Қызылорда облысының картасы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ
МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Су ресурстары және мелиорация» кафедрасы
Жұмабек Жансая Жорабекқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Қызылорда облысы шиелі ауданы “Қарғалы” жеке шаруашылығы жерлерінде көкөніс дақылдарын суғару
5В081000 - «Жерді мелиорациялау, баптау және қорғау» мамандығы
Алматы 2018
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ауыл шаруашылығы
минисТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Гидротехника, мелиорация және бизнес» факультеті
«Су ресурстары және мелиорация» кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы:
Орындаған
(аты-жөні)
20___ ж. «___» қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
(қолы) (аты-жөні)
Жетекші
(қолы) (аты-жөні)
Арнайы тараулар кеңесшілері:
(тарау) (қолы) (аты-жөні)
(тарау) (қолы) (аты-жөні)
Норма бақылау
(қолы) (аты-жөні)
Сарапшы
(қолы) (аты-жөні)
Алматы 2018
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«Гидротехника, мелиорация және бизнес» факультеті
«Су ресурстары және мелиорация» кафедрасы
5В080500 - «Су ресурстары және суды пайдалану» мамандығы
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау
ТАПСЫРМАСЫ
Студент
(аты-жөні)
Жұмыс (жоба) тақырыбы
Университет бойынша 20___ж «» № бұйрығымен бекітілген
Дайын жұмысты (жобаны) тапсыру мерзімі 20___ж «»
Жұмыстың (жобаның) бастапқы деректері
Дипломдық жұмысты (жобаны) өңдеуге арналған мәселелер тізімі
Графикалық материалдардың тізімі (қажетті жағдайда)
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Жұмыстың (жобаның) арнайы тараулары бойынша кеңесшілері
Кафедра меңгерушісі
(қолы) (аты-жөні)
Жұмыс жетекшісі
(қолы) (аты-жөні)
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент
(қолы) (аты-жөні)
Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау
ГРАФИГІ
Кафедра меңгерушісі
(қолы) (аты-жөні)
Жұмыс жетекшісі
(қолы) (аты-жөні)
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент
(қолы) (аты-жөні)
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта әлемдік аграрлық экономика мен демографияның жаңа үрдістері қалыптасуда, өңірдегі ықпалдастыру процестері нақты дами бастады, жаһандық климаттық өзгерістер болуда. Қазақстан Кеден одағына (КО) кірді, таяу кезеңде Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) кіруі жоспарлануда. Алайда, саладағы еңбек өндіргіштігінің төмен деңгейі, пайдаланылатын технологиялардың жетілдірілмегендігі, өндірістің ұсақ тауарлы болуы ауыл шаруашылығы өндірісін қарқынды негізде жүргізуге, материалдық, еңбек және басқа ресурстарды неғұрлым толық пайдалануды қамтамасыз етуге, экологиялық талаптарды сақтауға мүмкіндік бермейді. Осы факторлар отандық аграрлық сектордың бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді, бұл ДСҰ мен КО жағдайларында шетелдік өнім импортының басым болуына, жергілікті өндірушілерді өткізу нарықтарынан ығыстыруға әкелуі мүмкін. Азық-түлік өнімдерін тұтынудың қарқынды өсуімен және тұтыну құрылымының неғұрлым сапалы өнімдер жағына қарай өзгеруімен ел халқының өсуі орын алуда. Елді азық-түлікпен қамтамасыз етудегі, халықты жұмыспен қамтуды арттырудағы және республиканы экономикалық дамытудағы ауыл шаруашылығының рөлін Мемлекет Басшысы бірнеше рет, оның ішінде ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты векторы» атты 2012 жылғы 27 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында атап өтті[1] .
Сондықтан «Қарғалы» жеке шаруашылығының ауышаруашылық егістік жүйесінде ауыспалы егістік желісін пайдаланып, егістік жердің топырақ жүйесінің экологиялық орнықтылығын қамтамасыз ету үшін егістік жерге жаңбырлатып-тамшылатып суғару жүйесін пайдаландық.
1 «ҚАРҒАЛЫ» ЖЕКЕ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ТАБИҒИ
-
КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЫ
1. 1 Орналасқан орны
«Қарғалы» жеке шаруашылығы Қызылорда облысы Шиелі ауданында, Сырдария өзенінің төменгі ағысының бойында орналасқан. Сырдария өзені оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа дейін орналасқан. Солтүстікте Сырдария хауызы еліміздің шекарасы ретінде Қаратау жотасының оңтүстік-батысында аралдың құмдары, Қарақұмы мен кіші Борсықтар, оңтүстігінде Қызылқұм мен Жуанқұм құмдары арасымен өтеді (сурет 1) .
Сурет 1. 1 Қызылорда облысының картасы
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Шиелі ауданы Қызылорда облысының оңтүстік-шығысына орналасқан. Оның жер көлемі солтүстік-батыстан, оңтүстік-шығысқа қарай созылып жатыр, 150 шақырым. Ол батыс бөлігінде Сырдария ауданымен, ал шығысында Жаңақорған ауданының жерімен шектеседі. Жер аумағы - 34, 3 мың км². Ауданның орталығы Шиелі кентінде орналасқан. Аудандағы 40 елді мекен 1 кенттік және 15 ауылдық округке біріктірілген[2] .
- Климаты
«Қарғалы» жеке шаруашылығының климаты күрт өзгермелі континенталды, жазы - ұзақ, ыстық және құрғақ, қыста - суық қары аз. Мұндай климаттық режим еуроазиялық материгінің ішінде орналасуымен, оңтүстік аймаққа жақындығымен, атмосфераның ауысымдылығының ерекшелігімен және басқа да факторлармен сипатталады. Жазы ыстық және ұзақ мерзімді. Жеке шаруашылығының жерлерінде шілде айының орташа температурасы 38 - 40°С, температураның абсолютті максимумы 44 - 48°С құрайды. Солтүстікке ашықтылық қасиеті жеке шаруашылығы аумағына кедергісіз салқын ауа массасының енуіне мүмкіндік береді және нәтижесінде қыс айларында күрт салқындайды, ауа температурасының абсолютті минимумы 42 0 С градусқа дейін барады. «Қарғалы» жеке шаруашылығы үшін климатының ерекшеліктерінің бірі - құрғақшылық болып табылады, бұл жерде жауын-шашын өте аз жауады және орташа жылдық мөлшері 100-190 мм-ден аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі[3] .
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан облыс аумағының барлық бөлігінде солтүстік-шығыс бағытындағы күшті және жиі желдер болып тұрады, орташа жылдық жылдамдығы секундына 3, 5 метрден 6, 9 метрге дейін ауытқып отырады. Бұл жерлерде қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып алып кетеді, соның нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады, ал жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады.
«Қарғалы» жеке шаруашылығында топырақтың қату тереңдігі 67-100 см. Бұл аймақтың топырағы климаты күріштің орташа және ерте пісетін сорты үшін жағымды, сонымен қатар жүгері, картоп, көкөністі, бақшалы және басқада жылу сүйгіш ауылшарушылық дақылдарды өсіру үшін өте ыңғайлы.
Кесте 1. 1
«Қарғалы» жеке шаруашылығының табиғи-климаттық көрсеткіштері (Шиелі метеорологиялық бекеті бойынша)
),
о
С
), %
), мм
Сурет 1. 2 Қарғалы» жеке шаруашылығының орташа айлық ауасының температурасы, о С
Сурет 1. 3 «Қарғалы» жеке шаруашылығының орташа айлық ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %
Сурет 1. 4 «Қарғалы» жеке шаруашылығының орташа айлық жауын-шашын мөлшері, мм
- Географиясы
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан облыс Арал теңізінің шығысында Сырдария өзенінің төменгі ағысында орналасқан, Тұран ойпатында бұл аумақтың негізгі бөлігі орналасқан (биіктігі 50-200 м) : облыстың батыс бөлігі Арал теңізімен шектеседі, оңтүстік-шығысы мен солтүстік-батысында Қаратаудың тау жоталары мен жазықтығы орналасқан және батысында - Қарақұм арал маңы құмдарының төбелері бар. Жаңадария мен Қуаңдария өзендерінің құрғақ арналары Сырдарияның сол жақ жағалауында кесіп өтетін Қызылқұм топырағының төбелері мен кең жазықтығы, оң жақ жағалауында үстірттері (Егізқара, 288 м. ), құм учаскелері (Арысқұм және өзгелері), сорға толы таяз шұңқырлар кездеседі. Солтүстігінде - құм төбелері алқаптары (Кішкентай Барсұқ және Қарақұм топырағы) және Оңтүстік-шығыс бөлігінде Қызылорда облысының аумағына Қаратау тауының жоталары кіреді (биіктігі 1419 м-ге дейін) . Жақсықылыш, Қамыслыбас, Арыс және т. б. жазды күндері кеуіп кететін көптеген тұзды көлдер бар. Солтүстік-шығысқа қарай Қызылорда облысының шекарасында Сарысу өзенінің сағасы кіреді[3] .
Аумақтың біршама бөлігі өсімдігі аз топырақтары орналасқан, яғни қатайған жерлерінде тұзға бейімді дақылдар, жусанды бетегелер, көктемде құмдақ және сортаң жерлерде тұрақсыз дақылдар сорты және құмдардың арасында дүзгіндер өседі. Төбешіктердің құмдарында бұйырғандар, жыңғылдар, сексеуіл, теріскен және жусандармен бекіген[3] .
1. 4 Топырақ жамылғысы
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан облысының топырағы сазды болып келеді. Күріш егілген жерлердің су өткізгіштік қабілеті төмен, топырағы өте қатты болып келеді және топырақтың 30 см қабатына дейін қарашірік мөлшері 2% шамасында жатыр, топырақтың тұздану түрі хлоридті сульфатты болып келеді. Тұздану дәрежесі бойынша әлсіз тұзданған және қатты тұзданған болып бөлінеді. Морфологиялық қалыптасу бойынша шалғынды әлсіз түзданған топыраққа жатады. Сортаңды топырақтар барлық кесінді бойынша жоғары құрылымды тұздармен ерекшеленеді. Тұздану түрі хлоридті-сульфатты және топырақтар механикалық құрамы бойынша саздармен құрылған[3] .
Мелиоративті топтамасының негізінде топырақтың механикалық құрамы алынған: I топ бойынша жеңіл механикалық құрылым (жеңіл салмақты сұр топырақтар, II топ орташа механикалық құрылым бойынша орташа салмақты сұр топырақтар және III топқа механикалық құрылымы бойынша ауыр салмақты сұр топырақтар.
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының өзенді аймақтағы топырақтардың максималды бетінің тұздануы қабаты 0-15 см және шөлдік топырақтар кесіндісі орта бөлігінде-20-150 см, тұздалуы хлоридті-сульфатты кальций, натрий, магнийлі тұзды күкірт қышқылды игереді, сонымен қатар, суғару оазистері топырақтың тұздалуы бойынша өз аралықтарында тағы да ерекшеленеді. Мысалы, Оңтүстік Шиелі оазисі топырақттары судың ең аз тұздалумен сипатталса, ал Солтүстік Қазалы оазисі өте үлкен тұзданумен ерекшеленеді[3] .
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан аймақтың барлық топырақтары калий, фосфорларға бай, бірақ азотқа кедей, сондықтан мұнда органикалық заттарды және минаралдық тыңайытқыштарды, оның ішінде азотты енгізу қажет. Гумустың құрылымы 0, 5 тен 4℅-дейін аралығында және 6℅ сирек жетеді (сурет 5) .
Сурет 1. 5Қызылорда облысының жер қоры
Солтүстік қызылқұмда тақыр жаңа құм өте үлкен алқаптармен кездеседі және ол 10-40 см қабаттықтағы құмды қапшықты құрайды. Олар жақсы ылғалданумен, өсімдіктің қоюлығының жоғарлауымен ерекшеленеді және тұздардың құрамы 25℅ дейін жетеді, олар 60-200 см тереңдікте орналасқан, 2-қалыңдықтағы қоры - 190 т/га. Тұздануы хлоридті-сульфат-ты; топырақтағы қарашірік мөлшері-1, 5℅ дейін, құнарлы заттар аз[4] .
Ыза сулары 10-25 см тереңдікке дейін орналасқан, қатты минералданған, хлорлы, тұздану дәрежесі 3-5℅ дейін. Ыза сулары 0-3 м тереңдікте тұщы және тұзды болып келеді.
Шөлді топырақтар барлық аумақта үлкен әртүрлілікпен, кең түрде таралған аймақпен ерекшеленеді.
1. 5 Гидрохимиялық режимі
Сырдария өзенінің көпжылдық мәліметтерді талдау нәтижесінде суғармалы егіншіліктің қарқынды дамуы мен ірі гидротехникалық құрылымдардың салынуы басталмастан бұрын өзенде орташа есеппен 0, 25 г/л ден 0, 50-0, 60 г/л дейін гидрокарбонатты кальцийлы минералды заттар болған. Суғарудың дамуына байланысты қайтарымсыз су қолданудың саны артты және өзен суының минералдылығы жоғарлады, оның негізгі себебі суғару аудандарынан өзенге минералданған коллекторлық-кәріз суларының келуі жатады. Сырдария өзенінің гидрохимиялық режиіміне су қоймалары да әсер етеді, бірақ көптеген зерттеулер Сырдария өзеннің жоғары және төменгі ағысында олар жылдың ішінде минералдылығының азайуына әкеледі және Шардара су қоймасының рөлі, Сырдария өзеннің жоғары және төменгі ағыстарын бөліп тұрады және минералдылығының жоғарлануына айтарлықтай әсер етеді [5, 6] .
Қазақстанның шекарасына Сырдария өзенінің суы лайланған күйде жетеді. Оңтүстік Қазақстан облыстық санэпидемстанцияның мәліметі бойынша Өзбекстан республикасындағы өзен суының қышқылдануы 1, 2 ден 6, 4 мг/л дейін толқуда, азот аммиактың концентрациасы-0, 02-0, 8 мг/л, нитраттар-0, 1-0, 02 мг/л, нитраттар-9-16, 3 мг/л құрайды. Кендік өндірістердің мазмұны 0, 16 дан 0, 24 мг/л дейін, фенол 0, 01-0, 03 мг/л-ға дейін толқиды. Құрғақ қалдықтарлың үлкендігі 1082-1320 мг/л, хлоридтер 80-120 мг/л, сульфаттар 340-520 мг/л құрайды [6] .
1. 6 Геология және гидрогеологиясы
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан облысының аймағы Тұран ойпатында орналасқан. Түзу рельефтерімен, үлкен бөлігі Сарысу, Шу, Сырдария өзенінің жазықтықтарын көрсетеді. Жазықтықтың абсолютті белгілері батыста 53 м-ден оңтүстік-шығыста 200 м орташа есеппен 600 м (максимумы-1418м) шатқалы кіреді. Геологияның құрылымында алқаб қазіргі кездегі жоғары тақсандық және орташа тақсанды қайырма бойынша көрсетілген. Қазіргі кездегі қайырманың қалыңдығы 3, 5 м - ден 13 м - ге дейін[3] .
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан облысының аумағының үлкен бөлігі тақсандық қайырмамен көрсетілген. Олар Сырдария өзенінің атырау-аллювиалды жауынды көрсетеді. Жаңақорған, Шиелі, Қызылорда, Сырдария аймақтарында аллювиалды қуаты Арал теңізі бойынша 0-5 м-ден 80 м-ге дейін. Суғару аймағындағы аллювиалды қайырмадағы ыза суларының әртүрлі минералдылығы 3-10 м тереңдікке дейін және қатты минералданған. Химиялық құрамы бойынша ыза сулары сульфатты-хлорлы, натрилі-магнилі болып келген.
1. 7 Ландшафтық жағдайы
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан оңтүстік Қазақтанның біраз аумағы (Оңтүстік Қазақтан және Қызылорда облысы) Сырдария өзенінің төменгі алабында орналасқан, ол жалпы оңтүстік шығыстан солтүстік батысқа қарай созылып жатыр. (сурет 6) .
Сурет 1. 6 «Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының физикалық географиялық жағдайы
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының жер беткейі жалпы бір тегіс болып келеді, оның жоғарғы бөлігі тау етегіндегі жазықтықтан басталып біртіндеп көп аумақты алып жатқан Туран ойпатына дейін созылып жатыр, ал Сырдария өзенінің төменгі алабы Арал теңізіне қарай бағытталған біртегіс еңістікпен ерекшеленеді. Жер бетінің еңестігі Сырдария өзенінің 1647 км ұзын бойында Шардара су қоймасынан (236-279 м БС) Арал теңізіне (54 м БС) 182-225 м төмендейді және оның географиялық орналасу координаты Гринвичтың нұсқауы бойынша солүстік белдеудегі 42 о 38 ден 47 о 49 және шығыс белдеудегі 59 о 21 ден 68 о 9 және жалпы ауданы 248. 996 мың км 2 , ол Қазақтан Республикасының 8. 4 пайыз ауданын құрайды.
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысы әкімшілік-аймақтық жағдайы бойынша сегіз ауданға бөлінеді: Жаңақорған, Шиелі, Сырдария, Қармақшы, Жалағаш, Қазалы және Арал. Табиғи климаттық жағдайы бойынша үш аймаққа бөлінеді: Жаңақорған және Шиелі аудандары; екінші - Қармақшы, Жалағаш және Сырдария аудандары; үшінші - Қазалы және Арал аудандары(сурет 1. 7) .
Сурет 1. 7 «Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының әкімшілік басқару желісі
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысын 15 ландшафтқа бөлінген, ол біртектес аймақтық белгілерімен ерекшеленген бұртұтас генетикалық геожүйе және оның құрамына әртүрлі ерекшеленген жекеленген геожүйенің бөлшектері кіреді ( сурет 8, кесте 2) . «Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының оңтүстік бөлігінің сол жақ жағалауында, жалпы ауданы 14 га келетін, біркелкі орналасқан 34 ландшафт жатыр, оның ішікі бөлігінде ауылшаруашылық дақылдарын өсіруге ыңғайлы, суғару ауданы 28500 га келетін Түгіскен суғару алқабы орналасқан.
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының сол жағалауында 25-40 км еңдікпен орналасқан, ауданы 198000 га 18 ландшафт жатыр, оның ішкі бөлігінде ауданы 46200 га келетін Сол жағалаудағы Қызылорда суғару алқабы орын тепкен.
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының солтүстік жағалауының ең солтүстік бөлігінде жалпы ауданы 155000 га келетін 24 ландшафт орналасқан, оның ішкі бөлігінде ауданы 18700 га
Сурет 1. 8 «Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының ландшафттық жүйесі
Кесте 1. 2
«Қарғалы» жеке шаруашылығы орналасқан Қызылорда облысының ландшафтық-географиялық сипаттамасы
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz