмен
жүргізіледі, аз жүріске ие және жиі реттеуді қажет етеді.
Жүкарбалы керу құрылғылары электрлік және гидравликалық
қозғалтқышпен іске қосылады және үлкен жүріс пен үлкен созылу күшін
қамтамасыз етеді. Соның әсерінен олар қуатты конвейерлерде қолданылады.
Олар орныққан қозғалыс кезінде және іске қосылу мерзімінде лентаның
минималды созылуын автоматты түрде сақтайды, бұл жетекті барабандарда
лентаның сырғуын болдырмайды.
Қуаты аз және орташа конвейерлерде лентаның керілуі ілінген жүктің
салмағымен құралатын, арбалы және кесек түрдегі жүкті керу құрылғылары
кең тараған. Жүктің жүрісін азайту үшін оны плипастаға іледі немесе
жүкарбаның барабанында полипаста арқанының соңғы қорымен
құрылғыларды қолданады.
1.1.5 Кең таралған лента түрлерінің сипаттамасы
Конвейерлік лента - бұл конвейердің негізгі, қымбат және ең аз
бұзылмайтын элементі. Лента жүкті сақтау үшін арналған резеңке қоршаулар
арасында жасалған каркастан тұрады. Резеңке қоршаулар каркасты
механикалық зақымдалудан және қоршаған ортаға әсерінен сақтайды.
Лента каркасын түрі бойынша резеңкематалы және резеңкеарқанды,
ортақ және арнайы, суыққа төзімді, өртенбейтін, тағамдық және т.б. деп
бөлуге болады. Лентаға төсем үшін синтетикалық материалдар ретінде лавсан
(терилаи) түріндегі полиэфирлі, капрон, анид (нейлон) түріндегі полиамидті
материалдар, жасанды жібек қолданылады.
Мақтаны үнемдеу мақсатында лентаның орнына Б-820 бельтинг
негізінде құрамы 28% лавсан және 72% мақтадан тұратын, БКНЛ - 65
каркасы бар ірі ойықты құрылымды ленталар қолданылады.
Төзімділігі 151-60 кНсм резеңкеарқанды ленталар ірі кесекті абразивті
жүктерді тасымалдау үшін қолданылады.
Резеңкематалы ленталармен салыстырғанда резеңкеарқанды
ленталардың салыстырмалы ұзындығы (0,5% дейін) аз, соққы жүктемесіне
беріктігі жоғары, көлденең және бойлық иілгіштігі жақсы, құрылымы
бойынша қатты, арзан және дайындалуы қарапайым болады. Сонымен бірге
олардың салмағы резеңкематалыдан ауыр және тоғысуды тек қана ыстық
вулканизациямен орындалады, бұл көп еңбекті қажет ететін операция болып
табылады.
Резеңкематалы және резеңкеарқанды ленталар қарапайым суыққа
төзімді, өртенбейтін, жылуға төзімді (көмір шахталары үшін) орындалуда
жасалады.
Қарапайым дайындалған ленталарды қоршаған ауа температурасы -25°С
кезінде және тасымалданатын жүктің температурасы +60°С жоғары болмаған
жағдайда қолданады. Суыққа төзімді ленталар -45°С дейінгі температурада
жұмысқа қабілеттілігін сақтайды.
Резеңкематалы ленталар кең таралған (1.11 суретті қара). Олар
резеңкематалы қабатталған каркастан 1 және каркасты механикалық
зақымданудан және оған ылғалдың, газдың, агресивті ортаның әсерінен
қорғайтын сыртқы резеңке қоршаулардан 2 тұрады. Пайдалануына және
мақсатына байланысты ленталарды ортақ мақсатта дайындайды, суыққа
төзімді, жылуға төзімді және жанбайтын. Лентаның түріне байланысты
қоршаған ортаның температурасының диапазоны орнатылады. Сонымен
қатар, қалқандары, гофрленген дөңестері және борттары бар және құбырлы
ленталар кең таралған.
1.11 сурет - Резеңкематалы және резеңкеарқанды конвейерлі ленталар
1.2 Ленталы конвейердің технологиялық процесстері
Ленталы конвейерлер үздіксіз қозғалатын механизмдер класына жатады.
Олар үшін механизм жұмысының статикалық режимі маңызды болып
табылады және іске қосылу мен тежелу аз жүргізіледі. Бұндай конвейерлер
жоғары өнімділігімен және жұмыс кезіндегі сенімділігімен ерекшеленеді.
Олар тау-кен және көмір өнеркәсіптерінде, құрылысқа борпылдақ (сусымалы)
материалдарды тасымалдау кезінде кеңінен қолданылады.
Бұл конвейердің негізгі элементтеріне - жетекті станцияда электр
қозғалтқышпен бірге орнатылған жетекті барабан 1, Gнц 6 жүкпен керме
құрылғыларымен бірге артқы бөлікте орнатылған редуктарлар және ауытқыту
жүйесі, керме барабан 2, тарту ленталары 3 (жүктартатын), дөңгелек тіректер
4, ауытқытушы барабан 5 жатады (1.12 суретті қара).
1.12 сурет - Ленталы конвейердің жеңілдетілген қарапайым сұлбасы
Конвейердің қозғалысы кезінде жетекті қозғалтқыш барлық қозғалатын
элементтердегі үйкеліс күштерімен белгіленген статикалық жүктемені,
сонымен қатар конвейердің көлбеу бөлігіндегі тасымалданатын жүктің
ауырлық күшін құраушысын жеңу керек. Үйкеліс күші айналатын
элементтердің мойынтіректерінде, тірек катоктары мен дөңгелектердің
жалғасу орнында, күштік элементтерде және қозғалатын элементтердің саны
көп болған кезде пайда болады.
Қазіргі заманға сай ленталы конвейерлер пайдалы қазбалардың ашық
өңдеуде жұмыс істейді, лентаның жылдамдығы 6 мс дейін кезде өнімділігі 20
мың.тсағ болады.
Ленталы конвейерлер өнеркәсіптің барлық саласында үздіксіз
әрекеттердің тасымалдаушы машиналарының кең тараған түрі болып
табылады. Біздің елімізде пайдаланылатын жарты миллион конвейерлі
құрылғылардың 90% ленталы конвейерлер. Олар келесі жағдайларда
қолданылады:
-
тау-кен өндірісінде - пайдалы қазба кендерді және ашық өңдеу
кезінде көмірді тасымалдау үшін;
- металлургияда - жерді және жылуды беру үшін;
-
ағымдық өндірісі бар кәсіпорындарда - жұмыс орындарының
арасында дайындамаларды тасымалдау үшін.
Ленталы конвейерлермен тасымалдау қашықтығы бірнеше
килиметрлерге жетеді, конвейерлерді жерге және өндіріске бейімдейтін
трассаның сұлбасы болуы мүмкін.
Ленталы конвейерлерді пайдалану шарттары әр түрлілігімен
ерекшеленеді: тропиктердің ыстық және ылғалды климаттан минус
температура кезінде қатаң шарттардағы жұмыстарға дейін. Ленталы
конвейерлерді негіз болатын үш бөлімге бөлуге болады. Олар: басты, орта
және соңғы. Негізгі тасымалдаушы және күштік орган ретінде беті тегіс
резеңкематалы ленталар қолданылады. Лентаның жоғарғы тармағы көп
жағдайда науалы болып келеді (науалы дөңгелектіректерді қолдану есебімен).
Лентаның жоғарғы тармағының жүктемесі конвейердің соңғы бөлігінде
орналасқан жүктемелі құрылғылармен (немесе бірнеше құрылғылармен)
жасалады.
Конвейерді жеңілдету жетекті (негізгі) барабан арқылы жүзеге асады.
Көп жағдайда конвейердің орта бөлігіг жеңілдету қажет, сонда барабанды
жүктен босату арбашасы қолданылады. Конвейерлі лента фрикционды жетек
арқылы іске қосылады. Конвейердің жетегі өзара ақырын жүрісті муфтамен
қосылған жетекті барабаннан және жетекті механизмнен тұрады. Жетекті
механизм қозғалтқыштан, редуктордан және оларды қосатын муфтадан
тұрады.
Конвейерлі лента дөңгелек тіректерде орналасады: лентаның жоғарға
тармағы жоғарыда (науалы немесе түзу), төменгі тармағы төменгі түзуде.
Жетекті барабанның лентанмен фрикционды байланысын қамтамасыз ету
лентаны керу құрылғыларымен керу арқылы жүзеге асады. Керме
құрылғылары бұрандалы, арбашалы және вертикальды болуы мүмкін.
Сонымен қатар, ленталы конвейерде оның жұмысын
автоматизациялауқұралдары бар: орталықтандыратын дөңгелекті тіреулер,
лентаның кесілуіне және шығуына қарсы құрылғылар.
Жетекті барабан және керме құрылғылары өз тіреулеріне орнатылады,
ал дөңгелек тіреулер өздері орналасатын тіреудің орта бөлігіне
орналастырылады. Көп жағдайларда лентаның төменгі тармағын
кронштейнмен бірге тіреулерде орнатылатын түзу жоғарғы дөңгелек
тіреулермен сүйеу керек.
Стационарлы ленталы конвейерлер арнайы шарттарда қолданылу үшін
жобалану керек. Конвейерді жобалау кезінде оның трассасының сұлбасы,
бастапқы мәндері (өнімділігі, лентаның жылдамдығы, тасымалданатын жүктің
сипаттамасы) және конвейерді пайдаланудың басқа да шарттары анықталады.
Ленталы конвейерлер (1.13 суретті қара) шексіз лента түріндегі күштік
элементтен 7, барабанды 14 іске қосатын жетектен 13, 3 барабаны бар керме
құрылғыларынан 2, джүктен 1, лентаның жұмыс тармағындағы дөңгелек
тіректен 6, лентаның бос тармағынан 5, ауытқытушы барабаннан 8, жүктеме
құрылғыларынан 8 және жүктен босату құрылғыларынан 9 және 10, лентаны
тазалау үшін жүктен босататын науа және құрылғыдан 12 тұрады.
Конвейердің барлық элементтері рамада жасалған.
1.13 сурет - Стационарлы көлбеулі - көлденең конвейердің сұлбасы
1.2.1 Конвейерлердің жүктелуі
Жүктеуші құрылғылар қозғалатын лентаға жүктің бірқалыпты
жіберілуін қамтамасыз ету керек, сонымен бірге лентаның тозғанын және
бұзылғанын ескерту үшін жүкті жіберу жылдамдығы және оның қозғалыс
бағыты жүктелетін лентаның қозғалыс бағыты мен жылдамдығына жақын
болу керек. Конвейерді оның кез келген трассасында жүктеуге болады. Әдетте
жүктеуді соңғы барабанның маңайында жүргізеді. Үйінді жүкті құйғыштың
астында орнатылған құйғыш немесе науаның көмегімен тиейді (1.14 сурет).
Бастапқы бөліктегі науаның ені В1 = 0,5В және соңғы бөліктегі В2= (0,6-0,7) В,
мұндағы В - конвейерлі лентаның ені. Жүк науадан шыққаннан кейін лента
бойынша төгіледі және 0,8В тең енді алады.
Кесектерінің көлемі 80 мм жоғары жүктерді (көмірден басқа)
тасымалдау кезінде жүк тиеу орындарын амортизациялы құрылғылармен
жабдықтау керек.
1.14 сурет - Борпылдақ (сусымалы) жүктер үшін науа
Ленталы конвейерлерді жүктеу және жүктен босату технология
талаптары бойынша лентаның жұмыс тармағының трасса ұзындығының кез
келген орында жүргізіледі. Жүктеу ереже бойынша арттағы соңғы барабанда
орындалады.
Үйінді жүктер үшін жүктеу құрылғыларының үш түрдегі құрылымдық
ерекшеліктері бар: жүктің өздігінен қозғалуы, мәжбүрлі қозғалуы және жүктің
қиын қозғалуы (1.16 сурет).
Жүктеу құрылғыларының түрлерін таңдау кезінде, лентаны жүктеу
кезінде қойылатын негізгі талаптар есепке алыну керек:
- лентаның
ұзындығы
бойынша бірқалыпты орналасуы және
орталықтануы;
- лентаның қозғалыс жылдамдығына жақын, бағыты және шамасы
бойынша жүкті лентаға беру жылдамдығы;
- жүктеу құрылғыларында (лентада емес) жүк ағынын қалыптастыру;
- лентаға зиянды және жүк ағындарынан келетін әсерлерді жою (соққы,
лентаның бетінің бұзылуы);
- жүктің жан жаққа шашылуы мен жиналуын, үйіндісін болдырмау;
- жүктің физикомеханикалық қасиеттерінің өзгеруі кезінде жүктің
- жіберілу жылдамдығын реттеу мүмкіндігі;
- соққы жүктемелері болған кезде тозуға төзімділігі және сенімділігі,
сонымен қатар жүктен босату құрылғыларының ықшамдылығы және
қарапайымдылығы.
Өздігінен қозғалатын жүктеу құрылғыларында жүк ауырлық күшінің
әсерінен ғана ауысады. Оларға науаларды түзу сызықты және қисық сызықты
профильге бағыттайтын, бекітпелері бар және бекітпесіз құйғыштар жатады
(1.16, д,е сурет). Өздігінен қозғалатын жүк құрылғыларында жетекті
механизмдер болмайды және олар құрылымы бойынша қарапайым.
Қисық сызықты профильдегі науалар олардың түбі лентаға қатысты
орналасқан парабола, эллипс немесе дөңгелек бойынша орындалатындықтан,
шығыстағы жүктің жылдамдығы лентаның шамасы және бағыты бойынша
жылдамдығына тең болатындай есептеледі. Лентаның жылдамдығы 3 мс
конвейерлер үшін қисық сызықты профильдегі тартпалар қолданылады, бұл
лентаға жүкті жіберу жылдамдығын шектеуімен белгіленеді.
Мәжбүрлі қозғалатын жүктеу құрылғыларында жүк жетекті
құрылғылардың әсерінен ауысады. Оларға: ленталы, дірілді, барабанды,
дискілі, қырғыш қоректендірушілер жатады. Лентаға жүктің жіберілу
жылдамдығы 1,5 мс. Жүк қоректендірушіден лентаға құлайды, сондықтан
жүк ағынын қалыптастыру үшін қосалқы құрылғыларды немесе бағыттаушы
борттарды орнату қажет. Бұндай жүктеу құрылғылары габаритті көлемге ие
және ауқымды іргетасты қажет етеді.
Қозғалысы қиын жүктеу құрылғыларында жүк өздігінен және мәжбүрлі
ауысады. Жүктің қозғалысы бойынша құрылғы үш түрлі өзгешелігі болады:
- сатылы қозғалыс - алдымен өздігінен, одан кейін мәжбірлі немес
керісінше (мысалы, науа - дискілі қоректендіргіш);
- қосарлы қозғалыс - жүк бір уақытта өздігінен және мәжбүрлі
қозғалады (мысалы, әр түрлі физико-математикалық қасиеттері бар
материалдарды жүктеу үшін қолданылатын иілу бұрышы үлкен діріл
науалары);
- біріктірілген қозғалыс - жүк сатылы және қосарлы қозғалыс жасай
алады (мысалы, бағыттаушы діріл науасы бар дірілді қоректендіргіш, мүнда
жүк алдымен мәжбүрлі қозғалады, содан кейін бір уақытта өздігінен және
мәжбүрлі қозғалады).
Қозғалысы қиын жүктеу құрылғыларының барлық құрылымдары үлкен
габаориттік көлемге ие және құрылымдық жағынан күрделі. Ленталы
конвейерлерді жүктеу үшін әр түрлі қоректендіргіштер қолданылады (1.16
суретті қара).
Жүктеу құрылғыларын жетілдіру жүк ағынының жылдамдығына жақын
бөлігінде, конвейерге түсетін лентаның қозғалыс жылдамдығына, сонымен
қатар жүк ағынын фракция бойынша бөлетін құрылғыларды құру бөлігінде,
жүргізіледі.
1 - желтартқыш, 2 - ауатпа тақтасы, 3 - топса, 4 - серіппе
1.15 сурет - Жететсіз желтартқыш түрдегі жүктеу құрылғылары
а - дірілді қоректендіруші;
б - ленталы қоректендіруші; в - барабанды қоректендіруші;
г - қырғыштары бар қоректендіруші; д - бекітпесі бар қоректендіруші;
е - бағыттаушы науа, ж - науасы бар дискті қоректендіруші;
з - иілмелі түбі бар толқынды қоректендіруші;
и- бағыттаушы науасы бар дірілді қоректендіруші.
1.16 сурет - Жүктеу құрылғылары
1.2.2 Конвейерді жеңілдету
Конвейерлерді жеңілдетудің қарапайым және қолайлы тәсілі арнайы
құрылғыларды қажет етпейтін, жүкті соңғы барабаннан түсіру болып
табылады (1.17,а сурет). Бірақ көп жағдайларда конвейердің ұзындығы
бойынша жүкті әр түрлі нүктеде жеңілдету қажеттігі туады. Мысалы, құю
өндірісінде конвейер сызығы бойында орналасқан қорама жасаушы бірнеше
машиналардың бункеріне бір конвейермен қорама жерді береді. Бұл жағдайда
арнайы жүк түсіру құрылғылары қолданылады, олардың ішінде ең
қарапайымы соқалы жүк түсіргіштер болып табылады. Жүк қалқанның
бойында қозғалып, лентадан бір немесе екі жаққа тасталады (1.17,в суретті
қара). Соқалы жүк түсіргіштердің кемшілігі лентаның тозуы болып табылады,
сондықтан оларды лентаның қозғалыс жылдамдығы (1,6-2,0 мс жоғары)
жоғарылағанда және абразивті немес ірікесекті жүктерді тасымалдау кезінде
қолданған дұрыс емес.
1.17 сурет - Конвейерді жеңілдету
Лентаны жүктен жеңілдету лентаның қозғалыс жылдамдығына және
жетекті барабанның диаметріне тәуелді, негізгі барабан арқылы жүк
ағынының еркін құлау траекториясы бойынша жүргізіледі.
Қабылдау құрылғыларын дұрыс орнату үшін жүктен жеңілдетудің
арнайы шарттарына қисық тұрғызу немесе басқа тасымалдау құралдарына
шамадан тыс жүкті тиеу қажет.
Ленталы конвейерлерді аралық жеңіледту үшін түсіру құрылымдары
қолданылады. Үйінді жүктер мен дара жүктерді тасымалдау кезінде сақалы
түсіргіштер кеңінен қолданылады. Олар қатты қозғалмайтын қақпақ түрінде
немесе жетекті механизмі бар қозғалмалы лента түрінде орындалады. Түсіру
соқасы жүкті түсіру орнында стационарлы орнатылады және жан жағына
лақтырылады.
Екібарабанды түсіруші аралық жүктен жеңілдетілу үшін әмбебап
құрылғы болып табылады.
1.3 Ленталы конвейердің электр жетегі
1.3.1 Тиристорлы кернеу түрлендіргіш
Асинхронды электр жетекте тиристорлы коммутатор басқарылатын аз
вентильді кернеуді түрлендіргіштер ретінде қолданылады. Ол қозғалтқышты
басқарудың әр түрлі режимін іске асыруға мүмкіндік береді. Сондықтан,
жобада кернеуді тиристорлы түрлендіргіш (ТПН) термині қолданылады. Ол
тиристорлы коммутациялаушы элементтерден тұратын және олардың
тізбектерін байланыстыратын (күштік сұлба) құрылғы, сонымен қатар оған
олармен басқарылатын тізбектер, тиристорлар, қорғаныстың түрлі блоктары
кіреді. Кернеуді тиристорлы түрлендіргіш электр жетегі орындалатын
функцияларына тәуелсіз КТТ-АҚ жүйесі деп аталады.
Коммутация контурындағы токтың өзгеру жылдамдығы тиристордағы
кернеу жарқылының және тиристорлардың жалған қосылуының себебі болып
табылады. Бұл жағымсыз әсерлерді жою үшін кернеуді тиристорлы
түрлендіргіштің күштік бөлігін монтаждау қажет. Монтаждау үшін үлкен
паразитті индуктивтілікті болдырмау және басқару тізбегін күштік тізбектен
ажырату, ал кей жағдайда басқару тізбегін экрандау қажет.
Орамаларды статордың ойықтары бойынша тарату бір уақытта
орамалардың жылу беруін жақартады, компенсациялы және қосымша
полюстердің және қоздыру орамаларындағы ток тығыздығын ұлғайтуға және
оларды асинхронды машиналардың статорлы орамалары үшін орнатылған
деңгейге дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Шихталанған магнитөткізгіштерді
қолданғанда статор машиналарының тұрақты тогы кезінде магниттік
симметрия емес азаяды және стационарлық пен динамикалық режимдегі
қозғалтқыштың коммутациялық сенімділігі жоғарылайды,
кернеуді
тиристорлы түрлендіргіштерден қоректену кезіндегі машинаның
динамикалық көрсеткіштері жақсарады.
Шамалас қуаттың көзінен қоректену жүктеме тогының өсу шамасымен
қорек кернеуінің төмендеуіне байланысты қозғалтқыштың механикалық
сипаттамасына әсер етеді. Бұл әсерді есептеу сыртқы сипаттамалардың
сызықты еместігімен қиындайды. Бұл тұрақты ток генераторы үшін жүктеме
ауытқуы және зәкір реакциясының әсері кезіндегі бастапқы қозғалтқыш
жылдамдығының өзгеру мүмкіндігімен белгіленеді. Ал, кернеуді тиристорлы
түрлендіргіштер үшін - реверсивтік түрлендірігштер сұлбасын және кідірмелі
ток режимін құрайтын реверсивтік емес түрлендіргіштерді басқару
шарттарына сәйкес, вентильдердің сызықты
қиындайды.
емес сипаттамасымен
Энергетикалық жүйеде кернеу формасы синусоидыдан ерекшеленбейді.
Бірақ жеке аудандарда түзулеткіш қондырғыларының санына және басқа
сызықты емес жүктемелерге байланысты тораптағы кернеуде жоғары
гармоника болады. Автономды электромеханикалық жүйелерде жиілікті
статикалық түрлендіргіштерден немесе кернеуді тиристорлы
түрлендіргішерден асинхронды қозғалтқыштардың қорегі кезінде шығыс
кернеуі синусоидыдан ерекшеленеді және жеткілікті үлкен амплитудасы бар
жоғары гармоникадан тұрады. Сондықтан синусоидалы емес кернеу кезінде
асинхронды машиналардағы энергияны түрлендіру процесін зерттеу маңызды
болып табылады. Синусоидалы кернеу кезінде энергияны түрлендіру процесін
сипаттайтын теңдеу синусоидалы емес кернеу кезіндегі процесті сипаттайтын
теңдеудің жеке жағдайы болып табылады.
Сондықтан, электр жетегінің момент мәнінің өзгеруін басқару
қозғалтқыштың қоздыру тогын және оның магнитті ағынын өзгертумен іске
асады. Сонымен қатар, қоздыру тогын реттеу қозғалтқыштың қоздыру
орамының тізбегіне қосылған R резистормен қамтамасыз етіледі.
Қазіргі уақытта кернеуді аз вентильді тиристорлы түрлендіргіштің
(ТКТ) іске қосылуын реттеу перспективті бағыт болып табылады. Соңғы
жылдары отандық өндірушілер ТКТ негізінде бірқозғалтқышты жетегі бар
ленталы конвейерлер үшін бірқалыпты іске қосылу құрылғыларын (УПП)
жасады. Олар электрмен жабдықтау және конвейерлерді басқару сұлбасын
бұзбай, қозғалтқыш пен торап арасында қосылады. Жүйе тиристорлардың
ашылу бұрышын өзгерту жолы арқылы кернеуді фазалық басқару режимін
жүзеге асырады. Бұл конвейерлі лентаның бірқалыпты екпінін іске асырады
және моментті реттейді.
1.3.2 Асинхронды қозғалтқыш
Асинхронды қозғалтқыштар (АҚ) халық шаруашылығында кең
қолданылады. Әр түрлі мәліметтер бойынша айналмалы және үдемелі
қозғалыстың механикалық энергиясына өзгертілшен (жаңартылған) барлық
электр энергияның 70%
асинхронды қозғалтқыштармен тұтынылады.
Сызықты аинхронды электрқозғалтқыштар электрлік энергияны үдемелі
қозғалыстың механикалық энергиясына жаңартады. Олар технологиялық
операцияларды орындау үшін электрлік күште қолданылады. Көптеген
артықшылықтарына байланысты АҚ кең қолданылады. Асинхронды
қозғалтқыштар - құрылымдық және дайындалу жағынан қарапайым, электр
қозғалтқыштардың ең арзан және сенімді түрі болып табылады. Оларда
щетка- коллекторлы түйіндер немесе сырғыма токорымдар түйіні
болмайды.бұл жоғары сенімділікпен қатар минималды пайдалану
шығындарын қамтамасыз етеді. Қоректендіргіш фазалардың санына
байланысты үшфазалы және бірфазалы асинхронды қозғалтқыштар деп
бөледі. Үшфазалы асинхронды қозғалтқыш белгілі шарттарда және бірфазалы
тораптан қоректену кезінде өз функцияларын орынды атқарады. АҚ
өнеркәсіпте, құрылыста, ауыл шаруашылығында ғана емес, сонымен қатар
жеке секторларда, тұрмыста, үй шеберханаларында, бақша бөлімдерінде
кеңінен қолданылады. Бірфазалы АҚ кір жуу машиналарын, желдеткіштерді,
ағаш өңдеуші білдектерді, электрлік құралдарды, су беру үшін сорғыларды
айналымға келтіреді. Жөндеу жұмыстары немесе механизмдерді жасау және
өндірістік құрылғыларды дайындау үшін үшфазалы АҚ қолданылады [5].
Конструкторда үшфазалы және бірфазалы торап болуы мүмкін. Осы
немесе басқа жағдайлар үшін қозғалтқышты таңдау және қуатты есептеу, АҚ
басқарудың рационалды сұлбасын таңдау, бірфазалы режимде үшфазалы АҚ
жұмысын қамтамасыз ететін конденсаторларды есептеу, қиманы және жетек
түрлерін, басқару және қорғаныс аппараттары таңдау мәселелері туындайды.
Жобада құрылғылардың сипаттамасы және АҚ іске қосылу принципі,
бірфазалы және үшфазалы режимдегі қозғалтқыштар үшін негізгі есептеулер
келтірілген.
1.3.2.1 Үшфазалы асинхронды қозғалтқыштардың құрылғысы
Үшфазалы асинхронды қозғалтқыш (АҚ) қозғалыстың айналуын
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломная работа
посвящена
разработке
однодвигательного
электропривода конвейера. В работе дается краткое описание конвейерной
установки и описание однодвигательного электропривода конвейера.
Рассмотрена структурная схема и математическое
описание
однодвигательного асинхронного электропривода конвейера с замкнутой
системой ТПН-АД, а также устойчивость движения этой системы.
Программа синтеза параметров системы управления однодвигательного
асинхронного электропривода конвейера с замкнутой системой ТПН-АД
представлена в среде MATLAB и рассмотрены переходные процессы
скорости и момента асинхроннного двигателя электропривода конвейера.
В разделе безопасность жизнедеятельности
рассмотрены меры
предосторожности соблюдения техники безопасности во время использования
привода ленточного конвейера, защита от молний здания электрооборудования
и приборов, а также расчитана система освещения рабочего кабинета в офисе.
В экономической части дипломной работы
рассматривалась
капитальные затраты, амортизационные отчисления и экономическая
эффективность и время окупаемости новой системы электропривода на базе
тиристорного преобразователя напряжения.
Аңдатпа
Дипломдық жұмыс конвейердің бір қозғалтқышты электржетегін
құруға арналған. Жұмыста конвейер құрылымының қысқаша сипаттамасы
мен конвейердің бір қозғалтқышты электржетегінің сипаттамасы берілген.
ТКТ-АҚ тұйықталған жүйесіндегі конвейердің бір қозғалтқышты
асинхронды электржетегінің құрылымдық сұлбасы мен математикалық
сипаттамасы және осы жүйенің қозғалыс орнықтылығы қарастырылған.
ТКТ-АҚ тұйықталған жүйесіндегі конвейердің бір қозғалтқышты
асинхронды электржетегінің басқару жүйесінің параметрлер синтезінің
бағдарламасы MATLAB бағдарламалық жүйесінде келтірілген және де
конвейердің электр жетегінің асинхронды қозғалтқышының жылдамдығы мен
моментінің өтпелі процесстері қарастырылған.
Дипломдық жұмыстың өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде ленталы
конвейердегі электр жетегін пайдалануда техника қауіпсіздігін сақтау
шаралары, электр қозғалтқышы мекемесін және құрылғыларды найзғайдан
қорғау мен мекемедегі жұмыс бөлмесіндегі жарықтану жүйесіне есептеулер
жүргізілді.
Дипломдық жұмыстың экономикалық бөлімінде тиристорлы кернеу
түрлендіргіш базасында жаңа электржетек жүйесінің капиталды шығындары,
амортизациялық аударымдар, экономикалық тиімділігі мен өтелімділік мерзімі
қарастырылған.
Мазмұны Кіріспе
10
1. Ленталы конвейердің технологиялық процессі және құрылымы
11
1.1 Ленталы конвейердің құрылымдық ерекшеліктері
11
1.1.1 Барабандар
12
1.1.2 Тіреуші дөңгелекті тіректер
15
1.1.3 Жетектер
18
1.1.4 Керме құрылғылары
19
1.1.5 Кең таралған лента түрлерінің сипаттамасы
22
1.2 Ленталы конвейердің технологиялық процесстері
22
1.2.1 Конвейерлердің жүктелуі
26
1.2.2 Конвейерді жеңілдету
31
1.3 Ленталы конвейердің электр жетектері
32
1.3.1 Кернеудің тиристорлы түрлендіргіші
32
1.3.2 Асинхронды қозғалтқыш
33
1.3.2.1 Үшфазалы асинхронды қозғалтқыштардың құрылғысы
34
1.3.2.2 Үшфазалы асинхронды қозғалтқыштар әрекетінің принципі
37
1.3.2.3 Құрылымы
39
2 Ленталы конвейердің қозғалтқыш жылдамдығының тұрақтануын
басқару жүйесін құру
42
2.1 Асинхронды қозғалтқыш кернеуінің тиристорлы
түрлендіргішінің тұйықталған жүйесін математикалық сипаттамасы
және құрылымдық сұлбасы
42
2.1.1 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінінің өтпелі процессі және
табыстама міндеті
44
2.1.2 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінінің өтпелі процессі және
тұрақтылығы
46
2.2 Жылдамдық және ток бойынша кері байланысы бар КТТ - АҚ
тұйықталған жүйесін құру
48
2.2.1 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінінің математикалық
сипаттамасы және жүйенің табыстама міндеті
49
2.2.2 ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесі әрекетінің тұрақтылығы
52
2.3 Конвейердің ТКТ - АҚ тұйықталған жүйесінің параметрлерін
жинақтау
53
2.4 Конвейердің электр жетектерінің асинхронды қозғалтқыш
моментінің және жылдамдықтың өтпелі процесстері
60
3 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі
65
3.1 Ленталы конвейердегі электр жетегін пайдалануда техника
қауіпсіздігін сақтау шараларына талдау жасау
65
3.1.1 Еңбек қорғау бойынша жалпы талаптар
65
3.1.2 Жұмысқа кірісер алдындағы еңбек қорғау шарты
66
3.1.3 Жұмыс кезіндегі еңбек қорғау талаптары
66
3.1.4 Жұмысты бітіргеннен кейінгі еңбек қорғау талаптары
68
3.1.5 Авариялық жағдайлардағы еңбек қорғау талаптары
68
3.2 Электр қозғалтқышы мекемесін және құрылғыларды
найзағайдан қорғау
69
3.3 Мекемедегі жұмыс бөлмесіндегі жарықтану жүйесіне есеп
жүргізу
74
4 Экономикалық бөлім
78
4.1 Есептеуге қажетті бастапқы деректер
78
4.1.1 Қажетті құрылғылар санын есептеу
79
4.1.2 Барлық санат бойынша жұмыс істейтін жұмысшылардың
қажетті санын есептеу
80
4.2 Жалақыға кететін шығындарды есептеу
82
4.2.1 Өндірістік жұмысшылардың жалақы қорын есептеу
82
4.2.2 Қосымша жұмысшылардың ЖҚ есептеу
84
4.2.3 Кіші қызмет көрсетуші қызметкерлер, қызметші, инженер -
техникалық жұмысшылардың ЖҚ есептеу
85
4.2.4 Телімнің ЖҚ есептеу
86
4.3 Негізгі материалдардың өзіндік құнын есептеу
86
4.4 Электр энрегиясына шығынды есептеу
87
4.5 Амортизациялық аударымдарды есептеу
88
4.6 Қосымша материалдарға шығынды есептеу
89
4.7 Өңдеудің өзіндік құнын есептеу
90
4.8 Капиталды салымдарды есептеу
91
4.9 Жобаның экономикалық тиімділігі
93
Қорытынды
95
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
96
Кіріспе
Қазіргі
автоматтандырылған электржетек жүйесіне, әсіресе,
технологиялық қондырғылармен күрделі автоматты басқару жүйесінде жұмыс
істейтін электржетегінің қозғалысты басқарудың сапасына тым қатаң талаптар
қойылады. Дәл
технологиялық қондырғыларда, манипуляторларда
электржетегіне берілген тезәрекеттілігін, орнын анықтау және дәлдігін, үлкен
тұрақтылық пен жылдамдықты реттеудің кең диапазонын , жылдамдықтың
шектелуін және т.б. қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде көптеген өндіріс орындарында ең көп қолданылатын
қозғалтқыштардың бірі асинхронды қозғалтқыш (АҚ) болып табылады.
Себебі, айналу жылдамдықтары және қуаттары бірдей асинхронды
қозғалтқыш пен тұрақты токты қозғалтқышты салыстыратын болсақ, мұнда
АҚ-ның салмағы 1,5-2 есе жеңіл, бағасы арзан, оны жасауға түсті металл аз
кетеді, оны пайдалану қарапайым және сенімді. Алдынғы кездерде АҚ
көбінесе реттелмейтін электржетектерде қолданыс тапқан. Бірақ жартылай
өткізгішті құрылғылардың дамуына, соның ішінде күштік тиристордың және
транзисторлардың пайда болуына байланысты көптеген күштік түрлендіргіш
құрылғылары пайда бола бастады. АҚ-ның жылдамдығын реттеудің
рационалды тәсілі болып қозғалтқыштың жылдамдығын басқаруға мүмкіндік
беретін статордағы кернеуді өзгерту болып табылады. Қазір көбінесе
конвейердің АҚ-ның айналу жылдамдығын реттеу үшін тиристорлы кернеу
түрлендіргіштері қолданылады. Тиримторлы кернеу түрлендіргіш - жиіліктік
реттелетін электржетектің айрылмас бөлігі және электрқозғалтқыштардың
айналу жылдамдығын реттеуге арналған. Тиристорлы кернеу түрлендіргіштер
басқарудың аса оңайға түспейтін алгоритмін жүзеге асыруға, ПӘК-тің
реттеуге, қозғалтқышты қорғауға, жүктемеге байланысты жұмыс режимін
оптималдауға және де көптеген функцияларды орындауға мүмкіндік береді.
Бұл дипломдық жоба шеңбрінде ленталы конвейердің бір қозғалтқышты
электржетегі құрылған.
Жобаны орындау барысында келесі негізгі мәселелер жүзеге асырылды:
- конвейер қондырғысының қысқаша сипаттамасы мен конструкциалды
сипаттамасын қарастырамыз;
- ленталы конвейердің энергияны үнемдейтін бір қозғалтқышты
электржетегі;
- басқару жүйесін жетілдіру;
- параметрлер синтезі (таңдау);
- конвейердің асинхронды электр жетегінің қозғалыс тұрақтылығы;
-
конвейердің асинхронды электр жетегінің жылдамдығы мен
моментінің өтпелі процесстерін зерттеу;
- өмір тіршілік қауіпсіздігі мен экономика бөлімі қарастырылды.
1. Ленталы конвейердің технологиялық процессі және құрылымы
1.1 Ленталы конвейердің құрылымдық ерекшеліктері
Ленталы конвейерлер өнеркәсіпте, құрылыста, ауыл шаруашылығында,
шахта - қазбаларда және халақ шаруашылығының басқа да салаларында әр
түрлі үйілме және дара жүктерді үздіксіз тасымалдаудың кең тараған құралы
болып табылады. Ленталы конвейер келесі негізгі элементтерден тұрады:
өзіндік конвейерлі лента, жетек, дөңгелекті тіректері бар қорап, жүктемелі
және созылмалы қондырғылар. Сонымен қатар, конвейерлерге лента
ұстағыштар, тазалау механизмдері ,жүкті өлшеу үшін механизмдер және т.б
орнатылады. Жетек электрлік қозғалтқыштан, редуктордан, тежеуіш
механизмдерінен, қосылу жалғастырғыштарынан және жетекті барабандардан
тұрады. Конвейердің қорабы қозғалмайтын және топсалы-аспалы дөңгелекті
тіректен дайындалады. Жүктің үлкен көлемі өтуі кезінде топсалы дөңгелекті
тіректер икемді болады. Конвейердің жүктелетін құрылғылары үздіксіз
әрекеттегі экскаваторларды қолданып, жүк ағындарын бағыттайтын борттары
бар қабылдағыш шұңғыма түрінде болады. Циклді әрекеттегі экскаваторларды
қолдану кезінде олар қоректендіргіштермен жабдықталады. Созу
құрылғылары арқанды блоктар жүйесімен жабдықталған барабанды электрлік
жүкарбадан тұрады.
1 - редуктор, 2 - жетекті барабан, 3 - резеңкеленген лента, 4 - айналмалы
(созылмалы) барабан, 5 - созылу құрылғылары (лента үшін),
6 - дөңгелекті тіректер, 7 - тіреу, 8 - электр қозғалтқыш.
1.1 сурет - Ленталы конвейердің құрылғысы
1.1.1 Барабандар
Ленталы конвейерларда лентаның қозғалыс бағытын, барабанды өзгерту
үшін жетекті, соңғы, созылмалы және ауықтқулы деп бөледі (1.2 суретт қара).
Барабанның диаметрі көп болған сайын, кернеуі лентаның иілімінен аз және
оның қызмет көрсету мерзімі ұзағырақ болады. Лентаны пайдалану кезінде
резеңкелі мата ленталарын ауыстыру себебі барабандағы лентаның көп
иілуінен болатын қатпарлануынан болып табылады. Ленталы конвейерлердің
барабандары сәйкестендірілген. Орнатылған типтік өлшемдердің қатарынан
барабандарды таңдау кезінде қолданылатын негізгі сипаттама ретінде
барабанның жүктемелік мүмкіндігі қабылданған. Жетекті емес барабандар
үшін жүктемелік мүмкіндік барабанды айналатын лентаның созылуынан
жүктеме сияқты анықталады, ал жетекті барабандар үшін максималды
берілетін айналу моментін ескеру қажет.
а - жетекті, б - артқы және ауытқулы, в,г - футерлеушісі бар
1.2 сурет - Барабандар
Жетекті және жетекті емес барабандарды болат табақшалардан
балқытыу арқылы дайындайды. Диаметрлері аз барабандар (диаметрі 500 мм
аз немесе тең) шойыннан құйылып жасалады. Шеңбер пішіндес барабандар
цилиндрлі немесе дөңес (бөшке түрінде) беттерде орындалады. Жалпақ
ленталар үшін (жалпақтығы 1000 мм) балқытылған цилиндрлі барабандар
қолданылады.
Жетекті барабандардың тартылу қасиеттері конвейерлі лентаның
созылуының арту жолымен, жетекті барабандарды айналу лентасының
бұрышымен, жоғары үйкелмелі футерлеуді (жетекті барабандар ретінде
өздіген тазаланатын барабандарды немесе барабандарға ленталарды қосымша
қосу) қолданумен жоғарылауы мүмкін.
Барабандарды футерлеуші ретінде майысқақ (иілімді) резеңкелерді
қолданады. Қуатты конвейерлер үшін резеңкелі футерлеуді өздігінен
тазаратын бойлық немесе шевролық қабырғалармен орындайды. Футерлеуші
резеңкені бекіту үшін қысқыш енсіз жұқа тақтайшалар орнатылған көлденең
ойықтары, сонымен қатар сына тәрізді белдіктермен қысылған сақиналы
жырашықтары бар барабандар қолданылады.
Егер лентаның ластанған беті жетекті барабанмен байланысса, онда
мұндай барабан лентаның өздігінен тазаруын қамтамассыз ететін тор тесікті
шентемірмен орындалуы мүмкін.
Жетекті барабанға лентаның қосымша қысылуы механикалық жолмен
немесе арнайы тәсілдермен (вакуум, ауа қысымы және т.б) жүзеге асады.
Вакуумды қолданумен лентаның қысылу сұлбасы 1.3 суретте көрсетілген.
Вакуум-барабанның бетінде лентаның барабанға сорғыш жүзеге асатын
саңылаулар қатары орналасқан. Барабанға сығылған ауамен лентаны қысу
үшін саңылаулары бар доға тәрізді камера орнатылады. Сығылған ауа
магистральды құбырдан саңылауларға жіберіледі және лентаны барабанға
қысады (жапсырады).
1 - барабанның вакуумды каналдары, 2 - саңылаулары бар шентемір,
3 - вакуум-сорғы сорғыш құбырларымен камераны біріктіру үшін
штуцер (жалғастық), 4 - ауаны сору үшін коллектор камерасы
1.3 сурет - Жетекті вакуум - барабанның әрекет сұлбасы
Резеңке арқансымды лентасы бар конвейерлер үшін жетекті барабанға
лентану қосымша қысу (жапсыру) магнитті күштердің көмегімен іске асады.
Отандық өнеркәсіптің дайындаушы - зауыттары жетекті және жетекті
емес барабандар шығарады.
Жетекті барабанның белгілену мысалы: ені 50 см, диаметрі 40 см, тегіс
(футерленбеген), мойынтірек астындағы білік мойынының диаметрі 80 мм
лента үшін Жетекті барабан 5040Г - 80. Жүктің салмағының әсерінен
жіберілу механизмінде тіреуішті тоқтау немесе тежегіш қосылады. Ұзын
көлденең конвейерлерде тежегіш қозғалтқыштың кенеттен ажырауы кезінде
лентаның шығу ұзындығын қысқарту үшін орнатылуы мүмкін.
Жетекті барабанның білігі мен редуктордың шығу білігін біріктіру үшін
тісті жалғастырғыш қолданылады. Қоғзалтқыш пен редуктордың білігі қатты
жалғастырғыш немесе жүргізілетін жалғастырғыш (турбожалғастырғыш
немесе электромагнитті жалғастырғыш) арқылы бірігеді.
Қиғаш конвейерлерде жүктің салмағының әсерінен лентаның тиелген
тармақтарының өздігінен жүрісін тоқтату үшін жіберу механизмі тіреуішті
тоқтауды немесе тежегішті қосылады. Ұзын көлденең конвейерлерде тежегіш
қозғалтқыштың кенеттен ажырауы кезінде лентаның шығу ұзындығын
қысқарту үшін орнатылуы мүмкін.
1.1.2 Тіреуші дөңгелекті тіректер
Лента өз күшінің ауырлығының немесе жүктің салмағының әсерінен
иілмеу үшін, конвейердің жақтауына тіреуші дөңгелекті тіреулер орнатады.
Дөңгелектер конвейердің көртірлі элементтері болып табылады. Жыл сайын
олардың мыңдаған данасы шығарылады. Барлық машинаның сенімділігі мен
төзімділігі, сонымен қатар оның тұтынатын энергиясы және пайдалану
шығындары дөңгелекті тіректердің жұмысына байланысты болады.
Дөңгелек тіректер тағайындалуы бойынша қатардағы (сызықты) және
арнайы болып бөлінеді. Қатардағы дөңгелек тіректер келесі міндеттерді
орындайды:
- Орталықтандырғыш - лентаның жағдайын көлденең оське қатысты
реттеу;
- Амортизациялауыш
-
жүктеу орындарындағы жүктің лентаға
соққысын жеңілдету;
- Тазартқыш - лентаны баттасқан жүктің бөлігінен тазарту;
- Өтпелі - барабандар алдында лентаның науалығын өзгерту.
Дөңгелек тіректер үш түрде шығарылады: ауыр, қалыпты және жеңіл.
Дөңгелек тіректертің осі шетмойындарда қатты немесе иілгіш тізбек пен
арқаннан (аспалы) орындалады. Қатты дөңгелек тіректер кең таралған.
1 - дөңгелектер, 2 - бұрылатын кронштейн, 4 - бұрылысты белгілеуші.
1.4 сурет - Әмбебап қатты дөңгелек тірек
Дөңгелектердің құрылымдық орындалуы әр түрлі болуы мүмкін және
мойынтіректердің негізгі түрімен, оларды тығыздау және майлаумен
анықталады.
Үш дөңгелекті тіректе барлық дөңгелектер бір жазықтықты алады
немесе майлауға ыңғайлы болу үшін және лентаны шайнауды азайту үшін
ортадағы дөңгелек алға жылжытылады. Резеңке маталы (синтетика) және
резеңке арқансымды ленталар үшін үш дөңгелекті тіректің бүйірдегі
дөңгелегінің иілу бұрышы 30-35°С дейін жоғарылауы мүмкін. Бұл лентаның
жалпақтығы сондай кезінде конвейердің өнімділігін арттыруға және оның
орталықтандырылуын жақсартуға мүмкіндік береді.
1.4 суретте арнайы шарттарға байланысты бүйірдегі және ортадағы
дөңгелектердің орналасуын өзгертуге мүмкіндік беретін, әмбебап қатты
дөңгелек тірек көрсетілген. Бұл тіректің бүйірдегі дөңгелектері
эксцентриктері бар айналмалы кронштейндерде, ал ортадағы дөңгелек
айналмалы рамада құрастырылған.
Ені 800-1400 мм ленталары үшін ауыр түрдегі дөңгелек тіректерден
басқа, барлық дөңгелек тіректер шарикті мойынтіректерде жасалады.
Дөңгелек тіректің диаметрін лентаның еніне, оның қозғалыс
жылдамдығына, сонымен қатар тасымалданатын жүктің сипаттамасына
байланысты таңдайды.
Аспалы дөңгелек тіректер (1.5 суретті қара) ірікесекті жүктерді
тасымалдау кезінде қолданылады. Аспалы дөңгелек тіректердің бірнеше түрі
бар. Олар: өзара топсалай қосылған осьтерде немесе тізбекке киілген
етектерде иілмелі айналатын дисктері бекітілген осьтерде.
Орталықтандырғыш дөңгелек тіректер (1.6 суретті қара) лентаның
қозғалысының
тұрақты бағытын қамтамасыз
ету үшін конвейерде
орнатылады. Қозғалыстың жылдамдығы жоғары кезде лентаның кері
тармағында да орнатылуы мүмкін.
Амортизациялаушы дөңгелек тіректер жүктеме орындарында
орнатылады, ал ірікесекті ауыр жүктерді тасымалдау жоғары жылдамдықпен
тасымалдау кезінде конвейердің сызықты бөлігінде орнатылады. Дөңгелек
тірекке амортизациялық қасиеттер беру үшін дөңгелектер резеңкемен
футерленеді және ауамен немесе қуыс толтырмамен толтырылған тығыз
секциялы қабықшамен жабылады. Қабықшаның материалы резеңке немесе
құрамында резеңке бар материал болуы мүмкін. Сонымен қатар, дөңгелек
ретінде айналмалы құбырлың етегіне орнатылған автокөліктің немесе
авиоциалы шиналар қолданылады.
1 - тіректі рама, 2 - амортизатор, 3 - топсплы ілме, 4 - қармаулар, 5 -
тіректі арқан, 6 - дөңгелектер
1.5 сурет - Ілінетін топсалы дөңгелек тірек
Амортизациялы серіппелі дөңгелек тіректер амортизациялаушы
дөңгелек тіректердің құрылымдық орындалу нұсқаларының бірі болып
табылады. Иілгіш органдарда ілінген амортизациялаушы дөңгелек тіректер ең
икемді болып табылады.
1 - дөңгелектер, 1 - бұрылмалы траверса, 3 - дефлекторлы дөгңгелек,
4 - тоспа, 5 - тіректі каток, 6 - тіректік мойынтірек
1.6 сурет - Орталықтандырғыш дөңгелек тіректер
1.1.3 Жетектер
Жетектің мақсаты - жүгі бар конвейердің тарту элементтерінің
қозғалысын қамтамасыз ету болып табылады. Конвейерге қажет тарту күші
жетекті барабанның беті мен лента арасында пайда болатын үйкелу күшімен
қамамасыз етіледі.
Жетек (1.7 суретті қара) қозғалтқыштан 1, редуктордан 2, барабаннан 5,
сонымен қатар қозғалтқышты редуктормен және редукторды барабанның
біілгімен қосатын 2 және 4 муфталардан тұрады.
Әр түрлі жетек түрлері бар ленталы конвейер
1.7 сурет - Конвейер жетегінің сұлбасы
Ленталы конвейерлерде жетектің келесі түрлері болады: бірдей негізгі
бірбарабанды (1.7 сурет, а) немесе екібарабанды (1.7 сурет, б), жеке (негізгі
және соңғы барабандарда (1.7 сурет, в)) және біріктірілген - негізгі бөліктегі
бірбарабанды және соңғы бөліктегі екібарабанды (1.7 сурет, г). ұзын және
ауыржүктелген конвейерлерде жергілікті және линиялы таратылған
кедергілерден арылу үшін S
лентаның созылуы керек, бұл жетек пен
конвейердің қозғалатын салмағы қуатының ұлғаюына әкеледі және
созылудың одан әрі ұзаруын қажет етеді.
Жетекті жинақтау бірнеше нұсқалармен жүзеге асады.
1 нұсқа - жетек, жоғарыда келтірілген барлық түйіндерден тұратын
біріңғай блоктан, ал кей жағдайда лентаны қолдайтын дөңгелек тіректен
жинақталады (егер жетек екібарабанды болса, онда екі барабан өзара тісті
және шынжырлы қосылған және бір біріне жақын орналасқан). Бұндай
жетектер құнының арзандығымен, қарапайым құрылымымен және
ықшамдылығымен ерекшеленеді. Олардың кемшілігі конвейерді күшейту
кезінде қуаттың өсуінің мүмкін еместігі және жөндеу мен тексерудің
қиындығы болып табылады. 1 нұсқа бойынша жинақталған жетектер ені 600-
1200 мм ленталар үшін арналған, шетелдерде кең таралған. Ол жерде бұндай
жетектерді жиі іргетассыз орнатады.
2 нұсқа - жетек жеке жүйеленген түйін - блоктан құрастырылады. Бұл
екібарабанды жетек кезінде қатты байланысқан жетекті барабандар мен әр
жетектің тәуелсіз жетектерін және қуаты әр түрлі жетектерді жинақтауға
мүмкіндік береді. Бұндай жетектер ыңғайлы, оңай және тез жиналады, бірақ
ауыр болып келеді. Қуаты 80 кВт, алты және сегіз түйіннен тұратын, ені 800-
1400 мм ленталарға арналған. Оларды европа елдері шығарады.
3 нұсқа - жетектің барлық түйіндері орнатылатын ұзын қатты рамасы,
сонымен қатар созу құрылғылары бар жетек (осындау жиналау кезінде рамада
орнатылған қозғалатын бөліктердің орналасу орталығы сақталады). Бұндай
жетектерді қуатты конвейерлер үшін қооданады (көп жағдайда жартылай
станционарлы).
4 нұсқа - жетек әр қайсысы өз іргетасында орнатылған, бірнеше тәуелсіз
жетектердің блогынан тұрады. Бұндай жетектер қуатты магистральды
конвейерлер үшін қолданылады.
5 нұсқа - матор - барабанды қолданатын жетек (бұндай жетекте
қозғалтқыш, қарапайым немесе әлемдік ауыстыратын механизм, элекр қорегі
мен салқындату жүйесі барабанның ішіде жасалған). Конвейер лентасын тез
тежеу үшін мотор-барабанды электромагнитті тежеуіштермен жабдықтайды,
ал салқындату әуелі немесе майлы болуы мүмкін. Мотор-барабаны бар жетек
жылжымалыларда, сонымен қатар ұзақтығы 150м көп емес, қуаты аз
тционарлы конвейерлерде қолданылады.
Тіректі құрылымдағы әр жетектің рамасының жалғану көлемі және
жетекті барабанның осіне раманы байлау жетекте орнатылған редукторға
байланысты емес.
1.1.4 Керме құрылғылары
Бұл құрылғылар оның жетекті барабанмен тіркелуін қамтамасыз ететін
лентаны керу үшін, сонымен қатар пайдалану процесінде лентаның созылу
компенсациясымен және тіреулер арасындағы лентаның салбырауын шектеу
үшін арналған. Керме құрылғылары лентада реттелмейтін керілуді құрайтын
құрылғылар және жетекті барабанда айналу моментінің мәніне байланысты
лентаның керілуін реттейтін құрылғылар деп бөлінеді.
1.8 сурет - Керме құрылғылары
Керме құрылғылары (1.8 суретті қара) жүкті, сеханикалық,
гидравликалық және пневматикалық болып бөлінеді.
Жүк құрылғылары орналасуы бойынша артқы (конвейердің артында
орналасқан) және аралық деп бөлінеді. Жүкті керу құрылғыларының
артықшылығы элементтің ұзартылыуын автоматты қарымталау және
пайдалану процесінде оның үнемі керілуін сақтау болып табылады. Жүк
құрылғыларының кемшілігі қолайсыз үлкендігінде.
1 - керу барабаны, 2 - сомын, 3 - бұранда, 4 - жылжыма
1.9 сурет - Бұрандалы керу құрылғылары
а,б - соңғы жүкті; в,г - аралық жүкті, д - бұрандалы, е - серіппе -
бұрандалы
1.10 сурет - Керу құрылғылары
Механикалық керу құрылғыларын бұрандалы, серіппе-бұрандалы,
төрткілдешті және жүкарбалы деп бөлеміз.
Құрылғылардың түрі конвейердің ұзындығымен және конвейерлі
лентаның серпінді қасиеттерімен анықталады.
Бұрандалы керу құрылғылары тек қана жылжымалы конвейерлер мен
ұзындығы аз тұрақты конвейерлерде қолданылады.
Бұрандалы және серіппе-бұрандалы керу құрылғыларының
артықшылығы олардың ықшамдылығында. Ал кемшіліктері: олар қолмен
жүргізіледі, аз жүріске ие және жиі реттеуді қажет етеді.
Жүкарбалы керу құрылғылары электрлік және гидравликалық
қозғалтқышпен іске қосылады және үлкен жүріс пен үлкен созылу күшін
қамтамасыз етеді. Соның әсерінен олар қуатты конвейерлерде қолданылады.
Олар орныққан қозғалыс кезінде және іске қосылу мерзімінде лентаның
минималды созылуын автоматты түрде сақтайды, бұл жетекті барабандарда
лентаның сырғуын болдырмайды.
Қуаты аз және орташа конвейерлерде лентаның керілуі ілінген жүктің
салмағымен құралатын, арбалы және кесек түрдегі жүкті керу құрылғылары
кең тараған. Жүктің жүрісін азайту үшін оны плипастаға іледі немесе
жүкарбаның барабанында полипаста арқанының соңғы қорымен
құрылғыларды қолданады.
1.1.5 Кең таралған лента түрлерінің сипаттамасы
Конвейерлік лента - бұл конвейердің негізгі, қымбат және ең аз
бұзылмайтын элементі. Лента жүкті сақтау үшін арналған резеңке қоршаулар
арасында жасалған каркастан тұрады. Резеңке қоршаулар каркасты
механикалық зақымдалудан және қоршаған ортаға әсерінен сақтайды.
Лента каркасын түрі бойынша резеңкематалы және резеңкеарқанды,
ортақ және арнайы, суыққа төзімді, өртенбейтін, тағамдық және т.б. деп
бөлуге болады. Лентаға төсем үшін синтетикалық материалдар ретінде лавсан
(терилаи) түріндегі полиэфирлі, капрон, анид (нейлон) түріндегі полиамидті
материалдар, жасанды жібек қолданылады.
Мақтаны үнемдеу мақсатында лентаның орнына Б-820 бельтинг
негізінде құрамы 28% лавсан және 72% мақтадан тұратын, БКНЛ - 65
каркасы бар ірі ойықты құрылымды ленталар қолданылады.
Төзімділігі 151-60 кНсм резеңкеарқанды ленталар ірі кесекті абразивті
жүктерді тасымалдау үшін қолданылады.
Резеңкематалы ленталармен салыстырғанда резеңкеарқанды
ленталардың салыстырмалы ұзындығы (0,5% дейін) аз, соққы жүктемесіне
беріктігі жоғары, көлденең және бойлық иілгіштігі жақсы, құрылымы
бойынша қатты, арзан және дайындалуы қарапайым болады. Сонымен бірге
олардың салмағы резеңкематалыдан ауыр және тоғысуды тек қана ыстық
вулканизациямен орындалады, бұл көп еңбекті қажет ететін операция болып
табылады.
Резеңкематалы және резеңкеарқанды ленталар қарапайым суыққа
төзімді, өртенбейтін, жылуға төзімді (көмір шахталары үшін) орындалуда
жасалады.
Қарапайым дайындалған ленталарды қоршаған ауа температурасы -25°С
кезінде және тасымалданатын жүктің температурасы +60°С жоғары болмаған
жағдайда қолданады. Суыққа төзімді ленталар -45°С дейінгі температурада
жұмысқа қабілеттілігін сақтайды.
Резеңкематалы ленталар кең таралған (1.11 суретті қара). Олар
резеңкематалы қабатталған каркастан 1 және каркасты механикалық
зақымданудан және оған ылғалдың, газдың, агресивті ортаның әсерінен
қорғайтын сыртқы резеңке қоршаулардан 2 тұрады. Пайдалануына және
мақсатына байланысты ленталарды ортақ мақсатта дайындайды, суыққа
төзімді, жылуға төзімді және жанбайтын. Лентаның түріне байланысты
қоршаған ортаның температурасының диапазоны орнатылады. Сонымен
қатар, қалқандары, гофрленген дөңестері және борттары бар және құбырлы
ленталар кең таралған.
1.11 сурет - Резеңкематалы және резеңкеарқанды конвейерлі ленталар
1.2 Ленталы конвейердің технологиялық процесстері
Ленталы конвейерлер үздіксіз қозғалатын механизмдер класына жатады.
Олар үшін механизм жұмысының статикалық режимі маңызды болып
табылады және іске қосылу мен тежелу аз жүргізіледі. Бұндай конвейерлер
жоғары өнімділігімен және жұмыс кезіндегі сенімділігімен ерекшеленеді.
Олар тау-кен және көмір өнеркәсіптерінде, құрылысқа борпылдақ (сусымалы)
материалдарды тасымалдау кезінде кеңінен қолданылады.
Бұл конвейердің негізгі элементтеріне - жетекті станцияда электр
қозғалтқышпен бірге орнатылған жетекті барабан 1, Gнц 6 жүкпен керме
құрылғыларымен бірге артқы бөлікте орнатылған редуктарлар және ауытқыту
жүйесі, керме барабан 2, тарту ленталары 3 (жүктартатын), дөңгелек тіректер
4, ауытқытушы барабан 5 жатады (1.12 суретті қара).
1.12 сурет - Ленталы конвейердің жеңілдетілген қарапайым сұлбасы
Конвейердің қозғалысы кезінде жетекті қозғалтқыш барлық қозғалатын
элементтердегі үйкеліс күштерімен белгіленген статикалық жүктемені,
сонымен қатар конвейердің көлбеу бөлігіндегі тасымалданатын жүктің
ауырлық күшін құраушысын жеңу керек. Үйкеліс күші айналатын
элементтердің мойынтіректерінде, тірек катоктары мен дөңгелектердің
жалғасу орнында, күштік элементтерде және қозғалатын элементтердің саны
көп болған кезде пайда болады.
Қазіргі заманға сай ленталы конвейерлер пайдалы қазбалардың ашық
өңдеуде жұмыс істейді, лентаның жылдамдығы 6 мс дейін кезде өнімділігі 20
мың.тсағ болады.
Ленталы конвейерлер өнеркәсіптің барлық саласында үздіксіз
әрекеттердің тасымалдаушы машиналарының кең тараған түрі болып
табылады. Біздің елімізде пайдаланылатын жарты миллион конвейерлі
құрылғылардың 90% ленталы конвейерлер. Олар келесі жағдайларда
қолданылады:
-
тау-кен өндірісінде - пайдалы қазба кендерді және ашық өңдеу
кезінде көмірді тасымалдау үшін;
- металлургияда - жерді және жылуды беру үшін;
-
ағымдық өндірісі бар кәсіпорындарда - жұмыс орындарының
арасында дайындамаларды тасымалдау үшін.
Ленталы конвейерлермен тасымалдау қашықтығы бірнеше
килиметрлерге жетеді, конвейерлерді жерге және өндіріске бейімдейтін
трассаның сұлбасы болуы мүмкін.
Ленталы конвейерлерді пайдалану шарттары әр түрлілігімен
ерекшеленеді: тропиктердің ыстық және ылғалды климаттан минус
температура кезінде қатаң шарттардағы жұмыстарға дейін. Ленталы
конвейерлерді негіз болатын үш бөлімге бөлуге болады. Олар: басты, орта
және соңғы. Негізгі тасымалдаушы және күштік орган ретінде беті тегіс
резеңкематалы ленталар қолданылады. Лентаның жоғарғы тармағы көп
жағдайда науалы болып келеді (науалы дөңгелектіректерді қолдану есебімен).
Лентаның жоғарғы тармағының жүктемесі конвейердің соңғы бөлігінде
орналасқан жүктемелі құрылғылармен (немесе бірнеше құрылғылармен)
жасалады.
Конвейерді жеңілдету жетекті (негізгі) барабан арқылы жүзеге асады.
Көп жағдайда конвейердің орта бөлігіг жеңілдету қажет, сонда барабанды
жүктен босату арбашасы қолданылады. Конвейерлі лента фрикционды жетек
арқылы іске қосылады. Конвейердің жетегі өзара ақырын жүрісті муфтамен
қосылған жетекті барабаннан және жетекті механизмнен тұрады. Жетекті
механизм қозғалтқыштан, редуктордан және оларды қосатын муфтадан
тұрады.
Конвейерлі лента дөңгелек тіректерде орналасады: лентаның жоғарға
тармағы жоғарыда (науалы немесе түзу), төменгі тармағы төменгі түзуде.
Жетекті барабанның лентанмен фрикционды байланысын қамтамасыз ету
лентаны керу құрылғыларымен керу арқылы жүзеге асады. Керме
құрылғылары бұрандалы, арбашалы және вертикальды болуы мүмкін.
Сонымен қатар, ленталы конвейерде оның жұмысын
автоматизациялауқұралдары бар: орталықтандыратын дөңгелекті тіреулер,
лентаның кесілуіне және шығуына қарсы құрылғылар.
Жетекті барабан және керме құрылғылары өз тіреулеріне орнатылады,
ал дөңгелек тіреулер өздері орналасатын тіреудің орта бөлігіне
орналастырылады. Көп жағдайларда лентаның төменгі тармағын
кронштейнмен бірге тіреулерде орнатылатын түзу жоғарғы дөңгелек
тіреулермен сүйеу керек.
Стационарлы ленталы конвейерлер арнайы шарттарда қолданылу үшін
жобалану керек. Конвейерді жобалау кезінде оның трассасының сұлбасы,
бастапқы мәндері (өнімділігі, лентаның жылдамдығы, тасымалданатын жүктің
сипаттамасы) және конвейерді пайдаланудың басқа да шарттары анықталады.
Ленталы конвейерлер (1.13 суретті қара) шексіз лента түріндегі күштік
элементтен 7, барабанды 14 іске қосатын жетектен 13, 3 барабаны бар керме
құрылғыларынан 2, джүктен 1, лентаның жұмыс тармағындағы дөңгелек
тіректен 6, лентаның бос тармағынан 5, ауытқытушы барабаннан 8, жүктеме
құрылғыларынан 8 және жүктен босату құрылғыларынан 9 және 10, лентаны
тазалау үшін жүктен босататын науа және құрылғыдан 12 тұрады.
Конвейердің барлық элементтері рамада жасалған.
1.13 сурет - Стационарлы көлбеулі - көлденең конвейердің сұлбасы
1.2.1 Конвейерлердің жүктелуі
Жүктеуші құрылғылар қозғалатын лентаға жүктің бірқалыпты
жіберілуін қамтамасыз ету керек, сонымен бірге лентаның тозғанын және
бұзылғанын ескерту үшін жүкті жіберу жылдамдығы және оның қозғалыс
бағыты жүктелетін лентаның қозғалыс бағыты мен жылдамдығына жақын
болу керек. Конвейерді оның кез келген трассасында жүктеуге болады. Әдетте
жүктеуді соңғы барабанның маңайында жүргізеді. Үйінді жүкті құйғыштың
астында орнатылған құйғыш немесе науаның көмегімен тиейді (1.14 сурет).
Бастапқы бөліктегі науаның ені В1 = 0,5В және соңғы бөліктегі В2= (0,6-0,7) В,
мұндағы В - конвейерлі лентаның ені. Жүк науадан шыққаннан кейін лента
бойынша төгіледі және 0,8В тең енді алады.
Кесектерінің көлемі 80 мм жоғары жүктерді (көмірден басқа)
тасымалдау кезінде жүк тиеу орындарын амортизациялы құрылғылармен
жабдықтау керек.
1.14 сурет - Борпылдақ (сусымалы) жүктер үшін науа
Ленталы конвейерлерді жүктеу және жүктен босату технология
талаптары бойынша лентаның жұмыс тармағының трасса ұзындығының кез
келген орында жүргізіледі. Жүктеу ереже бойынша арттағы соңғы барабанда
орындалады.
Үйінді жүктер үшін жүктеу құрылғыларының үш түрдегі құрылымдық
ерекшеліктері бар: жүктің өздігінен қозғалуы, мәжбүрлі қозғалуы және жүктің
қиын қозғалуы (1.16 сурет).
Жүктеу құрылғыларының түрлерін таңдау кезінде, лентаны жүктеу
кезінде қойылатын негізгі талаптар есепке алыну керек:
- лентаның
ұзындығы
бойынша бірқалыпты орналасуы және
орталықтануы;
- лентаның қозғалыс жылдамдығына жақын, бағыты және шамасы
бойынша жүкті лентаға беру жылдамдығы;
- жүктеу құрылғыларында (лентада емес) жүк ағынын қалыптастыру;
- лентаға зиянды және жүк ағындарынан келетін әсерлерді жою (соққы,
лентаның бетінің бұзылуы);
- жүктің жан жаққа шашылуы мен жиналуын, үйіндісін болдырмау;
- жүктің физикомеханикалық қасиеттерінің өзгеруі кезінде жүктің
- жіберілу жылдамдығын реттеу мүмкіндігі;
- соққы жүктемелері болған кезде тозуға төзімділігі және сенімділігі,
сонымен қатар жүктен босату құрылғыларының ықшамдылығы және
қарапайымдылығы.
Өздігінен қозғалатын жүктеу құрылғыларында жүк ауырлық күшінің
әсерінен ғана ауысады. Оларға науаларды түзу сызықты және қисық сызықты
профильге бағыттайтын, бекітпелері бар және бекітпесіз құйғыштар жатады
(1.16, д,е сурет). Өздігінен қозғалатын жүк құрылғыларында жетекті
механизмдер болмайды және олар құрылымы бойынша қарапайым.
Қисық сызықты профильдегі науалар олардың түбі лентаға қатысты
орналасқан парабола, эллипс немесе дөңгелек бойынша орындалатындықтан,
шығыстағы жүктің жылдамдығы лентаның шамасы және бағыты бойынша
жылдамдығына тең болатындай есептеледі. Лентаның жылдамдығы 3 мс
конвейерлер үшін қисық сызықты профильдегі тартпалар қолданылады, бұл
лентаға жүкті жіберу жылдамдығын шектеуімен белгіленеді.
Мәжбүрлі қозғалатын жүктеу құрылғыларында жүк жетекті
құрылғылардың әсерінен ауысады. Оларға: ленталы, дірілді, барабанды,
дискілі, қырғыш қоректендірушілер жатады. Лентаға жүктің жіберілу
жылдамдығы 1,5 мс. Жүк қоректендірушіден лентаға құлайды, сондықтан
жүк ағынын қалыптастыру үшін қосалқы құрылғыларды немесе бағыттаушы
борттарды орнату қажет. Бұндай жүктеу құрылғылары габаритті көлемге ие
және ауқымды іргетасты қажет етеді.
Қозғалысы қиын жүктеу құрылғыларында жүк өздігінен және мәжбүрлі
ауысады. Жүктің қозғалысы бойынша құрылғы үш түрлі өзгешелігі болады:
- сатылы қозғалыс - алдымен өздігінен, одан кейін мәжбірлі немес
керісінше (мысалы, науа - дискілі қоректендіргіш);
- қосарлы қозғалыс - жүк бір уақытта өздігінен және мәжбүрлі
қозғалады (мысалы, әр түрлі физико-математикалық қасиеттері бар
материалдарды жүктеу үшін қолданылатын иілу бұрышы үлкен діріл
науалары);
- біріктірілген қозғалыс - жүк сатылы және қосарлы қозғалыс жасай
алады (мысалы, бағыттаушы діріл науасы бар дірілді қоректендіргіш, мүнда
жүк алдымен мәжбүрлі қозғалады, содан кейін бір уақытта өздігінен және
мәжбүрлі қозғалады).
Қозғалысы қиын жүктеу құрылғыларының барлық құрылымдары үлкен
габаориттік көлемге ие және құрылымдық жағынан күрделі. Ленталы
конвейерлерді жүктеу үшін әр түрлі қоректендіргіштер қолданылады (1.16
суретті қара).
Жүктеу құрылғыларын жетілдіру жүк ағынының жылдамдығына жақын
бөлігінде, конвейерге түсетін лентаның қозғалыс жылдамдығына, сонымен
қатар жүк ағынын фракция бойынша бөлетін құрылғыларды құру бөлігінде,
жүргізіледі.
1 - желтартқыш, 2 - ауатпа тақтасы, 3 - топса, 4 - серіппе
1.15 сурет - Жететсіз желтартқыш түрдегі жүктеу құрылғылары
а - дірілді қоректендіруші;
б - ленталы қоректендіруші; в - барабанды қоректендіруші;
г - қырғыштары бар қоректендіруші; д - бекітпесі бар қоректендіруші;
е - бағыттаушы науа, ж - науасы бар дискті қоректендіруші;
з - иілмелі түбі бар толқынды қоректендіруші;
и- бағыттаушы науасы бар дірілді қоректендіруші.
1.16 сурет - Жүктеу құрылғылары
1.2.2 Конвейерді жеңілдету
Конвейерлерді жеңілдетудің қарапайым және қолайлы тәсілі арнайы
құрылғыларды қажет етпейтін, жүкті соңғы барабаннан түсіру болып
табылады (1.17,а сурет). Бірақ көп жағдайларда конвейердің ұзындығы
бойынша жүкті әр түрлі нүктеде жеңілдету қажеттігі туады. Мысалы, құю
өндірісінде конвейер сызығы бойында орналасқан қорама жасаушы бірнеше
машиналардың бункеріне бір конвейермен қорама жерді береді. Бұл жағдайда
арнайы жүк түсіру құрылғылары қолданылады, олардың ішінде ең
қарапайымы соқалы жүк түсіргіштер болып табылады. Жүк қалқанның
бойында қозғалып, лентадан бір немесе екі жаққа тасталады (1.17,в суретті
қара). Соқалы жүк түсіргіштердің кемшілігі лентаның тозуы болып табылады,
сондықтан оларды лентаның қозғалыс жылдамдығы (1,6-2,0 мс жоғары)
жоғарылағанда және абразивті немес ірікесекті жүктерді тасымалдау кезінде
қолданған дұрыс емес.
1.17 сурет - Конвейерді жеңілдету
Лентаны жүктен жеңілдету лентаның қозғалыс жылдамдығына және
жетекті барабанның диаметріне тәуелді, негізгі барабан арқылы жүк
ағынының еркін құлау траекториясы бойынша жүргізіледі.
Қабылдау құрылғыларын дұрыс орнату үшін жүктен жеңілдетудің
арнайы шарттарына қисық тұрғызу немесе басқа тасымалдау құралдарына
шамадан тыс жүкті тиеу қажет.
Ленталы конвейерлерді аралық жеңіледту үшін түсіру құрылымдары
қолданылады. Үйінді жүктер мен дара жүктерді тасымалдау кезінде сақалы
түсіргіштер кеңінен қолданылады. Олар қатты қозғалмайтын қақпақ түрінде
немесе жетекті механизмі бар қозғалмалы лента түрінде орындалады. Түсіру
соқасы жүкті түсіру орнында стационарлы орнатылады және жан жағына
лақтырылады.
Екібарабанды түсіруші аралық жүктен жеңілдетілу үшін әмбебап
құрылғы болып табылады.
1.3 Ленталы конвейердің электр жетегі
1.3.1 Тиристорлы кернеу түрлендіргіш
Асинхронды электр жетекте тиристорлы коммутатор басқарылатын аз
вентильді кернеуді түрлендіргіштер ретінде қолданылады. Ол қозғалтқышты
басқарудың әр түрлі режимін іске асыруға мүмкіндік береді. Сондықтан,
жобада кернеуді тиристорлы түрлендіргіш (ТПН) термині қолданылады. Ол
тиристорлы коммутациялаушы элементтерден тұратын және олардың
тізбектерін байланыстыратын (күштік сұлба) құрылғы, сонымен қатар оған
олармен басқарылатын тізбектер, тиристорлар, қорғаныстың түрлі блоктары
кіреді. Кернеуді тиристорлы түрлендіргіш электр жетегі орындалатын
функцияларына тәуелсіз КТТ-АҚ жүйесі деп аталады.
Коммутация контурындағы токтың өзгеру жылдамдығы тиристордағы
кернеу жарқылының және тиристорлардың жалған қосылуының себебі болып
табылады. Бұл жағымсыз әсерлерді жою үшін кернеуді тиристорлы
түрлендіргіштің күштік бөлігін монтаждау қажет. Монтаждау үшін үлкен
паразитті индуктивтілікті болдырмау және басқару тізбегін күштік тізбектен
ажырату, ал кей жағдайда басқару тізбегін экрандау қажет.
Орамаларды статордың ойықтары бойынша тарату бір уақытта
орамалардың жылу беруін жақартады, компенсациялы және қосымша
полюстердің және қоздыру орамаларындағы ток тығыздығын ұлғайтуға және
оларды асинхронды машиналардың статорлы орамалары үшін орнатылған
деңгейге дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Шихталанған магнитөткізгіштерді
қолданғанда статор машиналарының тұрақты тогы кезінде магниттік
симметрия емес азаяды және стационарлық пен динамикалық режимдегі
қозғалтқыштың коммутациялық сенімділігі жоғарылайды,
кернеуді
тиристорлы түрлендіргіштерден қоректену кезіндегі машинаның
динамикалық көрсеткіштері жақсарады.
Шамалас қуаттың көзінен қоректену жүктеме тогының өсу шамасымен
қорек кернеуінің төмендеуіне байланысты қозғалтқыштың механикалық
сипаттамасына әсер етеді. Бұл әсерді есептеу сыртқы сипаттамалардың
сызықты еместігімен қиындайды. Бұл тұрақты ток генераторы үшін жүктеме
ауытқуы және зәкір реакциясының әсері кезіндегі бастапқы қозғалтқыш
жылдамдығының өзгеру мүмкіндігімен белгіленеді. Ал, кернеуді тиристорлы
түрлендіргіштер үшін - реверсивтік түрлендірігштер сұлбасын және кідірмелі
ток режимін құрайтын реверсивтік емес түрлендіргіштерді басқару
шарттарына сәйкес, вентильдердің сызықты
қиындайды.
емес сипаттамасымен
Энергетикалық жүйеде кернеу формасы синусоидыдан ерекшеленбейді.
Бірақ жеке аудандарда түзулеткіш қондырғыларының санына және басқа
сызықты емес жүктемелерге байланысты тораптағы кернеуде жоғары
гармоника болады. Автономды электромеханикалық жүйелерде жиілікті
статикалық түрлендіргіштерден немесе кернеуді тиристорлы
түрлендіргішерден асинхронды қозғалтқыштардың қорегі кезінде шығыс
кернеуі синусоидыдан ерекшеленеді және жеткілікті үлкен амплитудасы бар
жоғары гармоникадан тұрады. Сондықтан синусоидалы емес кернеу кезінде
асинхронды машиналардағы энергияны түрлендіру процесін зерттеу маңызды
болып табылады. Синусоидалы кернеу кезінде энергияны түрлендіру процесін
сипаттайтын теңдеу синусоидалы емес кернеу кезіндегі процесті сипаттайтын
теңдеудің жеке жағдайы болып табылады.
Сондықтан, электр жетегінің момент мәнінің өзгеруін басқару
қозғалтқыштың қоздыру тогын және оның магнитті ағынын өзгертумен іске
асады. Сонымен қатар, қоздыру тогын реттеу қозғалтқыштың қоздыру
орамының тізбегіне қосылған R резистормен қамтамасыз етіледі.
Қазіргі уақытта кернеуді аз вентильді тиристорлы түрлендіргіштің
(ТКТ) іске қосылуын реттеу перспективті бағыт болып табылады. Соңғы
жылдары отандық өндірушілер ТКТ негізінде бірқозғалтқышты жетегі бар
ленталы конвейерлер үшін бірқалыпты іске қосылу құрылғыларын (УПП)
жасады. Олар электрмен жабдықтау және конвейерлерді басқару сұлбасын
бұзбай, қозғалтқыш пен торап арасында қосылады. Жүйе тиристорлардың
ашылу бұрышын өзгерту жолы арқылы кернеуді фазалық басқару режимін
жүзеге асырады. Бұл конвейерлі лентаның бірқалыпты екпінін іске асырады
және моментті реттейді.
1.3.2 Асинхронды қозғалтқыш
Асинхронды қозғалтқыштар (АҚ) халық шаруашылығында кең
қолданылады. Әр түрлі мәліметтер бойынша айналмалы және үдемелі
қозғалыстың механикалық энергиясына өзгертілшен (жаңартылған) барлық
электр энергияның 70%
асинхронды қозғалтқыштармен тұтынылады.
Сызықты аинхронды электрқозғалтқыштар электрлік энергияны үдемелі
қозғалыстың механикалық энергиясына жаңартады. Олар технологиялық
операцияларды орындау үшін электрлік күште қолданылады. Көптеген
артықшылықтарына байланысты АҚ кең қолданылады. Асинхронды
қозғалтқыштар - құрылымдық және дайындалу жағынан қарапайым, электр
қозғалтқыштардың ең арзан және сенімді түрі болып табылады. Оларда
щетка- коллекторлы түйіндер немесе сырғыма токорымдар түйіні
болмайды.бұл жоғары сенімділікпен қатар минималды пайдалану
шығындарын қамтамасыз етеді. Қоректендіргіш фазалардың санына
байланысты үшфазалы және бірфазалы асинхронды қозғалтқыштар деп
бөледі. Үшфазалы асинхронды қозғалтқыш белгілі шарттарда және бірфазалы
тораптан қоректену кезінде өз функцияларын орынды атқарады. АҚ
өнеркәсіпте, құрылыста, ауыл шаруашылығында ғана емес, сонымен қатар
жеке секторларда, тұрмыста, үй шеберханаларында, бақша бөлімдерінде
кеңінен қолданылады. Бірфазалы АҚ кір жуу машиналарын, желдеткіштерді,
ағаш өңдеуші білдектерді, электрлік құралдарды, су беру үшін сорғыларды
айналымға келтіреді. Жөндеу жұмыстары немесе механизмдерді жасау және
өндірістік құрылғыларды дайындау үшін үшфазалы АҚ қолданылады [5].
Конструкторда үшфазалы және бірфазалы торап болуы мүмкін. Осы
немесе басқа жағдайлар үшін қозғалтқышты таңдау және қуатты есептеу, АҚ
басқарудың рационалды сұлбасын таңдау, бірфазалы режимде үшфазалы АҚ
жұмысын қамтамасыз ететін конденсаторларды есептеу, қиманы және жетек
түрлерін, басқару және қорғаныс аппараттары таңдау мәселелері туындайды.
Жобада құрылғылардың сипаттамасы және АҚ іске қосылу принципі,
бірфазалы және үшфазалы режимдегі қозғалтқыштар үшін негізгі есептеулер
келтірілген.
1.3.2.1 Үшфазалы асинхронды қозғалтқыштардың құрылғысы
Үшфазалы асинхронды қозғалтқыш (АҚ) қозғалыстың айналуын
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz